Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w99 15/6 blz. 19-24
  • A Kriaman fu Yu—Leri fa A De

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • A Kriaman fu Yu—Leri fa A De
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • A E Sori Fa A De
  • Wan Bigi Leriman E Yepi Wi fu Sabi a Kriaman
  • Fa Yu Kan Yepi Tra Sma fu Leri fu En?
  • A Gran Kriaman foe wi e broko en ede nanga wi!
    Wi Kownukondre diniwroko 1999
  • Tranga yu bribi na ini a Mekiman
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre (Studie-Waktitoren)—2021
  • A Kriaman Kan Meki Yu Libi Abi Waarde
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
  • A ben wani yepi tra sma
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 2008
Moro sani
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
w99 15/6 blz. 19-24

A Kriaman fu Yu—Leri fa A De

„Misrefi sa meki ala mi bunfasi pasa na yu fesi, èn mi sa meki a nen fu Yehovah bekènti gi yu.”—EXODUS 33:19.

1. Fu san ede a Kriaman musu kisi grani?

NA APOSTEL Yohanes, skrifiman fu a lasti buku na ini Bijbel, ben skrifi a dipi fruklari disi fu a Kriaman: „Yu, Yehovah, iya wi Gado, warti fu kisi a glori nanga a grani nanga a krakti, bika yu ben kria ala sani, èn fu yu wani ede den ben de èn yu ben kria den” (Openbaring 4:11). Soleki fa na artikel na fesi ben buweisi, den sani di a disiten sabidensi kon feni, nofotron e gi sma moro reide fu bribi na ini a Kriaman di kria ala sani.

2, 3. (a) San sma musu leri fu a Kriaman? (b) Fu san ede wi no kan miti a Kriaman trutru?

2 Leki fa a prenspari fu erken taki a Kriaman de, na so a de prenspari tu fu leri fa a de — taki a de wan trutru sma, di abi wan persoonlijkheid nanga eigifasi di e hari sma kon na en. ¿Awansi o bun yu du dati kaba, a no ben sa tyari wini kon gi yu fu kon sabi en moro betre? Dati no wani taki dati yu musu miti en trutru, na a fasi fa wi e miti tra sma.

3 Yehovah na a Sma di meki srefi den stari, èn a son fu wi na wan mindribere stari nomo. ¿Yu ben sa prakseri fu pruberi kon krosibei na a son? ¡Kwetikweti! Moro furu sma e luku bun taki den no e luku a son wan syatu momenti srefi, noso taki den skin e miti nanga en krakti leti gi wan langa ten. Na ini a mindribere fu en a faya pikinmoro 15.000.000 graden Celsius (27.000.000°F.). Ibri sekonde a nucleair onfu disi e meki so wan fo milyard kilo fu sani kon tron energie. Wan kefalek pikin pisi fu en nomo e doro grontapu leki faya nanga leti, ma dati e hori ala sani na libi dyaso. Den prenspari tru tori dati musu meki wi frustan a kefalek bigi makti fu a Kriaman moro bun. A e fiti fu dati ede taki Yesaya ben skrifi taki „a [Kriaman] abi dinamik krakti pasa marki, èn fu di a tranga na ini makti tu”.—Yesaya 40:26.

4. San Moses ben aksi Gado, èn fa Yehovah ben piki?

4 ¿Ma yu ben sabi taki wan tu mun baka di den Israèlsma ben gowe libi Egipti na ini 1513 b.G.T., taki Moses ben begi a Kriaman: „Grantangi, meki mi si yu glori”? (Exodus 33:18) Te yu e prakseri taki Gado meki a son srefi, dan yu kan frustan tu fu san ede a ben taigi Moses: „Yu no man si mi fesi, bika no wan libisma kan si mi èn toku tan na libi.” A Kriaman ben gi Moses primisi fu go na wan kibripresi na tapu a Bergi Sinai di A „ben e pasa”. Dan Moses ben man si a „baka” fu Gado, fu taki en na wan agersi fasi, wan sortu bakapisi fu a glori fu a Kriaman, noso fu en denoya.—Exodus 33:20-23; Yohanes 1:18.

5. Na sortu fasi a Kriaman ben du san Moses ben aksi en, èn san dati ben e sori?

5 Na angri di Moses ben abi fu kon sabi a Kriaman moro bun, ben kon tru. A de krin taki Gado ben taki nanga yepi fu wan engel, di a ben e pasa na Moses èn ben fruklari: „Yehovah, wan Gado di abi sari-ati nanga bunfasi, di no e kisi atibron esi-esi èn di abi lobi bun-ati nanga waarheid pasa marki, di e kibri lobi bun-ati gi dusundusun sma, di e gi pardon fu fowtu èn fu a pasa fu wet èn fu sondu” (Exodus 34:6, 7). Disi e sori taki efu wi wani kon sabi wi Kriaman moro betre, dan wi no abi fu si en trutru, ma wi musu frustan moro bun fa a de, a persoonlijkheid nanga den eigifasi fu en.

6. Fa a sistema di e yepi wi skin fu kakafutu gi siki, na wan wondru sani?

6 Wán fasi fa wi kan du dati na te wi e si den eigifasi fu Gado na ini den sani di a kria. Luku a sistema di e yepi yu skin fu kakafutu gi siki. Wan tijdschrift Scientific American di ben skrifi fu a sistema di e yepi a skin fu kakafutu gi siki, ben taki: „Bifo wan sma gebore te leki a dede, a sistema di e yepi a skin fu kakafutu gi siki, de na ai doronomo. Furu difrenti grupu molecule nanga cel . . . e kibri wi gi parasiet èn gi sani di e tyari siki kon. Efu libisma no ben abi den sani disi di e kibri den [gi siki], dan den no ben o man tan na libi.” Fu pe a sistema dati kon? Wan artikel na ini a tijdschrift dati ben taki: „A kefalek moi grupu fu cel di e wroko na wan koni fasi nanga makandra èn di e kibri a skin gi pikinpikin libisani di e siki sma èn gi virus di e kon na ini a skin, e kon fu wan tu fu den fosi cel di e bigin kon so wan neigi wiki baka te na uma kisi bere.” Wan uma di de nanga bere e gi a pikin di no gebore ete, pikinso fu den sani di musu yepi a skin fu kakafutu gi siki. Baka ten, nanga en bobimerki, a mama e gi en beibi so srefi den cel di musu yepi a skin fu kakafutu gi siki èn a e gi en beibi chemisch sani tu di bun gi a beibi.

7. San wi ben sa kan aksi wisrefi fu a sistema di e yepi wi skin fu kakafutu gi siki, èn san disi kan meki wi bribi?

7 Yu abi bun reide fu bribi taki a sistema di e yepi yu skin fu kakafutu gi siki bun moro iniwan disiten dresi. So bun, aksi yusrefi: ’San disi e sori fu a Sma di meki en èn di gi en?’ A sistema disi, di ’e bigin kon so wan neigi wiki baka te na uma kisi bere’ èn di de klariklari fu kibri a nyun beibi gi siki, seiker e sori koni èn a prakseri di sani prakseri na fesi. ¿Ma a sistema disi kan sori wi moro fu a Kriaman? Sortu sani moro furu fu wi e denki fu Albert Schweitzer nanga tra sma di ben gi den libi fu gi datrayepi na den pôtiwan nanga den mofinawan? Moro furu wi e taki bun fu den sortu sari-ati sma disi di e du bun gi tra sma. Na a srefi fasi, san wi kan taki fu wi Kriaman, di gi guduwan nanga pôtiwan wan sistema di e yepi a skin fu kakafutu gi siki? A de krin taki a abi lobi, a no e teki sma partèi, a abi sari-ati, èn a regtfardiki. ¿Disi no de a srefi nanga a sani di Moses ben yere fu a Kriaman?

A E Sori Fa A De

8. Na sortu spesrutu fasi Yehovah e sori ensrefi na wi?

8 Ma wan tra fasi de fa wi kan kon sabi a Kriaman fu wi moro betre — nanga yepi fu Bijbel. Disi prenspari spesrutu, bika A abi sani di sabidensi nanga na universum no man tyari kon na krin kwetikweti èn tra sani de di de moro krin na ini Bijbel. Wan eksempre fu a sani disi di wi taki, na a nen fu a Kriaman srefi. Bijbel wawan e taigi wi san na a nen fu a Kriaman èn san a nen wani taki. Na ini den Hebrewtongo manuscript fu Bijbel, en nen e kon so wan 7000 tron leki fo tapusten di wi kan skrifi nanga YHWH noso JHVH, di moro furu sma e taki leki Yehovah na ini Sranantongo.—Exodus 3:15; 6:3.

9. San na eigi nen fu a Kriaman wani taki, èn san wi kan taki fu disi?

9 Efu wi wani kon sabi a Kriaman moro betre, dan wi musu frustan taki en a no wan abstract „Fosi Oorzaak” noso wan dangra „Mi Na”. En eigi nen e sori dati. A de wan fasi fu wan Hebrew werkwoord di wani taki „kon tron” noso „buweisi fu de”.a (Teki gersi Genesis 27:29; Preikiman 11:3.) A nen fu Gado wani taki „En E Meki Sani Du Kon” èn a nen e sori taki a e poti sani na prakseri fu du èn taki a e du en tu. Te wi sabi a nen èn e gebroiki en, dan dati kan yepi wi fu frustan moro betre taki a e du san a pramisi èn taki a e sori nanga den sani di a e du taki a e meki den prakseri fu en kon tru.

10. Sortu prenspari koni den tori na ini Genesis kan gi wi?

10 Bijbel e gi wi sabi fu den prakseri fu Gado èn fu den eigifasi fu en. A tori na ini Genesis e sori taki wan leisi libisma ben abi vrede nanga Gado èn taki den ben abi a fruwakti fu libi wan langa libi di abi waarde (Genesis 1:28; 2:7-9). Soleki san a nen fu Yehovah wani taki, wi kan de seiker taki a sa tyari wan kaba kon na a pina nanga a bruya di libisma ondrofeni langa ten kaba. Wi e leisi fu a kontru fu en prakseri: „A grontapu di wi e si ben kon bruya, no fu di densrefi ben wani, ma fu di a Kriaman ben wani di, bika a ben meki en so, ben gi en wan howpu taki wan dei a ben sa kan . . . abi wan prati na a glori fri fu den pikin fu Gado.”—Romesma 8:20, 21, The New Testament Letters, fu J. W. C. Wand.

11. Fu san ede wi ben sa musu ondrosuku den Bijbel tori, èn san na wan pisi fu wán fu den Bijbel tori disi?

11 Bijbel kan yepi wi tu fu kon sabi a Kriaman fu wi moro betre fu di Bijbel e sori san a ben e du èn fa a ben e handri nanga na owruten Israèl. Luku wan eksempre di abi fu du nanga Elisa èn nanga Na-aman, a srudati edeman fu den feanti Siriasma. Te yu e leisi a tori disi na ini 2 Kownu kapitel 5, dan yu sa si taki wan meisje fu Israèl di ben de na ini katibo ben gi den deki-ati taki a gwasi fu Na-aman ben sa kan dresi nanga a yepi fu Elisa na ini Israèl. Na-aman ben go drape èn a ben fruwakti taki Elisa ben o wai nanga en anu na wan towfru fasi fu dresi en. Na presi fu dati, Elisa ben taigi a Siriaman fu go wasi en skin na ini a Yordanliba. Ala di den man di ben wroko gi Na-aman ben musu overtoigi en fu du dati, di a ben du en, dan a ben kon betre. Na-aman ben pristeri Elisa moi presenti, ma Elisa ben weigri fu teki den. Baka ten, wan kompe fu Elisa ben boro go na Na-aman èn nanga wan lei a ben kisi wan tu gudu. Fu di a no ben eerlijk, meki Yehovah ben naki en nanga gwasi. Disi na wan span tori di abi fu du nanga den swakifasi fu libisma — wan tori di kan leri wi wan sani.

12. San wi ben sa kan taki fu a Kriaman, fu a tori fu Elisa nanga Na-aman?

12 Na wan moi fasi a tori e sori taki a Gran Kriaman fu na universum no hei tumusi fu no prakseri bun fu wan pikin meisje, èn dati de heri tra fasi leki den markitiki di furu kulturu abi na ini a ten disi. A e buweisi tu taki a Kriaman no e du bun gi wán ras noso wán nâsi nomo (Tori fu den Apostel 10:34, 35). A de prenspari fu si taki na presi fu fruwakti fu sma taki den gebroiki towfruwroko — di son „dresiman” gebroiki furu na ini a ten di pasa èn na ini a ten disi — a Kriaman ben sori taki a abi kefalek furu koni. A ben sabi fa fu dresi gwasi. A ben sori koni nanga regtfardikifasi tu di a no ben gi sma okasi fu du kruktudu. ¿Ete wan leisi, dati no de akruderi den eigifasi fu Yehovah di Moses ben yere? ¡Ala di a Bijbel tori dati syatu, toku wi kan leri furu fu a fasi fa wi Kriaman de!—Psalm 33:5; 37:28.

13. Sori fa wi ben sa kan leri wan tu prenspari sani fu den tori na ini Bijbel.

13 Tra tori di abi fu du nanga den leisi di Israèl no ben sori tangi èn a fasi fa Gado ben handri na tapu, e sori taki Yehovah e broko en ede trutru nanga sma. Bijbel e taki dati den Israèlsma ben tesi en ibri leisi baka, èn den ben e hati en firi èn ben gi en sari (Psalm 78:40, 41). So bun, a Kriaman abi firi, èn a e broko en ede nanga den sani di libisma e du. Furu de fu leri tu fu tori di abi fu du nanga sma di wi sabi bun. Di Gado ben teki David fu de kownu fu Israèl, dan Gado ben taigi Samuèl: „Libisma e si san na ai e si nomo; ma fu a sei fu Yehovah, a e si fa na ati de” (1 Samuèl 16:7). Iya, a Kriaman e luku san wi de na inisei, no soso san wi gersi na dorosei. ¡Dati e meki wi firi bun srefisrefi!

14. Sortu sani wi kan du di abi wini gi wi, te wi e leisi den Hebrew Buku fu Bijbel?

14 Dritenti na neigi fu den buku fu Bijbel ben skrifi bifo a ten fu Yesus, èn a bun gi wi fu leisi den. Wi no musu du disi soso fu leri Bijbel tori noso Bijbel historia. Efu wi wani leri trutru fa wi Kriaman de, dan wi musu prakseri dipi fu den tori dati, èn prakseri kande: ’San a pisi tori disi e sori mi fu den eigifasi fu en? Sortuwan fu den eigifasi fu en de fu si wantewante?’b Fu du dati kan yepi srefi den sma di e tweifri na relisi sani, fu si taki Bijbel musu kon fu Gado, èn na so fasi den e poti wan fondamenti fu kon sabi a lobi-ati Skrifiman fu Bijbel moro betre.

Wan Bigi Leriman E Yepi Wi fu Sabi a Kriaman

15. Fu san ede den sani di Yesus ben du èn den sani di a ben leri sma, kan leri wi wan sani?

15 A tru, sma di e tweifri taki a Kriaman de noso di no sabi krinkrin fa a Kriaman tan, no sabi furu fu Bijbel kande. Kande yu miti sma di no ben kan taki efu Moses ben libi bifo noso na baka Mateus èn di pikinmoro no sabi notinoti fu den sani di Yesus du noso di a ben leri sma. Dati na wan sari sani srefisrefi bika wan sma kan leri furu fu a Kriaman nanga yepi fu a Bigi Leriman, Yesus. Fu di a ben abi wan krosibei matifasi nanga Gado, meki a ben kan sori fa a Kriaman fu wi de (Yohanes 1:18; 2 Korentesma 4:6; Hebrewsma 1:3). Èn a ben du dati tu. Fu taki en leti, a ben taki wan leisi: „A sma di si mi, si a Tata tu.”—Yohanes 14:9.

16. San a taki di Yesus ben taki nanga wan Samaria uma e sori wi?

16 Luku na eksempre disi. Wan leisi di Yesus ben weri fu a reis di a ben reis, a ben taki nanga wan Samaria uma krosibei na Sikar. A ben fruteri na uma dipi waarheid, èn a ben poti krakti na tapu taki a de fanowdu fu „anbegi a Tata nanga yeye èn nanga waarheid”. Den Dyu fu a ten dati ben wai pasi gi den Samariasma. Kontrari fu dati, Yesus ben sori taki Yehovah ben wani teki opregti man nanga uma fu ala nâsi, soleki fa wi ben si dati tu na ini a kefal fu Elisa nanga Na-aman. A musu gi wi a frutrow taki Yehovah no lobi a feantifasi di someni sma na grontapu abi gi makandra na ini a ten disi. Wi kan si tu taki Yesus ben wani gi leri na wan uma tu, èn na ini a kefal disi a ben de wan uma di ben libi nanga wan man di no ben de en masra. Na presi fu krutu en, Yesus ben handri en na wan warti fasi, na wan fasi di ben kan yepi en trutru. Baka dati, tra Samariasma ben arki Yesus tu èn den ben kon bribi: „Wi sabi taki a man disi na trutru a frulusuman fu grontapu.”—Yohanes 4:2-30, 39-42; 1 Kownu 8:41-43; Mateus 9:10-13.

17. San a tori fu na opobaka fu Lasarus e sori?

17 Meki wi go luku ete wan eksempre fa wi kan leri fu a Kriaman, te wi e leri den sani di Yesus ben du èn den sani di a ben leri sma. Prakseri a leisi di Lasarus, a mati fu Yesus, dede. Bifo dati, Yesus ben sori kaba taki a ben abi a makti fu meki dedewan kon na libi baka (Lukas 7:11-17; 8:40-56). Ma san a ben du di a ben e si taki Maria, a sisa fu Lasarus, ben e krei fu di a ben sari? Yesus „ben soktu na ini yeye èn a ben kon sari srefisrefi”. A no ben abi wan mi-no-kefasi noso de sondro firi; en „ai ben lon watra” (Yohanes 11:33-35). Èn disi no ben de soso a sori di a ben e sori firi. Yesus ben firi fu du wan bun sani — a ben meki Lasarus opo baka. Yu kan frustan fa disi ben yepi den apostel fu frustan den firi fu a Kriaman èn den sani di a e du. A musu yepi wi nanga tra sma tu fu frustan a persoonlijkheid nanga den eigifasi fu a Kriaman.

18. Fa sma musu prakseri fu a studeri di den musu studeri Bijbel?

18 No wan reide no de fu syen fu studeri Bijbel èn fu leri moro fu wi Kriaman. Bijbel a no wan owruten buku. Wan sma di ben studeri en èn di ben tron wan krosibei kompe fu Yesus, ben de Yohanes. A ben skrifi baka ten: „Wi sabi taki a Manpikin fu Gado kon, èn a gi wi frustan so taki wi kan kisi a sabi fu a tru sma dati. Èn wi de na ini wánfasi nanga a tru sma dati, nanga yepi fu en Manpikin Yesus Krestes. Disi na a tru Gado èn têgo libi” (1 Yohanes 5:20). Luku taki te wi e gebroiki a „koni” fu kisi sabi fu „a tru sma”, a Kriaman, dan dati kan gi wi „tego libi”.

Fa Yu Kan Yepi Tra Sma fu Leri fu En?

19. Sortu sani du fu yepi sma di e tweifri?

19 Furu buweisi de fanowdu gi son sma fu bribi taki wan sari-ati Kriaman de di e broko en ede nanga wi èn fu frustan fa a de. Milyunmilyun sma de di e tweifri ete efu a Kriaman de noso di abi wan denki fu En di no de akruderi a fasi fa Bijbel e taki fu en. Fa yu kan yepi den? Na den distrikt kongres nanga international kongres fu Yehovah Kotoigi na ini 1998/1999, wan bun nyun wrokosani ben tyari kon na doro na ini furu tongo — a buku Is er een Schepper die om u geeft? (¿Wan Kriaman De Di E Broko En Ede Nanga Yu?)

20, 21. (a) Fa wi kan gebroiki a Schepper-buku na wan bun fasi? (b) Fruteri ondrofenitori di e sori fa a Schepper-buku ben abi bun bakapisi kaba.

20 A de wan publikâsi di sa tranga yu eigi bribi na ini wi Kriaman èn a sa meki yu kisi moro warderi gi a persoonlijkheid nanga den eigifasi fu en. Fu san ede disi de seiker? Bika Is er een Schepper die om u geeft? (¿Wan Kriaman De Di E Broko En Ede Nanga Yu?) meki spesrutu nanga den sortu marki disi na prakseri. Wan thema di de na ini a heri buku na „San kan meki yu libi abi waarde?” Den sani di skrifi na ini, skrifi na so wan fasi taki srefi sma di kisi furu leri sa feni en wan span sani fu leisi. Ma a e taki fu den firi di wi alamala abi. Moi tori nanga tranga buweisi de gi den leisiman di e tweifri taki a Kriaman de. A buku no e gi a prakseri taki a leisiman e bribi na ini wan Kriaman. Den sma di e tweifri sa lobi a fasi fa a buku e taki fu nyun sani di sabidensi feni èn nyun idea fu sabidensi. Den sortu tru tori disi sa tranga srefi a bribi fu den wan di e bribi na ini Gado.

21 Te wi e studeri a nyun buku disi, dan wi sa si taki wan tu pisi fu a buku e fruteri syatu fu a Bijbel historia, na wan fasi di e sori den eigifasi fu Gado, èn dati e yepi den leisiman fu kon sabi Gado moro betre. Furu sma di leisi en kaba ben taki dati den ben ondrofeni dati trutru. (Luku na artikel di e kon now, bladzijde 25,26.) Meki dati de so gi yu te yu e kon sabi a buku èn gebroiki en fu yepi tra sma fu kon sabi a Kriaman fu den moro betre.

[Futuwortu]

a A Jezuiet sabiman, M. J. Gruenthaner, di ben de ede-skrifiman fu The Catholic Biblical Quarterly, ben taki fu a werkwoord disi, a srefi sani di a ben taki fu tra werkwortu nanga a srefi rutu, taki „noiti a ben de fu meki sma prakseri wan abstract sani, ma alaten a e sori na tapu a de di wan sani de noso di wi kan kon sabi nanga den sani di wi e si noso firi, dati wani taki dati a e sori ensrefi krinkrin”.

b Te papa nanga mama e fruteri den pikin fu den Bijbel tori, dan den kan yepi den pikin fu den te den e poti den sortu aksi disi. Na so fasi den yonguwan kan kon sabi Gado, èn den kan leri so srefi fu prakseri dipi fu en Wortu.

¿Yu Ben Si Disi?

◻ Fa Moses ben kon sabi Yehovah moro bun na tapu a Bergi Sinai?

◻ Fu san ede a studeri di wi e studeri Bijbel de wan yepi fu kon sabi fa Gado de?

◻ San wi kan du fu abi wan moro krosibei matifasi nanga wi Kriaman te wi e leisi Bijbel?

◻ Na sortu fasi yu sa gebroiki a Schepper-buku?

[Prenki na tapu bladzijde 20]

San a sistema di e yepi wi skin fu kakafutu gi siki, sori fu wi Kriaman?

[Prenki na tapu bladzijde 21]

Wan pisi fu den Dede Se Lolo, di abi a Tetragrammaton (a nen fu Gado na ini Hebrewtongo) di kon na fesi

[Sma di abi a reti fu a prenki]

Nanga primisi fu a Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem

[Prenki na tapu bladzijde 23]

San wi kan leri fu a fasi fa Yesus ben handri di Maria ben e sari?

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma