Seti sani na fesi gi den lobiwan foe wi
NO SO LANGA PASA, a sari tori foe Annie ben kon na ini wan koranti foe Afrika. A masra foe Annie ben de wan bisnisman. A dede na ini 1995, èn ben libi 15 wagi na baka; difrenti bankrekening; wan sani foe 4000 Amerkan dala kontant moni; wan maksin; wan bar; nanga wan oso di abi dri sribikamra. San a no ben libi na baka ben de wan testamenti.
Soleki fa na artikel skrifi, dan a swagri foe Annie ben teki a goedoe nanga moni èn ben dwengi Annie nanga den siksi pikin foe en foe komoto na ini na oso foe den. Now, sondro wán kopro sensi, en nanga den pikin foe en e libi nanga en moro bigi brada. Fo foe den pikin ben moesoe libi a skoro, foe di moni no de foe pai foe poti den na skoro noso foe pai gi den skoro uniform.
Annie ben aksi jepi na wan hei kroetoebangi, di ben bosroiti taki den ben moesoe gi en son goedoe baka, èn so srefi wan wagi. Ma den no ben gi en noti baka. A moesoe go na kroetoebangi baka foe soekoe wan ordroe, foe dwengi en swagri foe doe san a hei kroetoebangi ben bosroiti.
Foe san ede wi moesoe prakseri foe te wi sa dede?
A tori foe Annie e sori san kan pasa te na edeman foe wan osofamiri no e seti sani na fesi foe te a ben sa dede. Te sma dede, den alamala e „libi den sani di den abi foe tan na libi, gi trawan” (Psalm 49:10). Boiti dati, den dedewan no abi makti na tapoe den sani di sma doe nanga den goedoe foe den (Preikiman 9:5, 10). Foe wan sma kan taki san e pasa nanga den sani di a abi, dan a moesoe seti den afersi bifo a dede.
Ala di wi alamala sabi taki wi kan dede onfroewakti, tokoe foeroe sma no e seti sani na fesi gi den lobiwan foe den di den libi na baka. Ala di den sani di wi sa taki sa poti prakseri na tapoe son koeltoeroe groepoe na ini Afrika, tokoe den srefi sortoe problema de na tra presi foe grontapoe toe.
Efoe joe sa meki wan testamenti noso sa sorgoe foe seti tra sani akroederi wet foe te joe ben sa dede, dan dati de wan persoonlijk afersi (Galasiasma 6:5). Tokoe wan sma ben sa kan aksi: ’Foe san ede wan man, te a de na libi, lobi en wefi nanga den pikin foe en èn e sorgoe gi den, ma a no e seti sani gi a tanboen foe den foe te a ben sa dede?’ Wan prenspari reide de taki foeroe foe wi no lobi foe prakseri taki wi kan dede, moro mendri foe seti sani na fesi gi te wi sa dede. Te joe loekoe en boen, dan wi no kan si a dei di wi o dede na fesi soleki fa bijbel e taki: „Oenoe no sabi fa oen libi sa de tamara. Bika oenoe na wan dampoe di e tan wan sjatoe pisi ten nomo èn dan e gowe.” — Jakobus 4:14.
A de wan praktis sani foe seti sani na fesi nanga a prakseri taki wi ben sa kan dede. A e sori lobi-ati broko-ede toe gi den wan di wi sa libi na baka. Efoe wi no e seti den afersi foe wi, dan tra sma o doe dati. Kande sma di noiti wi miti, sa teki bosroiti ini a tori foe den goedoe foe wi nanga den sani di seti gi a beri. Na ondro den sortoe situwâsi dati na ini son kondre, Lanti e teki a bosroiti soema sa kisi a moni nanga goedoe foe wi. Na tra presi, den famiriman e teki a bosroiti, èn den bosroiti dati foeroetron e go makandra nanga trobi di e kweki feantifasi na ini a famiri. Moro fara, a bosroiti di tra sma e teki kan de heri tra fasi leki san wi ben sa wani.
A teki di den e teki den goedoe nanga tranga
A weduwe e pina moro te en masra dede. Boiti taki a sari foe di a lasi en patna, foeroetron den e teki den goedoe foe en nanga tranga. Wi ben taki foe a sani dati moro na fesi kaba na ini a kefal foe Annie. Wan reide foe san ede den e teki den goedoe nanga tranga abi foe doe nanga a fasi fa sma e si wefi kande. Na ini son koeltoeroe, den no e si a wefi foe wan man leki wan pisi foe en famiri. Na wan fasi a de wan doroseisma, di iniwan ten kan go baka na en famiri noso trow baka èn go na ini wan tra famiri. Na a tra sei, son koeltoeroe abi a denki taki den brada, den sisa nanga a papa nanga mama foe wan man noiti no sa gowe libi en. Efoe a man dede, en famiri e denki taki den sani di ben de foe en, na foe den, no foe en wefi nanga den pikin foe en.
Den masra di no e froeteri den wefi foe den afersi foe den, e kweki so wan denki. Mike ben taki foe den bisnis afersi foe en soso nanga den brada foe en. Den ben sabi san ben de den goedoe foe en, ma en wefi ben sabi pikinso nomo foe den moni afersi foe en. Di a dede, den brada foe en ben kon na en wefi èn ben aksi foe wan moni di en masra ben e froewakti foe wan sma di ben moesoe pai en. En wefi no ben sabi noti srefi foe a sani dati. Baka dati, den ben teki den fotokopiëer masjin nanga den tipmasjin di en masra ben bai gi en. Te foe kaba, den brada foe a masra ben teki na oso abra nanga ala sani san ben de na ini na oso. Den ben dwengi a weduwe disi nanga en jongoe oemapikin foe gowe nanga soso den krosi foe den.
„Den toe sa tron wán skin”
Kresten masra lobi den wefi foe den èn e si den leki sma di warti foe froetrow. Den sortoe man dati e poti prakseri na tapoe a bijbel rai: „Den masra moesoe lobi den wefi foe den leki den eigi skin.” Den man disi e agri toe nanga a froeklari di Gado ben gi nanga jepi foe en santa jeje: „Wan man sa gowe libi en papa nanga en mama èn a sa tai hori na en wefi, èn den toe sa tron wán skin.” — Efeisesma 5:28, 31.
Den masra di e dini Gado e agri toe nanga a kresten apostel Paulus, di ben skrifi: „Ija, efoe wan sma no e sorgoe gi den sma foe en, èn spesroetoe gi den wan di de memre foe en osofamiri, dan a drai en baka gi a bribi èn a moro takroe leki wan sma sondro bribi” (1 Timoteus 5:8). Akroederi a gronprakseri disi, efoe wan kresten masra e seti sani na fesi foe gowe wan langa ten, dan a ben sa sorgoe taki en osofamiri ben sa kisi sorgoe ala di a ben gowe. Na a srefi fasi, a no de wan reidelek sani taki a ben sa seti sani gi en wefi nanga den pikin foe en foe te a ben sa dede? A no de soso wan praktis sani nomo, ma a de so srefi wan lobi-ati fasi foe sreka gi rampoe di wi no ben froewakti.
Den gwenti di abi foe doe nanga wan beri
Wan tra sani foe na afersi disi de di kresten masra moesoe go prakseri. Boiti a sari di wan weduwe e sari foe di a lasi en patna, goedoe èn kande srefi den pikin foe en, son libimakandra e dwengi en foe doe den row seremonia di den gwenti foe doe. The Guardian koranti foe Nigeria e kragi taki na ini son kontren, a de wan gwenti taki wan weduwe moesoe sribi na ini a srefi doengroe kamra nanga a dedeskin foe en masra. Na tra presi, den weduwe no mag gowe foe den oso foe den foe wan pisi ten foe pikinmoro siksi moen foe row. Na ini a pisi ten dati, den no mag wasi, èn den no mag wasi den anoe srefi bifo den e go njan noso baka te den kaba njan.
Den sortoe gwenti dati e tjari problema kon, spesroetoe gi kresten weduwe. Na angri foe den foe plisi Gado e boeweigi den foe tan fara foe gwenti di no e kroederi nanga den leri foe bijbel (2 Korentesma 6:14, 17). Ma efoe wan weduwe no e doe den gwenti dati, dan a kan kisi froefolgoe. Kande a moesoe lowe srefi foe kibri en libi.
Seti sani akroederi wet
Bijbel e taki na wan koni fasi: „Den plan foe a sma di de fajafaja, seiker sa abi winimarki” (Odo 21:5). Sortoe sani na edeman foe wan osofamiri kan seti na fesi? Na ini foeroe libimakandra a kan foe meki wan testamenti noso sreka wan papira di e taki fa den kan prati a goedoe foe wan sma foe te a sma ben sa dede. A kan abi so srefi finifini tori na ini di abi foe doe nanga sani di seti gi a beri. A papira kan taki spesroetoe toe san a trowpatna moesoe doe (noso no moesoe doe) ini a tori foe gwenti di abi foe doe nanga beri èn nanga row.
Wan oema di nen Lea ben lasi en masra na ini dede na ini 1992. A e taki: „Mi abi feifi pikin — fo oemapikin nanga wán boi. Mi masra ben siki wan pisi ten bifo a dede. Ma srefi bifo a ben kon siki, a ben meki wan testamenti pe a ben taki dati a ben wani foe ala den goedoe foe en go na mi nanga den pikin foe wi. Disi ben wani taki verzekering moni toe, wan pisi gron foe prani, meti foe kweki, nanga wan oso. A ben poti en nen na ondro a testamenti èn ben gi mi en. . . . Baka di mi masra dede, den famiri wani wan pisi foe den goedoe foe en. Mi ben taigi den taki mi masra ben bai a gron nanga en eigi moni èn taki den no abi no wan reti foe aksi wan sani. Di den ben si a testamenti tapoe papira, dan den ben libi a tori.”
Taki den tori nanga den famiri
Problema kan kon efoe wan sma no e taki nanga en famiri foe den sani di a e bribi na ini èn foe den sani di a wani. Loekoe a kefal foe wan man di den famiri foe en ben wani nomonomo taki a beri foe en ben moesoe feni presi na ini a dorpoe akroederi den gwenti foe a dorpoe. Di a libi foe en weduwe nanga den pikin foe en ben kon ini kefar, dan nanga tranga den ben moesoe gowe libi en dede skin nanga den famiri. A e taki nanga sari: „Efoe mi masra ben taigi srefi wán foe den omoe noso neef foe en fa a ben wani wi moesoe beri en, dan a famiri no ben sa wani nomonomo foe doe den sani di den gwenti doe te den e beri wan sma.”
Na ini son libimakandra, wan kroederi di meki nanga mofo abi a srefi krakti leki wan testamenti di poti tapoe papira. Disi na a situwâsi na son presi foe Swasikondre, pe foeroe sma abi prakseri di e gi deki-ati foe beri sma na a fasi fa den gwenti èn foe row akroederi den wet foe den. Foe di wan kresten man di nen Isak, ben sabi dati, meki a ben kari den famiri foe en, di no de Kotoigi foe Jehovah, kon makandra, èn a ben taki nanga den san a ben wani taki den moesoe doe baka te a dede. A ben taigi den finifini soema moesoe kisi sortoe materia goedoe, èn a ben taki na wan krin fasi fa den ben moesoe hori a beri foe en. Baka di a dede, den sani feni presi soleki fa en ben wani. Isak ben kisi wan kresten beri, èn en wefi ben kisi boen sorgoe foe di a ben seti sani na fesi.
Kibri joe osofamiri
San joe o doe foe kibri joe osofamiri te joe dede, na wan persoonlijk afersi, ma wan kresten di nen Edward e taki: „Mi abi wan levensverzekeringspolis, so taki den aiti memre foe mi osofamiri kan abi winimarki. A nen foe mi nanga mi wefi de tapoe mi bankrekening. So boen, efoe mi dede, a kan teki moni foe a rekening. . . . Mi abi wan testamenti di o gi mi osofamiri winimarki. Efoe mi dede, awansi san mi e libi na baka, sa de gi mi wefi nanga den pikin foe mi. Mi ben meki mi testamenti feifi jari pasa kaba. Wan afkati ben meki en, èn mi wefi nanga mi manpikin abi wan kopi. Na ini mi testamenti mi skrifi finifini taki mi famiri no moesoe abi foe doe nanga bosroiti di moesoe teki ini a tori foe mi beri. Mi de na ini na organisâsi foe Jehovah. So boen, srefi efoe soso wán noso toe Kotoigi de foe hori a beri foe mi, dati sa de nofo. Mi taki a tori disi nanga mi famiri.”
Na wan fasi a de so, taki te joe e seti den sortoe sani dati, dan a de wan presenti gi joe osofamiri. A no de foe taki, dati a seti di wi e seti sani na fesi foe te wi ben sa dede, no de leki wan presenti foe soekroeskrati noso wan bosoe bromki. Ma a e sori a lobi foe joe. A e sori taki joe wani ’sorgoe gi den sma di de memre foe joe osofamiri’, srefi te joe no de nanga den moro.
[Faki/Prenki na tapoe bladzijde 21]
Jesus ben seti sani gi en mama
„Ma na a pina-oedoe foe Jesus, en mama nanga a sisa foe en mama ben e tanapoe; Maria, a wefi foe Klopas, nanga Maria Magdalena. Dati meki di Jesus ben si en mama tanapoe nanga a disipel di en ben lobi, a ben taigi en mama: ’Oema, loekoe, joe manpikin!’ Baka dati a ben taigi a disipel: ’Loekoe, joe mama!’ Èn sensi a joeroe dati, a disipel [Johanes] ben teki en na en oso.” — Johanes 19:25-27.
[Prenki na tapoe bladzijde 22]
Foeroe kresten e seti sani na wan frantiwortoe fasi akroederi a wet foe kibri den osofamiri foe den