Jehovah, a Sma di e doe froewondroe sani
Joe bigi èn e doe froewondroe sani; joe na Gado, joe wawan.” — PSALM 86:10.
1, 2. (a) Fa den sani di libisma ben de na fosiwan di feni den, ben abi krakti na grontapoe? (b) Pe wi kan feni howpoe foe moro boen sani?
SMA foe a ten disi e skepi taki den sani di en na fosiwan di feni den, de froewondroe — elèktrik wrokosani, komunikâsi di kan doe foe wan farawe presi (nanga jepi foe telefon, radio, telefisi nanga so moro fara), video, na oto, a rèis di sma e rèis nanga jèt-opolani èn tèknik nanga jepi foe computer. Den sani disi ben meki grontapoe kon tron wán kontren. Ma dati na wan kontren foe libi na ini! Na presi foe vrede, a waka di sani e waka boen, nanga nofo sani gi ala sma, a libisma famiri e miti ogri leki orlokoe di e kiri sma, ogridoe, terorist, a doti di sma e doti grontapoe, siki nanga pôtifasi. Èn den kern fetisani di panja na a heri grontapoe, ala di a nomroe foe den kon moro mendri, tokoe ete den kan figi a libisma famiri poeroe. Bisnisman di e handri na ini dede, den sma di e meki fetisani, e go doro foe doe a moro bigi bisniswroko na grontapoe. Den goedoewan e kon moro goedoe èn den pôtiwan e kon moro pôti. Wan sma de, di kan feni wan loesoe?
2 Ija! Foe di wan Sma de, di e djaranti froeloesoe, „wan sma di moro hei moro a heiwan”, Jehovah Gado (Preikiman 5:8). En ben meki sma skrifi den psalm, di e gi foeroe trowstoe èn koni rai gi ten foe banawtoe. Na mindri den joe abi Psalm 86, pe wan eenvoudig sani skrifi na tapoesei: „Wan begi foe David.” A de wan begi di joe kan meki a tron joe eigi begi.
A ben kisi kwinsi ma ben de loyaal
3. Sortoe eksempel di e gi deki-ati David e gi wi ini a ten disi?
3 David ben skrifi a psalm disi di a ben de na ondro kwinsi. Wi ini a ten disi, di e libi ini „den lasti dei” foe a seti foe Satan, den „moeilek ten disi di tranga foe pasa”, e tanapoe na fesi densrefi sortoe tesi (2 Timoteus 3:1; loekoe toe Mateus 24:9-13.) Neleki wi, David ben pina foe broko-ede nanga brokoskin foe den problema di ben abi krakti na en tapoe. Ma noiti a ben gi pasi taki den tesi dati ben meki a loyaal froetrow di a ben abi na ini en Mekiman, kon swaki. A ben bari taki: „Poti joe jesi, o Jehovah. Piki mi, bika mi de nanga kwinsi èn mi pôti. O, hori kibri mi sili, bika mi de loyaal. Froeloesoe joe foetoeboi — joe na mi Gado — di e froetrow na joe tapoe.” — Psalm 86:1, 2.
4. Fa wi moesoe sori taki wi abi froetrow?
4 Wi kan de seiker, so leki fa David ben de seiker, taki „a Gado foe ala trowstoe”, Jehovah, sa drai en jesi kon na a grontapoe disi èn arki na den sakafasi begi foe wi (2 Korentesma 1:3, 4). Foe di wi e froetrow na tapoe a Gado foe wi, sondro foe degedege, wi kan waka baka a rai foe David: „Poti joe lai na tapoe Jehovah èn ensrefi sa hori baka gi joe. Noiti a sa gi pasi taki a regtfardikiwan seki.” — Psalm 55:22.
Wan krosibei matifasi nanga Jehovah
5. (a) Fa wan toe boen vertaling ben poeroe den fowtoe baka di den djoe sabiman foe boekoe ben meki? (b) Na sortoe fasi a di foe 85 nanga 86 psalm e gi Jehovah glori? (Loekoe foetoewortoe.)
5 Ini a di foe 86 Psalm, David e gebroiki den wortoe „o Jehovah” 11 tron. Fa a begi foe David de nanga faja èn o krosibei a matifasi foe en nanga Jehovah de! Baka ten, a gebroiki foe Gado en nen na so wan krosibei matifasi, ben tron wan sani di den djoe sabiman foe boekoe, spesroetoe den Soferim, no ben lobi foe gebroiki moro. Den ben abi wan kroektoe frede, foe gebroiki a nen na wan fowtoe fasi. Foe di den no ben wani sabi taki libisma ben meki na a prenki foe Gado, den ben weigri foe gi Gado eigifasi, di de foe si toe na libisma. So boen na 7 foe den 11 presi pe a nen foe Gado e tanapoe ini a Hebrew tekst foe a wan psalm disi, den ben poti a nen ʼAdho-naiʹ (Masra) ini a presi foe a nen YHWH (Jehovah). Wi kan de grantangi taki a Njoen Grontapoevertaling foe den Santa Boekoe, so boen leki wan nomroe tra boen vertaling, ben poti a nen foe Gado baka na en reti presi ini a Wortoe foe Gado. Leki wan bakapisi foe dati, krakti poti tapoe a matifasi foe wi nanga Jehovah, so leki a moesoe de.a
6. Na sortoe fasi wi kan sori taki a nen foe Jehovah de wan warti sani gi wi?
6 A begi foe David e go doro: „Sori mi boen, o Jehovah, bika joe mi e tan kari a heri dei. Prisiri a sili foe a foetoeboi foe joe, bika te na joe, o Jehovah, mi e opo mi eigi sili” (Psalm 86:3, 4). Loekoe dja taki David ben tan kari Jehovah „a heri dei”. Ija, nofotron a ben begi a heri neti, leki di a ben de wan loweman na a sabana (Psalm 63:6, 7). Na a srefi fasi ini a ten disi, son Kotoigi di ben kisi foe doe nanga a dwengi di sma ben dwengi den foe abi seks nanga den, noso tra ogri ròs, ben kari Jehovah tranga. Sontron den ben froewondroe srefi foe a kolokoe bakapisi.b A nen foe Jehovah warti srefisrefi gi wi, so leki a ben warti gi „Jesus Krestes, a manpikin foe David”, di a ben de na grontapoe. Jesus ben leri den disipel foe en foe begi gi a meki kon santa foe Jehovah en nen èn ben meki den kon sabi san a nen ben wani taki. — Mateus 1:1; 6:9; Johanes 17:6, 25, 26.
7. Sortoe eksempel wi abi foe a hei di Jehovah e hei den sili foe den foetoeboi foe en èn san wi moesoe doe na tapoe dati?
7 David ben opo en sili, en heri libi, te na Jehovah. A e gi wi a deki-ati foe doe a srefi, ala di a e taki ini Psalm 37:5: „Lolo den pasi foe joe na Jehovah tapoe èn froetrow na en tapoe èn ensrefi sa handri.” So boen a tranga begi foe wi na Jehovah foe a meki wi sili e prisiri, no sa tan sondro a kisi piki. Foeroe foetoeboi foe Jehovah di e kibri den soifri retifasi, e go doro foe feni bigi prisiri ini a dienst foe en — awansi moeilekhèit, froefolgoe nanga siki. Den brada foe wi ini kontren di prati na Afrika, foe di orlokoe e feti, so leki Angola, Liberia, Mosambik nanga Saire, ben tan poti a dienst foe Jehovah na a fosi presi ini den libi.c Foe troe, Jehovah ben meki den e prisiri ini wan bigi kotiwroko na jeje fasi. So leki fa den ben horidoro, na so wi moesoe doe dati (Romesma 5:3-5). Èn efoe wi e horidoro, wi e kisi a djaranti: „A fisjoen de ete gi a fasti ten, èn a e tan feti foe go na a kaba . . . A no sa kon lati” (Habakuk 2:3). Nanga ala seikerfasi èn froetrow ini Jehovah, meki wi toe tan „feti foe go na a kaba”.
Jehovah en boen-ati
8. Sortoe krosibei matifasi wi abi nanga Jehovah èn fa a ben sori disi nanga en boen-ati?
8 David e taki a begi di e kon now èn di e waran joe ati: Joe, o Jehovah, boen èn de klariklari foe gi sma pardon; èn a lobi boen-atifasi gi ala den sma di e kari joe de pasa marki. Poti jesi, o Jehovah, na den begi foe mi; èn poti prakseri tapoe a sten foe den tranga aksi foe mi. Na a dei foe mi banawtoe mi wani kari joe, foe di joe sa piki mi” (Psalm 86:5-7). „O Jehovah” — ibri tron baka wi e prisiri nanga a krosibei matifasi foe den wortoe disi! A de wan matifasi di sma kan kweki ini begi doronomo. David ben begi na wan tra okasi: „Den sondoe foe mi jongoe jari èn den doe foe mi foe na opo di mi e opo misrefi kontrari joe, o no prakseri den. Joesrefi memre mi, akroederi a lobi boen-atifasi foe joe, foe joe boen-ati ede, o Jehovah” (Psalm 25:7). Jehovah na a persoon foe boen-ati — ini a gi di a ben gi a froeloesoe ofrandi foe Jesus, foe di a ben sori sari-ati na sma di doe sondoe èn di abi berow, èn foe di a ben kanti lobi boen-atifasi na den loyaal Kotoigi foe en tapoe, di ben warderi sani. — Psalm 100:3-5; Maleaki 3:10.
9. Foe sortoe djaranti sma di doe sondoe èn di abi berow moesoe prakseri serjoesoe?
9 Wi moesoe broko wi ede nanga fowtoe di wi meki ini a ten di pasa? Efoe now wi e meki den pasi gi wi foetoe reti, wi e kisi krakti te wi e memre a djaranti foe na apostel Petrus gi sma di abi berow taki „ten foe kowroe-ati” sa kon foe Jehovah (Tori foe den Apostel 3:19). Meki wi tan krosibei na Jehovah ini begi nanga jepi foe wi Froeloesoeman Jesus, di na wan lobifasi ben taki: „Kon na mi, oenoe alamala di e naki oen skin èn di abi hebi lai èn oenoe sa feni kowroe-ati gi oen sili. Teki mi tjatjari na oenoe tapoe èn leri foe mi, bika mi abi safrifasi èn sakafasi foe ati èn oenoe sa feni kowroe-ati gi oen sili.” Foe di loyaal Kotoigi e begi na Jehovah ini a ten disi, ini a warti nen foe Jesus, meki foe troe den e feni kowroe-ati. — Mateus 11:28, 29; Johanes 15:16.
10. Sortoe prensparifasi a boekoe Psalm e gi na a lobi boen-atifasi foe Jehovah?
10 A boekoe Psalm e sori go na Jehovah en „lobi boen-atifasi” moro leki wanhondro tron. So wan lobi boen-atifasi foe troe de pasa marki! Ini den fosi fo vers, a di foe 118 Psalm e aksi den foetoeboi foe Gado foe taki Jehovah tangi, ala di a e taki fo tron ibritron baka, „bika en lobi boen-atifasi de te ten di no abi marki”. A di foe 136 Psalm e poti krakti na tapoe a safoe eigifasi foe „en lobi boen-atifasi” 26 tron. Awansi na sortoe fasi wi e meki fowtoe — èn so leki fa Jakobus 3:2 e taki, dan „wi alamala e naki foetoe fadon foeroetron” — meki wi de klariklari foe soekoe a pardon foe Jehovah, foe di wi de seiker foe en sari-ati nanga en lobi boen-atifasi. A lobi boen-atifasi foe en na a sori di a e sori en loyaal lobi gi wi. Efoe wi e go doro na wan loyaalfasi foe doe a wani foe Gado, a sa sori wi a loyaal lobi foe en, foe di a e tranga wi foe kakafoetoe gi ibri tesi. — 1 Korentesma 10:13.
11. Fa na opo di owroeman e opo doe wan sani, kan jepi foe poeroe firi foe abi fowtoe?
11 Okasi sa de pe trawan e meki wi naki foetoe fadon. Meshandri na emotioneel sei noso na skin fasi na den jongoe jari ben libi son sma nanga firi foe abi fowtoe noso a firi di den e firi taki den no warti noti. So wan sma kan kari Jehovah, foe di a de seiker taki a sa piki (Psalm 55:16, 17). Wan owroeman di abi switifasi, kande sa sori belangstelling foe di a e jepi so wan sma foe man froestan taki a fowtoe no ben de na en. Baka dati, wanwantron na owroeman kan bèl go na wan switifasi foe jepi a sma dati, te leki a man (noso oema) man foe ’tjari a lai’ te foe kaba. — Galasiasma 6:2, 5.
12. Fa banawtoe ben kon moro foeroe, ma fa wi kan kakafoetoe gi den nanga boen bakapisi?
12 Foeroe tra omstandigheid di e gi banawtoe de, di a pipel foe Jehovah kisi foe doe nanga dati ini a ten disi. Bigin nanga a Fosi Grontapoefeti ini 1914, bigi rampoe ben bigin kwinsi a grontapoe disi. So leki fa Jesus ben taki na fesi, dan dati ben de „a bigin foe pen foe banawtoe.” Banawtoe ben e kon foeroe moro nanga moro, ala di wi ben go moro fara ini „a ten foe a kaba foe a seti foe sani” (Mateus 24:3, 8). A „sjatoe pisi ten” foe Didibri e doro en kaba di de wan heimarki (Openbaring 12:12). „Neleki wan krasi lew” di e soekoe foe kisi wan sma, a bigi Feanti dati e gebroiki ibri triki di a abi foe prati wi foe na ipi foe Gado èn foe pori wi (1 Petrus 5:8). Ma a no sa man doe dati! Foe di neleki David, wi poti ala a froetrow foe wi steifi ini wi wan enkri Gado, Jehovah.
13. Fa papa nanga mama nanga den pikin foe den kan abi wini foe a boen-ati foe Jehovah?
13 Sondro degedege, David ben poti ini na ati foe en manpikin Salomo a fanowdoe foe froetrow tapoe a boen-ati foe Jehovah. Na so fasi, Salomo ben kan leri en eigi manpikin: „Froetrow ini Jehovah nanga joe heri ati èn no bow tapoe joe eigi froestan. Poti prakseri na en tapoe ini ala den pasi foe joe èn en sa meki den foetoepasi foe joe reti. No kon koni ini joe eigi ai. Frede Jehovah èn drai baka gi ogri” (Odo 3:5-7). Papa nanga mama ini a ten disi moesoe leri den pikinwan foe den na a srefi fasi fa foe begi na wan froetrowfasi na Jehovah èn fa foe kakafoetoe gi den ròs di wan grontapoe sondro ati e ròs den — so leki a druk foe speri na skoro nanga a kori foe doe hoeroedoe. Te joe e libi akroederi bijbel gronprakseri nanga den pikin foe joe, dan ibri dei joe kan stampoe na ini a jongoe ati foe den troetroe lobi gi Jehovah èn froetrow na en tapoe nanga den heri ati. — Deuteronomium 6:4-9; 11:18, 19.
Den wroko foe Jehovah di noti de di joe kan teki gersi nanga den
14, 15. San na wan toe foe Jehovah wroko di noti de di joe kan teki gersi nanga den?
14 Nanga dipi overtoigi David e taki: „No wan na mindri den gado de leki joe, o Jehovah èn no wan wroko de leki di foe joe” (Psalm 86:8). Den wroko foe Jehovah moro bigi, moro kefarlek, moro hei leki iniwan libisma ben sa kan denki srefi. Di disiten sabidensi ben loekoe na universum, di Gado ben meki — a bigi di a bigi, a wánfasi foe en, a kefarlek moi foe en — dan dati ben sori taki disi e gi sma moro lespeki leki iniwan sani di David ben si. Ma tokoe srefi en ben kisi a firi foe taki: „Den hemel e meki a glori foe Gado bekènti; èn a bigi hemeltenti e froeteri foe den wroko foe en anoe.” — Psalm 19:1.
15 Den wroko foe Jehovah de toemoesi moi foe si toe ini a fasi fa a ben poti grontapoe èn ben sreka en e sorgoe gi dei nanga neti, den ten foe jari, a ten foe sai èn foe koti èn den heri ipi prisiri sani foe meki a libisma di ben o kon, ben kan njanboen foe dati. Èn fa wisrefi meki toemoesi moi èn kisi moi sani, so taki wi man njanboen foe den wroko foe Jehovah di de lontoe wi! — Genesis 2:7-9; 8:22; Psalm 139:14.
16. San na a moro bigi sori di Jehovah e sori en boen-ati, di e tjari wi go na sortoe wroko moro di noti de di joe kan teki gersi nanga den?
16 A fosi papa nanga mama foe wi ben trangajesi Gado, èn ben meki den banawtoe di e trobi grontapoe te na a dei foe tide, kon abra na en. Baka dati Jehovah, foe di a abi lobi, ben doe wan froewondroe wroko foe di a ben seni en Manpikin kon na grontapoe foe meki Gado en Kownoekondre bekènti èn foe dede leki wan loesoe-ofrandi gi a libisma famiri. Èn a moro bigi wondroe! Baka dati Jehovah ben opo Krestes baka foe meki a tron en kompe Kownoe di a ben teki (Mateus 20:28; Tori foe den Apostel 2:32, 34). Foe loyaal libisma Gado teki „wan njoen mekisani” toe di sa tiri nanga Krestes leki wan „njoen hemel” di boen, tapoe „wan njoen grontapoe” libimakandra di sa abi na ini miljardmiljard libisma di opo baka foe dede (2 Korentesma 5:17; Openbaring 21:1, 5-7; 1 Korentesma 15:22-26). Den wroko foe Jehovah na so fasi sa doro wan glori heimarki! Foe troe wi kan bari taki: „O Jehovah, . . . fa a boen-ati foe joe de pasa marki, di joe ben gi leki goedoe na denwan di e frede joe!” — Psalm 31:17-19.
17. Fa Psalm 86:9 e kon troe now, ini a tori foe den wroko foe Jehovah?
17 Den wroko foe Jehovah ini a ten disi abi na ini toe san David e taki na ini Psalm 86:9: „Ala den nâsi di joe meki, densrefi sa kon èn den sa boigi densrefi na joe fesi, o Jehovah èn den sa gi glori na joe nen”. Baka di Jehovah ben kari a fikapisi foe a njoen mekisani foe en, a „pikin ipi” foe Kownoekondre erfgenaam, komoto na mindri foe a libisma famiri, a go doro foe tjari kon na wán na mindri foe „ala nâsi” „wan bigi ipi” „tra skapoe”, miljoenmiljoen sma di e poti bribi toe ini a broedoe di Jesus ben trowe. Den disi a ben bow kon tron wan krakti organisâsi, a wan enkri grontapoe libimakandra foe sma di lobi vrede ini a ten disi na grontapoe. Foe di den engel e si disi, den e trowe densrefi na Jehovah fesi èn e meki bekènti: „A blesi nanga a glori nanga a koni nanga a taki tangi nanga a grani nanga a krakti nanga a tranga moesoe de foe wi Gado te têgo ala ten.” A bigi ipi e gi glori toe na a nen foe Jehovah, ala di den e dini en „dei nanga neti”, nanga a howpoe foe pasa a kaba foe a grontapoe disi libilibi èn foe libi foe ala ten na wan paradijs grontapoe. — Lukas 12:32; Openbaring 7:9-17; Johanes 10:16.
A bigi di Jehovah bigi
18. Fa Jehovah ben sori taki en na ’Gado wawan’?
18 Baka dati David e aksi foe poti wi prakseri tapoe a de di Jehovah de Gado èn e taki: Joe bigi èn joe e doe froewondroe sani; joe na Gado, joe wawan” (Psalm 86:10). Foe sensi owroeten, Jehovah ben sori taki a de, foe troe, ’Gado wawan’. A ben de a bita-ati Farao foe Egipti di ben tjalensi Moses ala di a ben tergi en: „Soema na Jehovah, so taki mi moesoe gi jesi na a sten foe en foe seni Israèl gowe? Mi no sabi Jehovah kwetikweti.” Ma heri esi a ben kon leri o bigi Jehovah de! Almakti Gado ben afrontoe den gado foe Egipti èn den priester di ben doe obiawroko, foe di a ben seni rampoe strafoe kon, ben kiri den fosigebore manpikin foe Egipti èn ben meki Farao nanga a spesroetoe legre foe en, dede na ini a Redi Se! Foe troe, na mindri den gado no wan de, di de leki Jehovah. — Exodus 5:2; 15:11, 12.
19, 20. (a) Oten a singi foe Openbaring 15:3, 4 sa abi en moro bigi sori? (b) Fa wi kan abi srefi now wan prati na a wroko foe Jehovah?
19 Leki Gado wawan, Jehovah go doro foe doe froewondroe sani, foe di a ben sreka sani foe froeloesoe den anbegiman foe en di e gi jesi, foe a disiten Egipti — a grontapoe foe Satan. A ben meki den kroetoe foe en bekènti na heri grontapoe, leki wan kotoigi nanga jepi foe a moro bigi preikiwroko foe a heri historia èn na so fasi ben meki a profeiti tori foe Jesus na Mateus 24:14 kon troe. Heri esi „a kaba” moesoe kon, te Jehovah sa sori a bigi di a bigi na wan fasi di sma noiti ben si ete, foe di a sa poeroe ala ogridoe foe grontapoe (Psalm 145:20). Dan a singi foe Moses nanga a singi foe a Pikin Skapoe sa doro en heimarki: „Bigi èn wondroefasi den wroko foe joe de, Jehovah Gado, na Almaktiwan. Regtfardiki nanga troe den pasi foe joe de, kownoe foe têgo. O soema no sa frede joe foetroe, Jehovah èn gi joe nen glori bika joe wawan de loyaal?” — Openbaring 15:3, 4.
20 Meki wi foe wi sei de fajafaja foe taki nanga trawan foe den kefarlek moi prakseri disi foe Gado. (Teki gersi Tori foe den Apostel 2:11.) Jehovah sa go doro foe doe bigi èn froewondroe sani ini a ten foe wi èn ini a ten di e kon, so leki na artikel foe wi di e kon now, sa sori.
[Foetoewortoe]
a Wan boekoe foe 1874, di e taki foe bijbel, e teki den wortoe foe Andrew A. Bonar taki: „Foeroe, toemoesi foeroe, foe Gado en spesroetoe eigifasi, en glori nen, ben tjari kon na krin ini a kaba pisi foe a [di foe 85] Psalm. Disi ben sa kan de a froeklari taki wan trawan e kon na en baka, ’Wan begi foe David’, di pikinmoro lai na a srefi fasi nanga na eigifasi foe Jehovah. Na ede-prakseri foe a Psalm [a di foe 86 wan] disi, de a nen foe Jehovah.”
b Loekoe bladzijde 28 foe na uitgave foe Ontwaakt! foe 8 oktober 1984, di a Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., ben tjari kon na doro.
c Gi moro finifini tori, loekoe a tabel „Bericht foe a dienstjari 1992 foe Jehovah Kotoigi na heri grontapoe”, di sa kon ini A Waktitoren foe 1 januari 1993.
Joe e memre disi ete?
◻ Foe san ede wi moesoe meki Psalm 86 kon tron wi eigi begi?
◻ Fa wi kan kisi wan krosibei matifasi nanga Jehovah?
◻ Fa Jehovah e sori wi en boen-ati?
◻ San na wan toe foe Jehovah wroko di noti de di joe kan teki gersi nanga den?
◻ Fa Jehovah na ’Gado wawan’ ini a tori foe a bigi di a bigi?
[Prenki na tapoe bladzijde 20]
Ini a „njoen grontapoe” di e kon, den froewondroe wroko foe Jehovah sa kotoigi foe en glori nanga en boen-ati