No „suku bigi sani gi yusrefi”

1, 2. (a) Sortu problema Baruk ben abi na ini a di fu fo yari di Yoyakim ben de kownu? (b) Fa Yehovah yepi Baruk?

BARUK, a reti-ati man di ben e skrifi sani abra gi Yeremia, ben kon weri. A ben de na a ten fu 625 F.K., a di fu fo yari di na ogri-ati Kownu Yoyakim ben e tiri. Yeremia ben taigi a man disi fu teki wan bukulolo èn fu skrifi ala den sani di Yehovah ben taigi en na ini den 23 yari di a ben de profeiti, te kon miti a ten dati. Den sani dati ben abi fu du nanga Yerusalem nanga Yuda (Yer. 25:1-3; 36:1, 2). Baruk no ben leisi a bukulolo dati gi den Dyu wantewante. A ben o du en a yari baka dati (Yer. 36:9, 10). Ma a de so taki Baruk ben e broko en ede nanga wan sani?

² Baruk ben e kragi: „Helu fu mi, bika Yehovah meki mi sari aladi mi ben abi pen kaba! Mi kon weri fu a geme di mi e geme.” A no de fu taki dati yusrefi kon weri wan leisi. Kande yu taki dati meki sma yere, noso kande yu taki en na ini yu ati. Wi no sabi fa Baruk ben taki a sani disi, ma awansi fa a no fa Yehovah ben e arki. A sma di e ondrosuku na ati fu libisma, ben sabi san ben e gi Baruk broko-ede, èn a meki Yeremia gi Baruk piri-ai na wan lobi-ati fasi. (Leisi Yeremia 45:1-5). Ma yu ben kan aksi yusrefi fu san ede Baruk ben weri so. Yu denki taki na a wroko di a ben kisi, noso na a situwâsi di a ben musu wroko na ini? Nôno, na en ati ben de a problema. Fu taki en leti, Baruk ben e „suku bigi sani”. San ben de den sani dati? San Yehovah pramisi en efu a ben o arki en èn efu a ben o teki a rai fu en? San wi kan leri fu den sani di Baruk ondrofeni?

SAN BEN DE DEN „BIGI SANI” DATI?

3. San ben e meki taki Baruk no ben man du a wroko fu Gado nanga en heri ati?

³ Baruk ben musu fu sabi san ben de den „bigi sani”. A man disi kon si taki Gado „e si den pasi fu libisma, èn a e si fa den e waka” (Yob 34:21). A no a wroko di Baruk ben kisi fu skrifi den profeiti boskopu fu Yeremia, ben e meki a firi leki a „no man feni wan presi fu rostu”. Ma na den sani di a ben e si leki bigi sani, iya, na a fasi fa en ati ben de ben e meki a firi so. Fu di Baruk ben de nomonomo fu suku „bigi sani” gi ensrefi, meki a ben frigiti san na den moro prenspari sani, iya, den sani di abi fu du nanga a wani fu Gado (Fil. 1:10). A Nyun-Grontapuvertaling e sori taki Baruk ben e „tan suku” bigi sani. Dati e sori taki a no ben e prakseri den sani disi wanwan leisi nomo. Baruk ben e suku „bigi sani” kaba di Yehovah warskow en fu tapu nanga a sani dati. Aladi a reti-ati sekretarsi fu Yeremia ben e du a wani fu Gado makandra nanga en, toku a ben e angri fu abi „bigi sani”.

4, 5. Fu san ede wi kan taki dati den „bigi sani” di Baruk ben e suku, ben de biginen nanga posisi? Fu san ede a ben fiti taki Yehovah warskow en?

⁴ A kan taki a problema fu Baruk ben de taki a ben e suku fu kisi biginen noso hei posisi. Aladi Baruk ben e skrifi sani gi Yeremia, toku a kan taki a no ben e wroko leki sekretarsi gi Yeremia wawan. Yeremia 36:32 e kari Baruk „Sekretarsi”. Owruten sani di sabiman feni, e sori taki a ben de wan heihei man na ini a kownu-oso. Fu taki en leti, na so Bijbel e kari „Sekretarsi Elisama” tu, di ben de wan fu den granman fu Yuda. Disi e sori taki Baruk ben mag go tu na ini „a nyanyan-kamra fu a sekretarsi” na „a oso fu Kownu” fu di a ben e du a srefi wroko leki Elisama (Yer. 36:11, 12, 14). Sobun, a ben musu fu de so taki Baruk ben de wan konikoni man na ini na oso fu a kownu. En brada, Seraya, ben abi a frantwortu fu sorgu gi den sani di Kownu Sedekia ben abi fanowdu èn a ben go nanga a kownu na Babilon fu go seti prenspari tori. (Leisi Yeremia 51:59.) A kan taki Seraya ben musu sorgu taki a kownu ben abi sani soleki nyanyan nanga wan presi fu tan te den ben e go na tra kondre. A no de fu taki dati Seraya ben abi wan hei posisi.

⁵ Yu kan frustan taki wan sma di abi wan hei posisi, kan kon weri fu skrifi krutuboskopu gi Yuda ibri leisi baka. Fu taki en leti, Baruk ben kan lasi a posisi nanga a wroko fu en fu di a ben e yepi a profeiti fu Gado. Prakseri sosrefi san ben kan pasa efu Yehovah ben broko den sani di a ben bow, soleki fa wi leisi dati na Yeremia 45:4. A kan taki den „bigi sani” di Baruk ben e prakseri, ben o de fu soso, awansi na wan moro hei posisi a ben wani na ini a kownu-oso, noso awansi na gudu a ben wani. Efu na suku Baruk ben e suku wan bun libi na ini a Dyu sistema dati di ben o kisi pori, dan Gado ben abi leti fu warskow en gi a sani dati.

6, 7. Efu den „bigi sani” di Baruk ben e suku ben de gudu, dan leki sortu pipel a ben e denki?

⁶ Ma a kan tu taki den „bigi sani” di Baruk ben e suku, ben de gudu. Den kondre lontu Yuda ben e si den gudu fu den leki tumusi prenspari sani. Moab ben e frutrow na tapu ’den sani di den ben meki èn na tapu den gudu fu den’. Amon ben e du a srefi. Boiti dati, Yehovah ben meki Yeremia skrifi taki Babilon ben abi „furu gudu” (Yer. 48:1, 7; 49:1, 4; 51:1, 13). Ma fu taki en leti, Gado ben krutu den kondre dati.

⁷ Sobun, efu na gudu Baruk ben e suku, dan yu kan frustan fu san ede Yehovah warskow en. Te Gado ben o ’langa en anu fu naki’ den Dyu, dan den feanti fu den ben o teki den oso nanga den gron fu den (Yer. 6:12; 20:5). Kon meki wi taki dati yu ben e libi na ini Yerusalem na a ten fu Baruk. Furu fu den kondreman fu yu, den granman, den priester, nanga a kownu srefi, feni taki den musu feti nanga den Babilonsma di e broko kon na ini a kondre. Ma dan yu e kon yere a sani disi di Yeremia taki: „Efu unu dini a kownu fu Babilon, unu o tan na libi” (Yer. 27:12, 17). A ben o makriki gi yu fu gi yesi na a rai fu Gado efu yu ben abi furu gudu na ini a foto? Yu ben o lobi den gudu fu yu so te taki a ben o muilek gi yu fu gi yesi na a warskow fu Yeremia? Noso yu ben o du san furu tra sma ben o du? Fu taki en leti, sma teki ala den gudu na ini Yuda nanga Yerusalem tyari gowe na Babilon, sosrefi den wan na ini a tempel. Fu dati ede a ben o de fu soso efu yu ben o suku fu kon gudu (Yer. 27:21, 22). San wi kan leri fu a tori disi?

„MI O MEKI YU TAN NA LIBI”

8, 9. Fu san ede a ben de wan bigi sani taki Baruk ben tan na libi?

⁸ Luku a sani disi: San Baruk ben o kisi te a ben o gi yesi na a rai fu Gado? We, Gado ben pramisi en taki a ben o tan na libi! (Leisi Yeremia 45:5.) Wan pikin grupu sma nomo ben tan na libi. Suma ben de den sma dati? Na den sma di ben gi densrefi abra na den Kaldeyasma, soleki fa Gado ben taigi den fu du (Yer. 21:9; 38:2). Son sma ben kan aksi densrefi ’Na dati wawan den ben o kisi te den ben gi yesi?’

⁹ We, prakseri fa a situwâsi ben de na ini Yerusalem na a ten di Babilon ben lontu a foto. Na a ten dati, a libi ben e kon moro hebi safrisafri gi a pipel. Te yu e teki a foto disi gersi nanga Sodom, dan yu kan taki dati Sodom ben kisi pori na ini wan syatu pisi ten. Te yu luku en bun, dan a pori fu Sodom no ben hebi so gi a pipel fu a foto dati (Sari 4:6). Baruk ben skrifi a profeititori di e sori taki feti-owru, angriten, noso siki ben o kiri a pipel fu Yerusalem. A musu fu de so taki a si fa a profeititori disi kon tru. Ala a nyanyan na ini Yerusalem ben kon kaba. Den mama na ini a foto di nofo tron ben gwenti abi „sari-ati” nanga trawan, bori den eigi pikin èn den nyan den. A sani dati ben musu fu seki den sma drape! (Sari 2:20; 4:10; Yer. 19:9) Ma Baruk tan na libi. Iya, na ini a heri dyugudyugu dati, wan sma ben musu breiti efu a ben tan na libi. A de krin taki Baruk ben teki a rai di Gado ben gi en fu no suku „bigi sani”. Dati meki Yehovah blesi en soleki fa wi kan si dati.​—Yer. 43:5-7.

YU O SUKU „BIGI SANI”?

10, 11. Fa a tori fu Baruk abi fu du nanga a ten disi, èn san wi kan leri fu en?

¹⁰ Aladi Baruk ben e du a wani fu Gado, toku a ben e angri fu abi „bigi sani”. Yehovah warskow en fu luku bun nanga a sani dati. Na so a bribi fu Baruk no kon swaki èn a no lasi en libi. Yu denki taki neleki Baruk wi kan angri tu fu abi spesrutu sani aladi wi e du diniwroko gi Yehovah? Yu denki taki wi ben kan angri gi den sani dati dipi na ini wi ati?

¹¹ Kande Baruk ben e angri fu meki wan nen gi ensrefi. Kande a ben e denki: ’Mi o man hori a wroko di mi abi leki „Sekretarsi”? Mi o kisi wan moro hei posisi leki san mi abi now?’ We, fa a de nanga wi? Aksi yusrefi: ’Mi e angri fu kon abi wan bun posisi now, noso na ini a ten di e kon? A kan taki mi e angri gi a sani dati dipi na ini mi ati?’ Son yongu Kresten ben kan aksi densrefi: ’A de so taki mi e prakseri fu kisi biginen èn fu go na heiskoro soso fu man meki furu moni? A sani dati ben kan kori mi fu suku „bigi sani” gi misrefi?’

12. Fa wan brada suku bigi sani gi Yehovah, èn san yu feni fu a bosroiti di a teki?

¹² Wan brada di e dini now na a edekantoro fu Yehovah Kotoigi ben abi 15 yari di a kisi na okasi fu go studeri na wan heiskoro. A no teki na okasi disi, fu di a ben wani tron pionier. Den leriman fu en ben sari srefisrefi fu a sani disi. Toku a no lasi a lobi di a ben abi fu leri sani. A tron wan zendeling na wan farawe èilanti. Drape a ben musu leri wan tongo di sowan 10.000 sma ben e taki. Wortubuku fu a tongo dati no ben de fu feni, sobun a bigin skrifi ala den wortu di a ben kon sabi fu a tongo dati. Te fu kaba a ben man taki a tongo heri bun èn a kisi a wroko fu vertaal wan tu fu den Kresten buku fu wi. Bakaten, den gebroiki den wortu di a ben skrifi gi ensrefi fu meki a fosi wortubuku na ini a tongo dati. Wan leisi a taigi wan bigi grupu sma na wan distrikt kongres: „Efu mi ben teki heiskoro leri, dan na mi ben o kisi a grani gi iniwan prenspari sani di mi du. Ma mi no teki nowan enkri heiskoro leri. Sobun, a no mi e kisi a grani gi den sani di mi du. Ala grani na gi Yehovah” (Odo 25:27). Fa yu feni a bosroiti di a ben teki di a ben abi 15 yari? Na ini den yari di pasa, a kisi furu grani leki anbegiman fu Gado. Ma fa a de nanga yu? Fa yu wani gebroiki den koni fu yu? Yu o gebroiki den fu suku grani gi yusrefi? Noso yu o gebroiki den fu prèise Yehovah?

13. Fu san ede son papa nanga mama musu denki dipi fu a problema di Baruk ben abi?

¹³ Ma wi musu luku bun nanga a sani disi: Wi no musu suku „bigi sani” gi den wan di wi lobi. Wi no musu pruberi tu fu abi krakti tapu den lobiwan fu wi soso fu kisi bigi sani gi wisrefi. Kande yu si fa papa nanga mama di no de na bribi e sorgu taki a pikin fu den abi wan moro bun libi leki den, noso taki a tron wan sma di den kan meki bigi gi en. Kande yu yere den e taki: „Mi no wani taki a pikin fu mi e wroko so tranga leki fa mi ben e du dati.” Noso kande den e taki: „Mi wani taki a pikin fu mi e go na wan heiskoro so taki a libi kan moro makriki gi en.” Kresten papa nanga mama ben kan denki so tu. Iya, wan sma ben kan taki: ’Mi no e suku bigi sani gi misrefi.’ Ma a kan taki a e suku den sani disi nanga yepi fu en manpikin noso umapikin? Neleki fa Baruk ben wani gebroiki a posisi noso a wroko fu en fu suku biginen gi ensrefi, na so wan papa noso wan mama kan angri gi den sani dati na ini en ati, èn a kan gebroiki den pikin fu en fu kisi den sani dati. Ma yu denki taki „a sma di e ondrosuku sma ati” no ben o sabi dati, neleki fa a ben sabi fa a ben de nanga Baruk? (Odo 17:3) A ben o bun te wi e aksi Gado fu ondrosuku san de na ini wi ati, neleki fa David ben du dati. (Leisi Psalm 26:2; Yeremia 17:9, 10.) Yehovah kan warskow wi na furu difrenti fasi fu no suku „bigi sani”, èn a tori fu Baruk na wán fasi fa a e du dati.

„GUDU” KAN DE WAN TRAPU

14, 15. Fa gudu ben kan tron „bigi sani” gi wi?

¹⁴ Kon meki wi taki dati den „bigi sani” di Baruk ben e suku ben de gudu. Soleki fa wi ben si kaba, dan efu Baruk ben abi tumusi furu lobi gi den gudu nanga den gron fu en na ini Yuda, dan kande a ben o muilek gi en fu arki a rai fu Gado èn fu gi ensrefi abra na den Kaldeyasma. Nofo tron gudusma e frutrow tapu den „gudu” fu den. Ma Bijbel e sori taki den gudu disi no o man kibri den (Odo 18:11). Ala den futuboi fu Yehovah kan kisi wini te den e prakseri fa Gado Wortu e yepi wi fu si gudu na a yoisti fasi. (Leisi Odo 11:4.) Ma kande son sma e taki: ’Fu san ede mi no kan nyan bun pikinso fu den sani na ini grontapu?’

¹⁵ Wan Kresten di lobi den gudu fu en tumusi ben kan bigin angri gi sani fu a sistema disi di o pasa gowe. Ma a no ben de so nanga Yeremia nanga Baruk. Furu yari baka dati, Yesus taki wan sani di ben musu de wan warskow gi den sma di ben o libi na a ten ’te a Manpikin fu libisma ben o sori ensrefi’. Yesus taigi den: „Un memre a wefi fu Lot.” Na so a ben o fiti tu fu taigi Kresten na ini a ten disi: ’Un memre Yeremia nanga Baruk’ (Luk. 17:30-33). Efu wi lobi gudu tumusi, dan a o muilek gi wi fu gi yesi na a rai fu Yesus. Ma no frigiti taki Baruk gi yesi na a warskow fu Gado èn a tan na libi.

16. Fruteri fa futuboi fu Gado tan si den gudu fu den na a yoisti fasi.

¹⁶ Luku fa a ben de nanga den brada na ini Rumeinia, na a ten fu a Communist tirimakti. Te den srudati fu a tirimakti dati ben e broko kon na ini den oso fu den Kotoigi, dan son leisi den ben e teki den sani fu den tyari gowe, spesrutu den sani di den ben kan seri (Sari 5:2). Furu brada nanga sisa di ben e libi na ini a kondre dati no ben abi nowan problema fu lasi den gudu fu den. Sonwan fu den ben musu libi den dyari nanga den oso fu den te den ben musu go tan na tra presi. Toku den tan du a wani fu Yehovah. Efu a tesi dati miti yu, yu o tai hori na Gado, noso yu o lobi den gudu fu yu moro leki En?​—2 Tim. 3:11.

17. Fa Yeremia nanga Baruk kisi yepi fu son sma na ini a ten fu den?

¹⁷ A moi fu si taki Yeremia nanga Baruk ben kisi yepi fu wan tu fu den sma fu a ten fu den. Sefanya ben taki profeititori di Yosia ben de kownu, na a ten di Yeremia ben e dini leki profeiti. Fa Yeremia ben o denki fu den wortu di skrifi na Sefanya 1:18? (Leisi en.) Yu kan si fa Yeremia e fruteri Baruk a sani disi? Esekièl ben de ete wan profeiti fu a ten fu Yeremia. Den ben tyari en leki katiboman go na Babilon na ini 617 F.K. Sonwan fu den sani di a ben du nanga sonwan fu den boskopu fu en ben abi fu du spesrutu nanga den Dyu di ben tan na ini a kondre fu den. Sobun, a kan taki Esekièl kon sabi san Yeremia ben taki èn ben du, èn a kan tu taki Yeremia fu en sei, kon sabi sani tu fu Esekièl. A kon sabi tu san skrifi na Esekièl 7:19. (Leisi en.) Neleki Yeremia nanga Baruk, wi kan kisi wini tu fu den wortu dati. Na a dei fu Yehovah, sma o bari kari den gado fu den fu frulusu den. Ma den gado fu den no o man frulusu den, èn den gudu fu den no o man du dati tu.​—Yer. 2:28.

YU O „TAN NA LIBI”?

18. San Yehovah pramisi wi èn san wi musu du fu sorgu taki a pramisi dati kon tru?

¹⁸ Wi musu hori na prakseri taki a sani di Yehovah pramisi wi, na taki wi o „tan na libi”. Na a ten fu „a bigi banawtu”, den tutu fu na ogri meti di e prenki den politiek tirimakti o bigin gens den kerki. Awansi wan tu fu den reti-ati futuboi fu Yehovah e lasi den libi na a ten dati, toku dati no wani taki dati noiti moro den o libi. Gado pramisi den taki den o kisi libi baka fu man nyan bun fu „a trutru libi” na ini a nyun grontapu (Openb. 7:14, 15; 1 Tim. 6:19). Ma wi kan abi a dyaranti taki na a ten dati, furu fu den futuboi fu Gado di e tan gi yesi na en, o pasa a bigi banawtu libilibi. Yu kan de seiker taki te Gado e tyari rampu kon na tapu a grontapu disi, dan nowan reti-ati sma o de na mindri ’den sma di Yehovah o kiri’.​—Yer. 25:32, 33.

19. Fa na eksempre fu Yeremia nanga Baruk e gi yu deki-ati fu no suku „bigi sani” gi yusrefi?

¹⁹ Aladi wi breiti taki wi o „tan na libi”, toku a kan taki son sma e sari te den e prakseri taki den kan lasi ala tra sani. Ma fu taki en leti, den no abi fu sari kwetikweti. No frigiti taki di son sma fu Yerusalem ben e dede fu angri, dan Yehovah sorgu taki Yeremia tan na libi. Fa a du dati? Kownu Sedekia ben sroto Yeremia na ini a Dyari fu den Waktiman, èn „ibri dei den ben go teki wan lontu brede gi Yeremia na a strati fu den bakriman teleki nowan brede ben de na ini a foto moro” (Yer. 37:21). Na so Yeremia tan na libi! Awansi san Yehovah musu du fu sorgu gi a pipel fu en, a o du dati fu di a gi den a dyaranti taki den o libi fu têgo. Fu di Baruk no „ben e suku bigi sani”, meki a tan na libi di Yerusalem kisi pori. Fu dati ede wi kan fruwakti tu fu pasa Armagedon libilibi, so taki wi kan prèise Yehovah fu têgo.