ONDROFENITORI
Den leri di mi kisi fu mi Kresten papa nanga mama yepi mi fu abi wan koloku libi
A BEN de mindrineti èn mi nanga wan tra brada ben tanapu na fesi a Niger-liba. A liba disi bradi sowan 1.6 kilometer èn a watra ben krasi. Na a ten dati feti ben de na ini Nigeria. Wi ben kan lasi wi libi efu wi ben abra a liba. Ma toku wi ben musu fu du en, moro leki wán leisi srefi. Fa a du kon taki wi ben de na ini so wan situwâsi? Meki mi fruteri san pasa fosi mi gebore.
Na ini 1913, mi papa, John Mills, dopu na ini New York City di a ben abi 25 yari. Brada Russell ben hori a dopu-lezing. Syatu baka dati, mi papa froisi go na Trinidad pe a trow nanga Constance Farmer, wan fayafaya Bijbel Ondrosukuman. Mi papa ben yepi en mati William R. Brown fu sori sma a „Photo-Drama der Schepping”. Den du a sani disi teleki Brada nanga Sisa Brown froisi go na West-Afrika na ini 1923. Mi papa nanga mama di ben abi a howpu fu go na hemel, go doro nanga a diniwroko fu den na ini Trinidad.
WI PAPA NANGA MAMA SORI FURU LOBI GI WI
Mi papa nanga mama kisi neigi pikin. Den kari a fosi boi fu den Rutherford. Dati ben de a nen fu a presidenti fu a Waktitoren Bijbel nanga Traktaat Genootschap. Di mi gebore na tapu 30 december 1922 den gi mi a nen Woodworth. Dati ben de a nen fu a brada di ben abi a frantwortu fu sreka artikel gi a tijdschrift, „A Gowtu Ten” (now a nen Ontwaakt!). Mi papa nanga mama seni wi alamala go na skoro, ma den ben gi wi deki-ati fu wroko gi Yehovah. Mi mama ben sabi fruklari Bijbel bun. Mi papa ben lobi fruteri wi Bijbel tori. Te a ben gi wan tori, dan a ben e meki wan lo gebaar, soso fu meki a tori span gi wi.
A muiti fu den no ben de fu soso. Dri fu den feifi boi fu den go na Gileadskoro. Dri fu den sisa fu mi pionier furu yari langa na ini Trinidad nanga Tobago. A leri di mi papa nanga mama gi wi èn a bun eksempre fu den yepi wi fu abi wan bun matifasi nanga Yehovah. Wi kan taki dati den prani wi „na ini na oso fu Yehovah”. A deki-ati di den gi wi yepi wi fu de leki bon di e gi bromki „na ini den dyari lontu na oso fu wi Gado”.—Ps. 92:13.
A preikiwroko ben e orga na a oso fu wi. Furu tron den pionier ben kon drape èn den ben gi tori fu Brada George Young, wan zendeling fu Kanada, di ben kon na Trinidad na ini a ten di pasa. Mi papa nanga mama ben lobi fruteri wi fa den preiki makandra nanga Brada Brown nanga en wefi, di ben go dini na ini West-Afrika. Ala den sani disi meki taki mi ben wani tron wan preikiman di mi ben abi tin yari.
FA WI BEN DU A WROKO NA A TEN DATI?
Na a ten dati den brada no ben draidrai fu krutu falsi kerki, den gridi bisnisman nanga den kruka politiekman na ini den tijdschrift fu wi. Den kerki fesiman no ben lobi a sani dati. Dati meki na ini 1936 den gi a komsarsi fu Trinidad deki-ati fu meki wan wet taki wi no mag prati den buku fu wi. Wi ben kibri den buku nanga tijdschrift, ma wi tan gebroiki den teleki wi no ben abi moro. Wi ben weri bord di ben abi wan boskopu na tapu, dan wi ben waka noso rèi baisigri na ini den strati. Wi ben prati papira tu di ben abi wan boskopu na en tapu. Den brada nanga sisa fu a foto Tunapuna ben abi wan wagi di ben abi bigi boksu. Makandra nanga den wi preiki te na den farawe presi fu Trinidad. A ben de wan span ten! Den sani disi gi mi so furu deki-ati taki mi bosroiti fu dopu di mi ben abi 16 yari.
Den brada nanga sisa fu Tunapuna di ben wroko nanga a wagi di ben abi bigi boksu na en tapu
Den sani di mi papa nanga mama leri mi èn den tra sani di mi ondrofeni meki taki mi ben wani tron zendeling. Mi ben abi a winsi dati ete di mi go na Aruba na ini 1944 fu preiki makandra nanga Brada Edmund W. Cummings. Wi ben breiti di tin sma kon na a Memrefesa na ini 1945. A tra yari, a fosi gemeente fu Aruba seti.
A libi nanga Oris gi mi furu prisiri
Syatu baka dati mi preiki gi wan uma na mi wrokope. Na uma disi ben nen Oris Williams. A ben e pruberi fu overtoigi mi taki den sani di a ben e leri na ini en kerki ben bun. Ma di a bigin studeri Bijbel, a kon si san Bijbel e leri trutru èn a dopu tapu 5 yanuari 1947. Baka wan pisi ten wi kon lobi makandra èn wi trow. Oris bigin pionier na ini november 1950. A libi nanga Oris gi mi furu prisiri.
WI ONDROFENI FURU SPAN SANI NA INI NIGERIA
Na ini 1955 wi kisi a kari fu go na Gileadskoro. Dati meki mi nanga Oris libi a wroko fu wi, wi seri wi oso nanga den tra sani fu wi èn wi gowe libi Aruba. Tapu 29 yuli 1956, wi klari a di fu 27 klas fu Gilead. Wi kisi a grani fu go dini na Nigeria.
Makandra nanga a Betel famiri fu Lagos, na ini Nigeria, 1957
Oris ben taki fu a ten dati: „A santa yeye fu Yehovah kan yepi wan zendeling fu fiti ensrefi awinsi na ini sortu situwâsi a de. Mi no ben wani tron wan zendeling. Mi ben wani abi mi eigi oso èn mi ben wani pikin. Mi kenki a denki fu mi di mi kon frustan taki wi no abi furu ten fu preiki a bun nyunsu. Baka a Gileadskoro mi ben de klariklari fu dini leki zendeling. Di wi go teki a sipi, Queen Mary, Brada Worth Thornton di ben wroko makandra nanga Brada Knorr kon taki wi odi. A taigi wi taki wi ben o go wroko na Betel. Fu taki en leti, mi no ben wani go na Betel, ma esi-esi mi fiti misrefi èn mi kon lobi Betel. Mi du difrenti wroko drape. Wan pisi ten mi ben musu teki telefon èn mi ben gi den sma di ben e kon na Betel wan switikon. Mi ben lobi a wroko disi moro ala trawan. Mi lobi fu taki nanga sma èn di mi ben du a wroko disi mi ben kan miti nanga furu fu den brada nanga sisa fu Nigeria. Nofo tron te den ben e doro Betel, den futu ben lai santi, watra ben kiri den, angri ben kiri den èn den ben weri. A ben gi mi furu prisiri fu gi den san den ben abi fanowdu na a momenti dati. Ala sani di mi du na Betel ben de santa wroko gi Yehovah. Dati meki mi ben de koloku awinsi san mi ben du.” Iya, ibri wroko gi wi na okasi fu gro.
Wan leisi di mi famiri kon makandra na ini 1961, Brada Brown fruteri wi wan tu span ondrofenitori fu Afrika. Baka dati mi fruteri fa sani ben go na ini Nigeria. Brada Brown poti en anu tapu mi skowru, dan a taigi mi papa: „Johnny, noiti yu doro Afrika, ma Woodworth doro!” Mi papa taki: „Tan go so doro Worth! Tan go so doro!” A deki-ati di mi ben kisi fu den lepi man disi ben tranga mi fu du mi wroko nanga mi heri ati.
Wi kisi furu deki-ati fu William „Bijbel” Brown nanga en wefi Antonia
Na ini 1962, mi kisi a grani fu go na a di fu 37 klas fu Gilead di ben o hori tin mun. Brada Wilfred Gooch, di ben de bijkantoro-opziener na ini Nigeria go na a di fu 38 klas fu Gilead. Baka dati a kisi a grani fu go dini na Ingrisikondre. Dati meki mi tron bijkantoro-opziener. Mi waka baka na eksempre fu Brada Brown èn mi ben go na difrenti presi na ini Nigeria. Disi yepi mi fu kon sabi den brada nanga sisa moro bun èn fu kon lobi den. Aladi den no ben abi so furu gudu leki den sma na ini tra kondre, toku den ben de koloku. Disi e sori krin taki wi no abi furu moni nanga gudu fanowdu fu de koloku. A ben moi fu si fa ala ten den ben weri netjes aladi den no ben abi en so bun. Te wi ben abi kongres, dan furu fu den brada nanga sisa ben doro drape na ini truck nanga bolekajasa (dati na bus di ben opo na seisei). Nofo tron sma ben skrifi sani tapu den bus disi. Tapu wan fu den ben skrifi: „Na pikin dropu watra e furu wan bigi se.”
A sani disi tru! Ala pikin sani di wi e du e yepi fu meki a wroko gro. Na ini 1974, Nigeria ben de a di fu tu kondre na heri grontapu di ben abi 100.000 preikiman. Amerkankondre ben de a fosiwan. A wroko ben go na fesi trutru!
Ma aladi furu sma ben kon na ini a tru anbegi, feti ben de na ini Nigeria na ini a pisi ten fu 1967 te go miti 1970. Omeni mun den brada fu a bijkantoro no ben man seni sani gi den brada nanga sisa fu Biafra na a tra sei fu Niger-liba. Awinsi fa a ben muilek, wi ben o tyari den buku fu wi gi den èn wi ben o gi den deki-ati nanga rai. Soleki fa mi fruteri na a bigin, wi ben man abra a liba moro leki wán leisi fu di wi ben e begi Yehovah èn wi ben e frutrow na en tapu.
Te now ete mi no frigiti fa a ben de fu abra Niger-liba. Wi ben musu luku bun nanga srudati di ben de gaw fu sutu sma, wi ben musu luku bun nanga siki èn nanga tra sani. Te wi ben pasa den srudati fu lanti, dan wi no ben kaba ete. A problema ben moro bigi di wi ben de na ini Biafra. Drape a grupu di ben feti teige a regering ben tapu den pasi tu. Wan neti mi ben de na ini wan pikin boto na tapu a Niger-liba èn wi pari fu a foto Asaba go na a foto Onitsha, dan wi go na Enugu fu gi den owruman drape deki-ati. Wan tra leisi wi go na Aba fu gi den owruman deki-ati. Drape den sma no ben mag leti den faya na ini den oso te neti. Di wi miti nanga den brada na ini a foto Port Harcourt, wi ben musu tapu a konmakandra esi-esi nanga begi fu di den srudati fu lanti bigin feti nanga wan grupu fetiman krosibei fu pe wi ben de.
Den konmakandra dati ben prenspari fu di wi ben man yepi den brada nanga sisa fu tan frutrow tapu Yehovah èn wi ben man gi den a rai di den ben abi fanowdu fu no teki sei na ini a feti èn fu tan abi wánfasi. Den brada nanga sisa na ini Nigeria horidoro aladi feti ben de na ini a kondre. Den sori taki a lobi fu den ben tranga. Den sma fu difrenti lo no ben lobi makandra, ma den Kotoigi ben abi wánfasi. A ben de wan grani fu de na den sei na ini den muilek ten dati.
Na ini 1969, Brada Milton G. Henschel ben de fesiman fu a „Freide na grontapu” internationaal kongres di hori na a Yankee stadion na ini New York. Mi ben musu yepi en nanga a wroko dati èn mi leri furu fu en. Na a yoisti ten mi kisi na okasi fu leri a wroko disi fu di na ini 1970 wi ben musu orga a „Sma di Gado feni bun” internationaal kongres na ini Lagos, Nigeria. Fu di syatu na fesi feti ben de na ini a kondre, meki a no ben makriki fu du disi. Ma nanga yepi fu Yehovah ala sani waka bun. A kongres hori na ini 17 tongo èn 121.128 sma kon na a kongres. Noiti wan kongres ben hori na ini so furu tongo ete. Brada Knorr, Brada Henschel, nanga tra brada nanga sisa fu Amerkankondre nanga Ingrisikondre ben drape. Den si fa 3775 sma dopu. Dati ben de a moro bigi grupu sma di teki dopu sensi a Pinksterfesa fu a yari 33. Noiti ete mi ben abi fu du so furu leki di mi ben musu yepi orga a kongres dati. Wi no ben man bribi o gaw a nomru fu preikiman ben gro.
A „Sma di Gado feni bun” inter-nationaal kongres pe 121.128 sma ben de di ben taki 17 difrenti tongo. Wan fu den tongo ben de Ibo
Na ini den 30 yari di mi dini na ini Nigeria, dan wanwan leisi mi ben musu go luku den gemeente èn mi ben e dini leki zone-opziener na ini West-Afrika. Ala ten den zendeling ben warderi en te wi ben go na den fu gi den deki-ati. A ben gi mi prisiri fu meki den kon sabi taki wi no frigiti den. A wroko disi leri mi taki wi musu poti prakseri na sma efu wi wani yepi den fu go na fesi èn efu wi wani taki wánfasi de na ini Yehovah en organisâsi.
Yehovah wawan ben kan yepi wi fu pasa den problema di wi kisi fu di feti ben de na ini a kondre èn fu di wi ben siki. Ala ten wi ben si fa Yehovah ben blesi wi. Oris ben taki:
„Omeni leisi wi ala tu kisi malaria. Wan leisi Worth flaw èn wi ben musu tyari en go na wan ati-oso na ini Lagos. Den taigi mi taki kande a no o meki en, ma mi breiti taki a kisi ensrefi. Di a kisi ensrefi a taki fu Gado Kownukondre nanga na ati-oso brada di ben sorgu en. Bakaten, mi nanga Worth go luku na ati-oso brada, Mr. Nwambiwe, fu yepi en fu kon sabi moro fu Bijbel. A tron wan Kotoigi èn bakaten a tron owruman na ini Aba. Mi ben man yepi furu sma tu fu kon dini Yehovah, srefi sma di ben de fayafaya Moslim. Wan fu den sani di gi wi furu prisiri na di wi kon sabi den sma na ini Nigeria, a kulturu fu den, den gwenti nanga a tongo fu den. Wi kon lobi den sma disi trutru.”
Wan tra sani di wi leri na disi: Efu wi ben wani du wi diniwroko nanga prisiri, wi ben musu leri fu lobi den brada nanga sisa awinsi den ben abi wan tra kulturu.
WI KISI TRA GRANI
Baka di wi dini na Betel na ini Nigeria, wi kisi a grani fu go dini leki zendeling na a moi Karibis eilanti Sint Lucia na ini 1987. Wi ben lobi en drape, ma toku wi ben musu gwenti a nyun situwâsi. Na ini Afrika den man ben trow nanga moro leki wan frow, ma na ini Sint Lucia den sma ben libi makandra sondro fu trow. A krakti fu Gado Wortu ben man yepi furu Bijbelstudie fu kenki den libi.
Wi ben trow 68 yari èn mi ben lobi Oris trutru
Fu di wi ben kon moro owru, meki wi no ben man du so furu moro. Dati meki den brada fu a Tiri Skin seni wi go na a edekantoro na Brooklyn, ini Amerkankondre na ini 2005. Ala dei mi e taki Yehovah tangi taki a gi mi wan bun frow leki Oris. A dede na ini 2015 èn mi no man taigi yu o furu a e hati taki mi no abi en moro. A ben de wan bun wefi di ben abi furu moi fasi. Wi ben trow 68 yari èn mi ben lobi mi wefi trutru. Wi leri taki sma de koloku na ini a trowlibi èn na ini a gemeente, te den e lespeki den sma di Gado gi frantwortu, te den e gi makandra pardon, te den abi sakafasi èn te den e sori den fasi di a yeye e meki sma kisi.
Te sani no ben e go leki fa wi ben wani èn te wi ben lasi-ati, dan wi ben wakti Yehovah fu yepi wi. Wi ben sabi taki a ben o blesi wi gi den sani di wi du gi en. Ala ten wi si fa sani ben go moro bun na ini na organisâsi èn wi sabi taki sani o go moro bun srefi na ini a ten di e kon!—Yes. 60:17; 2 Kor. 13:11.
Na ini Trinidad nanga Tobago, Yehovah blesi a preikiwroko fu mi papa nanga mama èn den tra brada nanga sisa. Nownowde 9892 Kotoigi de na ini Trinidad. Na ini Aruba furu brada nanga sisa wroko tranga fu meki a fosi gemeente pe mi ben de, gro. Now na eilanti dati abi 14 gemeente. Na ini Nigeria, yu abi 381.398 preikiman. Èn na ini Sint Lucia 783 brada nanga sisa e horibaka gi Yehovah en Kownukondre.
Now mi pasa 90 yari. Psalm 92:14 e taki fu den wan di prani na ini na oso fu Yehovah: „Den o tan gro bun, srefi te den ede-wiwiri kon weti. Ala ten den o fatu èn den o moi.” Mi de nanga tangi taki mi ben kan wroko gi Yehovah. Den leri di mi kisi fu mi papa nanga mama yepi mi fu dini Yehovah nanga mi heri ati. Fu di Yehovah na wan Gado di abi bun-ati meki a yepi mi fu ’de leki wan bon di e gi bromki na ini den dyari lontu na oso fu en’.—Ps. 92:13.
a Luku na Ontwaakt! fu 8 yuli 1972, blz. 23-25.