Yu ben sabi a sani disi?
A tru taki na ini a ten fu Yesus, sma ben e bro froiti na beri?
▪ Bijbel e taki dati sma ben e bro froiti te fesa ben de (1 Kownu 1:40; Yesaya 5:12; 30:29). A e taki tu dati den ben e bro froiti na wan beri. Den froiti ben de den wan-enkri pokusani di kari na ini a tori dati. Na Evangelietori fu Mateyus e taki dati wan Dyu tiriman ben aksi Yesus fu dresi en umapikin di ben de fu dede. Ma di Yesus doro na a oso fu a tiriman dati, dan „a si den sma di ben e bro froiti èn den sma di ben e meki wan lo babari”, fu di a pikin ben dede kaba.—Mateyus 9:18, 23.
Wi kan bribi den sani di Mateyus e taki fu a gwenti disi? William Barclay, wan man di e vertaal Bijbel, e taki: „Na ini furu fu den kondre fu Bijbel ten, soleki Rome, Grikikondre, Fenisia, Asiria, nanga Palestina, sma ben gwenti bro a froiti te wan sma ben dede noso te wan sari sani ben pasa. Soleki fa a Talmud e sori, dan na ini den fosi yarihondro baka Krestes, srefi a moro pôti Dyu di ben lasi a wefi fu en na ini dede, ben o yuru tu sma fu bro froiti na a beri, èn sosrefi wan uma fu krei. Flavius Josephus, wan historia skrifiman di ben e libi na ini a fosi yarihondro, ben skrifi tu fu a sani disi. A ben taki dati di a nyunsu ben doro Yerusalem taki den Romesma ben teki Jotapata na ini Galilea abra, èn taki den ben kiri ala den sma fu a foto dati na ini a yari 67, dan „furu fu den wan di ben e sari, yuru sma fu bro froiti, aladi den ben e singi den beri singi fu den”.
Sortu ogri den man ben du di ben anga na ala tu sei fu Yesus?
▪ Bijbel e kari den ogriman disi „fufuruman” (Mateyus 27:38; Markus 15:27). Son Bijbel wortubuku e sori taki Bijbel e gebroiki difrenti wortu fu sori taki a wan ogriman ben e difrenti fu a trawan. A Griki wortu kleptes abi fu du nanga wan fufuruman di ben fufuru sani na wan kibri fasi so taki sma no ben e kisi en. Bijbel e gebroiki a wortu disi te a e taki fu Yudas Iskariot, di ben e fufuru moni na ini a monikisi fu den disipel (Yohanes 12:6). Ma nofo tron Bijbel e gebroiki a wortu lestes te a e taki fu wan sma di ben e ròs trawan na wan ogri-ati fasi. A wortu disi kan abi fu du srefi nanga wan sma di e opo ensrefi teige tirimakti. Den tu man di ben kisi dedestrafu makandra nanga Yesus ben de den sortu ogriman dati. Bijbel e sori taki wan fu den ben taki: „Wi ala tu kisi wi reti paiman, bika ala sani di pasa nanga wi na fu den sani di wi du” (Lukas 23:41). Dati ben wani taki dati a no fufuru nomo den ben fufuru.
Bijbel e kari Barabas wan lestes, neleki den tu fufuruman dati (Yohanes 18:40). Lukas 23:19, e sori krin taki Barabas no ben de wan fufuruman wawan, bika a tekst disi e sori taki a „ben de na strafu-oso fu di a ben opo ensrefi teige den tiriman na ini a foto dati èn a ben de wan kiriman”.
Sobun, aladi den ogriman di ben kisi dedestrafu makandra nanga Yesus ben fufuru sani, toku a kan tu taki den ben opo densrefi teige a tirimakti, noso kande den ben kiri sma srefi. Awansi fa a no fa, a Tiriman Pontius Pilatus fu Rome ben feni taki a fiti fu spikri den na wan postu.