Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w98 15/6 blz. 26-29
  • Troe retidoe — O ten èn fa?

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • Troe retidoe — O ten èn fa?
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1998
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • Retidoe di fowtoe
  • Libisma kroetoe sistema — Nanga libisma swakifasi
  • „Mi, Jehovah, lobi retidoe”
  • „Ala san a e du, na retidu”
    Kon krosibei na Yehovah
  • Waka na baka Jehovah — Sori retidoe nanga regtfardikifasi
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1998
  • Jehovah — A fonten foe troe retidoe nanga regtfardikifasi
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1998
  • Dyonsrode geregtigheid gi ala nâsi
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1989
Moro sani
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1998
w98 15/6 blz. 26-29

Troe retidoe — O ten èn fa?

DEN sma di no doe noti no abi foe frede troe retidoe srefisrefi. Ija, borgoe na pikinmoro ala presi abi reide foe de nanga tangi na ati efoe a kondre foe den abi wan wet sistema di e meki moeiti foe djaranti retidoe. So wan sistema abi wan stroktoeroe foe wet na ini, wan skowtoe makti foe sorgoe taki sma e hori densrefi na den wet, èn kroetoebangi foe kroetoe nanga retidoe. Troe kresten e lespeki a kroetoe sistema di den e libi na ini, foe di den e hori densrefi na a bijbel froemane foe „saka” densrefi „na ondro den hei tirimakti”. — Romesma 13:1-7.

Ma kroetoe sistema na ini difrenti kondre meki fowtoe di doe ogri èn di gi sma sjen.a Na presi foe strafoe den wan di doe wan sani èn foe kibri den wan di no doe noti, a pasa sontron taki den strafoe sma di no doe noti foe ogridoe di den no ben doe. Tra sma sidon omeni jari na ini doengroe-oso, soso foe den loesoe bifo den kaba koti a strafoe foe den, ala di serjoesoe tweifri de efoe den ben doe wan sani èn efoe a kroetoe strafoe foe den ben de regtfardiki. Foe dati ede, foeroe sma e aksi: Troe retidoe sa de oiti gi ibriwan sma? Efoe dati de so, o ten èn fa? Soema wi kan froetrow foe kibri den wan di no doe noti? Èn sortoe howpoe de gi den wan di ondrofeni kroektoedoe?

Retidoe di fowtoe

Na ini den jari foe 1980 te nanga 1989, Doisrikondre ben ondrofeni „wan foe den moro sensâsi kroetoe afersi foe a ten baka na orlokoe”, di na a pisi ten dati, wan mama ben seni go na doengroe-oso foe en heri libi langa, foe di a ben kiri en toe oemapikin. Ma jari baka dati, den ben loekoe a kragi teige en baka, èn ben loesoe en te leki wan njoen kroetoe ben o hori. Die Zeit ben taki na ini 1995 dati a fosi kroetoe strafoe „ben kan de wan fowtoe ini a kroetoe”. Te leki a ten di na artikel disi ben e skrifi, na oema disi ben sidon neigi jari na ini doengroe-oso èn sma ben de nanga tweifri efoe a ben doe wan sani efoe a no ben doe noti.

Wan mofoneti na ini november 1974, dan a mindri foto foe Birmingham, Ingrisikondre, ben seki foe toe bom ede di ben soetoe èn di ben kiri 21 sma. A ben de wan sani di „no wan sma ini Birmingham oiti sa frigiti”, na so Chris Mullen, wan memre foe a Parlement, ben skrifi. Baka ten, den ben kroetoe taki „siksi man di no ben doe noti ben de frantiwortoe foe a moro bigi kiri di ben pasa na ini historia foe Ingrisikondre”. Baka ten a kroetoebangi ben taki dati a kroetoe di den ben kroetoe den taki den ben de frantiwortoe no ben e teri moro — ma disi ben pasa baka di den man ben sidon 16 jari na ini doengroe-oso!

Afkati raiman Ken Crispin ben gi verslag foe wan kefal di „ben hori a prakseri foe a poebliki na wan fasi di ben de aparti na ini den boekoe foe a historia foe kroetoe afersi na Australia”. Wan osofamiri ben e kampeer krosibei foe Ayers Rock di a beibi foe den ben lasi èn den no ben man feni en noiti moro. Den ben kragi a mama taki en ben de a kiriman, den ben kroetoe en taki a ben de frantiwortoe èn den ben gi en strafoe foe tan en heri libi langa na ini doengroe-oso. Na ini 1987, baka di a ben sidon na ini doengroe-oso moro leki dri jari, dan wan officieel ondrosoekoe ben tjari kon na krin taki den boeweisi teige en no ben e regtfardiki a kroetoe di den ben kroetoe taki a ben de frantiwortoe. Den ben loesoe en èn den ben poeroe a strafoe.

Na ini 1986 den ben kiri wan oema di ben abi 18 jari di ben e libi ini a zuid pisi foe Amerkankondre. Den ben kragi wan man di ben doro den libimarki foe 40 te go miti 60 jari, ben kroetoe en taki a ben de frantiwortoe, èn den ben gi en dedestrafoe. A ben tan siksi jari na ini a pisi foe a doengroe-oso pe sma e tan di kisi dedestrafoe bifo a ben kon na krin taki a no ben abi noti foe doe nanga na ogridoe.

Den sani disi na eksempre foe fowtoe foe kroetoebangi di meki wanwan leisi nomo? David Rudovsky foe na Universiteit foe Pennsylvania Skoro foe Kroetoe-afersi e taki: „Mi de ini a kroetoe sistema so wan 25 jari èn mi si wan lo kroetoe afersi kaba. Mi ben sa wani skàt taki feifi te go miti 10 procent foe ala den sma di den kroetoe taki den de frantiwortoe gi sani, no doe noti srefisrefi.” Crispin e poti na aksi di e gi sma broko-ede: „Tra sma de di no doe noti di e koti strafoe na ini doengroe-oso cel èn di e firi brokosaka?” Fa den sortoe sari fowtoe disi kan meki?

Libisma kroetoe sistema — Nanga libisma swakifasi

„Wi no kan froewakti taki wan libisma sistema kan de sondro fowtoe”, a Kroetoebangi foe Hoger Beroep foe Ingrisikondre ben poti krakti na tapoe na ini 1991. Wan kroetoe sistema kan de regtfardiki èn kan de foe froetrow nomo neleki den sma di meki en èn di e gebroiki en. Libisma abi a gwenti foe meki fowtoe, no de eerlijk èn foe kroetoe sma na fesi sondro foe abi boeweisi gi dati. Foe dati ede a no moesoe kon leki wan sani foe froewondroe taki a kroetoe sistema foe libisma e sori den srefi fowtoe disi. Poti prakseri tapoe a sani di e kon now.

Akroederi kroetoeman Rolf Bender foe Doisrikondre, dan ini 95 procent foe ala den ogridoe tori, na den sani di sma di de kotoigi e taki, den e teki leki boeweisi. Ma den sortoe kotoigi dati na kroetoe-oso de foe froetrow ala ten? Kroetoeman Bender no e denki so. A e skàt taki afoe foe den kotoigi di e kon na fesi kroetoe e taki sani di no de troe. Bernd Schünemann, profesor di e gi leri foe krimineel recht na a Universiteit foe Munchen, Doisrikondre, ben taki wan srefi sortoe sani. Di Die Zeit ben abi wan interview nanga Schünemann, a ben taki dati a de so taki den sani di sma di e kotoigi na kroetoebangi e taki, na den moro prenspari — ala di den no de foe froetrow — fasi foe boeweisi. „Mi ben sa taki dati den spesroetoe reide foe den fowtoe foe kroetoebangi de taki a kroetoeman e froetrow tapoe kotoigi di e taki sani di no de foe froetrow.”

Sma di e kotoigi kan meki fowtoe; na so skowtoe toe. Spesroetoe baka wan ogridoe di e meki a poebliki ati bron, dan skowtoe e kon de na ondro druk foe teki sma go sroto. Na ondro den sortoe situwâsi dati, dan skowtoe broko kindi gi a tesi foe meki boeweisi noso foe dwengi wan sma di den denki taki na en doe a sani, foe teki a frantiwortoe foe a sani na en tapoe. Di den ben loesoe den siksi man di den ben kroetoe taki den ben de frantiwortoe gi den bom di ben soetoe na Birmingham, dan na Ingrisi koranti The Independent ben abi na edepenti: „Kroeka foe skowtoe ben meki den ben kroetoe taki den siksi ben de frantiwortoe.” Soleki fa The Times ben taki: „Skowtoe ben lei, den ben span anoe makandra èn den ben bedrigi sma.”

Na son kefal, a kroetoe foe sma na fesi sondro boeweisi kan meki skowtoe nanga a poebliki denki taki sma di doe a sani na foe wan spesroetoe ras, relisi noso nationaliteit. Soleki fa U.S.News & World Report e taki, dan a loesoe foe wan ogridoe kan drai kon tron „wan afersi foe ras na presi foe boeweisi”.

Te wan afersi doro kroetoebangi kaba, dan a no san kotoigi taki nomo abi krakti tapoe den bosroiti di o teki, ma so srefi a sani di sabidensi boeweisi e sori toe. Na ini den debat na fesi kroetoe di e kon moro dangra dei foe dei, den kan aksi kroetoeman noso jury foe bosroiti efoe wan sma doe wan sani noso no doe noti, èn den kan doe disi tapoe a gron foe koegroe noso na tapoe a sabi di den sabi soema abi a fingamarki, a fasi fa wan sma e skrifi, broedoe groepoe, kloroe foe a wiwiri, titei foe krosi, noso DNA-monster. Wán afkati ben taki dati kroetoebangi abi foe doe nanga „kefalek sabidensiman di e taki fa a ben sa kan taki den sani di dangra pasa marki, ben pasa”.

Boiti dati, a tijdschrift, Nature e taki dati a no ala sabidensiman e agri nanga a froeklari foe sabidensi boeweisi di abi foe doe nanga kroetoe afersi. „A kan taki den sabidensiman di abi foe doe nanga kroetoe afersi, troetroe no e agri nanga makandra”. A sari foe taki dati „fowtoe sabidensi boeweisi di abi foe doe nanga kroetoe afersi, de frantiwortoe kaba gi foeroe fowtoe kroetoestrafoe di ben leisi gi sma”.

A no abi trobi pe wi e libi, ala kroetoe sistema di de nownow e prenki libisma swakifasi. So boen, soema wi kan froetrow foe kibri den wan di no doe noti? Wi kan abi a howpoe foe abi oiti troe retidoe? Èn sortoe howpoe de gi den sma di kisi foe doe nanga kroetoebangi di meki fowtoe?

„Mi, Jehovah, lobi retidoe”

Efoe a de so taki joe noso wan memre foe joe osofamiri ben ondrofeni taki sma kroetoe joe fowtoe, Jehovah Gado nanga en Manpikin, Jesus, e froestan san joe e ondrofeni. A moro ogri kroektoedoe foe ala ten di ben feni presi ben de di den ben kiri Krestes na wan pina-oedoe. Na apostel Petrus e taigi wi taki Jesus „no ben doe no wan sondoe”. Tokoe falsi kotoigi ben kragi en, èn den ben feni taki a ben doe sani èn den ben kiri en. — 1 Petrus 2:22; Mateus 26:3, 4, 59-62.

Prakseri fa Jehovah ben moesoe firi di den ben handri so takroe nanga en Manpikin! Retidoe na wan foe den moro prenspari eigifasi foe Jehovah. Bijbel e taigi wi: „Ala den pasi foe en na retidoe.” — Deuteronomium 32:4; Psalm 33:5.

Jehovah ben gi Israèl wan heri boen kroetoe sistema. Na ini a kefal foe wan kiri di den no ben man loesoe, dan a dede ben verzoen nanga jepi foe wan ofrandi. Den kroetoeman no ben de na ondro druk foe loesoe ibri ogridoe nanga a risiko foe gi wan sma di no ben doe noti, a frantiwortoe. No wan sma ben kan kisi kroetoe taki a de frantiwortoe foe wan kiri di ben feni presi, soso foe boeweisi di no abi foe doe wantenwanten nanga a kiri noso nanga jepi foe sabidensi boeweisi; den seiker toe kotoigi di ben si dati nanga den eigi ai, ben de fanowdoe (Deuteronomium 17:6; 21:1-9). Den eksempre disi e sori taki Jehovah abi hei markitiki èn a e broko en ede taki sma hori densrefi na retidoe na wan joisti fasi. Foe troe, a e taki: „Mi, Jehovah, lobi retidoe.” — Jesaja 61:8.

A no de foe taki, dati a kroetoe sistema foe Israèl ben de na ini anoe foe sma di ben abi swakifasi di de a srefi leki den di foe wi. Kefal ben de pe den ben gebroiki a wet na wan fowtoe fasi. Kownoe Salomo ben skrifi: „Efoe oenoe e si taki a mofinawan e kisi kwinsi èn taki na wan tranga fasi den e poeroe a reti nanga regtfardikifasi na ini wan gerechtelijk distrikt, no froewondroe foe na afersi.” — Preikiman 5:8.

Jehovah ben man poti na kroektoedoe di den ben doe na en Manpikin kon reti baka. A seikerfasi taki disi ben kan gi Jesus krakti, di „foe a prisiri ede di ben poti na en fesi, . . . ben horidoro na wan pina-oedoe”. Na a srefi fasi, a prisiri froewakti foe libi na wan paradijs grontapoe na ondro a tiri foe a Mesias, ala di troe retidoe de na ala sei, kan tranga wi foe horidoro te wi e jere noso srefi te wi e ondrofeni kroektoedoe na ini na owroe seti foe sani disi. No wan ogri di sma doe wi, noso mankeri di wi kisi no de di Jehovah no man poti kon boen baka na en reti ten. Srefi den sma di lasi den libi foe wan fowtoe foe a sei foe kroetoebangi ede, sa kan kisi wan opobaka. — Hebrewsma 12:2; Tori foe den Apostel 24:15.

Efoe wi e njan pina leki sma di den handri nanga wi sondro retidoe, dan wi kan breiti taki foeroe kroetoe sistema abi pasi di de akroederi wet di kan jepi wi foe meki a situwâsi kon reti baka. Kresten kan gebroiki den pasi dati. Ma den e hori a troe tori disi na prakseri: Onvolmaakti kroetoe sistema de wan prenki foe wan libisma libimakandra di abi wan moro bigi kenki fanowdoe ini a fasi fa sani seti. A sani disi o feni presi heri esi — foe na anoe foe Gado.

Heri esi Jehovah sa poeroe a kroektoe seti foe sani disi èn poti wan tra njoen seti na en presi pe „regtfardikifasi sa de”. Wi kan abi seiker froetrow taki wi Kriaman sa meki taki retidoe pasa nanga jepi foe en Mesian Kownoe, Jesus Krestes. Troe retidoe gi ibriwan sma de krosibei! Fa wi kan de nanga tangi na ati foe a froewakti disi. — 2 Petrus 3:13.

[Foetoewortoe]

a Ini den kefal di kari djaso, A Waktitoren no e taki efoe wan sma doe wan sani noso efoe a no doe noti, so srefi toe a tijdschrift no e sori taki a kroetoe sistema foe a wan kondre moro boen leki a di foe wan trawan. Boiti dati, a tijdschrift disi no e taki dati a wan fasi foe strafoe moro boen leki a trawan. Na artikel disi e taki nomo foe den troe tori soleki fa wi ben sabi den na a ten di den ben e skrifi a tijdschrift.

[Prenspari pisi na tapoe bladzijde 27]

Onvolmaakti kroetoe sistema — makandra nanga kroeka tirimakti, relisi di lagi densrefi, èn bisnis di no abi markitiki — de wan prenki foe wan libisma libimakandra di abi wan moro bigi kenki fanowdoe ini a fasi fa sani seti

[Faki na tapoe bladzijde 28]

Trowstoe foe den Santa Boekoe foe Bijbel

Na ini november 1952, Derek Bentley nanga Christopher Craig ben broko go ini wan maksin na Croydon, krosibei foe Londen, Ingrisikondre. Bentley ben abi 19 jari èn Craig 16. Den ben kari skowtoe, èn Craig ben soetoe èn ben kiri wan foe den skowtoe. Craig ben tan neigi jari na ini doengroe-oso, ala di den ben anga Bentley na ini januari 1953 foe di a ben kiri sma.

A sisa foe Bentley, Iris, ben feti a tori 40 jari langa foe krin en brada nen foe a kiri di a no ben doe. Na ini l993, lanti na ondro tiri foe a kownoekondre ben poeroe a strafoe, èn ben taki dati Derek Bentley no ben moesoe anga noiti. Iris Bentley ben skrifi na ini a boekoe Let Him Have Justice (Meki a kisi retidoe) foe a tori:

„Wan sani foe wan jari so bifo a soetoe ben feni presi a [Derek] ben miti wan Kotoigi foe Jehovah na strati . . . Sisa Lane no ben libi fara foe wi na Fairview Strati èn a ben kari Derek kon na en oso foe arki bijbel tori. . . . Wan sani di ben de wan boen jepi ben de taki sisa Lane ben abi den bijbel tori tapoe lolo, di a ben leni en [foe di Derek no ben man leisi so boen]. . . . A ben abi a gwenti foe kon baka èn froeteri mi san sisa Lane ben taigi en, sani soleki, wi alamala o kon baka, baka te wi dede.”

Iris Bentley ben fisiti en brada na ini a cel pe den wan di kisi dedestrafoe e tan bifo den kiri den. Fa a ben firi? „Den sani di sisa Lane ben froeteri en ben jepi en foe a ben kan pasa den lasti dei dati.” — Na wi skrifi en skoinsi.

Efoe joe e njan pina foe wan fowtoe di kroetoebangi meki, dan a ben sa boen foe leisi èn denki dipi foe bijbel troe tori. A sani disi kan gi wi foeroe trowstoe, bika Jehovah Gado na „a Tata foe safoe sari-ati èn a Gado foe ala trowstoe, di e trowstoe wi na ini ala wi banawtoe”. — 2 Korentesma 1:3, 4.

[Prenki na tapoe bladzijde 29]

Wan ogri kroektoedoe ben feni presi di den ben kiri Krestes

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma