Aksi foe leisiman
Foeroe Kotoigi foe Jehovah e memre a trowdei foe den. Wan frijaridei na wan memredei — a dei di joe ben gebore. So boen, foe san ede sma kan memre a trowdei foe den èn no a frijaridei foe den?
Foe taki en leti, a no de fanowdoe gi wan kresten foe hori no wan foe den toe. Ma dati no wani taki dati den toe dei prenspari a srefi noso taki kresten moesoe si a memre foe trowdei soleki fa den si frijari-oso.
Soleki fa wi ben taki kaba, dan wi kan taki dati ala toe na memredei, bika wan „memredei” na ’a dei di e kon ibri jari baka èn di e marki wan sani di ben pasa’. Wan memredei kan de iniwan sani di ben pasa — a dei di joe ben bòks nanga joe wagi, a dei di joe ben si taki a moen ben kon doengroe, a dei di joe ben go swen nanga joe osofamiri èn so moro fara. A de krin taki kresten no e meki ibri „memredei” di e marki wan aparti sani, tron wan spesroetoe dei noso e hori wan fesa foe memre dati. Wi moesoe loekoe den tori foe wan sani di pasa èn teki a bosroiti foe doe san fiti.
Foe eksempre, Gado ben gi den Israèlsma a spesroetoe komando foe hori ibri jari a dei di en engel ben pasa den oso foe den Israèlsma na Egipti èn a bakapisi taki a pipel foe en ben gowe libi Egipti na ini 1513 b.G.T. (Exodus 12:14) Di den djoe, so srefi Jesus toe, ben memre a dei foe a sani dati di ben pasa, dan dati ben doe foe di den ben gi jesi na a komando foe Gado èn den no ben hori en leki wan njan-dringi okasi noso leki wan okasi foe gi presenti. Den djoe ben si so srefi a memredei foe a gi di den ben gi a tempel ete wan tron abra na Jehovah leki wan spesroetoe sani. Ala di bijbel no ben gi a komando foe hori a historia sani disi di ben pasa, tokoe Johanes 10:22, 23 e sori taki Jesus no ben kroetoe a sani disi. Èn te foe kaba, kresten abi wan spesroetoe konmakandra foe memre a dei di Jesus ben dede. A no de foe taki, dati disi e doe foe di den e gi jesi na wan komando di de krin foe froestan èn di de foe feni na ini a Wortoe foe Gado. — Lukas 22:19, 20
Fa a de nanga a memre di sma e memre trowdei? Na ini son kondre a de wan gwenti gi masra nanga wefi foe memre a dei di den ben trow, wan seti di komoto na Gado (Genesis 2:18-24; Mateus 19:4-6). Bijbel seiker no e taki takroe foe trowlibi. Jesus ben go na wan trow-oso èn ben jepi meki na okasi de wan prisiriwan toe. — Johanes 2:1-11.
Foe dati ede, a no ben sa de wan freimde sani taki wan paar ben sa kan bosroiti foe meki ten na a dei di den ben trow foe prakseri foe a prisiri di ben de na a okasi dati èn foe njoen a bosroiti baka di den ben teki foe doe moeiti foe meki sani waka boen leki wan paar. Efoe den e poti prakseri na a kolokoe okasi disi te den de den wawan, leki man nanga oema nomo, noso efoe den abi wan toe famiri noso krosibei mati nanga den, ben sa de wan bosroiti di den moesoe teki. Na okasi no moesoe tron wan sani foe hori wan bigi prisiri demakandra. Na a okasi disi kresten ben sa wani taki gronprakseri, di abi foe doe ibri dei nanga a libi foe den, tiri den. So boen, efoe wan sma e poti prakseri na a memre di a e memre wan trowdei noso no e doe dati, na wan afersi foe a sma srefi. — Romesma 13:13, 14
Ma, fa a de nanga a poti di sma e poti spesroetoe prakseri na wan frijaridei? Wi abi wan sani na ini bijbel foe so wan memredei?
We, na ini a bigin foe a jarihondro disi, Bijbel Ondrosoekoeman, soleki fa den ben sabi den Kotoigi foe Jehovah na a ten dati, ben poti prakseri na frijaridei. Foeroe foe den ben poti den sani disi na ini pikin boekoe di den ben e kari Daily Heavenly Manna (Aladei mana foe hemel). Den boekoe disi ben abi wan bijbeltekst na ini gi ibri dei, èn foeroe kresten ben e poti wan pikin foto na tapoe den bladzijde di e kroederi nanga den frijaridei foe kompe Bijbel Ondrosoekoeman. So srefi The Watch Tower foe 15 februari 1909, ben froeteri taki na wan kongres na Jacksonville, Florida, Amerkankondre, wan sma ben tjari brada Russell, di ben de presidenti foe a Genootschap a ten dati, go na a podium. Foe san ede? Den ben gi en wan onfroewakti frijaridei kado foe wan toe boksoe nanga grapefruit, nanasi, nanga apresina. Dati e sori wi pikinso fa a ben de na ini a ten di pasa. Wan sani di ben pasa na ini a pisi ten dati, e memre wi taki den Bijbel Ondrosoekoeman ben hori so srefi 25 december leki a dei foe memre a geborte foe Jesus, noso en frijaridei. A ben de a gwenti srefi foe abi wan kresneti njanfesa na a edekantoro na Brooklyn.
A no de foe taki, dati sensi a ten dati a pipel foe Gado gro na jejefasi na tapoe foeroe kontren. Na ini den jari foe 1920 te go miti 1930, moro leti foe waarheid ben meki taki den brada ben man froestan den sani di e kon now:
Jesus no ben gebore na 25 december, wan dei di ben abi foe doe nanga heiden relisi. Bijbel e gi wi a komando foe memre a dei foe a dede foe Jesus, no a dei di a ben gebore noso a dei di iniwan tra sma gebore. Te wi e doe dati dan a e kroederi nanga Preikiman 7:1 èn nanga a troe tori taki a fasi fa a libi foe wan getrow sma e waka, de moro prenspari leki a dei di a ben gebore. Bijbel no skrifi foe no wan getrow foetoeboi di ben hori en frijari-oso. Bijbel e skrifi foe frijari-oso foe heiden èn ben sori taki tapoe den okasi disi ogri-ati sani ben doe. Meki wi go loekoe a dipi roetoe foe a tori foe san ede den frijaridei disi ben hori.
A fosi wan na a frijaridei foe Farao na ini den dei foe Josef (Genesis 40:20-23). Ini a tori disi, na artikel foe frijaridei na ini na Encyclopædia of Religion and Ethics foe Hastings e bigin: „A gwenti foe memre a dei di wan sma ben gebore abi foe doe, nanga a fasi fa a de, nanga a berekening foe ten èn soleki fa a seti, nanga wan toe heiden relisi gronprakseri.” Baka ten, na encyclopedie e taki a sani di wan Egipti-ondrosoekoeman Sir J. Gardner Wilkinson ben skrifi: „Ibri Egiptisma ben e si a dei dati leki wan prenspari dei èn srefi a joeroe di a ben gebore ben prenspari; èn a de kande taki, soleki fa dati de na ini Persia, ibri sma ben e hori en frijaridei nanga bigi prisiri, e gi den mati foe en wan switikon nanga ala sortoe prisirisani foe a libimakandra èn nanga spesroetoe switisani na a njanjan-tafra.”
Wan tra frijari-oso di bijbel e taki foe en na a di foe Herodes di na a fesa dati den ben koti na ede foe Johanes a Dopoeman poeroe (Mateus 14:6-10). The International Standard Bible Encyclopedia (na uitgave foe 1979) e gi a bodoi disi di e tjari a tori kon na krin: „Den Griki foe a pisi ten bifo Aleksander a Bigiwan ben e hori frijari-oso foe difrenti gado nanga prenspari man. Griki genéthlia ben e seti den fesa disi ala di genésia ben wani taki wan fesa foe memre a frijaridei foe wan prenspari sma di dede. Na ini 2 Makabea 6:7 we e feni wan sani di e taki foe wan alamoen genéthlia foe Antiokus IV, pe den ben e dwengi den djoe foe ’teki prati na den ofrandi.’ . . . Di Herodes ben hori frijari-oso a ben e doe dati akroederi wan Griki gwenti foe baka a pisi ten foe Aleksander a Bigiwan; boeweisi no de taki frijari-oso ben e hori na ini Israèl na ini a pisi ten foe den Griki bifo Aleksander a Bigiwan.”
Wi e erken taki troe kresten na ini a ten disi no e broko den ede toemoesi nanga den roetoe èn kande owroe relisi sani di abi foe doe nanga ala sani noso gwenti, ma den no abi a gwenti foe no poti prakseri na sani di e sori krinkrin taki den de na ini Gado Wortoe. Disi wani taki dati den wan-enkri frijari-oso di skrifi na ini bijbel na foe heiden èn ben abi foe doe nanga ogri-ati sani di ben feni presi. So boen, den Boekoe foe bijbel no e taki boen foe frijari-oso, wan sani di opregti kresten no e wisiwasi.
So boen, ala di a de wan sani di kresten moesoe bosroiti gi densrefi efoe den o memre a trowdei foe den, tokoe boen reide de foe san ede kresten di lepi no e hori frijari-oso.