Athosbergi—¿Wan „Santa Bergi”?
GI DEN moro leki 220 milyun memre fu na Orthodox Kerki, na Athosbergi, wan grofu pisi fu wan bergi di de na ini se noordsei fu Grikikondre, na „a moro santa bergi na ini a Kresten Orthodox bribi”. Furu fu den abi a tranga angri fu go anbegi na a „santa bergi” Athos. San na a „santa bergi” disi? Fa a du kon taki a prenspari so? ¿Èn a de a „bergi” pe sma di abi frede gi Gado musu go fu feni tiri na yeye fasi èn fu feni a tru anbegi?
Den wortu „santa bergi” de na ini Bijbel trutru. A abi fu du nanga a santa, soifri, èn hei anbegi fu a tru Gado, Yehovah. Sionbergi na ini owruten Yerusalem ben tron wan „santa bergi” di Kownu David ben tyari na ark fu a frubontu go drape (Psalm 15:1; 43:3; 2 Samuèl 6:12, 17). Baka di a tempel fu Salomo ben bow na tapu Moriabergi, dan a tempel kontren ben tron wan pisi fu „Sion” tu; na so fasi Sion ben tan a „santa bergi” fu Gado (Psalm 2:6; Yoèl 3:17). Fu di a tempel fu Gado ben de na ini Yerusalem, meki sontron den ben kari a foto dati so srefi a „santa bergi” fu Gado.—Yesaya 66:20; Danièl 9:16, 20.
Fa a de na ini a ten disi? ¿Athosbergi — noso iniwan tra hei presi — na a „santa bergi” pe sma musu go fu anbegi Gado na wan bun fasi?
Wan „Santa Bergi” Leki Klooster
Athosbergi e didon na a owstu kabapisi fu a schier èilanti Chalcidice, na a penti fu wan smara pisi gron di e langa go na ini a Egeus Se leti na a owstusei fu a disiten Thessaloníke. A de wan kefalek bigi marmer bergi-ede di e tanapu leti-opo na ini a se so wan 2032 meter hei.
Langa ten kaba sma si Athos leki wan santa presi. Na ini den Griki anansitori a ben de na oso fu den gado, bifo Olympusbergi ben tron na oso fu den. Wan pisi ten na baka Constantijn a Bigiwan (di fu fo yarihondro G.T.), Athos ben tron wan santa presi gi den Kresten kerki. Soleki fa wan fositen tori e taki, dan a „nyunwenke” Maria, di makandra nanga Yohanes na Evangelie preikiman ben de na pasi fu go na Cyprus fu fisiti Lasarus, ben stop na Athos bika wan ogri bigiwinti ben kon wantronso. Fu di Maria ben lobi a moi fu a bergi srefisrefi, meki a ben aksi Yesus a bergi. Fu dati ede Athos ben kisi so srefi a nen „a Dyari fu a Santa Nyunwenke”. Na mindri a pisi ten fu Byzantium, a heri tapusei pisi fu a klipston ben kon nen a Santa Bergi. Sma ben teki a nen disi abra èn disi ben tron wan fasti nen na mindri a di fu 11 yarihondro nanga wan wet fu Kèiser Constantijn IX Monomachus.
Bika Athos na wan grofu bergi èn a de farawe, meki a de wan presi di fiti gi a libi fu den asceet. Na ini den furu yarihondro a ben hari relisi man fu furu Ortodox kondre na heri grontapu — Grikisma, Serfiasma, Romeiniasma, Bulgariasma, Rosiasma nanga tra sma — di ben bow furu klooster, nanga den kerki èn den libimakandra fu den. So wan 20 fu den disi de ete.
Athosbergi na ini a Ten Disi
Na ini a ten disi Athos na wan kontren di e tiri ensrefi, èn a abi wan mamawet di den ben teki na ini 1926. Baka furu yari di a nomru fu den monnik di e tan drape ben saka, a nomru disi kren kon doro moro leki 2000.
Ibriwan fu den klooster abi en eigi sistema fu boerderij, pikin kerki, nanga tanpresi. A moro hei santa presi fu den sma di e hari densrefi puru fu a libimakandra, de fu feni na ini a pikin dorpu Karoúlia, di e sidon so hei na tapu den klipston di e anga na a ede fu Athosbergi taki a e seiri na ede. Dyaso yu kan doro wan grupu kampu soso te yu e waka den heri ipi futupasi di seti na wan bruya fasi, noso nanga ston trapu èn nanga keti di musu yepi yu fu kren. Na tapu Athos, den monnik e du den owruten kerkigwenti fu den ibri dei ete, èn den e gebroiki na oloisi fu Byzantium (pe a dei e bigin nanga sondongo) èn a Juliaan kalender (di de 13 dei na baka a Gregoriaan kalender).
Ala di sma e taki dati a relisi presi disi kon „santa” fu wan uma ede, toku 1000 yari kaba den monnik nanga den sma di hari densrefi puru fu a libimakandra, fruklari taki no wan uma libisani mag kon na ini a kontren — libisma nanga meti — èn so srefi no wan eunuch tu noso mansma di no abi barba. Na ini a ten disi den wet di abi fu du nanga sma di no abi barba èn nanga umameti ben kon moro lekti, ma te now ete umasma no mag de moro krosibei leki 500 meter fu a syoro fu Athos.
Wan „Santa Bergi” gi Ala Sma
¿Athos na a „santa bergi” pe Kresten di abi frede gi Gado musu go fu anbegi? Di Yesus ben taki nanga wan Samaria uma di ben bribi taki sma musu anbegi Gado na tapu Gerisimbergi, dan Yesus ben tyari kon na krin taki no wan trutru bergi ben o tron wan presi pe sma musu anbegi Gado. „A yuru e kon te no na tapu a bergi disi [Gerisim], no na Yerusalem unu sa anbegi a Tata”, Yesus ben taki. Fu san ede? „Gado na wan Yeye, èn den sma di e anbegi en, musu anbegi en nanga yeye èn nanga waarheid.”—Yohanes 4:21, 24.
A profeiti Yesaya ben taki fu a ten fu wi di a ben taki dati wan agersi „bergi fu na oso fu Yehovah” ben sa „poti kon steifi moro hei leki na ede fu den bergi” èn a ben sa „opo en kon moro hei leki den pikin bergi”, èn ipi-ipi sma fu ala nâsi ben sa go na en.—Yesaya 2:2, 3.
Man nanga uma di wani abi wan bun matifasi nanga Gado e kisi a kari fu anbegi Yehovah nanga „yeye èn nanga waarheid”. Milyunmilyun sma na heri grontapu feni a pasi go na a ’bergi fu Yehovah’. Den, makandra nanga tra sma, abi a srefi firi di wan Griki afkati ben abi èn di ben taki fu Athos: „Mi e tweifri efu yeyefasi de fu feni wawan na mindri skotu noso na ini klooster.”—Teki gersi Tori fu den Apostel 17:24.
[Faki na tapu bladzijde 31]
Wan Gudu Di Kibri Langa Ten
Na ini den furu yarihondro den monnik na Athos ben tyari wan bigi gudu kon na makandra, di abi so srefi 15.000 manuscript, èn wan tu sma ben taki dati den manuscript na fu a di fu fo yarihondro, èn dati e meki den de wan fu den moro owru warti sani di tyari kon makandra. Sani de soleki bukulolo, heri pisi èn pisipisi fu den Evangelie tori, psalm nanga singi, èn kefalek owru skedrei, relisi prenki, kerfu popki, nanga sani di meki fu isri. Sma e denki taki 25 procent fu ala den Griki manuscript di de na grontapu, de na tapu Athosbergi, ma taki furu fu den musu skrifi poti na wan orgafasi ete. Na ini 1997, den monnik ben gi primisi fositron fu meki sma si den gudu fu den na ini Thessaloníke.
[Sma di abi a reti fu a prenki na tapu bladzijde 31]
Telis/Greek National Tourist Organization