LES 45
Agersitori/eksempre di e leri trawan wan sani
AGERSITORI nanga eksempre na bun wrokosani fu gi leri. Furu tron den e hari sma prakseri fu arki yu, èn den e meki taki sma e tan kaka yesi arki yu. Den e meki taki sma e go denki fu den sani di yu e taki. Agersitori nanga eksempre e meki sma firi san yu e taki, èn fu dati ede den kan wroko tapu a konsensi fu den sma èn den kan doro na ati fu den tu. Sontron, yu kan fruteri wan agersitori fu meki wan sma denki tra fasi leki fa a ben denki fosi. Te yu e fruteri agersitori nanga eksempre, dan dati kan yepi den arkiman fu memre bun san yu ben leri den. Yu e gebroiki agersitori nanga eksempre te yu e gi leri?
Furu tron yu kan fruteri wan agersitori nanga wan tu wortu nomo; toku den kan yepi den arkiman fu no frigiti san yu leri den. Te yu e gebroiki bun agersitori, dan furu tron sma sa frustan wantewante san yu wani taki. Ma wan leriman kan meki wan agersitori abi moro krakti tapu den arkiman fu di a e taki ete wan tu sani moro fu den. Yu kan leri wan sani fu den furu eksempre di de na ini Bijbel.
Bigin nanga agersitori. Wan makriki fasi de fu fruteri agersitori. Efu na paspas yu e bigin leri fu gebroiki agersitori, dan kande yu wani bigin nanga a makriki fasi disi. Furu tron a makriki fasi disi fu fruteri agersitori e bigin nanga den wortu „neleki” noso „soleki”. Te yu e fruteri den sortu agersitori disi, dan yu e taki fu tu sani di no de a srefi kwetikweti, ma toku ala tu e poti krakti tapu wan-enkri spesrutu sani. Bijbel lai nanga den sortu agersitori disi, èn den teki den sani di Gado meki soleki den meti, sani di prani, nanga den sani na hemel, ma sosrefi tu fu sani di libisma ondrofeni na ini a libi. Na Psalm 1:3, a psalm skrifiman e fruteri wi taki wan sma di e leisi Gado Wortu doronomo, de „neleki wan bon di prani na libawatra”, wan bon di e gi froktu èn di no e drei gowe. Na wan tra presi skrifi taki na ogriwan de „neleki wan lew” di e didon wakti safri teleki a fanga wan sani fu nyan (Ps. 10:9). Yehovah ben pramisi Abraham taki en siri ben o kon furu „leki den stari na hemel”, èn taki en siri ben o tron „leki den ai-santi di de na sekanti” (Gen. 22:17). Yehovah ben fruteri taki a ben sorgu taki wan bun matifasi ben kan de na mindri en nanga a pipel fu Israel. Fu a sani disi A ben taki: „Neleki fa wan pangi tai lontu den dyonku fu wan man”, na so Yehovah meki Israel nanga Yuda tai na en.—Yer. 13:11.
Na ini den tongo di sma ben gebroiki fu skrifi Bijbel fosi, den skrifiman ben skrifi tra sortu agersitori sosrefi, fu sori fa tu sani di e difrenti krinkrin fu makandra, toku kan gersi makandra. Bijbel e taki fu den neleki a wán sani na a tra sani. Yesus ben taigi den disipel fu en: „Unu na a leti fu grontapu” (Mat. 5:14). Yakobus ben sori sortu ogri kan kon te wan sma no e basi en tongo, di a skrifi: „A tongo na wan faya” (Yak. 3:6). David ben singi gi Yehovah: ’Yu na mi klepston nanga mi fortresi’ (Ps. 31:3). Te yu e meki muiti fu suku so wan bun agersitori, dan furu tron yu no sa abi fu taki furu sani moro fu tyari en kon na krin, noso kande yu no sa abi fu taki noti moro srefi. So wan agersitori sa abi krakti, fu di a de wan syatu tori. Nanga so wan agersitori yu kan yepi yu arkiman fu memre wan sani moro bun. Disi den no sa man du kande efu yu no e gebroiki wan agersitori.
Wan tra sortu agersitori, na wan agersitori fu sani di no kan kwetikweti. Yu musu gebroiki den sortu agersitori disi nanga koni, bika efu yu no e du dati, dan kande trawan no sa frustan san yu e taki. Yesus ben gebroiki den sortu tori disi di nowan sma kan frigiti, di a aksi: „Fu san ede yu e luku a splentri na ini yu brada ai, ma yu no e si a postu na ini yu eigi ai?” (Mat. 7:3) Bifo yu gebroiki a fasi disi fu fruteri sani, dan pruberi fu leri fu fruteri den tra sortu agersitori bun fosi.
Gebroiki eksempre. Te yu e gi leri, dan na presi fu fruteri agersitori, yu kan teki a bosroiti fu gebroiki eksempre. Yu kan du dati fu di yu e fruteri wan tori di no pasa trutru, noso fu di yu e fruteri wan trutru ondrofenitori. Ma sontron sma e fruteri tumusi furu eksempre. Sobun, yu musu gebroiki den nanga koni. Gebroiki den sortu eksempre disi soso efu den e horibaka gi wan prenspari sani di yu wani taki. Yu musu fruteri den eksempre disi na so wan fasi taki den arkiman no e memre na eksempre wawan, ma taki den e memre sosrefi a sani di yu ben wani leri den nanga na eksempre.
Aladi a no ala eksempre abi fu de sani di pasa trutru, toku den eksempre disi musu sori fa sani de trutru na ini na aladei libi. Na so Yesus ben du tu. Di a ben leri sma fa den ben musu si wan sondu sma di drai en libi, dan a ben gi wan eksempre fu tyari disi kon na krin. A fruteri wan tori fu wan man di ben firi prisiri, baka di a feni en skapu di ben lasi (Luk. 15:1-7). Wan tra ten baka, Yesus ben piki wan man di no ben frustan so bun san a Wet ben wani taki nanga a komando fu lobi tra sma. Fu yepi a man frustan disi, dan Yesus ben fruteri wan tori fu wan Samariaman di ben yepi wan man di ben kisi mankeri, baka di wan priester nanga wan Leifisma waka pasa a man disi (Luk. 10:30-37). Efu yu e leri fu luku finifini fa sma e tyari densrefi èn san den e du, dan yu kan gebroiki a fasi disi fu gi heri bun leri tu.
A profeiti Natan ben fruteri wan tori di ensrefi ben meki, èn disi a ben du fu piri-ai gi Kownu David. A tori disi ben de wan bun tori, fu di nanga dati a profeiti no gi David pasi fu denki taki a no du nowan ogri. A profeiti ben fruteri wan tori fu wan guduman di ben abi furu skapu, nanga wan pôti man di ben abi wán kodo pikin uma-skapu di a ben kweki nanga furu lobi. David srefi ben de wan skapuman, sobun a ben kan frustan fa a man ben firi di ben abi a wán pikin skapu nomo. Nanga reti David ben atibron di a yere taki a guduman ben teki a pikin skapu di a pôti man ben lobi so te. Ne Natan taigi David langalanga: „Yusrefi na a [gudu]man dati!” A profeiti ben doro na ati fu David nanga a tori disi, èn David ben abi trutru berow fu dati ede (2 Sam. 12:1-14). Efu yu e tan pruberi disi, dan yu kan kon leri sabi fa fu taki wan seryusu tori na wan switi fasi.
Na ini Bijbel furu tori skrifi fu sani di ben pasa, èn wi kan teki den leki eksempre fu gi bun leri. Yesus srefi ben du disi sondro fu taki furu, di a taki: „Memre a wefi fu Lot” (Luk. 17:32). Di Yesus ben kari den sani di ben o meki sma sabi taki a denoya, dan a sori go na sani di ben pasa „na ini a ten fu Noa” (Mat. 24:37-39). Na ini Hebrewsma kapitel 11, dan na apostel Paulus ben kari a nen fu 16 mansma nanga umasma leki eksempre fu sma di ben sori bribi. Te yu e kon sabi finifini san skrifi na ini Bijbel, dan yu o man fruteri bun eksempre fu sani noso fu libisma di skrifi na ini Bijbel.—Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11.
Sontron yu kan feni taki a moro bun fu fruteri wan ondrofenitori di pasa na ini a ten disi, soso fu poti krakti tapu wan sani di yu wani leri yu arkiman. Ma te yu e du disi, dan yu musu luku bun taki yu fruteri soso den ondrofenitori di yu sabi taki den tru. Sorgu taki yu no e gebroiki ondrofenitori di sa hati den sma di e arki yu, noso di sa poti prakseri na wan tori di no abi fu du kwetikweti nanga yu lezing. Memre tu taki te yu e fruteri wan ondrofenitori, dan yu musu wani doro wan marki nanga dati. No go fruteri ala sortu pikinpikin inibere tori fu wan ondrofenitori, so taki dan arkiman no sabi moro san yu wani doro nanga yu heri lezing.
Den arkiman sa frustan en? Awansi sortu agersitori noso eksempre yu e fruteri, yu musu du dati fu di yu wani doro wan marki. Efu yu no e fiti en na a tori di yu e taki, dan yu denki taki yu sa man doro a marki fu yu?
Baka di Yesus ben taki dati den disipel fu en de neleki „a leti fu grontapu”, dan a ben taki ete wan tu sani fu a fasi fa sma ben gebroiki wan lampu èn sortu frantwortu den disipel ben abi fu dati ede (Mat. 5:15, 16). Baka di a ben fruteri na agersitori fu a skapu di ben lasi, dan a ben taki ete wan sani fu a prisiri di de na ini hemel te wan sondu sma abi berow (Luk. 15:7). Èn baka di Yesus ben fruteri a tori fu a Samariaman, dan a ben poti wan bun aksi gi a man di ben arki en, èn baka dati a taigi en wantewante san a ben musu du (Luk. 10:36, 37). Ma Yesus no ben du a srefi sani disi di a ben fruteri wan agersitori fu den difrenti sortu gron èn a wan fu den takru wiwiri. Yesus ben tyari den agersitori disi kon na krin soso gi den wan di ben saka densrefi fu aksi en san den agersitori disi ben wani taki, ma a no ben tyari den kon na krin gi den ipi sma di ben drape (Mat. 13:1-30, 36-43). Dri dei bifo a dede, dan Yesus ben fruteri wan agersitori fu gronman di ben prani droifi, ma di ben de kiriman tu. A no ben tyari kon na krin nanga suma na agersitori disi ben abi fu du, bika dati no ben de fanowdu. „Den edeman fu den priester nanga den Fariseiman . . . kon si taki na fu den a ben taki” (Mat. 21:33-45). Sobun, sontron yu no abi fu tyari wan agersitori kon na krin, ma te yu musu du dati, dan yu musu luku o furu yu musu fruteri ete fu tyari na agersitori kon na krin. Fu man sabi san yu musu du, dan yu musu luku sortu agersitori yu sa fruteri. Yu musu luku tu efu den arkiman sa frustan na agersitori, èn sosrefi san yu wani doro nanga dati.
A e teki ten fu leri fa fu gebroiki agersitori nanga eksempre bun, ma efu yu e du muiti, dan sani sa waka bun. Efu yu e gebroiki bun agersitori, dan sma sa frustan san yu e taki èn yu sa doro na ati fu den. Na so fasi a boskopu fu yu sa abi moro krakti tapu sma. Disi furu tron no sa de so efu yu e fruteri wan tu tru tori nomo sondro fu fruteri wan agersitori.