Trow di fiti na ini na ai fu Gado nanga libisma
„Wan trow-oso ben de na Kana . . . Yesus nanga den disipel fu en ben kisi wan kari tu fu kon na a trow-oso.”—YOHANES 2:1, 2.
1. Na sortu sani wi musu poti prakseri te wi e luku a tori di e taki fu a ten di Yesus ben de na ini Kana?
YESUS, a mama fu en, nanga wan tu fu den disipel fu en, ben sabi taki a e gi prisiri te a pipel fu Gado e hori wan trow-oso na wan fasi di fiti. Bijbel e sori taki Krestes ben meki wan trow-oso kon tron wan tumusi aparti trow-oso, fu di a du a fosi wondru fu en drape, èn na so a meki den sma di ben de drape abi moro prisiri (Yohanes 2:1-11). Kande yu go na trow-oso fu Kresten di wani dini Yehovah leki wan koloku trowpaar, èn kande yu ben abi prisiri tu di yu ben de drape. Noso kande yu e prisiri fu di yusrefi o hori so wan trow-oso, noso fu di yu o yepi wan mati fu yu fu meki a trow-oso fu en waka na wan fasi di fiti. San yu kan du fu meki wan trow-oso waka na wan fasi di fiti?
2. San Bijbel e taki fu a fasi fa sma ben e trow?
2 Kresten kon si taki a rai na ini a Wortu fu Gado na wan bigi yepi gi wan man nanga wan uma di wani trow (2 Timoteyus 3:16, 17). A tru taki Bijbel no e sori wi finifini na sortu fasi wan Kresten musu trow. Wi kan frustan fu san ede disi de so, bika ibri kondre abi tra gwenti nanga tra wet di e kenki baka wan pisi ten. Fu eksempre, na ini owruten Israel, wan spesrutu seremonia no ben e hori te wan man nanga wan uma ben e trow. Tapu a trowdei, a trowmasra ben e tyari na uma di ben o tron en wefi go na en eigi oso, noso na a oso fu en papa (Genesis 24:67; Yesaya 61:10; Mateyus 1:24). A sani disi ben e sori taki den tu sma disi trow, èn den no ben e hori wan seremonia soleki fa sma gwenti fu du na ini a ten disi.
3. Na sortu okasi na ini Kana, Yesus ben du wan sani fu meki sma abi moro prisiri?
3 Na so den Israelsma ben e trow. Baka dati, den ben e hori wan fesa son leisi, soleki fa skrifi na ini Yohanes 2:1. Na ini furu bijbelvertaling a vers disi vertaal pikinmoro na a fasi disi: „Wan trow ben de na ini Kana.” Ma a fiti taki a Griki wortu fu fositen vertaal leki „trowfesa” noso „trow-oso” (Mateyus 22:2-10; 25:10; Lukas 14:8).a A tori e sori krin taki Yesus ben de na wan Dyu trow-oso, èn taki a ben du wan sani fu meki den sma di ben de drape abi moro prisiri. Ma wan prenspari sani na ini a tori disi, na taki a fasi fa sma ben e trow na ini a ten dati, e difrenti fu a fasi fa sma e trow na ini a ten disi.
4. Na sortu fasi son Kresten e bosroiti fu trow, èn fu san ede den wani trow na a fasi dati?
4 Na ini a ten disi a de so na ini furu kondre taki Kresten di wani trow musu du wan tu sani akruderi lantiwet. Te den du den sani dati kaba, dan den kan trow na iniwan fasi fa den wani, solanga dati e kruderi nanga lantiwet. Den e meki wan krutuman, wan komsarsi, noso wan kerki fesiman di kisi primisi fu lanti, trow den, èn efu den wani den kan trow sondro pranpran èn sondro taki furu sma de. Son sma di e bosroiti fu trow na a fasi disi, kande e aksi wan tu famiriman, noso wan tu Kresten mati fu de leki kotoigi gi den na a trow, noso fu prisiri makandra nanga den na a prenspari okasi disi (Yeremia 33:11; Yohanes 3:29). Na so a de tu taki tra Kresten kande no wani hori wan bigi trowfesa, fu di den sa musu sreka bun furu sani na fesi, èn fu di a fesa dati sa kostu furu moni. Na presi fu dati, den kan bosroiti fu nyan nanga makandra èn sosrefi nanga wan tu mati noso famiriman. Awansi fa wi wani hori wi trow-oso, wi musu frustan taki kande tra lepi Kresten e denki tra fasi fu a tori disi.—Romesma 14:3, 4.
5. Fu san ede furu Kresten wani taki wan trow-lezing e hori te den e trow? Na sortu sani a lezing disi e poti prakseri?
5 Furu Kresten di meki mofo, wani taki wan lezing di teki puru fu Bijbel e hori na a trow fu den.b Den sabi taki na Yehovah seti a trowlibi, èn taki A e gi sma koni rai na ini a Wortu fu en fu sori den fa den kan abi wan bun trowlibi, so taki den kan de koloku (Genesis 2:22-24; Markus 10:6-9; Efeisesma 5:22-33). Èn furu trowpaar wani taki Kresten mati nanga famiriman de na a trow-oso fu den, fu di den wani den fu prisiri makandra nanga den. Ma fa a de nanga den someni difrenti sani di sma musu du fu man trow akruderi lantiwet, èn fa a de nanga den gwenti fu a kondre pe den e tan? Na artikel disi sa poti prakseri na a fasi fa a situwâsi de na ini difrenti kondre. Kande yu no sabi sonwan fu den sani disi, noso kande sma na ini a kondre fu yu e du sani heri tra fasi. Ma toku, yu kan kon sabi sortu gronprakseri noso sortu sani de prenspari gi den futuboi fu Gado.
A fiti fu trow akruderi lantiwet
6, 7. Fu san ede wi musu poti prakseri na lantiwet te a abi fu du nanga trow afersi, èn fa wi kan sori taki wi e hori den wet dati na prakseri?
6 Aladi a de so taki Yehovah seti a trowlibi, toku sma di o trow musu saka densrefi tu na ondro libisma tirimakti. A sani disi fiti. Yesus ben taki: „Pai Caesar den sani di de fu Caesar, ma pai Gado den sani di de fu Gado” (Markus 12:17). Na apostel Paulus ben taki wan srefi sortu sani: „Ibri sma musu saka ensrefi na ondro den tiriman, bika nowan tiriman kan de efu Gado no gi en na okasi; na Gado gi den tiriman di de, na okasi fu tiri, ma a makti fu den e difrenti fu a di fu en.”—Romesma 13:1; Titus 3:1.
7 Na ini furu kondre a de so taki Caesar, noso lanti, e bosroiti o owru wan sma musu de fu man trow. Sobun, te tu Kresten wani trow, èn Bijbel no e krutu a trow fu den, dan den e gi yesi na a wet di lanti fu a kondre dati poti, te a abi fu du nanga trow afersi. Kande den sma disi musu kisi wan papira pe skrifi na tapu taki den abi primisi fu trow, kande wan lantiman musu trow den, noso kande den musu skrifi na ini lantibuku bakaten taki den trow. Di Caesar Augustus ben gi a komando taki sma ben musu go „skrifi den nen na lantibuku”, dan Maria nanga Yosef gi yesi na a komando dati, èn den go na Betlehem fu ’skrifi den nen na lantibuku’.—Lukas 2:1-5.
8. O ten Gado e si tu sma leki wan trowpaar, èn san Yehovah Kotoigi no e du fu dati ede?
8 Te tu Kresten e trow akruderi lantiwet, dan Gado e si den tu sma disi leki wan trowpaar. Fu dati ede Yehovah Kotoigi di trow kaba, no e hori a trow fu den fu a di fu tu leisi, èn den no e pramisi makandra ete wan leisi taki den sa tan getrow na makandra leki trowpaar, soleki fa sma gwenti fu du te den trow 25 noso 50 yari (Mateyus 5:37). (Son kerki feni taki te sma trow akruderi lantiwet, dan wan priester noso wan kerki fesiman musu hori wan seremonia èn a musu taki dati den tu sma disi tron masra nanga wefi, bika efu dati no pasa, dan fu taki en leti, den sma disi no trow na wan fasi di fiti.) Na ini furu kondre, lanti e gi primisi taki wan futuboi fu Yehovah Kotoigi trow sma. Te dati de so, dan a ben o bun te a brada disi e trow den sma na ini a Kownukondre zaal, èn a ben o bun tu taki wan lezing e hori baka dati. A Kownukondre zaal na a presi pe sma e anbegi a tru Gado, èn a presi disi fiti fu hori wan lezing di e taki fu a trowlibi di Yehovah Gado seti.
9. (a) Te a de so taki wan lantiman o trow tu Kresten, dan san den kan bosroiti fu du? (b) Fa den owruman e yepi fu meki a trow-oso waka na wan fasi di fiti?
9 Na ini tra kondre, lantiwet e taki dati sma musu trow na wan lantikantoro, noso taki wan lantiman musu trow den. Kresten e gi yesi na a wet dati, èn baka dati a de so nofo tron taki wan trow-lezing e hori na ini a Kownukondre zaal na a srefi dei, noso a dei baka dati. (Te tu sma trow na wan lantikantoro, noso te wan lantiman trow den, dan a no ben o bun fu meki furu dei pasa fosi den hori a trow-lezing, fu di den trow na fesi Gado nanga libisma, èn sosrefi na fesi a Kresten gemeente.) Efu wan lantiman o trow wan trowpaar, èn a trowpaar disi wani taki wan lezing e hori na ini wan fu den Kownukondre zaal, dan den musu aksi den owruman fu a Diniwroko Komte fu a gemeente dati na fesi, efu den mag du dati. Te den owruman kon sabi efu a trowpaar tyari densrefi na wan fasi di fiti, dan den sa sorgu taki a trow-lezing no e hori na a ten te wan konmakandra, noso wan tra programa e hori na ini a zaal (1 Korentesma 14:33, 40). Den owruman sa luku tu sortu sani a trowpaar wani sreka so taki a trow kan hori na ini a zaal, èn den sa bosroiti tu efu den o meki bekènti na wan konmakandra taki wan trow o hori na ini a zaal.
10. Efu wan lantiman musu trow tu Kresten, dan fa dati o abi krakti tapu a trow-lezing?
10 Na owruman di e hori a trow-lezing sa pruberi fu hori en na wan switi fasi, a sa gi sma deki-ati na yeye fasi, èn a sa taki na wan lespeki fasi. Efu wan lantiman ben trow den tu sma kaba fosi a lezing, dan na owruman sa tyari kon na krin taki den tu sma disi trow akruderi den wet fu Caesar. Efu a de so taki na a ten di a lantiman trow den tu sma disi, den no pramisi makandra taki den o tan getrow na makandra, dan den kan du dati na a lezing.c Efu a trowpaar disi ben pramisi makandra a sani disi kaba di a lantiman trow den, ma den wani du dati na fesi Yehovah èn a gemeente, dan den musu taki na wan fasi di e sori den tra sma taki den ben pramisi makandra kaba taki den o tan getrow na makandra. Na so fasi den e sori taki den ben poti „na ondro wán tyatyari” kaba.—Mateyus 19:6; 22:21.
11. Fa sma e trow na ini son kondre, èn fa dati abi krakti tapu a trow-lezing?
11 Na ini son kondre, a kan de so taki lantiwet no e taki dati sma musu hori wan seremonia te den o trow, noso taki wan lantiman musu trow den. Den tu sma e poti den nen na tapu wan spesrutu papira di e sori taki den trow, èn den e gi wan lantiman a papira disi. Baka dati, a lantiman e skrifi na ini lantibuku taki den tu sma disi trow. A sani disi na wan buweisi taki den tu sma disi na masra nanga wefi, èn a dei di skrifi na tapu a trow papira, na a trowdei fu den. Soleki fa wi ben taki kaba na fesi, dan a ben o bun te wan trow-lezing di teki puru fu Bijbel, e hori wantewante baka te wan trowpaar trow na a fasi disi. Den kan aksi wan brada di lepi na yeye fasi, fu hori a lezing disi na ini a Kownukondre zaal. A brada sa taigi den sma di kon fu arki a lezing, taki den tu sma disi trow, fu di syatu bifo a lezing a lantiman skrifi dati na ini a lantibuku. Efu a trowpaar wani pramisi makandra taki den o tan getrow na makandra, dan den musu du dati akruderi den bodoi di skrifi na ini paragraaf 10, èn na ini a futuwortu fu a paragraaf disi. Den sma di kon na a Kownukondre zaal sa prisiri makandra nanga a trowpaar, èn den sa kisi wini fu a rai di e komoto fu Gado Wortu.—Singi fu Salomo 3:11.
Sma di e trow akruderi a kulturu fu den èn sma di e trow na fesi wan lantiman
12. San a wani taki dati sma e trow akruderi a kulturu fu den, èn san bun fu du baka te sma trow na a fasi disi?
12 Na ini son kondre, trowpaar e trow akruderi a gwenti fu a kulturu (noso a lo) fu den. Disi no abi fu du nanga a libi di tu sma e libi nanga makandra, èn a no abi fu du tu nanga a situwâsi di sma e si leki wan trutru trowlibi na son kondre, namku taki tu sma e pramisi makandra taki den sa de getrow na makandra, aladi den no trow akruderi lantiwet.d Na presi fu dati, te sma e trow akruderi a kulturu fu den, dan son leisi a famiri fu a trowmisi e pai a famiri fu a trowmasra wan gudu, èn a famiri dati e teki a gudu. A sani disi e sori taki den tu sma disi trow akruderi lantiwet èn akruderi Bijbel. Te tu sma trow na a fasi disi, dan lanti e si den leki masra nanga wefi, èn den tu sma disi musu tan getrow na makandra. Baka dati, a de so nofo tron taki a trowpaar kan go skrifi na lantibuku taki den trow akruderi a kulturu fu den. Te den du dati, dan son leisi den e kisi wan trow papira. Te a trowpaar skrifi na lantibuku taki den trow, dan dati kan de wan kibri gi den noso gi a wefi, efu a masra fu en lasi libi, èn sosrefi gi den pikin di den o meki kande. A gemeente e gi iniwan sma di trow akruderi a kulturu fu den, a rai fu no draidrai fu skrifi na lantibuku taki den trow. A moi fu sabi taki, a Wet di Gado gi Moses, ben e taki dati sma ben musu skrifi na ini dokumenti suma trow èn suma gebore.—Mateyus 1:1-16.
13. Fu san ede a bun taki wan trow-lezing e hori baka te tu sma trow akruderi a kulturu fu den?
13 Den tu sma di trow akruderi a kulturu fu den, èn sosrefi akruderi lantiwet, e tron masra nanga wefi. Soleki fa wi si kaba, dan a ben o bun te Kresten di e trow na a fasi disi, e aksi taki wan trow-lezing e hori na ini a Kownukondre zaal, pe den kan pramisi makandra taki den sa tan getrow na makandra. Efu a trowpaar e du dati, dan a brada di e hori a lezing sa taigi den arkiman taki den tu sma disi trow kaba akruderi den wet fu Caesar. Wán trow-lezing nomo sa hori. A trowpaar disi e trow wán leisi, namku akruderi a kulturu fu den, noso akruderi lantiwet, èn wán lezing e hori di teki puru fu Bijbel. Te a trow-lezing e hori syatu baka a trow, èn tapu a srefi dei, efu dati kan, dan dati sa meki sma na ini a libimakandra kisi lespeki gi a fasi fa Kresten e trow.
14. San wan Kresten kan du efu a de so taki sma kan trow akruderi a kulturu fu den, èn taki wan lantiman kan trow sma?
14 Na ini son kondre pe lantiwet e gi pasi taki sma trow akruderi a kulturu fu den, a de so tu taki wan lantiman kan trow sma. Te wan lantiman e trow tu sma, dan a trowpaar kan pramisi makandra taki den sa tan getrow na makandra, èn den kan skrifi na lantibuku taki den trow. Son Kresten trowpaar feni en moro bun fu trow na a fasi disi, leki fu trow akruderi a kulturu fu den. A no de fanowdu fu trow na ala tu fasi, fu di ala den tu fasi disi fu trow e kruderi nanga lantiwet. Den sani di paragraaf 9 nanga 10 e taki fu a trow-lezing èn fu a pramisi di a trowpaar e pramisi makandra taki den sa tan getrow na makandra, e fiti tu na ini a situwâsi disi. A moro prenspari sani, na taki den tu sma disi e trow na wan fasi di fiti na ini na ai fu Gado nanga libisma.—Lukas 20:25; 1 Petrus 2:13, 14.
Tan abi lespeki gi a trowlibi
15, 16. Na sortu fasi sma musu sori lespeki gi a trowlibi?
15 Di wan problema ben opo kon na ini a trowlibi fu a kownu fu Persia, dan a moro hei raiman fu en di nen Memukan, gi en rai di ben o abi bun bakapisi. A taigi en ’taki ala den wefi musu lespeki a masra fu den’ (Ester 1:20). A no de fanowdu taki wan libisma kownu gi Kresten trowpaar a rai dati, bika wefi musu gi grani na a masra fu den. Na so a de tu taki Kresten masra e gi grani èn e prèise a trowpatna fu den (Odo 31:11, 30; 1 Petrus 3:7). A no musu de so taki baka te wi trow furu yari kaba, dan fosi wi e kisi lespeki gi a trowlibi fu wi. Wi musu sori taki wi abi lespeki gi a trowlibi wantewante te wi trow, iya, bigin fu a dei di wi trow, èn sosrefi baka dati.
16 A no musu de so taki soso tapu a trowdei fu den, wan man nanga wan uma, namku wan masra nanga wan wefi, abi a lespeki disi. Efu wan Kresten owruman sa hori a trow-lezing, dan a musu du dati na wan lespeki fasi tu. Na ini a lezing a e taki nanga a trowpaar. Fu di a takiman musu sori lespeki gi a trowpaar, meki a no sa taki sani fu meki sma lafu nomo, èn a no sa taki sani di abi fu du nanga a kulturu fu den. A no sa taki fu tori di a trowpaar no wani tra sma fu kon sabi, fu di dati kan meki a trowpaar nanga den arkiman firi syen. Na presi fu dati, a sa taki na wan switi fasi, èn a sa gi den arkiman deki-ati, fu di a e poti spesrutu prakseri na a Sma di seti a trowlibi èn na den tumusi koni rai fu En. Iya, te na owruman e hori a trow-lezing na wan lespeki fasi, dan a trow dati sa gi Yehovah Gado grani.
17. Fu san ede Kresten musu trow akruderi lantiwet?
17 A no de fu taki dati yu kon si sortu difrenti sani sma musu du te den wani trow akruderi lantiwet. Kande sonwan fu den sani disi no de fanowdu na ini a kondre fu yu. Toku, wi alamala leki Yehovah Kotoigi musu frustan taki a de tumusi prenspari fu trow na wan fasi di e sori taki wi abi lespeki gi den wet fu a kondre, èn gi den sani di Caesar e aksi fu wi (Lukas 20:25). Paulus e gi wi a rai disi: „Gi ala sma san den abi reti na tapu: efu wan sma wani taki yu musu pai belasting moni, dan pai a belasting moni; efu wan sma wani taki yu musu pai lantimoni, dan pai a lantimoni; efu wan sma wani taki yu musu frede en, dan frede en; efu wan sma wani taki yu musu gi en grani, dan gi en grani” (Romesma 13:7). Iya, a fiti taki tu Kresten di e trow, abi lespeki gi a seti di Gado poti na ini a ten disi, èn den musu du dati bigin fu a trowdei fu den.
18. Na sortu tra sani wi musu poti prakseri te wi o trow, èn fa wi kan kon sabi moro fu a tori dati?
18 Nofo tron a de so taki baka te tu Kresten trow, dan den abi wan prisiri demakandra, iya den kan abi wan trowfesa, noso den e nyan nanga makandra èn sosrefi nanga trawan. Memre taki Yesus ben de na so wan fesa. Efu so wan demakandra e hori, dan fa a rai fu Bijbel kan yepi wi fu sorgu taki a demakandra disi e gi grani na Gado, èn taki a e gi a nyun trowpaar nanga a Kresten gemeente wan bun nen? Na artikel di e kon sa taki fu a tori dati.e
[Futuwortu]
a Sma ben e gebroiki a srefi wortu dati gi wan fesa di no ben abi fu du nanga wan trow.—Ester 9:22, Septuaginta.
b Yehovah Kotoigi e hori wan trow-lezing di nen „Wan krin trowlibi na ini Gado ai”, èn a lezing disi e hori sowan 30 miniti. Na ini a lezing disi a takiman e poti prakseri na tumusi koni Bijbel rai di de fu feni na ini a buku A sroto gi wan kolokoe osofamiri, èn sosrefi na ini tra publikâsi fu Yehovah Kotoigi. A lezing sa tyari wini kon gi den sma di e trow, èn sosrefi gi ala den sma di kon na a trow.
c Efu lantiwet no e taki tra fasi, dan a trowpaar e pramisi makandra den sani di e kon now, fu sori taki den e gi grani na Gado. A trowmasra e taki: „Mi, [a nen fu a trowmasra], e teki yu, [a nen fu a trowmisi], fu de mi wefi, èn mi sa lobi yu èn warderi yu soleki fa a wet fu Gado di skrifi na ini den Santa Buku fu Bijbel e taigi Kresten masra fu du, èn mi sa du dati solanga leki wi sa de makandra na grontapu, na ini a trowlibi di Gado seti.” A trowmisi e taki: „Mi, [a nen fu a trowmisi], e teki yu, [a nen fu a trowmasra], fu de mi masra, èn mi sa lobi yu, mi sa warderi yu, èn mi sa sori dipi lespeki gi yu, soleki fa a wet fu Gado di skrifi na ini den Santa Buku fu Bijbel e taigi Kresten wefi fu du, èn mi sa du dati solanga leki wi sa de makandra na grontapu, na ini a trowlibi di Gado seti.”
d The Watchtower fu 1 mei 1962, bladzijde 287, e taki fu a pramisi di tu sma e pramisi makandra taki den sa tan getrow na makandra, aladi den no trow.
e Luku na artikel tu di nen „Meki a trowdei fu yu gi yu moro prisiri, èn meki sani waka na wan fasi di fiti”, na tapu bladzijde 28.
Yu e memre disi ete?
• Fu san ede wi musu poti prakseri na lantiwet èn na Bijbel gronprakseri te a abi fu du nanga trow afersi?
• Efu wan lantiman o trow tu Kresten, dan san a trowpaar kan aksi wan brada fu du baka a trow?
• Fu san ede trow-lezing e hori na ini a Kownukondre zaal?
[Prenki na tapu bladzijde 18]
Te sma fu owruten Israel ben e trow, dan a trowmasra ben e tyari a trowmisi go na en eigi oso, noso na a oso fu en papa
[Prenki na tapu bladzijde 21]
Kresten di e trow akruderi a kulturu fu den, kan aksi taki wan lezing e hori baka dati na ini a Kownukondre zaal