Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w96 1/5 blz. 9-14
  • Gado nanga caesar

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • Gado nanga caesar
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1996
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • Jehovah en foetoeboi foe owroeten nanga lanti
  • A fasi fa Jesus ben tjari ensrefi ini a tori foe lanti
  • Kresten nanga caesar
  • Safrisafri kon froestan moro foe „den hei tirimakti”
  • Saka wisrefi na wan fasi di skotoe
  • Na kresten luku tapu den hei tirimakti
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1990
  • A kresten fasi foe si tirimakti
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1994
  • Pai caesar den sani baka di de foe caesar
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1996
  • Na saka di wi e saka wi srefi ondro den hei tirimakti e anga fu tra sani
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1990
Moro sani
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1996
w96 1/5 blz. 9-14

Gado nanga caesar

„Awansi fa a no fa, dan pai caesar den sani baka di de foe caesar, ma Gado den sani di de foe Gado.” — LUKAS 20:25.

1. (a) San na a hei posisi foe Jehovah? (b) San wi moesoe gi Jehovah di wi noiti no kan gi caesar?

DI JESUS KRESTES ben leri sma a sani dati, dan a no ben tweifri taki den sani di Gado e aksi foe den foetoeboi foe En, de moro prenspari leki iniwan sani di caesar noso lanti, kan aksi foe den. Jesus ben sabi moro leki iniwan sma a troefasi foe a begi di a psalm singiman ben seni gi Jehovah: „Joe kownoemakti na wan kownoemakti foe ala ten di no skotoe, èn a tiri [soevereiniteit]a foe joe de na tapoe ala geslakti di e kon a wan baka a trawan” (Psalm 145:13). Di Didibri ben pristeri Jesus a makti tapoe ala kownoekondre foe a grontapoe pe sma e libi, dan Jesus ben piki: „A skrifi na ini Boekoe: ’Na Jehovah, joe Gado, joe moesoe anbegi èn gi en wawan joe moesoe doe santa diniwroko’” (Lukas 4:5-8). Anbegi noiti no ben kan gi na „caesar”, awansi caesar na a kèiser foe Rome, a wán noso tra libisma tiriman, noso lanti srefi.

2. (a) San na a posisi foe Satan ini a tori foe a grontapoe disi? (b) Nanga a primisi foe soema Satan abi a posisi disi?

2 Jesus no ben taki dati den kownoekondre foe grontapoe no ben de foe Satan. Baka ten a ben kari Satan „a tiriman foe a grontapoe disi” (Johanes 12:31; 16:11). Na a kaba foe a fosi jarihondro G.T., na apostel Johanes ben skrifi: „Wi sabi taki wi e komoto na Gado, ma heri grontapoe didon na ini a makti foe a godelowsoewan” (1 Johanes 5:19). Disi no wani taki, dati Jehovah libi a soevereiniteit di a abi tapoe grontapoe. Memre taki Satan, di a ben pristeri Jesus a tirimakti tapoe den politiek kownoekondre, a ben taki: „Mi sa gi joe ala a makti disi . . . bika den ben gi en abra na mi” (Lukas 4:6). Satan abi makti tapoe den kownoekondre foe grontapoe soso foe di Gado gi en primisi.

3. (a) Sortoe posisi den tiri foe den kondre abi na fesi foe Jehovah? (b) Foe san ede wi kan taki dati a saka di wi e saka wisrefi na ondro den tiri foe a grontapoe disi, no wani taki dati wi e saka wisrefi na ondro Satan, a gado foe a grontapoe disi?

3 Na so a de toe, taki lanti abi en makti soso foe di Gado leki Soeverein Tiriman e gi primisi foe dati (Johanes 19:11). So boen, wi kan taki dati „den tirimakti di de, na Gado poti den ini den posisi foe den, di skotoe”. Te joe e teki en gersi a moro hei soeverein tirimakti foe Jehovah, dan a tirimakti foe lanti krinkrin na wan moro lagi wan. Ma den na „Gado bedinari”, „Gado poebliki foetoeboi”, foe di den e doe wroko di de fanowdoe, den e sorgoe taki sma e hori densrefi na wet nanga òrde, èn den e strafoe ogriman (Romesma 13:1, 4, 6). So boen, kresten moesoe froestan taki ala di Satan na a tiriman di wi no kan si foe a grontapoe noso seti, tokoe den no e saka densrefi na en ondro te den e erken taki den moesoe saka densrefi na lanti ondro na wan fasi di skotoe. Den e gi jesi na Gado. Na ini a jari disi, 1996, lanti di abi foe doe nanga politiek, de wan pisi foe „a seti foe Gado” ete, wan seti di de foe wan pisi ten nomo èn di Gado e gi primisi foe a de, èn Gado en foetoeboi na grontapoe moesoe si en na a fasi disi. — Romesma 13:2.

Jehovah en foetoeboi foe owroeten nanga lanti

4. Foe san ede Jehovah ben gi Josef pasi foe tron wan prenspari sma na ini a tiri foe Egipti?

4 Na ini ten bifo a kresten ten, Jehovah ben gi son wan foe den foetoeboi foe en primisi foe teki prenspari posisi na lanti. Foe eksempre, na ini a di foe 18 jarihondro b.G.T., Josef ben tron a fosi minister foe Egipti, a sma di, baka a Farao di ben tiri, ben de a moro prenspari sma (Genesis 41:39-43). Sani di ben pasa baka dati, ben tjari kon na krin taki Jehovah ben meki disi pasa, so taki Josef ben kan de leki wan wrokosani foe kibri a ’siri foe Abraham’, den bakapikin foe en, foe meki den prakseri foe En kon troe. A no de foe taki, dati wi moesoe hori na prakseri taki den ben seri Josef leki srafoe na Egipti, èn a ben libi na wan ten di den foetoeboi foe Gado no ben abi a Wet foe Moses, èn no „a wet foe Krestes” so srefi. — Genesis 15:5-7; 50:19-21; Galasiasma 6:2.

5. Foe san ede den djoe katibosma, ben kisi a komando foe „soekoe a vrede” foe Babilon?

5 Someni jarihondro baka dati, Jehovah ben meki a getrow profeiti Jeremia taigi den djoe katibosma foe saka densrefi na ondro den tiriman di den ben de na ini katibo na Babilon èn srefi foe begi gi a vrede foe a foto dati. Na ini en brifi gi den, a ben skrifi: „Disi na san Jehovah foe den legre, a Gado foe Israèl, taigi ala den sma di de na ini katibo, . . . ’Soekoe a vrede foe a foto pe mi meki oenoe go na ini katibo, èn begi na Jehovah foe en boen ede, bika na ini a vrede foe en, vrede sa sori foe de gi oenoe srefi’” (Jeremia 29:4, 7). Ala ten a pipel foe Jehovah abi reide foe „soekoe vrede” gi densrefi èn gi a kondre pe den e libi, so taki den abi a fri foe anbegi Jehovah. — 1 Petrus 3:11.

6. Na sortoe fasi Danièl nanga den dri kompe foe en ben weigri foe drai den baka gi gronprakseri di ben abi foe doe nanga a Wet foe Jehovah, ala di den ben abi hei posisi na lanti?

6 Di den ben de na ini katibo na Babilon, dan Danièl nanga dri tra getrow djoe di ben de ini katibo leki srafoe gi Babilon, ben teki leri foe lanti èn ben tron heihei lantiman na Babilonia (Danièl 1:3-7; 2:48, 49). Ma srefi di den ben kisi leri, den ben sori na wan krakti fasi fa den ben denki foe njan tori di ben kan meki den broko a Wet di a Gado foe den, Jehovah, ben gi den nanga jepi foe Moses. Foe a sani disi ede den ben kisi blesi (Danièl 1:8-17). Di kownoe Nebukadnesar ben meki wan popki foe lanti, dan soleki fa a sori, den dri Hebrew kompe foe Danièl ben moesoe go na a fesa makandra nanga den kompe lantiman. Ma tokoe den ben weigri foe „fadon na gron èn anbegi” a kroektoe gado foe lanti. Ete wan tron, Jehovah ben pai a soifri retifasi foe den (Danièl 3:1-6, 13-28). So a de toe na ini a ten disi, taki Jehovah Kotoigi abi lespeki gi a fraga foe a kondre pe den e libi, ma den no sa doe wan sani foe anbegi en. — Exodus 20:4, 5; 1 Johanes 5:21.

7. (a) Na sortoe moi fasi Danièl ben teki sei, ala di a ben abi wan hei posisi na ini a tiri stroektoeroe foe Babilon? (b) Sortoe kenki ben kon na ini a ten foe den kresten?

7 Baka a fadon foe a Njoen-Babilonia grontapoemakti, Danièl ben kisi wan hei posisi na lanti na ondro a njoen tirimakti foe den Mediasma nanga Persiasma di ben kon ini a presi foe na owroe tiri foe Babilon (Danièl 5:30, 31; 6:1-3). Ma a no ben gi pasi taki a hei posisi foe en meki a drai en baka gi a soifri retifasi foe en. Di wan lanti wet ben aksi taki a ben moesoe anbegi kownoe Darius na presi foe Jehovah, dan a ben weigri. Foe disi ede den ben trowe en gi den lew, ma Jehovah ben fri en (Danièl 6:4-24). A no de foe taki, dati disi ben pasa na in ten bifo a kresten ten. Di a kresten gemeente ben seti, dan den foetoeboi foe Gado ben kon „na ondro a wet ini a tori foe Krestes”. Foeroe sani di sma ben abi primisi foe doe na ondro a djoe sistema, den ben moesoe si na wan tra fasi, tapoe a fondamenti foe a fasi fa Jehovah ben e handri now nanga a pipel foe en. — 1 Korentesma 9:21; Mateus 5:31, 32; 19:3-9.

A fasi fa Jesus ben tjari ensrefi ini a tori foe lanti

8. Sortoe sani di ben pasa, e sori taki Jesus ben abi a fasti bosroiti foe no boemoei nanga politiek?

8 Di Jesus Krestes ben de na grontapoe, dan a ben poti moro hei markitiki gi den bakaman foe en, èn a ben weigri foe abi iniwan sani foe doe nanga politiek noso sroedati afersi. Baka di Jesus na wan wondroefasi ben gi wan toe doesoen sma njanjan nanga jepi foe wan toe brede nanga toe pikin fisi, dan djoe man ben wani graboe en foe meki a tron wan politiek kownoe. Ma Jesus ben wai pasi gi den foe di a ben gowe foe drape esi-esi èn go na den bergi (Johanes 6:5-15). Foe a tori disi, The New International Commentary on the New Testament e taki: „Den djoe foe a ten dati, ben angri troetroe foe sani di ben abi foe doe nanga a lobi foe kondre, èn tweifri no de taki foeroe sma di ben si a wondroe ben feni taki den ben abi wan fesiman di Gado ben feni boen, èn di ben de a moro boen sma di ben sa man tjari den foe opo densrefi kontrari den Romesma. So boen, den ben abi a fasti bosroiti foe meki en tron kownoe.” A boekoe e taki moro fara taki „nanga wan fasti bosroiti [Jesus] ben weigri” a pristeri disi foe tron politiek fesiman. Krestes no ben horibaka gi no wan oproeroe di den djoe ben meki kontrari a tiri foe Rome. Ija, a ben froeteri na fesi san ben sa de a bakapisi foe na oproeroe di ben o kon baka a dede foe en — kefalek bigi heloe gi den sma di ben e libi na Jerusalem nanga a pori foe a foto dati. — Lukas 21:20-24.

9. (a) Fa Jesus ben sori san en Kownoekondre abi foe doe nanga grontapoe? (b) Sortoe tiri Jesus ben gi den bakaman foe en ini a tori foe a fasi fa den moesoe handri nanga den tiri foe grontapoe?

9 Sjatoe bifo a dede foe Jesus, a ben froeteri a sma na Judea di ben teki presi spesroetoe gi a kèiser foe Rome: „Mi kownoekondre no de wan pisi foe a grontapoe disi. Efoe mi kownoekondre ben de wan pisi foe a grontapoe disi, dan den dinari foe mi ben sa feti so taki den no ben sa gi mi abra na den djoe. Ma soleki fa a de, mi kownoekondre no de foe a fonten disi” (Johanes 18:36). Te leki en Kownoekondre e tjari wan kaba kon na a tirimakti foe politiek tiri, den disipel foe Krestes e waka baka na eksempre foe en. Den e gi jesi na den tirimakti di de, ma den no e boemoei nanga den politiek afersi foe den makti disi (Danièl 2:44; Mateus 4:8-10). Jesus ben gi den disipel foe en tirilin di a ben taki: „Dati meki, pai caesar den sani baka di de foe caesar, ma Gado den sani di de foe Gado” (Mateus 22:21). Fosi dati, Jesus ben taki na ini en Bergitaki: „Efoe wan sma di de na ondro [wan] makti, e dwengi joe foe waka wán mijl nanga en, go toe mijl nanga en” (Mateus 5:41). Na ini wan tra pisi foe a bergitaki disi, Jesus ben e sori a gronprakseri foe a wani di wan sma moesoe wani saka ensrefi na ondro san trawan e aksi foe en nanga reti, efoe a de na ini a demakandra nanga libisma noso na ini sani di lanti e aksi èn di de akroederi a wet foe Gado. — Lukas 6:27-31; Johanes 17:14, 15.

Kresten nanga caesar

10. Sortoe sei den fositen kresten ben teki akroederi den konsensi ini a tori foe caesar, soleki fa wan historia skrifiman ben taki?

10 Den sjatoe tirilin disi ben moesoe tiri a fasi fa kresten de nanga lanti. Na ini en boekoe The Rise of Christianity, a historia skrifiman E. W. Barnes ben skrifi: „Ibri leisi te wan kresten, na ini den jarihondro di ben moesoe kon ete, ben tweifri foe en froeplekti na lanti, dan a ben go na a leri foe Krestes di ben de moro prenspari. A ben sa pai belasting: san a ben moesoe gi, ben sa kan de hebi — sma no ben man tjari den belasting moro bifo a fadon foe a Westsei Makti — ma a kresten ben sa tan pai den awansi a ben de wan problema. Na so a ben sa teki ala den tra froeplekti foe lanti, so langa a no ben moesoe gi caesar den sani di ben de foe Gado.”

11. Sortoe rai Paulus ben gi kresten fa den moesoe handri nanga tiriman foe grontapoe?

11 A ben de nanga disi na ini prakseri taki, pikinmoro leki 20 jari baka a dede foe Krestes, na apostel Paulus ben froeteri den kresten na Rome: „Meki ibri sili saka ensrefi na ondro den hei tirimakti” (Romesma 13:1). So wan tin jari baka dati, sjatoe bifo a di foe toe leisi di den ben poti Paulus na strafoe-oso èn ben kiri en na Rome, a ben skrifi Titus: „Tan memre den [kresten foe Kreita] taki den moesoe saka densrefi na ondro tiri nanga tirimakti èn taki den moesoe gi jesi na den leki tiriman, taki den moesoe de klariklari gi ibri boen wroko, foe no wan sma den moesoe taki wan takroe sani, den no moesoe soekoe trobi, den moesoe de reidelek, den moesoe abi troetroe safoefasi gi ala sma.” — Titus 3:1, 2.

Safrisafri kon froestan moro foe „den hei tirimakti”

12. (a) San Charles Taze Russell ben si leki a joisti sei di wan kresten moesoe teki ini a tori foe den lanti tirimakti? (b) Sortoe difrenti fasi foe si sani den salfoe kresten ben abi na a ten foe a Fosi Grontapoefeti, ini a tori foe wroko gi a legre?

12 Na ini 1886 kaba, Charles Taze Russell ben skrifi na ini en boekoe The Plan of the Ages: „No Jesus èn no den Apostel ben boemoei na no wan fasi nanga tiriman foe grontapoe. . . . Den ben leri a Kerki foe gi jesi na den wet, èn foe lespeki den wan nanga makti foe a wroko foe den ede, . . . foe pai den belasting di ben poti gi den foe pai den, èn boiti te a no ben kroederi nanga den wet foe Gado (Tori. 4:19; 5:29), den no ben moesoe kakafoetoe gi den wet di ben de (Rom. 13:1-7; Mat. 22:21). Jesus so boen den apostel nanga a fositen kerki, alamala ben gi jesi na wet, ala di den ben de aparti foe den tiri foe a grontapoe disi èn no ben teki prati na ini den.” Na wan joisti fasi a boekoe disi ben taki soema ben de „den hei makti”, noso „den hei tirimakti”, di Paulus ben taki foe den, dati den na libisma lanti tirimakti (Romesma 13:1, King James Version). Na ini 1904, a boekoe The New Creation ben taki dati troe kresten „moesoe de foe feni na mindri den sma di e gi jesi na wet moro leki ala tra sma na ini a ten disi — den no de sma di e meki oproeroe, den no e soekoe trobi, den no de sma di e soekoe fowtoe na trawan”. Son wan ben froestan taki disi ben wani taki dati den ben moesoe saka densrefi dorodoro na den makti ondro, èn srefi foe teki wroko na ini den legre na ini a Fosi Grontapoefeti. Ma trawan ben si sroedatiwroko leki wan sani di ben de kontrari san Jesus ben taki: „Ala den sma di e teki a feti-owroe, sa lasi den libi nanga jepi foe a feti-owroe” (Mateus 26:52). A de krin, taki wan moro krin froestan ben de fanowdoe foe san a wani taki dati wan kresten moesoe saka ensrefi na den hei tirimakti ondro.

13. Sortoe kenki ben kon na ini 1929 foe a froestan di den ben froestan soema den hei makti ben de, èn fa disi ben sori foe de wan winimarki?

13 Na ini 1929, na a ten di wet foe difrenti tiri ben bigin foe tapoe pasi gi sani di Gado e komanderi noso aksi sani di den wet foe Gado no e gi pasi foe dati, dan a bribi ben de taki den moro hei makti ben moesoe de Jehovah Gado nanga Jesus Krestes.b Disi ben de san den foetoeboi foe Jehovah ben froestan na ini a toemoesi prenspari ten bifo èn na ini a di foe Toe Grontapoefeti èn na ini a pisi ten foe a Kowroe Feti, pe kondre ben e tranga densrefi nanga fetisani foe tapoe skreki gi tra kondre, èn pe sroedati ben de srekasreka foe feti. Te wi e prakseri foe disi baka, dan a de krin taki a fasi disi foe si sani, di troetroe ben gi glori na a moro hei makti foe Jehovah nanga en Krestes, ben jepi a pipel foe Gado foe tan neutraal na ini a moeilek pisi ten disi èn sondro foe drai den baka gi den gronprakseri foe den.

Saka wisrefi na wan fasi di skotoe

14. Fa moro leti ben skèin na ini 1962 na tapoe Romesma 13:1, 2 nanga den tra bijbel tekst di abi foe doe nanga disi?

14 Na ini 1961, a New World Translation of the Holy Scriptures (Njoen-Grontapoevertaling foe den Santa Boekoe foe bijbel) ben kaba. Di den ben sreka en, dan wan finifini studie foe den wortoe foe den bijbel tekst ben de fanowdoe. A soifri vertaling foe den wortoe di den e gebroiki no wawan na ini Romesma kapitel 13 ma so srefi na ini den pisi leki Titus 3:1, 2 nanga 1 Petrus 2:13, 17, ben tjari kon na krin taki den wortoe „hei tirimakti” no ben sori go na a Moro Hei Tirimakti, Jehovah, èn na en Manpikin, Jesus, ma na libisma lanti tirimakti. Na a kaba foe 1962, den ben tjari artikel kon na doro na ini A Waktitoren di ben tjari Romesma kapitel 13 soifri kon na krin èn den ben gi wan moro krin fasi toe foe si sani, leki a fasi fa trawan ben si sani na ini a ten foe C. T. Russell. Den artikel disi ben sori taki kresten no kan saka densrefi dorodoro na tirimakti ondro. A moesoe de na wan fasi di skotoe, efoe dati no e tjari den foetoeboi foe Gado na ini problema nanga den wet foe Gado. Tra artikel na ini A Waktitoren poti krakti na tapoe a prenspari penti disi.c

15, 16. (a) A njoen fasi foe froestan Romesma kapitel 13 ben tjari go na sortoe moro betre balansi fasi foe si sani? (b) Sortoe aksi moesoe kisi wan piki ete?

15 A sroto disi foe froestan Romesma kapitel 13 na wan joisti fasi, meki taki a pipel foe Jehovah ben man hori a balansi na mindri a joisti lespeki di den moesoe gi politiek tirimakti èn a hori di den moesoe hori densrefi na prenspari bijbel gronprakseri (Psalm 97:11; Jeremia 3:15). A meki den kisi wan joisti prakseri foe a matifasi di den abi nanga Gado èn a fasi fa den e handri nanga lanti. A gi den a djaranti taki ala di den den e pai caesar den sani baka di de foe caesar, tokoe den no e misi foe pai Gado den sani baka di de foe Gado.

16 Ma san na den sani di de foe caesar? Sortoe sani di lanti abi a reti foe kisi, a kan aksi wan kresten? Den aksi disi wi sa go loekoe na ini a tra artikel.

[Foetoewortoe]

a Loekoe Psalm 103:22, foetoewortoe.

b The Watchtower foe 1 nanga 15 juni 1929.

c Loekoe De Wachttoren foe 15 januari, 1 nanga 15 februari 1963; A Waktitoren foe 1 november 1990; 1 februari 1993; 1 juli 1994.

A de moi foe si taki, profesor F. F. Bruce e skrifi na ini san a froeklari foe Romesma kapitel 13: „A de krin na ini a kapitel srefi, èn na ini den tra tekst foe den sani di den apostel skrifi, taki lanti abi na reti foe komanderi sma foe gi jesi soso te na den marki di Gado poti en foe dati — èn spesroetoe, den no abi pasi wawan foe kakafoetoe gi lanti, ma den moesoe doe dati te a e aksi sma a froeplekti di Gado wawan moesoe kisi.”

Joe kan tjari disi kon na krin?

◻ Foe san ede a saka di wan sma e saka ensrefi na hei tirimakti ondro, no wani taki dati a e saka ensrefi na Satan ondro?

◻ Fa Jesus ben tjari ensrefi ini a tori foe a politiek foe en ten?

◻ Sortoe rai Jesus ben gi den bakaman foe en ini a tori foe a fasi fa den moesoe handri nanga caesar?

◻ Sortoe rai Paulus ben gi kresten ini a tori foe a fasi fa den ben moesoe handri nanga den tiriman foe kondre?

◻ Fa den kon froestan safrisafri na ini ala den jari, soema na den hei tirimakti?

[Prenki na tapoe bladzijde 10]

Di Satan ben pristeri Jesus politiek makti, A ben weigri

[Prenki na tapoe bladzijde 13]

Russell ben skrifi taki kresten „moesoe de foe feni na mindri den sma di e gi jesi na wet moro leki ala tra sma na ini a ten disi”

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma