A Gebroiki Di Yu E Gebroiki Internet—¡De na Ai gi den Kefar!
1 A pipel fu Yehovah e prisiri fu di den abi bun demakandra nanga makandra. Den e prisiri fu fruteri makandra ondrofenitori fu velddienst èn den e warderi en te den e yere fu sani di e pasa nanga Yehovah Kotoigi èn nanga a Kownukondre wroko na heri grontapu. Den wani sabi iniwan sani di e pasa nanga den brada fu wi kande, soleki te wan muilek situwâsi noso wan naturu rampu de, èn den wani sabi efu wan sani de di den kan du fu yepi den brada. A wani di den wani sabi den sani disi, e sori taki den brada e libi leki wán, èn a e buweisi taki wi lobi makandra trutru.—Yoh. 13:34, 35.
2 Na ini a ten disi, wi e yere esi-esi fu sani di e pasa na grontapu. Radio nanga telefisi e fruteri sma na heri grontapu finifini fu den sani di e pasa, na a srefi momenti te den e pasa. A telefon e meki tu taki sma kan abi komunikâsi wantewante nanga tra sma na heri grontapu. Wan sani di e kon pôpi moro nanga moro now èn di abi fu du nanga komunikâsi, na Internet.—Luku Ontwaakt! fu 22 yuli 1997.
3 A meki di sma meki a telefon, sorgu taki den kan abi komunikâsi nanga makandra na heri grontapu esi-esi. Ala di wi kan gebroiki a telefon heri bun, toku wi musu luku bun fa wi e gebroiki en, fu di a kan de wan wrokosani di e meki taki wi abi demakandra di no bun noso taki wi e du sani di no bun, èn efu wi e gebroiki a telefon tumusu furu, dan a kan de wan diri sani tu. Telefisi nanga radio kan de bun fu gi leri. Ma a de wan sari sani fu si taki furu fu den programa no bun na moreel sei, èn efu wi e poti tumusu furu prakseri na den tapu, dan wi e lasi wi ten. Koni sa dwengi wi fu luku bun fa wi e gebroiki telefisi nanga radio.
4 Internet e meki taki wi kan abi komunikâsi nanga milyunmilyun tra sma na heri grontapu na wan fasi di no diri, èn a e meki taki wi kan kisi fu yere furu tori (Ontwaakt! fu 8 yanuari 1998). Ma a gebroiki di wan sma e gebroiki Internet sondro fu luku bun, kan opo a pasi gi bigi kefar na yeye fasi èn na moreel sei. Fa disi kan pasa?
5 A e trobi furu sma taki sma kan kon sabi makriki fu tori di e sori fa fu meki fetisani, so srefi bom. Wrokopresi e kragi taki den wrokoman e lasi tumusi furu ten fu di den e gebroiki Internet. Den publikâsi fu wi taki furu sani fu den kefar na yeye fasi di wi e si na tapu Internet. Furu Web site abi tori di e taki fu ogri di e du nanga tranga èn fu seks, èn den sani dati no bun kwetikweti gi Kresten (Ps. 119:37). Ma boiti den kefar disi, wan moro bigi kefar de di kan de wan trapu, èn spesrutu Yehovah Kotoigi musu luku bun nanga dati. San na a kefar disi?
6 ¿Yu ben sa gi wan sma di yu no sabi wan kari fu kon na ini yu oso sondro fu yu sabi fosi suma na a sma? Ma san yu o du efu no wan fasi ben de fu kon sabi suma na a sma? ¿Yu ben sa gi a sma disi di yu no sabi, pasi fu de en wawan nanga den pikin fu yu? A no de fu taki dati disi kan pasa na tapu Internet.
7 Yu kan seni brifi go nanga a computer na sma di yu no sabi, èn yu kan kisi brifi tu fu den sma disi. A srefi de so, te yu e taki nanga wan tu sma makandra na tapu a computer na a srefi ten. Sontron den sma di e teki prati na a takimakandra kan taigi yu taki den de Yehovah Kotoigi, ma furutron dati no de so. Wan sma kan taki dati a de wan yongusma, ala di dati no de so. Noso wan sma kan taki srefi dati en na wan mansma noso dati en na wan umasma, ala di a no de so.
8 Den tori di sma e seni kon gi yu, kan de ondrofenitori noso sani di sma taki fu a bribi fu wi. Den tori disi e seni go na tra sma tu, èn den srefi e gi en baka na tra sma. Furutron yu no sabi fu pe den tori disi e kon, èn kande den no tru srefi. Den sani disi di sma e taki, na wan fasi fa den e pruberi kande fu prati den denki fu sma di fadon komoto na a bribi.—2 Tes. 2:1-3.
9 Nanga a kefar disi na prakseri, aksi yusrefi te yu e gebroiki Internet: ’¿Gi sortu sani mi e gebroiki en? ¿A kan de so taki, a fasi fa mi e gebroiki en, kan du mi ogri na yeye fasi? ¿Mi ben sa kan du trawan ogri na yeye fasi?
10 Web Site fu „Yehovah Kotoigi”: Luku fu eksempre wan tu site di sma meki na tapu Internet, èn den sma disi e taki dati den na Kotoigi fu Yehovah. Den e gi yu wan kari fu fisiti a site fu den na tapu a computer fu leisi ondrofenitori di tra sma di e taki dati den na Kotoigi, seni kon. Den e gi yu deki-ati fu taki san yu e denki fu den publikâsi fu a Genootschap. Wan tu sma e gi rai sortu pristeri yu ben sa kan gebroiki na ini a velddienst. Den site disi e gi sma na okasi fu taki nanga trawan na a srefi momenti, a srefi fasi fa yu ben sa taki na a telefon. Furutron den e sori go na tra site na tapu a computer pe yu kan go fu abi demakandra nanga tra Kotoigi fu Yehovah na heri grontapu. ¿Ma yu kan de seiker taki a no sma di fadon komoto na bribi poti den sani disi na tapu a computer?
11 A kan taki demakandra na tapu Internet no de akruderi a rai di de fu feni na Efeisesma 5:15-17. Na apostel Paulus ben skrifi: „Luku bun fa unu e waka, no leki sma di no koni, ma leki koni sma, fu di unu e bai a yoisti ten gi unsrefi, bika den dei godelowsu. Fu dati ede, no de onreidelek moro, ma tan si krin san na a wani fu Yehovah.”
12 A Kresten gemeente na a theokrasia seti di a „getrow èn koni srafu” e gebroiki fu gi wi nyanyan na yeye fasi (Mat. 24:45-47). Na organisâsi fu Gado e gi wi tiri èn a e kibri wi so taki wi no e go moksi nanga grontapu, èn a e buweigi wi so srefi fu tan abi furu fu du na ini a wroko fu Masra (1 Kor. 15:58). A psalm skrifiman ben sori taki a ben prisiri èn a ben firi ensrefi seiker na mindri a pipel fu Gado di ben kon makandra (Ps. 27:4, 5; 55:14; 122:1). A gemeente e gi den wan di abi demakandra nanga en, yepi èn a e asisteri den tu na yeye fasi. Drape, yu kan feni wan grupu mati di lobi yu èn di e broko den ede nanga yu—sma di yu sabi yusrefi, di de klariklari èn di wani yepi èn trowstu trawan di de na ondro druk (2 Kor. 7:5-7). Akruderi Bijbel, dan a sluit di den e sluit sma uit di e sondu sondro fu abi berow noso di e horibaka gi denki di e kon fu sma di fadon komoto na a bribi, de wan kibri gi den memre fu a gemeente (1 Kor. 5:9-13; Titus 3:10, 11). ¿Wi kan fruwakti fu feni den srefi lobi-ati seti disi te wi abi demakandra nanga trawan na tapu Internet?
13 A kon na krin taki wan tra sani de tru. A de krin, taki sma di fadon komoto na a bribi e gebroiki wan tu Web site fu prati a denki fu den. Kande den Web site disi e taki dati disi no de so, èn den wan di e pai a moni gi a site kan fruklari finifini taki den de Kotoigi fu Yehovah trutru. Kande den e aksi yu ala sortu sani srefi so taki den kan de seiker taki yu na wan Kotoigi fu Yehovah.
14 Jehovah wani taki yu musu gebroiki a koni fu si sani krin. Fu san ede? Fu di a sabi taki a sa kibri yu gi difrenti kefar. Odo 2:10-19 e bigin fu di a e taki: „Te koni e kon na ini yu ati èn sabi srefi e tron wan prisiri sani gi yu eigi sili, dan a krakti fu man denki srefi sa hori wakti gi yu, a koni fu si sani krin srefi sa kibri yu.” ¿Kibri yu fu sortu sani? Fu den sani leki „a takru pasi”, fu den wan di e gowe libi den pasi fu opregtifasi, èn fu sma di no e hori densrefi na bun gwenti nanga wet èn di gwenti fu waka èn libi na wan bedrigi fasi.
15 Te wi e go na a Kownukondre zaal, dan a no de fu taki dati wi de nanga wi brada nanga sisa. Wi sabi suma na den. No wan sma abi fu buweisi taki a de wan brada noso taki a de wan sisa, fu di a brada lobi di den e sori de krin fu si. Wisrefi no abi fu buweisi taki trutru wi na wan Kotoigi fu Yehovah. Dyaso wi e gi makandra trutru deki-ati, soleki fa Paulus ben taki fu dati na Hebrewsma 10:24, 25. Wi no kan frutrow taki den Web site di e gi sma tranga fu abi demakandra na tapu computer, sa gi wi a sortu deki-ati disi. Te wi e prakseri den wortu fu Psalm 26:4, 5, dan dati kan yepi wi fu luku bun nanga den kefar di kan miti wi makriki te wi e gebroiki den Web site na tapu Internet.
16 Wan kaba no de na den sortu tori di sma e poti na tapu Internet èn di de fu kisi èn no wan sma no e tyèk den tu. Furutron, pikin-nengre nanga tini na den wan di sma suku fu du ogri nanga den èn fu gebroiki den gi tra sani di abi fu du nanga ogridu. Pikin-nengre e frutrow trawan, den wani sabi sani, èn den de fayafaya fu kon sabi den nyun sani fu Internet. Fu dati ede, papa nanga mama musu luku bun san den pikin fu den e du èn den musu gi den bun Bijbel rai di e sori fa den musu gebroiki Internet, neleki fa den ben sa gi den pikin rai fa fu teki poku noso kino.—1 Kor. 15:33.
17 A de wan sari sani, taki son sma di wan ten ben de wi brada nanga sisa, ben musu sluit uit fu di den ben abi demakandra nanga grontapu sma di ben bigin di den ben miti den na presi na tapu Internet pe sma kan taki nanga makandra, èn te fu kaba disi ben meki taki den ben du hurudu. Owruman di skreki srefisrefi èn di pikinmoro no man bribi san pasa, skrifi taki son sma trutru libi a masra noso a wefi fu den, di den ben du tranga muiti fu kisi wan lobi nomonomo di ben bigin na tapu Internet (2 Tim. 3:6). Tra sma drai baka gi waarheid fu di den ben bribi den tori di ben kon fu sma di fadon komoto na bribi (1 Tim. 4:1, 2). ¿Te wi e prakseri den seryusu kefar disi, dan a no sori wan yoisti sani fu luku bun te wi e teki prati tu na takimakandra na tapu Internet? Fu tru, te wi e gebroiki a koni, a sabi, a krakti fu man denki nanga a koni fu man si sani krin soleki fa skrifi na Odo 2:10-19, dan dati sa yepi wi fu no du disi.
18 Wi kon si taki wan tu sma meki Web site èn a sori leki den du disi fu preiki a bun nyunsu. Brada di no e sori koni e pai a moni gi den site disi. A kan taki sma di fadon komoto na bribi e pai a moni gi den tra site, so taki den kan hari den wan di no e fruwakti dati (2 Yoh. 9-11). Wi Kownukondre Dienst fu november 1997, bladzijde 3, e taki efu a de fanowdu taki den brada fu wi e meki den sortu Web site disi. A ben taki: „A no de fanowdoe taki wan sma e sreka bodoi foe poti na tapoe Internet, di abi foe doe nanga Jehovah Kotoigi, den aktiviteit foe wi, noso den sani di wi e bribi. Na officieel Web site foe wi [www.watchtower.org] e gi soifri materiaal gi iniwan sma di wani en.”
19 ¿Gebroiki Internet fu Feni Yepisani gi Bijbelstudie? Wan tu sma feni taki den e du den brada wan bun efu den e seni tori go gi den di den ben ondrosuku èn di abi fu du nanga difrenti theokrasia afersi. Fu eksempre, wan sma kan go ondrosuku sani di abi fu du nanga wan publiki taki èn dan a seni disi go na trawan, fu di a e denki taki den tori disi sa yepi den wan di musu sreka a srefi publiki taki. Trawan e seni ala den tekst gi wan Waktitoren-studie di wi musu du ete kon gi wi, noso den e gi tori fu a Theokrasia Diniwroko-skoro noso gi a Gemeente Bukustudie. Wan tu sma kan gi rai fa fu du pristeri gi a velddienst. ¿Den sani disi trutru e yepi wi?
20 Den publikâsi di na organisâsi fu Yehovah gi wi, abi krakti na tapu wi denki nanga yepi fu prakseri di e bow wi, èn den e leri wi „fu si krin san bun èn san ogri” (Hebr. 5:14). ¿Wi kan taki dati wi doro a marki disi efu tra sma e ondrosuku sani gi wi?
21 Sma ben taki fu den Kresten na ini Berea taki den „ben de moro bun na yeye fasi leki den wan na ini Tesalonika”. Fu san ede? Fu di „den ben teki a wortu nanga a moro bigi yeye angri èn ala dei den ben ondrosuku den Buku fu Bijbel finifini fu si efu den sani disi ben de so trutru” (Tori. 17:11). Ala di Paulus nanga Silas ben preiki gi den, toku den Bereasma no ben kan sabi a waarheid efu den no ben du wan sani densrefi.
22 Efu wi e gebroiki den sani di wan tra sma ondrosuku gi wan lezing noso gi wan tra pisi fu a konmakandra, dan wi no ben sa doro a marki fu persoonlijk studie. ¿Yu wani bow yu eigi bribi na ini a Wortu fu Gado? Fu di yu overtoigi yusrefi, dan yu kan sori yu bribi na publiki—na ini den lezing fu yu, na ini den komentaar di yu e gi na den konmakandra, èn na ini a velddienst (Rom. 10:10). Efu yu e gebroiki den sani di wan tra sma ondrosuku, dan yu no de a sma di Odo 2:4, 5 e taki fu en, di ensrefi ’tan suku a sabi fu Gado srefi, neleki gudu di kibri’.
23 Fu eksempre, te yu e suku tekst na ini yu eigi Bijbel, dan yu kan luku den tra tekst syatu di de na lontu ibri tekst. Yu kan „ondrosuku ala sani soifri”, soleki fa Lukas ben du dati di a ben skrifi na Evangelie fu en (Luk. 1:3). A pikinso moro muiti di yu e du sa yepi yu tu fu de moro bekwaam fu suku den tekst te yu de na ini a diniwroko èn te yu e hori lezing. Furu sma taki dati den e fruwondru nanga Yehovah Kotoigi fu di den sabi fa fu gebroiki a Bijbel fu den. A wan-enkri fasi fa sma kan taki disi fu wi, na efu wisrefi abi a gwenti fu suku den tekst na ini wi eigi Bijbel.
24 Gebroiki Wi Ten na wan Koni Fasi: Wan tra sani di wi musu prakseri fu a tori disi na omeni ten wi e gebroiki fu skrifi tori na tapu Internet, fu leisi en, èn fu gi piki na en tapu. Psalm 90:12 e gi wi deki-ati fu begi: „Sori wi finifini fa fu teri den dei fu wi na so wan fasi, taki wi kan kisi wan ati fu koni.” Paulus ben taki: „A ten di tan abra kon syatu” (1 Kor. 7:29). Èn moro fara: „We dan, so langa a ten bun gi wi ete, meki wi du bun gi ala sma, ma spesrutu gi den wan di de na ini a srefi bribi leki wi.”—Gal. 6:10.
25 A rai disi e sori o prenspari a de fu luku bun fa wi e gebroiki wi ten. ¡A ben sa de moro bun fu gebroiki wi ten fu leisi Gado Wortu! (Ps. 1:1, 2) Dati na a moro bun demakandra di wi kan abi (2 Tim. 3:16, 17). ¿Papa nanga mama, yu e leri den pikin fu yu taki a warti fu gebroiki a ten fu den na wan koni fasi gi Kownukondre afersi? (Preik. 12:1) A ten di wi e gebroiki fu studeri nanga wisrefi èn fu studeri Bijbel nanga na osofamiri, fu go na den konmakandra, èn na a velddienst, fu tru de moro prenspari leki a ten di wi e gebroiki fu suku sani na tapu Internet èn fu fruwakti taki wi o kisi wini fu dati.
26 Dati meki a de wan koni sani fu poti wi prakseri na tapu yeye afersi èn na tapu sani di abi fu du nanga wi libi leki Kresten èn di prenspari gi wi tu. Disi wani taki dati wi musu teki bun bosroiti fu luku na sortu tori wi sa gi wi ten èn tapu sortu tori wi sa poti wi prakseri. Krestes ben taki sortu sani abi fu du nanga a libi fu wi leki Kresten: „Fu dati ede, tan suku fosi a kownukondre nanga en regtfardikifasi, èn ala den tra sani disi unu sa kisi tu” (Mat. 6:33). ¿Yu no de moro koloku te yu e furu yu libi nanga Kownukondre afersi, na presi taki yu e furu en nanga tra sani?
27 Internet E-Mail (Brifi Di Yu E Kisi Noso E Seni Tapu Computer): A de wan bun sani fu prati persoonlijk ondrofenitori noso prakseri, nanga famiri noso mati di e libi farawe. ¿Ma wi e sori lobi efu wi e gi den tori disi na tra sma di kande no sabi yu famiri noso mati? ¿Noso wi musu poti den na tapu wan Web page pe iniwan sma kan leisi den? ¿Wi musu meki wan kopi fu den persoonlijk boskopu disi èn sondro fu denki bun fu en fosi, seni den go na sma di wi sabi noso no sabi kande? ¿Na a srefi fasi, efu yu e kisi boskopu fu trawan di krinkrin no ben de gi yu, dan a ben sa de wan lobi sani fu seni den go na tra sma tu?
28 San efu na ondrofenitori di yu e seni go na tra sma, no de soifri? ¿Dan yu so srefi no ben sa meki wan leitori go doro? (Odo 12:19; 21:28; 30:8; Kol. 3:9) Fu tru, te wi e tan „luku bun fa [wi] e waka, no leki sma di no koni, ma leki koni sma”, dan a ben sa meki taki wi e hori disi na prakseri (Ef. 5:15). ¡Wi de trutru koloku taki a Jaarboek, A Waktitoren, nanga na Ontwaakt! furu nanga ondrofenitori di wi kan go ondrosuku efu den de tru. Den e gi wi deki-ati èn e meki taki wi e tan waka na tapu „a pasi”!—Yes. 30:20, 21.
29 Ete wan kefar de. Na apostel Paulus ben taki fu son sma: „Den e leri tu fu de sondro fu den abi wan sani fu du, fu di den e waka lontu nomo, e go na sma oso fu soso; iya, no wawan sondro fu den abi wan sani fu du, ma den de so srefi konkruman èn den e bumui nanga tra sma tori, èn den e taki fu sani di den no musu taki fu den” (1 Tim. 5:13). A sani di taki dyaso no e sori kwetikweti taki wi musu gebroiki ten nanga muiti fu seni tori di no de prenspari go na wi brada.
30 Èn prakseri tu o furu ten a e teki fu leisi ala E-mail di yu e kisi. A moi fu si san a buku Data Smog ben taki: „Te wan sma e gebroiki moro nanga moro ten na tapu computer, dan bifo yu denki e-mail e kenki fu wan nyun sani di e gi wi deki-ati, kon tron wan hebi di e teki furu fu wi ten, nanga furu boskopu di wi musu leisi èn gi piki na den tapu ibri dei èn di e kon fu kompe-wrokoman, mati, famiri, . . . nanga furu reklame di wi no aksi fu den.” A e taki moro fara: „Furu sma di e teki ibri pisi tori di den kan kisi na tapu a computer, kon kisi a gwenti fu seni ibri tori di den e kisi, go na wan trawan—lafutori, anansi tori fu foto, ketibrifi na tapu computer, èn tra sani moro—gi iniwan sma di de na ini a computer adresbuku fu den.”
31 Disi ben de so nanga na E-mail di furu brada ben seni go na makandra—sani soleki lafutori fu a diniwroko; puwema di kande abi fu du nanga a bribi fu wi; agersitori di ben taki na ini difrenti lezing di den ben yere na kring-konmakandra, kongres, noso na a Kownukondre zaal; ondrofenitori fu a velddienst; èn so moro fara—sani di no gersi takru sani srefisrefi. Furu sma e seni den E-mail disi go na trawan sondro fu denki srefi èn sondro fu ondrosuku fu pe den sani disi komoto, èn na so fasi den e meki en wan muilek sani fu kon sabi suma seni a tori. Disi ben musu meki wan sma go prakseri efu den tori tru.—Odo 22:20, 21.
32 Den sortu boskopu disi di furutron no de seryusu, no de den bun wortu di Paulus ben abi na prakseri di a ben skrifi Timoteus, taki: „Tan hori a model fu bun wortu di yu ben yere fu mi, nanga a bribi nanga lobi di abi fu du nanga Krestes Yesus” (2 Tim. 1:13). A „soifri tongo” fu a Bijbel waarheid abi „a model fu bun wortu”, di moro furu abi fu du nanga a thema fu Bijbel fu a regtfardiki di Yehovah sa regtfardiki en soevereiniteit nanga yepi fu a Kownukondre (Sef. 3:9). Wi musu du ala san wi man fu gi ala wi ten nanga wi krakti fu horibaka gi a regtfardiki di a soevereiniteit fu Yehovah sa regtfardiki.
33 Fu di wi de fara na ini a ten fu a kaba fu a seti fu sani disi, dan disi de a ten fu de na ai. Bijbel e warskow wi: „Hori yusrefi, de na ai. Un gensman, Didibri, e waka lontu leki wan krasi lew, di e suku fu nyan wan sma” (1 Petr. 5:8). A e taki moro fara: „Weri a heri fetisani fu Gado, so taki unu man tanapu kánkan gi den triki fu Didibri.”—Ef. 6:11.
34 Efu sma no e gebroiki Internet na wan yoisti fasi, dan Satan e gebroiki dati fu wini den wan, di gi a makti fu Internet na okasi fu kori den. Ala di wi no kan gebroiki en gi furu sani, toku wan kefar de efu wi no e luku bun. Spesrutu papa nanga mama musu broko den ede nanga a gebroiki di den pikin fu den e gebroiki Internet.
35 A sa kibri wi efu wi e tan si Internet na wan balansi fasi. Wi e warderi a sani di Paulus e memre wi na dati èn di e kon na a yoisti ten: „Meki . . . den wan di e gebroiki grontapu de neleki den no e gebroiki en dorodoro; bika a fasi fa a grontapu disi de, e kenki” (1 Kor. 7:29-31). Te wi e prakseri den sani disi, dan den sa yepi wi nanga wi osofamiri fu no meki a grontapu disi puru wi prakseri nanga ala den sani di a e pristeri wi, so srefi den sani di wi kan kisi na tapu Internet.
36 A de prenspari srefisrefi taki wi e tan krosibei fu wi brada na ini a gemeente èn taki wi e gebroiki a ten di tan abra, na wan koni fasi. Na so fasi wi sa man gi wisrefi fu meki Kownukondre afersi go na fesi. Ala di a sistema disi e doro en kaba, meki wi „no waka moro neleki fa den nâsi e waka tu ini a sosofasi fu a denki fu den”, ma meki wi „tan si krin san na a wani fu Yehovah”.—Ef. 4:17; 5:17.