Leisiman e aksi . . .
Fu san ede son sma no e hori Kresneti?
Na heri grontapu, sowan tu milyard sma e hori Kresneti ibri 25 december, èn sowan 200 milyun e memre a dei di Yesus gebore, tapu 7 yanuari. Ma milyunmilyun sma de tu di no e hori Kresneti srefisrefi. Fu san ede?
Kande na fu di den abi wan bribi di no de fu a Krestenhèit. Fu eksempre, kande den abi a Dyu bribi, a Hindu bribi, noso a Syinto bribi. Ma yu abi sma tu di no e bribi taki wan Gado de, sma di e taki dati Gado no e broko en ede nanga wi, sma di abi den eigi denki fu sani, nanga sma di e bribi taki den no abi Gado fanowdu fu tyari kenki kon. Ala den sma disi feni taki a heri tori fu Kresneti na wan anansitori.
Toku wan bigi grupu sma de di e bribi na ini Yesus, ma den e weigri fu hori Kresneti. Fu san ede? Den e kari fo prenspari reide.
A fosi reide, na taki den no e bribi taki Yesus gebore na ini december noso na ini yanuari. Bijbel no e taki na ini sortu mun Yesus gebore. A e taki nomo: „Na ini a srefi kontren drape skapuman ben e tan na ini den weigron fu hori wakti gi den skapu fu den na neti. Ne wantronso na engel fu Yehovah tanapu na den fesi. . . . Na engel taigi den: ’. . . Tide wan Frulusuman gebore gi unu na ini a foto fu David. En na Krestes, a Masra.’”—Lukas 2:8-11.
Buweisi de di e sori taki Yesus gebore pikinmoro na a bigin fu oktober, di skapuman nanga den skapu fu den ben kan tan ete na ini den weigron te neti. Na ini den mun december nanga yanuari, a kowru srefisrefi na den boitipresi fu Betlehem. Fu dati ede skapuman e tyari den skapu fu den go poti na ini koi so taki den kan feni waran.
Wan tra reide: A wan-enkri sani di Yesus ben taigi den bakaman fu en krin fu memre, na a dede fu en, a no a dei di a gebore. Den ben musu nyan èn dringi nanga makandra fu memre a dei dati (Lukas 22:19, 20). Luku tu taki den Evangelietori fu Markus nanga Yohanes no e taki fu a dei di Yesus gebore.
A wan-enkri sani di Yesus ben taigi den bakaman fu en krin fu memre, na a dede fu en, a no a dei di a gebore
Ete wan reide: Historia no abi buweisi di e sori taki den Kresten fu fositen ben e memre a dei di Krestes gebore. Ma den ben e memre a dede fu en (1 Korentesma 11:23-26). Na 300 yari baka di Yesus gebore, dan fosi Krestenhèit bigin hori Kresneti tapu 25 december. A moi fu sabi taki na ini den yari lontu 1650, lanti fu Ingrisikondre meki wan wèt di tapu sma na ini a kondre dati fu hori Kresneti. Na ini Amerkankondre, a krutubangi fu a distrikt Massachusetts du a srefi sani. Fu san ede? Wan buku e taki: „Bijbel noso historia no e leri wi taki Yesus gebore tapu 25 december.” A buku disi e taki tu dati gi den sma di ben e hori densrefi finifini na kerki leri, „Kresneti ben de wan heiden fesa di son sma e pruberi fu kenki kon tron wan Kresten fesa” (The Battle for Christmas).
A lasti reide: A rutu fu a fesa disi no bun. A fesa disi e komoto fu a ten di den heiden sma fu Rome ben e hori ala sortu fesa fu gi grani na Saturnus, a gado di e meki sani gro, nanga Sol Invictus, noso Mithra, a gado fu a son. Sabiman Christian Rätsch nanga Claudia Müller-Ebeling skrifi wan buku di e poti prakseri na a tori disi. A buku e taki: „Na owruten fesa pe sma ben e memre a son di ben e drai kon baka ibri yari, ben kon tron wan fesa fu memre a dei di Krestes gebore” (Pagan Christmas).
Te yu luku den tori na ini na artikel disi, dan yu man si fu san ede tru Kresten no e hori Kresneti?