Fa engel kan jepi joe
GADO Wortoe e taki dati engel de. Gado Wortoe e taigi wi taki miljoenmiljoen foe den jeje kriatoeroe disi de. Danièl, a foetoeboi foe Jehovah Gado, ben abi wan fisjoen foe hemel sani di a ben skrifi foe den: „Èn doesoen tron doesoen ben de di ben tan dini [Gado], èn tindoesoen tron tindoesoen ben tan tanapoe leti na en fesi.” — Danièl 7:10.
Loekoe taki Danièl e taki moro leki foe froeteri wi nomo taki foeroe engel de. Danièl e sori toe taki den engel e dini Gado. Den na den foetoeboi foe en. A psalm singiman ben singi na ini wánfasi nanga disi: „Blesi Jehovah, oen engel foe en, oen maktiwan, doe san a e taki, te oenoe e arki en wortoe. Blesi Jehovah, ala oen legre foe en, oenoe dinari foe en, doe a wani foe en.” — Psalm 103:20, 21.
Bijbel e tjari kon na krin toe taki engel no ben bigin libi leki libisma na grontapoe. Jehovah ben kria engel na ini hemel, srefi bifo a ben kria grontapoe. Di Gado ’ben seti grontapoe, dan ala den engel manpikin foe Gado ben bari wan prisiri babari’. — Job 38:4-7.
Engel na jeje kriatoeroe — libisma ai no man si den, den abi makti, den koni. Na ini bijbel, a hebrew wortoe mal·ʼakhʹ nanga a Griki wortoe agʹge·los vertaal nanga „engel” te dati abi foe doe nanga wan jeje kriatoeroe. Den wortoe disi skrifi so wan 400 tron na ini bijbel. Ala toe wortoe wani taki a srefi sani, namkoe „boskopoeman”.
Miti nanga engel
A no de foe taki dati engel na boskopoeman. Kande joe sabi a tori foe bijbel di e taki foe a ten di na engel Gabrièl ben kon na Maria. A ben taigi Maria taki ala di Maria ben de wan njoenwenke, tokoe a ben sa meki wan manpikin di a ben moesoe kari Jesus (Lukas 1:26-33). Wan engel ben kon na wan toe skapoeman toe di ben de na ini a veld. A ben meki bekènti: „Tide wan Froeloesoeman, di de Krestes, a Masra, ben gebore gi oenoe” (Lukas 2:8-11). Na a srefi fasi, engel ben tjari boskopoe gi Hagar, Abraham, Lot, Jakob, Moses, Gideon, Jesus, nanga trawan di nen skrifi na ini bijbel. — Genesis 16:7-12; 18:1-5, 10; 19:1-3; 32:24-30; Exodus 3:1, 2; Kroetoebakra 6:11-22; Lukas 22:39-43; Hebrewsma 13:2.
A de boen foe si taki ala den boskopoe disi di den engel ben tjari, ben kroederi nanga den sani di Gado ben abi na prakseri foe doe, èn den boskopoe disi no ben abi troetroe foe doe nanga den sani di den libisma di ben kisi den boskopoe disi ben abi na prakseri. Engel ben sori densrefi toe leki sma di e teki presi gi Gado, akroederi a wani foe en èn a ten di a seti foe sani moesoe pasa. A no libisma ben taigi den engel san den ben moesoe doe.
Wi moesoe kari engel foe jepi wi?
A fiti foe kari engel te wi de ini banawtoe? Efoe a de so, dan wi ben sa wani sabi a nen foe wan engel di sa man jepi wi moro boen. Foe dati ede, wan toe boekoe di e skrifi foe meki moni, e kari nen di den e denki taki dati na den nen foe foeroe foe den engel, èn den boekoe e kari dati makandra nanga a posisi foe den engel, a titel foe den, nanga a wroko foe den. Wán boekoe e poti san a e kari den „tin moro pôpi” engel, „den engel di moro foeroe sma sabi na a westsei foe grontapoe”. Makandra nanga den nen, den e gi a rai toe foe tapoe joe ai, kari a nen foe na engel safrisafri ibri tron baka, hari bro dipi, bro safri, èn „sreka joesrefi foe kon na ini kontakti kande nanga den”.
Heri tra fasi leki dati, bijbel e gi wi den nen foe soso toe getrow engel foe Gado: Mikaèl nanga Gabrièl (Danièl 12:1; Lukas 1:26). Kande bijbel kari den nen disi foe sori taki ibri engel na wan aparti jeje sma di abi wan nen, èn taki den engel no de soso wan krakti di no de wan sma.
A de boen foe si taki wan toe foe den engel no ben wani gi libisma a nen foe den. Di Jakob ben aksi wan engel foe taigi en a nen foe en, dan na engel no ben wani doe dati (Genesis 32:29). Di Josua ben aksi wan engel foe kari en nen, dan na engel ben taigi Josua nomo taki a ben de a „granman foe a legre foe Jehovah” (Josua 5:14). Di a papa nanga a mama foe Simson ben aksi wan engel fa a nen, dan a ben taki: „Foe san ede joe ben sa aksi mi nen, te tokoe a de wan wondroe nen?” (Kroetoebakra 13:17, 18) Foe di bijbel no e gi wi den nen foe den engel, meki bijbel e kibri wi foe no gi den engel grani di no fiti noso anbegi den. Soleki fa wi sa si, dan bijbel no e leri wi toe foe aksi den engel foe jepi wi.
Kari Gado
Bijbel e froeteri wi ala sani di wi abi fanowdoe foe sabi san e pasa na ini a jeje kondre. Na apostel Paulus ben skrifi: „Na Gado ben meki sma skrifi ala den Boekoe foe bijbel nanga jepi foe en santa jeje èn den boen foe gi leri, . . . so taki a sma di de foe Gado kan koni dorodoro, de srekasreka dorodoro gi ibri boen wroko” (2 Timoteus 3:16, 17). Efoe Gado ben wani taki wi moesoe sabi den nen foe foeroe foe den engel, dan a ben sa gi wi den nen disi na ini en Wortoe, bijbel. Èn efoe Gado ben wani leri wi fa foe kon na ini kontakti nanga den engel èn fa foe taki nanga den na ini begi, dan a ben sa gi den sortoe bodoi disi na ini den Boekoe foe bijbel.
Na presi foe dati, Jesus Krestes ben leri: „Te joe e begi, go na ini joe inisei kamra, èn baka te joe sroto joe doro, begi joe Tata di de pe wi no kan si en . . . Oenoe moesoe begi, foe dati ede, na a fasi disi: ’Wi Tata na hemel, meki joe nen kon santa’ ” (Mateus 6:6, 9). A fasi fa den Boekoe foe bijbel e prakseri foe a sani disi, na disi: Wi no moesoe kari den engel noso begi den, ma nanga begi wi moesoe go na Gado srefi, a Kriaman foe den engel. A nen foe en a no wan kibritori, èn wan sma di e si fisjoen no de fanowdoe foe tjari disi kon na krin. Ala di sma ben meki moeiti foe kibri a santa nen, tokoe a nen dati de foe feni na ini bijbel moro leki 7000 tron. Foe eksempre, a psalm singiman ben sori go na a hemel Tata di a ben singi: „Joe, di nen na Jehovah, joe wawan na a Moro Heiwan na heri grontapoe.” — Psalm 83:18.
Noiti Jehovah abi toemoesi foeroe sani foe doe foe arki wi te wi e kon na en na wan fasi di fiti na ini begi. Bijbel e gi a djaranti disi: „Foe a sei foe Jehovah, den ai foe en e loekoe a heri grontapoe lontoe foe sori a tranga foe en foe a boen foe den sma di a heri ati foe den de na en.” — 2 Kroniki 16:9.
Engel èn boen gwenti nanga wet
Heri tra fasi leki fa foeroetron den e sori na ini njoensoe, engel no e kroetoe sma. A sani dati fiti, bika engel no kisi a primisi foe kroetoe libisma. Jehovah na „a Kroetoeman foe alamala”, ala di tokoe „a gi ala kroetoewroko na a Manpikin”, Jesus Krestes (Hebrewsma 12:23; Johanes 5:22). Ma tokoe a ben sa de wan fowtoe foe denki taki den engel no e span nanga a fasi fa wi e libi wi libi. Jesus ben taki: „Den engel foe Gado e prisiri te wán sondari abi berow.” — Lukas 15:10.
Ma den engel no de sma di e loekoe nomo san e pasa. Na ini a ten di pasa, den ben e gi strafoe, èn na so fasi den ben e doe a kroetoestrafoe foe Gado. Foe eksempre, Gado ben gebroiki engel teige den Egiptisma foe owroeten. Soleki fa Psalm 78:49 e sori, dan „a ben seni en faja atibron kan na den tapoe, atibron nanga kroetoe nanga banawtoe, groepoe foe engel di ben e tjari rampoe kon”. Na so toe, bijbel e taki dati wán neti wán engel nomo ben kiri 185.000 Asiria sroedati. — 2 Kownoe 19:35.
Na a srefi fasi, na ini a ten di e kon, den engel sa pori den sma di e weigri foe hori densrefi na den regtfardiki markitiki foe Gado èn na so fasi de wan kefar gi trawan. Jesus sa kon „makandra nanga den makti engel foe en, na ini wan tranga faja, te a e teki refensi tapoe den wan di no sabi Gado èn tapoe den wan di no e gi jesi na a boen njoensoe”. — 2 Tesalonikasma 1:7, 8.
Na so den Boekoe foe bijbel e sori taki den getrow engel foe Gado ala ten e doe san en e taigi den foe doe èn den e hori en regtfardiki markitiki hei. A de krin taki efoe wi wani den engel foe Gado jepi wi, dan wi moesoe sabi san Gado wani èn meki serjoesoe moeiti foe doe san a wani.
Engel di e gi kibri
A de so, taki engel e broko den ede nanga libisma èn taki den e kibri sma? Na apostel Paulus ben aksi: „Den [engel] a no alamala jeje foe dini na poebliki, di seni go foe dini gi a boen foe den wan di sa kisi froeloesoe?” (Hebrewsma 1:14) A de krin taki a piki tapoe na aksi foe Paulus na ija.
Foe di den dri Hebrewman Sadrak, Mesak, nanga Abednego ben weigri foe boigi gi wan gowtoe popki di Nebukadnesar, a Kownoe foe Babilon, ben meki, foe dati ede den ben trowe den dri Hebrewman disi go na ini wan boen faja onfoe. Ma a faja no ben bron den getrow foetoeboi disi foe Gado. Di a kownoe ben loekoe go na ini na onfoe, a ben si „fo man di gosontoe èn tranga na skinfasi”, èn a ben taki dati „a fasi fa a di foe fo man loekoe, [ben] gersi di foe wan manpikin foe den gado” (Danièl 3:25). Wan toe jari baka dati, dan Danièl ben de na ini wan lew-olo, foe di a ben de getrow. Danièl so srefi ben man komoto sondro foe kisi mankeri èn a ben taki: „Mi eigi Gado ben seni en engel kon èn a ben tapoe a mofo foe den lew.” — Danièl 6:22.
Di na ini a fosi jarihondro G.T. a gemeente foe den foetoeboi foe Krestes ben seti, dan agen engel ben kon èn den ben fri den apostel komoto na doengroe-oso (Tori foe den Apostel 5:17-24; 12:6-12). Èn di Paulus en libi ben de na ini kefar tapoe se, dan wan engel ben gi en a djaranti taki a ben sa doro na Rome èn noti ben sa pasa nanga en. — Tori foe den Apostel 27:13-24.
Den foetoeboi foe Jehovah Gado na ini a ten disi abi na overtoigi dorodoro taki den legre engel foe Gado di ai no man si, na troetroe sani èn den kan gi sma kibri, neleki fa den ben doe dati gi Elisa nanga en dinari (2 Kownoe 6:15-17). Foe troe, „na engel foe Jehovah e seti ensrefi lontoe den wan di e frede en, èn a e froeloesoe den.” — Psalm 34:7; 91:11.
A boskopoe di den engel e tjari
Ala di den engel e broko den ede nanga a tanboen foe den wan di e dini Jehovah Gado, tokoe den e sorgoe toe taki sma e kon leri sabi Jehovah Gado èn den sani di a abi na prakseri. Na apostel Johanes ben skrifi: „Mi ben si wan tra engel e frei na mindrisei foe hemel, èn a ben abi têgo boen njoensoe foe meki bekènti leki prisiri njoensoe gi den sma di e libi na grontapoe, èn gi ibri nâsi nanga lo nanga tongo nanga pipel, èn a ben taki nanga wan tranga sten: ’Frede Gado èn gi en glori.’ ” — Openbaring 14:6, 7.
Joe wani sabi san na a „têgo boen njoensoe” disi? Efoe joe wani sabi, dan aksi Jehovah Kotoigi. Den sa breiti foe prati dati nanga joe.
[Prenki na tapoe bladzijde 7]
Wan engel na mindrisei foe hemel e meki têgo boen njoensoe bekènti. Joe wani leri foe dati?