Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w97 1/11 blz. 13-18
  • Den de na grontapoe, ma den no de wan pisi foe en

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • Den de na grontapoe, ma den no de wan pisi foe en
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1997
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • A gro di grontapoemakti e gro
  • A tiri foe Gado en Kownoekondre di moesoe kon ete
  • Tan fara foe no kisi „a marki” foe a „meti”
  • A „meti” nanga „caesar”
  • Borgoe di e doe sani nanga den heri ati
  • Kresten di no e teki sei ini grontapu afersi na ini den lasti dei disi
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 2002
  • Gado nanga caesar
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1996
  • Vréde, sékerfasi nanga na ’popki foe na meti’
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1985
  • Joe de na a sei foe Satan grontapoe noso na a sei foe Gado njoen seti?
    Joe kan libi foe têgo na ini wan paradijs na grontapoe
Moro sani
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1997
w97 1/11 blz. 13-18

Den de na grontapoe, ma den no de wan pisi foe en

„Foe di oenoe no de wan pisi foe grontapoe, . . . meki grontapoe no wani si oenoe na ai.” — JOHANES 15:19.

1. Fa kresten de nanga grontapoe, ma fa grontapoe e si den?

NA A lasti neti di Jesus ben de nanga den disipel foe en, a ben taigi den: „Oenoe no de wan pisi foe grontapoe.” Foe sortoe grontapoe a ben e taki? A no ben taki na wan tra okasi kaba: „Gado ben lobi grontapoe sote, taki a ben gi en wan-enkri gebore Manpikin, so taki ibriwan sma di e sori bribi na ini en, no ben sa kisi pori, ma ben sa abi têgo libi”? (Johanes 3:16) A de krin taki den disipel ben de wan pisi foe a grontapoe dati, bika den ben de den fosiwan di ben sori bribi na ini Jesus foe kisi têgo libi. Dan foe san ede Jesus ben taki now taki den disipel foe en ben de aparti foe grontapoe? Èn foe san ede a ben taki toe: „Foe di oenoe no de wan pisi foe grontapoe, . . . meki grontapoe no wani si oenoe na ai”? — Johanes 15:19.

2, 3. (a) Foe sortoe „grontapoe” kresten no ben moesoe de wan pisi foe en? (b) San bijbel e taki foe a „grontapoe” foe san kresten no de wan pisi?

2 A piki de, taki bijbel e gebroiki a wortoe „grontapoe” (Grikitongo, koʹsmos) na difrenti fasi. Soleki fa wi ben tjari kon na krin na ini na artikel na fesi, dan sontron na ini bijbel „grontapoe” e sori go na a heri libisma famiri. Disi na a grontapoe di Gado ben lobi èn gi san Jesus ben dede. Ma The Oxford History of Christianity e taki: „’Grontapoe’ na so srefi wan wortoe di kresten e gebroiki gi wan sani di de farawe foe Gado èn di de ini feantifasi nanga en.” Fa disi de troe? A katolik skrifiman Roland Minnerath, e froeklari na ini en boekoe Les chrétiens et le monde (Kresten nanga grontapoe): „Efoe wi loekoe en na wan negatief fasi, dan wi e si grontapoe leki . . . a kontren pe tirimakti, di de ini feantifasi nanga Gado, e doe den aktiviteit foe den èn e seti wan feanti grontapoemakti na ondro a tiri foe Satan, foe gens a tiri foe Krestes di e wini.” A „grontapoe” disi na den ipi-ipi sma di de farawe foe Gado. Troe kresten no de wan pisi foe a grontapoe disi, èn a grontapoe disi no wani si den na ai.

3 Na a kaba foe a fosi jarihondro, Johanes ben abi a grontapoe disi na prakseri di a ben skrifi: „No lobi grontapoe noso den sani na ini grontapoe. Efoe wan sma lobi grontapoe, dan a lobi foe a Tata no de na en ini; bika ala sani na ini grontapoe — a lostoe foe skin nanga a lostoe foe den ai nanga a prodo di wan sma e prodo nanga den sani di a abi foe tan na libi no e komoto na a Tata, ma e komoto na grontapoe” (1 Johanes 2:15, 16). A ben skrifi toe: „Wi sabi taki wi e komoto na Gado, ma a heri grontapoe e didon na ini a makti foe a godelowsoe wan” (1 Johanes 5:19). Jesus srefi ben kari Satan „a tiriman foe a grontapoe disi”. — Johanes 12:31; 16:11.

A gro di grontapoemakti e gro

4. Fa den grontapoemakti ben kon de?

4 A grontapoe foe libisma di de now èn di de farawe foe Gado, ben bigin kon sjatoe baka a Froedoe na ini den dei foe Noa, di foeroe foe den bakapikin foe Noa ben tapoe nanga na anbegi foe Jehovah Gado. Wan prenspari sma na ini owroeten ben de Nimrod, wan bowman foe foto èn „wan makti ontiman teige Jehovah” (Genesis 10:8-12). Na ini den jari dati, foeroe foe a grontapoe disi ben orga ini pikin foto-kownoekondre, di ten na ten ben seti groepoe èn ben go feti nanga makandra (Genesis 14:1-9). Son foto-kownoekondre ben kisi makti tapoe trawan èn kon tron tirimakti foe a pisi kontren dati. Son tirimakti foe wan pisi kontren te foe kaba ben gro èn kon tron bigi grontapoemakti.

5, 6. (a) San na den seibi grontapoemakti foe bijbel historia? (b) Fa den e agersi den grontapoemakti disi, èn foe pe a makti foe den e komoto?

5 Foe di den tiriman foe den grontapoemakti ben waka baka a model foe Nimrod, meki den no ben anbegi Jehovah, wan sani di den ben sori nanga den ogri-ati doe foe den di den ben doe nanga tranga. Bijbel e agersi den grontapoemakti disi nanga werdri meti, èn na ini a pisi ten foe foeroe hondro jari, bijbel e meki sma kon sabi siksi foe den di ben abi wan tranga krakti na tapoe a pipel foe Jehovah. Den disi ben de Egipti, Asiria, Babilon, Media-Persia, Grikikondre nanga Rome. Profeititori ben taki dati, baka Rome, wan di foe seibi grontapoemakti ben sa opo (Danièl 7:3-7; 8:3-7, 20, 21; Openbaring 17:9, 10). Disi ben sori foe de na Anglo-Amerkan grontapoemakti, di ben de na Ingrisi grontapoemakti nanga en patna Amerkankondre, di te foe kaba, ben pasa Ingrisikondre ini makti. Na Ingrisi grontapoemakti ben bigin gro, baka di a lasti pisi foe a grontapoemakti foe Rome no de moro te foe kaba.a

6 Na ini a boekoe Openbaring, den e agersi den seibi grontapoemakti di ben kon a wan baka a trawan, nanga den ede foe wan werdri meti di abi seibi ede èn di komoto foe a se foe libisma di broeja (Jesaja 17:12, 13; 57:20, 21; Openbaring 13:1). Soema e gi a meti disi di e tiri, en makti? Bijbel e piki: „A draak ben gi a meti en krakti nanga en kownoestoeroe nanga bigi makti” (Openbaring 13:2). A draak na no wan tra soema leki Satan Didibri. — Lukas 4:5, 6; Openbaring 12:9.

A tiri foe Gado en Kownoekondre di moesoe kon ete

7. Tapoe san kresten e howpoe, èn fa disi abi krakti na tapoe a fasi fa den de nanga den tiri foe grontapoe?

7 Pikinmoro 2000 jari kaba, kresten begi: „Meki joe kownoekondre kon. Meki joe wani pasa, soleki na hemel, so toe na grontapoe” (Mateus 6:10). Jehovah Kotoigi sabi taki Gado en Kownoekondre wawan kan tjari troetroe vrede kon na grontapoe. Foe di den e loekoe bijbel profeititori finifini, meki den abi na overtoigi taki heri esi a begi disi sa kisi piki èn taki sjatoe baka dati a Kownoekondre sa teki den afersi foe grontapoe abra (Danièl 2:44). Foe di den e horibaka gi a Kownoekondre disi, meki den de neutraal ini den afersi foe den tiri foe grontapoe.

8. Fa den tiri e handri tapoe a tiri foe Gado en Kownoekondre, soleki fa dati ben taki na fesi na ini Psalm 2?

8 Son nâsi e taki dati den e hori den markitiki foe relisi. Tokoe, den sori ini den doe foe den taki den e weigri foe erken taki Jehovah na a Universeel Soeverein èn taki a poti Jesus na tapoe a kownoestoeroe leki Kownoe na hemel èn kisi makti tapoe grontapoe (Danièl 4:17; Openbaring 11:15). Wan psalm profeititori e taki: „Den kownoe foe grontapoe seti densrefi èn den hei man foe kondre srefi ben kon makandra leki wán man teige Jehovah èn teige a salfoewan foe en [Jesus], èn den e taki: ’Meki wi go priti den banti foe den èn trowe den titei foe den gowe foe wi!’” (Psalm 2:2, 3) Den tiri no e teki den „banti” noso den „titei” foe Gado di ben sa skotoe den foe gebroiki a nationaal soevereiniteit foe den. Foe dati ede Jehovah e taigi Jesus, a Kownoe di a froekisi: „Aksi mi, so taki mi kan gi den nâsi leki joe erfenis èn den kaba pisi foe grontapoe leki den eigi goedoe foe joe. Joe sa broko den nanga wan isri tiritiki, joe sa broko den na pisipisi, neleki den na wan tokotoko patoe” (Psalm 2:8, 9). Ma a grontapoe foe libisma gi soema Jesus ben dede, no sa ’broko’ krinkrin. — Johanes 3:17.

Tan fara foe no kisi „a marki” foe a „meti”

9, 10. (a) Gi san a boekoe Openbaring e warskow wi? (b) San e agersi a weri di wan sma e weri ’a marki foe a meti’? (c) Sortoe marki den foetoeboi foe Gado e teki?

9 Na Openbaring di na apostel Johanes ben kisi ben warskow taki a grontapoe foe libisma di de farawe foe Gado, ben sa aksi sani moro nanga moro, sjatoe bifo a kon na wan kaba, èn a „e poti ala sma na ondro dwengi, den pikinwan nanga den bigiwan, èn den goedoewan nanga den pôtiwan, èn den friwan nanga den srafoe, so taki den ben kan gi den wan disi wan marki na a reti-anoe foe den noso na tapoe a fesi-ede foe den, èn so taki no wan sma no ben sa man bai noso seri, boiti wan sma di abi a marki” (Openbaring 13:16, 17). San dati wani taki? Wan marki na a reti-anoe na wan joisti simbôl foe wan sma di e horibaka nanga faja. Fa a de nanga a marki na tapoe a fesi-ede? The Expositor’s Greek Testament e taki: „Na aparti fasi disi foe agersi sani e sori go na a gwenti di sma ben abi foe marki den sroedati nanga den srafoe nanga wan koti-koti na a skin noso wan bron marki di sma kan si wantewante . . . ; noso, moro boen srefi, na a relisi gwenti foe weri a nen foe wan gado leki wan tapoe.” Foeroe sma e sori nanga den sani di den e doe èn e taki, dati na wan agersi fasi den e weri a marki disi, èn e meki sma kon sabi den leki den „srafoe” noso den „sroedati” foe a „meti” (Openbaring 13:3, 4). A Theological Dictionary of the New Testament e taki foe a tamara foe den: „Den feanti foe Gado e gi pasi meki a [marki] foe a meti, a dangra nomroe di abi en nen na ini, stampoe na tapoe a fesi-ede foe den èn na tapoe wán anoe. Disi e gi den foeroe okasi foe go na fesi na ekonomia sei èn na a sei foe bisnis, ma a e tjari den na ondro na atibron foe Gado èn a e poeroe den foe kon na ini a doesoen jari kownoekondre, Openb. 13:16; 14:9; 20:4.”

10 A e aksi moro nanga moro deki-ati nanga horidoro foe kakafoetoe gi a druk foe kisi „a marki” (Openbaring 14:9-12). Ma den foetoeboi foe Gado abi a krakti dati, èn foe a sani dati ede meki foeroetron sma no wani si den na ai èn e taki takroe sani foe den (Johanes 15:18-20; 17:14, 15). Na presi foe tjari a marki foe a meti, Jesaja ben taki dati na wan agersi fasi den ben sa skrifi na tapoe na anoe foe den: „Na foe Jehovah” (Jesaja 44:5). Boiti dati, foe di den ’e soktoe èn e geme’ foe den tegoe sani di relisi di fadon komoto na a troe bribi, doe, meki den e kisi wan agersi marki na tapoe a fesi-ede foe den, di e meki sma kon sabi taki den warti foe kisi kibri te Jehovah o tjari en kroetoe kon. — Esekièl 9:1-7.

11. Soema e gi den libisma tiri primisi foe tiri te leki Gado en Kownoekondre e kon foe teki a tirimakti foe grontapoe abra?

11 Gado e gi libisma tiri pasi foe tiri te leki a ten foe Krestes en hemel Kownoekondre doro foe teki a tirimakti tapoe a grontapoe disi abra krinkrin. Na ini en boekoe The State in the New Testament, profesor Oscar Cullmann e sori go na a gi di Gado e gi pasi meki den politiek kondre de. A e skrifi: „A moeilek idea foe a sortoe politiek kondre ’di de foe wan pisi ten’, na a reide foe san ede a fasi fa den fosi kresten ben denki foe lanti no ben de a srefi, ma na presi foe dati e sori foe de kontrari makandra. Mi e poti krakti na tapoe, taki a e sori foe de so. Wi moesoe kari Romesma 13:1 nomo: ’Meki ibri sma saka ensrefi na ondro den makti di de . . . ’, sei Openbaring 13: lanti leki a meti di komoto foe a peti di no abi gron.”

A „meti” nanga „caesar”

12. Sortoe balansi fasi foe si libisma tiri Jehovah Kotoigi abi?

12 A no ben sa joisti foe kon na a bosroiti taki ala sma di abi makti na lanti, na den wrokoman foe Satan. Foeroe foe den sori taki den na sma di hori densrefi na joisti gronprakseri, soleki a tiriman Sergius Paulus di bijbel e taki foe en leki „wan koni man” (Tori foe den Apostel 13:7). Son tiriman feti na wan deki-ati fasi gi den reti foe pikin groepoe, foe di a konsensi foe den di den kisi foe Gado, ben e tiri den, srefi efoe den no ben sabi Jehovah nanga den sani di a abi na prakseri (Romesma 2:14, 15). Memre taki bijbel e gebroiki a wortoe „grontapoe” na toe fasi di de kontrari foe makandra: a grontapoe foe libisma, di Gado lobi èn di wi moesoe lobi toe, èn a grontapoe foe libisma di de farawe foe Jehovah, foe san Satan na a gado èn foe san wi moesoe tanapoe aparti (Johanes 1:9, 10; 17:14; 2 Korentesma 4:4; Jakobus 4:4). So boen, den foetoeboi foe Jehovah abi wan balansi fasi foe denki foe libisma tiri. Wi de neutraal ini politiek afersi, foe di wi e dini leki sma di e teki presi gi noso leki boskopoeman foe a Kownoekondre foe Gado èn wi gi wi libi abra na Gado (2 Korentesma 5:20). Na a tra sei, wi e saka wisrefi opregti na ondro den wan di abi makti.

13. (a) Fa Jehovah e si libisma tiri? (b) O fara kresten e saka densrefi na ondro libisma tiri?

13 A balansi fasi disi foe handri e sori a fasi fa Jehovah Gado e si sani. Te grontapoemakti, noso srefi pikin kondre, e gebroiki a makti foe den na wan fowtoe fasi, e kwinsi a pipel foe den, noso e froefolgoe den wan di e anbegi Gado, dan seiker den e froedini a profeiti fasi fa den e taki foe den leki krasi meti (Danièl 7:19-21; Openbaring 11:7). Ma te den tiri foe kondre e doe san Gado wani ini a hori foe wet nanga orde ini regtfardikifasi, dan a e si den leki den „poebliki foetoeboi” foe en (Romesma 13:6). Jehovah e froewakti foe en pipel taki den e lespeki den libisma tiri èn e saka densrefi na den ondro, ma a saka di den e saka densrefi abi skotoe. Te libisma e aksi den foetoeboi foe Gado sani di a wet foe Gado no e gi pasi foe dati noso te den e tapoe pasi gi sani di Gado e aksi foe en foetoeboi foe doe, dan den foetoeboi foe Gado e waka baka a fasi di den apostel ben teki, namkoe: „Wi moesoe gi jesi na Gado leki tiriman moro leki na libisma.” — Tori foe den Apostel 5:29.

14. Fa Jesus e tjari a saka di kresten moesoe saka densrefi na ondro libisma tiri, kon na krin? En fa Paulus ben tjari dati kon na krin?

14 Jesus ben taki dati den bakaman foe en ben sa abi plekti na den tiri èn na Gado, di a ben froeklari: „Foe dati ede, pai caesar den sani baka di de foe caesar, ma Gado den sani di de foe Gado” (Mateus 22:21). Na apostel Paulus ben skrifi na ondro a krakti foe a santa jeje: „Meki ibri sili saka ensrefi na ondro den hei tirimakti . . . Ma efoe oenoe e doe san takroe, dan abi frede: bika a no foe soso a e tjari a feti-owroe; bika a de Gado en bedinari, wan sma di e teki refensi foe tjari atibron kon na tapoe a sma di e doe san takroe. Dati meki wan tranga reide de gi oenoe foe saka oensrefi na ondro makti, no soso foe na atibron dati ede, ma so srefi foe oen konsensi ede. Bika na foe dati ede oenoe e pai belasting toe” (Romesma 13:1, 4-6). Sensi a fosi jarihondro G.T. te leki na ini a ten disi, kresten ben moesoe poti prakseri na tapoe den sani di lanti ben aksi foe den. Den ben moesoe abi a koni foe si krin efoe, te den ben sa doe den sani dati di lanti aksi, dati ben sa meki taki den skeki nanga na anbegi foe den noso efoe den sani dati di lanti ben aksi de akroederi wet èn moesoe doe dati nanga den heri ati.

Borgoe di e doe sani nanga den heri ati

15. Fa nanga den heri ati Jehovah Kotoigi e pai caesar baka san den moesoe kisi?

15 Den politiek „hei tirimakti” na Gado en „bedinari” te den e doe a ròl foe den di Gado feni boen, di wani taki toe a makti „foe strafoe ogriman, ma foe prèise sma di e doe boen” (1 Petrus 2:13, 14). Den foetoeboi foe Jehovah e pai caesar baka nanga den heri ati san a e aksi akroederi wet na a fasi foe belasting, èn den e go so fara leki a konsensi foe den di den oefen nanga bijbel, e gi den pasi foe ’gi jesi na tiri nanga tirimakti leki tiriman, . . . de klariklari gi ibri boen wroko’ (Titus 3:1). „Boen wroko” wani taki toe foe jepi trawan, soleki te rampoe miti den. Foeroe sma taki foe a switifasi di Jehovah Kotoigi sori na kompe libisma na ini den situwâsi disi. — Galasiasma 6:10.

16. Sortoe boen wroko Jehovah Kotoigi e doe nanga den heri ati gi den tiri nanga kompe libisma?

16 Jehovah Kotoigi lobi den kompe libisma foe den èn den e feni taki a moro boen wroko di den kan doe gi den na foe jepi den foe kon kisi soifri sabi foe a prakseri di Gado abi foe tjari wan regtfardiki „njoen hemel nanga wan njoen grontapoe” kon (2 Petrus 3:13). Te den e leri sma èn e gebroiki den hei moreel gronprakseri foe bijbel, dan den de wan wini gi a libisma libimakandra, èn e kibri foeroe sma foe no doe ogridoe. Den foetoeboi foe Jehovah e hori densrefi na wet èn den e sori lespeki gi minister, tiriman, kroetoeman, èn tiri foe foto, èn e gi grani na ’den wan di e aksi foe kisi grani’ (Romesma 13:7). Kotoigi di de papa nanga mama breiti foe wroko makandra nanga den skoromeester foe den pikin foe den èn den e jepi den pikin foe den foe studeri boen, so taki baka ten den pikin kan wroko foe abi a moni di den abi fanowdoe èn foe no de wan hebi gi a libimakandra (1 Tesalonikasma 4:11, 12). Na ini den gemeente foe den, den Kotoigi e kakafoetoe gi a desko di sma e desko tra ras èn gi a difrenti di sma e meki na mindri groepoe sma, èn den e poti foeroe krakti na tapoe a meki kon tranga foe na osofamiri libi (Tori foe den Apostel 10:34, 35; Kolosesma 3:18-21). Foe dati ede, nanga den sani di den e doe, den e sori taki den kragi foe sma taki den de teige osofamiri noso taki den no de wan jepi gi a libimakandra, no de troe. Na a fasi dati den wortoe foe na apostel Petrus sori foe de troe: „Disi na a wani foe Gado, taki, nanga a doe foe san boen, oenoe kan tapoe a taki foe den onreideleksma di no sabi noti.” — 1 Petrus 2:15.

17. Fa kresten kan tan „waka nanga koni te a abi foe doe nanga den wan di de na dorosei”?

17 So boen, ala di den troetroe bakaman foe Krestes „no de wan pisi foe grontapoe”, tokoe den de ete na ini a grontapoe foe a libisma libimakandra èn den moesoe tan „waka nanga koni te a abi foe doe nanga den wan di de na dorosei” (Johanes 17:16; Kolosesma 4:5). So langa Jehovah e gi pasi meki den hei tirimakti wroko leki en bedinari, wi sa sori joisti lespeki gi den (Romesma 13:1-4). Ala di wi de neutraal ini politiek, wi e begi gi „kownoe nanga ala den wan di abi wan hei posisi”, spesroetoe efoe wi e aksi den foe teki bosroiti di ben kan abi krakti na tapoe a fri di wi abi foe anbegi. Wi sa go doro foe doe disi, „so taki wi kan tan libi wan tiri libi sondro broeja nanga a gi di wi e gi wisrefi na ini a dini foe Gado dorodoro èn na wan serjoesoe fasi”, so taki ’ala sortoe sma sa kisi froeloesoe’. — 1 Timoteus 2:1-4.

[Foetoewortoe]

a Loekoe a boekoe De Openbaring — Haar grootse climax is nabij!, kapitel 35, di a Watchtower Bible and Tract Society of New York tjari kon na doro.

Aksi foe loekoe sani sjatoe baka

◻ Foe sortoe „grontapoe” kresten de wan pisi foe en, ma foe sortoe „grontapoe” den no kan de wan pisi foe en?

◻ San „a marki” foe a „meti” na tapoe na anoe foe wan sma noso na tapoe en fesi-ede e agersi, èn sortoe marki den getrow foetoeboi foe Jehovah abi?

◻ Sortoe balansi fasi foe si libisma tiri troe kresten abi?

◻ San na wan toe fasi di Jehovah Kotoigi e horibaka gi a boen foe a libisma libimakandra?

[Prenki na tapoe bladzijde 16]

Bijbel e sori libisma tiri leki a bedinari foe Gado èn leki wan werdri meti

[Prenki na tapoe bladzijde 17]

Foe di Jehovah Kotoigi e sori taki den e broko den ede na wan lobi-ati fasi gi tra sma, meki den de wan wini gi den libimakandra foe den

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma