Joe e prèise wan sma noso joe e kori en?
WAN sma e taigi joe: „A njoen fasi fa joe meki joe wiwiri e meki joe loekoe moi!” A sma e prèise joe noso a e kori joe? „A paki e fiti soifri na joe!” A sma e prèise joe noso a e kori joe? „Disi na a moro switi njanjan di mi tesi oiti!” A sma e prèise joe noso a e kori joe? Te wan sma e prèise wi na den fasi dati, dan kande wi e aksi wisrefi efoe den fasi dati foe prèise wi de troetroe opregti èn troe noso efoe a sma e taki den wortoe disi soso foe plisi wi nomo sondro dati a sma e bribi dati srefi.
Fa wi kan sabi efoe wan sma e prèise wi noso e kori wi nanga den sani di a e taki? A de wan prenspari sani? Wi no kan teki a sani leki fa a e sori nomo èn teki a prisiri di a sani e gi wi? Fa a de te wi e prèise trawan? Oiti wi ondrosoekoe den reide foe san ede wi e prèise trawan? Te wi e prakseri foe den aksi disi, dan dati kan jepi wi foe abi a koni foe man si sani krin èn foe gebroiki a tongo foe wi na wan fasi di e tjari prèise kon gi Jehovah Gado.
San a wani taki foe prèise wan sma èn foe kori wan sma
Soleki fa Webster’s Dictionary e taki en, dan prèise wani taki foe feni wan sani boen noso gi wan sma grani, èn a wortoe kan wani taki anbegi noso gi [wan sma] glori toe. A de krin taki den toe lasti sani di e tjari kon na krin san a wortoe wani taki, e sori go na prèise di Jehovah Gado wawan e kisi. Disi na wan prenspari pisi foe troe anbegi, soleki fa a psalm singiman e froemane na ondro a krakti foe a santa jeje: „Bika a boen . . . , a de wan prisiri sani — a fiti foe gi prèise.” „Ibri sani di e bro, meki a prèise Jah.” — Psalm 147:1; 150:6.
Ma dati no wani taki dati wi no kan prèise libisma. Wi kan prèise wan sma, na a fasi disi taki wi e gi a sma grani, e sori taki wi e feni a sma boen noso e denki positief foe a sma. Na ini wan agersitori di Jesus ben gi, wan meester e taigi en foetoeboi: „Joe doe heri boen, boen èn getrow srafoe!” — Mateus 25:21.
Na a tra sei, den e taki foe a kori di wan sma e kori trawan leki wan prèise di falsi, di no de opregti noso di e gi pasa marki, èn pe a sma di e kori a trawan foeroetron abi en eigi belang na prakseri. Wan sma, di e gi wan tra sma grani noso e kori en pasa marki sondro foe de opregti, e doe dati foe kisi boen-ati noso wini na materia sei foe a sma dati noso e doe dati foe gi a sma dati a firi taki a de froeplekti foe doe wan sani gi a sma di kori en. So boen, a prakseri di den e prakseri den eigi boen nomo e boeweigi den sma di e kori trawan. Soleki fa Judas 16 e taki, dan den de „klariklari foe kori tra sma te den e si son wini na ini”. — The Jerusalem Bible.
A fasi fa bijbel e si a tori
Fa bijbel e si a prèise di wi e prèise kompe libisma? Jehovah e poti wan eksempre gi wi foe waka na baka ini a tori disi. Bijbel e taigi wi taki wi sa kisi prèise efoe wi e doe a wani foe Jehovah. Na apostel Paulus e taki dati „ibri sma sa kisi en prèise foe Gado”. Petrus e taigi wi taki na eigifasi foe wi bribi di kisi tesi „kan kon de wan reide foe prèise”. So boen, taki Jehovah sa prèise libisma, e sori wi taki te wi e prèise wan sma na wan opregti fasi, dan dati de wan switi, lobi-ati èn boen fasi di wi no moesoe frigiti. — 1 Korentesma 4:5; 1 Petrus 1:7.
Wan tra fonten foe pe wi kan kisi prèise, soleki fa bijbel e sori, na den tirimakti di e si a boen fasi fa wi e tjari wisrefi èn e prèise wi na wan opregti fasi. „Tan doe boen,” bijbel e taigi wi, „èn joe sa kisi prèise foe en” (Romesma 13:3). Wi kan kisi prèise toe foe sma di e bribi opregti san den e taki èn di no abi wan tra reide foe san ede den e prèise wi. Den Boekoe foe bijbel di skrifi nanga jepi foe a santa jeje foe Gado, e taki na ini Odo 27:2: „Meki wan freimdesma prèise joe, èn no joe eigi mofo.” Disi e sori taki a joisti foe kisi prèise foe libisma.
Dati no de so nanga a kori di wi e kori sma noso a kori di sma e kori wi. Foe san ede den sani di wi e taki foe kori sma no e plisi Jehovah? Na a fosi presi, a de wan hoigri sani, èn Jehovah e kroetoe hoigrifasi. (Teki gersi Odo 23:6, 7.) Boiti dati, a no de eerlijk. A psalm singiman e taki foe sma di e froedini en taki Gado no feni den boen: „Ala san den doe na foe lei gi makandra, mofoboeba di e kori sma, taki di e kon foe wan dobroe ati. Meki Yahweh koti ibri mofoboeba poeroe di e kori sma.” — Psalm 12:2, 3, JB.
A moro prenspari sani de, taki a no de wan lobi-ati sani foe kori sma. A prakseri di wan sma e prakseri en eigi boen nomo e boeweigi en foe doe dati. Baka di a psalm singiman David taki foe den sma di e kori trawan, a e taki foe den soleki fa a skrifi: „Nanga wi tongo wi sa wini. Den mofoboeba foe wi de nanga wi. Soema sa de wi basi?” Jehovah e taki foe den sma dati di e prakseri den eigi boen nomo leki ’sma di e foefoeroe den wan di e pina’. Den gebroiki a tongo foe den di e kori sma, no foe bow trawan, ma foe foefoeroe den èn foe pina den. — Psalm 12:4, 5.
A kori di wan sma e kori wan trawan — Wan trapoe
„Wan man di gosontoe èn tranga na skinfasi di e kori en kompe, e bradi wan net gi den foetoestap foe en.” Na so koni kownoe Salomo e taki, èn a sani dati seiker de so! (Odo 29:5) Den Fariseiman ben proeberi foe poti wan trapoe gi Jesus nanga a kori di den ben kori en. Den ben taki: „Leriman, wi sabi dati joe e taki waarheid èn e leri sma a pasi foe Gado na ini waarheid, èn joe no abi bisi nanga no wan sma, bika joe no e loekoe a fasi fa wan sma de na dorosei.” Den switi wortoe disi sori so moi! Ma Jesus no ben meki den kisi en nanga a switi taki foe den. A ben sabi taki den no ben bribi den troe sani di a ben leri, ma den ben proeberi nomo foe kisi en nanga en eigi wortoe ini a tori foe a pai di sma moesoe pai caesar belasting. — Mateus 22:15-22.
Kownoe Herodes foe a fosi jarihondro ben de heri tra fasi leki Jesus. Di a ben taki na poebliki na ini a foto Cesarea, dan den sma ben piki: „A sten foe wan gado èn no foe wan libisma!” Na presi foe piri-ai gi den sma gi so wan prèise di no ben sori lespeki srefisrefi èn di ben falsi, Herodes ben feni en boen taki den sma ben kori en. Na engel foe Jehovah ben tjari wantewante strafoe kon na en tapoe di wan lo woron ben njan Herodes èn a bakapisi ben de taki a dede. — Tori foe den Apostel 12:21-23.
Wan lepi kresten sa de na ai foe man si te wan sma e kori en. Den gemeente owroeman moesoe loekoe boen spesroetoe te wan sma di de ini wan kroetoe afersi e prèise den pasa marki, kande a e go so fara srefi taki a e teki a wan owroeman gersi wan trawan èn e taigi a wan owroeman dati a abi moro switifasi èn abi moro firi gi sma leki wan tra owroeman.
Bijbel e sori na wan krin fasi wan tra trapoe di a kori di wan sma e kori trawan e tjari kon, te a e taki foe a fasi fa wan oemasma e kori wan jonkoeman foe doe hoeroedoe (Odo 7:5, 21). A warskow disi fiti gi a situwâsi na ini a ten disi. Na mindri den wan di e sluit uit foe a kresten gemeente ibri jari, foeroe foe den e poeroe foe a gemeente foe di den ben tjari densrefi na wan hoeroedoe fasi. A ben sa kan taki a fadon di den sma disi e fadon na ini so wan serjoesoe sondoe bigin nanga a kori di sma ben kori den? Foe di libisma lobi en srefisrefi taki sma prèise den èn e taki boen foe den, meki a switi taki di komoto foe mofoboeba di e kori sma kan broko a krakti foe wan kresten foe kakafoetoe gi fasi foe tjari ensrefi di no fiti. Te wi no e loekoe boen nanga den sortoe switi taki nanga prèise dati, dan a ben kan tjari takroe bakapisi kon.
Fasi fa wan sma kan kibri ensrefi gi a kori di wan trawan e kori en
Te wan sma e kori wan trawan, dan dati e satisferi a lobi di a sma di a e kori abi gi ensrefi noso e satisferi na eigi warti firi di a sma di a e kori abi. A e meki wan sma prakseri taki a warti moro leki trawan èn e meki taki a e feni ensrefi moro hei leki trawan na a wan noso tra fasi. A filosoofman François de La Rochefoucauld ben teki a kori di sma e kori trawan gersi falsi moni, „di, foe di a moni no abi waarde, sma no ben sa gebroiki en”. Foe dati ede, a fasi fa wan sma kan kibri ensrefi gi a sani dati na foe poti prakseri tapoe a praktis froemane foe na apostel Paulus: „Mi e taigi ibriwan sma drape na oen mindri, foe no denki foe ensrefi moro leki a de fanowdoe, ma foe denki nanga wan gosontoe froestan, ibri sma nanga a bribi di Gado gi en.” — Romesma 12:3.
Ala di wi gebore nanga a firi foe lobi jere sani di e plisi den jesi foe wi, tokoe a de so taki den sani di wi abi troetroe moro foeroe fanowdoe na rai di gron tapoe bijbel, nanga tranga leri (Odo 16:25). Kownoe Akab ben wani jere soso den sani di ben plisi en; den foetoeboi foe en ben aksi a profeiti Mikaja srefi foe meki en wortoe kon tron „leki a wortoe foe wan foe den [den profeiti foe Akab di e kori en], èn joe moesoe taki wan boen sani” (1 Kownoe 22:13). Efoe Akab ben wani arki na opregti taki èn efoe a ben wani kenki en oproeroe fasi, dan a ben kan tapoe a lasi di Israèl ben lasi kefalek na ini den feti èn a no ben abi foe dede toe. Gi wi eigi boen na jeje sei, wi moesoe de esi foe doe wan sani na a krakti, ma lobi-ati rai di wi kisi foe kresten owroeman di poti na wroko, di wani jepi wi foe tan na tapoe a reti pasi foe waarheid, na presi foe soekoe sma di e tan taigi wi o boen wi de èn e tigri den jesi foe wi nanga taki di e kori wi! — Teki gersi 2 Timoteus 4:3.
Noiti kresten ben sa wani kori sma foe iniwan reide ede. Neleki Elihu di ben de getrow, den e begi nanga a fasti bosroiti: „No meki mi teki partèi gi iniwan sma, noso kori wan sma; bika mi no sabi fa foe kori sma, noso heri esi mi Mekiman ben sa tjari mi gowe.” Dan, neleki Paulus, den ben sa man taki: „Noiti wi ben kon nanga taki di e kori oenoe . . . noso nanga wan falsi sani foe bigi-ai ede.” — Job 32:21, 22, An American Translation; 1 Tesalonikasma 2:5, 6.
Prèise wan sma te a e froedini en
Na odo di skrifi na ondro a krakti foe a santa jeje e sori taki prèise kan wroko leki wan markitiki te na odo e taki: „A patoe foe smèlter sani de gi solfroe èn na onfoe gi gowtoe, ma prèise de foe tesi eigifasi” (Odo 27:21, The New English Bible). Ija, prèise kan kweki firi foe de moro hei noso bigimemre èn dati kan meki wan sma fadon. Na a tra sei a de so, taki a sani dati kan tjari en bescheidenfasi nanga sakafasi kon na krin efoe a e erken taki a abi wan paiman na Jehovah foe iniwan sani di a doe di meki taki a kisi prèise.
Te wan sma e prèise wan trawan opregti foe a wartifasi fa a sma dati tjari ensrefi noso foe den sani di a sma dati doe, dan dati e bow a sma di e prèise a trawan èn a e bow a sma di e kisi a prèise. A e meki taki den e warderi makandra na wan prisiri èn boen fasi. A e gi deki-ati foe feti na baka marki di warti foe kisi prèise. Te wi e gi den jongoewan prèise di den e froedini, dan dati kan meki taki den wani wroko moro tranga. A kan jepi den foe kenki den eigifasi foe den, ala di den e poti leki marki foe libi akroederi den markitiki di sma e froewakti foe den.
Foe dati ede, meki a de so, taki wi no e kori sma — awansi wi na a sma di e doe disi noso a sma di e ondrofeni disi. Meki a de so, taki wi abi sakafasi te wi e kisi prèise. Èn meki a de so, taki wi lobi prèise sma nanga wi heri ati — prèise Jehovah doronomo na ini wi anbegi èn prèise trawan na wan opregti fasi foe di wi e gi den grani èn e sori warderi gi den di e bow den, èn memre taki „wan wortoe di taki na a joisti ten — o boen a de!” — Odo 15:23.