UMLANDVO WEKUPHILA
Jehova Wangibusisa Ngendlela Lebengingakayicabangi
‘BENGATI kutsi kufanele ngibe lihlahlandlela. Kodvwa bengitibuta kutsi: Ngitakujabulela yini vele kuba lihlahlandlela?’ Bengiwutsandza umsebenti lebengiwenta eJalimane wekutfumela kudla etindzaweni letinyenti letise-Afrika, letifaka ekhatsi eDar es Salaam, e-Elisabethville nase-Asmara. Bengingati kutsi ngalelinye lilanga ngitawukhonta Jehova sikhatsi sonkhe kuleto tindzawo kanye nakuletinye letise-Afrika.
Ngatsi nasengikuncobile kungabata futsi sengilihlahlandlela, kwenteka tintfo letinyenti ekuphileni kwami lebengingacabangi kutsi tingenteka. (Ef. 3:20) Kodvwa kungenteka uyatibuta kutsi kwenteka njani loko. Ase ngiyicale ekucaleni lendzaba.
Ngatalelwa eBerlin, eJalimane, ngemuva nje kwetinyanga letimbalwa kucale iMphi Yelive Yesibili nga-1939. Kwatsi naseyitawuphela lemphi nga-1945 tindiza temasotja betivamise kwehlisa emabhomu eBerlin. Ngalelinye lilanga letindiza tehlisa emabhomu endzaweni yangakitsi. Mine nemndeni wakitsi sabalekela endzaweni lephephile. Kuze sivikeleke, sabese sibalekela e-Erfurt, lapho make atalelwa khona.
Nginebatali bami nadzadzewetfu eJalimane, c. 1950
Make bekakufuna kakhulu kwati liciniso ngaNkulunkulu. Wafundza tincwadzi lebetibhalwe tati tefilosofi futsi wahlola netinkholo letehlukene, kodvwa akazange eneliseke. Ngabo 1948 kwafika BoFakazi BaJehova ekhaya. Make wabangenisa ngekhatsi futsi wababuta imibuto leminyenti. Kungakapheli nje neli-awa, make watsi kimi nakusisi wami lomncane: “Sengilitfolile liciniso.” Ngekushesha nje ngemuva kwaloko, mine namake nasisi wami sacala kuya emihlanganweni yelibandla e-Erfurt.
Nga-1950 sabuyela emuva eBerlin, futsi saya ebandleni laseBerlin-Kreuzberg. Saphindze satfutsela ebandleni laseBerlin-Tempelhof. Ngekuhamba kwesikhatsi, make wabhajatiswa kodvwa mine bengicabanga kutsi ngisengakakulungeli. Kungani?
KUNCOBA KUBA NEMAHLONI KANYE NEKUNGABATA
Kuncane kakhulu lebengikwenta ekukhonteni Nkulunkulu ngobe benginemahloni. Nanobe bengiya kuyoshumayela, kodvwa kwaphela iminyaka lemibili ngingakake sengishumayele kumuntfu. Kodvwa tintfo tashintja ngesikhatsi sengati bazalwane nabodzadze labanyenti lebebakhombisile kutsi banesibindzi futsi batinikele kuJehova. Labanye babo bebake baboshwa etinkanjini tekuhlushwa temaNazi, kantsi labanye bebaboshelwe emajele leseMphumalanga yeJalimane. Labanye babo bebafihla tincwadzi batiyise eMphumalanga yeJalimane ngisho nobe bebangaboshwa. Loku labakwenta kwangijabulisa kakhulu. Ngacabanga kutsi nangabe labazalwane bafake kuphila kwabo engotini futsi batibeka etfubeni lekuboshwa ngenca yaJehova kanye nebazalwane babo, mine lengingakwenta kutsi nginciphise emahloni.
Kuze ngikuncobe kuba kwami nemahloni, ngacala ngekungenela umkhankaso wekushumayela lokhetsekile nga-1955. Encwadzini leyanyatseliswa ku-Informant,a uMzalwane Nathan Knorr wamemetela kutsi lomkhankaso bewungulomkhulu kakhulu inhlangano leke yawuhlela. Watsi nangabe bamemeteli batawusekela lomkhankaso, “kutawuba yinyanga lenhle kakhulu emsebentini wekushumayela.” Nguloko kanye lokwenteka! Ngemuva nje kwaloko, ngatinikela kuJehova futsi nga-1956 ngabhajatiswa kanye nababe nasisi wami. Kodvwa ngekushesha nje kwadzingeka ngente lesinye sincumo lesibalulekile.
Kwaphela iminyaka leminyenti ngati kutsi kufanele ngibe lihlahlandlela, kodvwa bengisolo ngikuhlehlisa. Ngako ngancuma kufundza indlela yekutsenga nekutsengisela emabhizinisi lakulamanye emave. Ngemuva kwaloko bengifisa kusebenta kuze ngitoba nelwati lolunyenti kulomsebenti ngaphambi kwekutsi ngibe lihlahlandlela. Ngako nga-1961 ngatfola umsebenti eHamburg, lokulidolobha lelikhulu eJalimane. Bengiwutsandza kakhulu lomsebenti kangangekutsi bengisolo ngikuhlehlisa kuba lihlahlandlela. Ngase ngenta njani?
Ngiyajabula kutsi Jehova wasebentisa bazalwane labangitsandzako kute bangisite ngibone kutsi kukhonta Jehova kuyintfo lebaluleke kakhulu. Bangani bami labanyenti besebangemahlahlandlela futsi bangibekela sibonelo lesihle. Ngetulu kwaloko, uMzalwane Erich Mundt lobekake waboshwa enkanjini yekuhlushwa, wangikhutsata kutsi ngetsembe Jehova. Watsi enkanjini yekuhlushwa, bazalwane lebebatetsemba bona bayekela kukhonta Jehova. Kodvwa labo lebebametsemba mbamba Jehova bahlala banekukholwa lokucinile futsi baba lusito lolukhulu enhlanganweni yaJehova.
Ngesikhatsi ngicala kuba lihlahlandlela, nga-1963
UMzalwane Martin Poetzinger, ngekuhamba kwesikhatsi lowaba lilunga leSigungu Lesibusako, bekasolo akhutsata bazalwane atsi: “Sibindzi yintfo leligugu kakhulu longaba nayo!” Ngemuva kwekucabangisisa ngalamavi, ngawuyekela umsebenti wami wekutiphilisa futsi ngaba lihlahlandlela ngaJune 1963. Leso kwaba sincumo lesihle kakhulu lengasenta. Ngemuva kwetinyanga letimbili, ngingakacali nekufuna umsebenti lomunye wekutiphilisa, nganikwa sabelo sekuba lihlahlandlela lelikhetsekile. Ngemuva kweminyaka lembalwa, Jehova wangentela intfo lebengingakake sengiyicabange. Ngamenywa eklasini lesi-44 leSikolwa SaseGileyadi.
SIFUNDVO LESIHLE LENGASITFOLA EGILEYADI
“Ungasheshi uphelelwe ngemandla.” Leyo kwaba yintfo lebaluleke kakhulu lengayifundza, ikakhulukati kuMzalwane Nathan Knorr nakuLyman Swingle. Bebasikhutsata kutsi singatiyekeli tabelo tetfu nome ngabe kumatima. Umzalwane Knorr watsi: “Yini lotayinaka kakhulu? Utawunaka lutfuli, tilwanyana letilumanako nekuhlupheka? Nobe utawunaka tihlahla, timbali nebantfu labajabulile? Batsandze bantfu.” Ngalelinye lilanga uMzalwane Swingle nakasichazela ngaloko lobekwenta labanye bazalwane bayekele tabelo tabo, wavele wahlengetela tinyembeti. Kwadzingeka eme kancane kukhuluma aze abe ncono. Ngatsintseka kakhulu futsi ngatimisela kungamdvumati Khristu nabomnakabo labetsembekile.—Mat. 25:40.
Mine, Claude, naHeinrich esabelweni setfu setitfunywa telivangeli eLubumbashi, eCongo, nga-1967
Ngesikhatsi sitfola tabelo tetfu, letinye tikhonti taseBethel betilangatelela kwati kutsi siyaphi futsi tasibuta. Betitikhulumela kahle tindzawo labanye lebebaya kuto, kodvwa mine ngatsi: “Ngiya eCongo (eKinshasa).” Tabindza kancane tase titsi: “Hawu uya eCongo? Shengatsi Jehova angaba nawe.” Ngaleto tikhatsi bekunetindzaba letinyenti letitsi bantfu bayalwa futsi babulalana bodvwa eCongo. Kodvwa mine ngachubeka ngicabanga ngaletifundvo lengitifundzile. Ngemuva kwekuphotfula kwetfu ngaSeptember 1967, mine naHeinrich Dehnbostel kanye naClaude Lindsay saya enhloko dolobha yaseCongo iKinshasa.
SABELO LESASIFUNDZISA TINTFO LETINYENTI NJENGOBE SITITFUNYWA TELIVANGELI
Ngemuva kwekufika eKinshasa, safundza lulwimi lwesiFulentji tinyanga letintsatfu. Sabese sitfutsela eLubumbashi lebeyatiwa ngekutsi yi-Elisabethville lengasemnceleni weZambia eningizimu yeCongo. Besihlala ekhaya letitfunywa telivangeli lebelisekhatsi kulelidolobha.
Ngenca yekutsi eLubumbashi bekungakaze kwashunyayelwa, kwasijabulisa kakhulu kutsi sibe bekucala kushumayela kubantfu bakhona labanyenti. Kungakapheli sikhatsi lesidze, saba netifundvo letinyenti kakhulu futsi besesingakhoni kutichuba tonkhe. Besiphindze sishumayele tiphatsimandla lebetisebentela hulumende nobe sishumayele emaphoyisa. Labanyenti babo bebalihlonipha kakhulu liVi laNkulunkulu kanye nemsebenti wetfu wekushumayela. Bantfu bakhona bakhuluma siSwahili, ngako mine naClaude Lindsay saphindze safundza nalololwimi. Ngekushesha nje sabese sabelwa ebandleni lelikhuluma siSwahili.
Ngisho nobe sajabuliswa tintfo letinyenti, saphindze saba netinkinga. Etikhatsini letinyenti bekudzingeka sibeketelele kuphatfwa kabi ngemasotja ladzakiwe laphetse tibhamu nobe emaphoyisa layinkinga, lebekasibeka emacala etintfo lesingakatenti. Ngalelinye lilanga licembu lemaphoyisa lebeliphetse tibhamu langena emhlanganweni wetfu welibandla lebesiwubambele ekhaya letitfunywa telivangeli, futsi asitsatsa asiyisa esiteshini semaphoyisa. Asihlalisa phansi emhlabatsini kwaze kwashaya 10 ebusuku ase ayasikhulula.
Nga-1969 ngabelwa kutsi ngente umsebenti wekujikeleta. Kulesigodzi lebengijikeleta kuso, bengihamba emabanga lamadze emahlatsini ase-Afrika lanetjani lobudze netindlela letineludzaka. Kulenye indzawo, kwakunesikhukhukati lebesilele nemantjwele aso ngaphansi kwembhedze wami ebusuku. Angeke ngize ngiyikhohlwe indlela lesangivusa ngayo ngekubanga umsindvo lomkhulu entsatsakusa. Kuyangijabulisa kucabanga ngetikhatsi lebengiticitsa nebazalwane sihleti sotsa umlilo ntsambama, futsi sicoca ngemaciniso laseBhayibhelini.
Lenye yetinkinga letinkhulu lebesinayo bekubantfu lebebatenta shengatsi baBoFakazi BaJehova kantsi bebangemalunga elicembu leKitawala.b Labanye babo baze babhajatiswa futsi baba ngemadvodza lamadzala elibandla. Labanyenti balabantfu lebebafana ‘nemadvwala lafihliwe’ bavetwa ebaleni bazalwane nabodzadze labetsembekile. (Juda 12) Ekugcineni Jehova wabakhipha labantfu ebandleni. Ngemuva kwaloko, bantfu labanyenti bangena ecinisweni.
Nga-1971 ngabelwa kuyokhonta ehhovisini leligatja eKinshasa lapho bengenta khona imisebenti leyehlukahlukene, lefaka ekhatsi kuphendvula tincwadzi, kunakekela ema-oda etincwadzi, kanye netindzaba letiphatselene nemsebenti wekushumayela. EBethel ngafundza kuhlela umsebenti wetfu eveni lelikhulu lebelingenato kahle tintfo letifaka ekhatsi imigcwaco lekahle, gesi kanye netindlela tekuchumana. Ngaletinye tikhatsi liposi letfu belitsatsa tinyanga kufika emabandleni. Leliposi belehliswa endizeni legitjetwe imikhumbi lebekuhle kuphela emaviki ihhakeke etihlahleni letisemantini. Nome kunjalo, umsebenti wentiwa ngetulu kwaletimo leti kanye naletinye.
Yangimangalisa indlela labazalwane lebebahlela ngayo imihlangano lemikhulu babe basebentisa tindleko letincane. Bebenta siteji ngetidvuli temuhlwa, basebentise netjani lobudze kute bakhe lubondza baphindze babuluke kute bakhe tintfo tekuhlala. Bebasebentisa umhlanga kute bente emapali ekwakha nemacansi lakhiwe ngemhlanga kute bafulele ngawo nobe bente ematafula. Bebasebentisa emagcolo etihlahla kute bakhunge ngawo nabakha esikhundleni sekusebentisa tipikili. Bekungijabulisa ngaso sonkhe sikhatsi kubona letintfo letinhle labazalwane nalabodzadze lebebatenta kute bancobe timo letimatima. Ngabatsandza kakhulu. Ngabakhumbula kakhulu ngemuva kwekutsi ngitfunyelwe esabelweni lesisha.
KUKHONTA EKENYA
Nga-1974 ngabelwa ehhovisini leligatja leliseNairobi, eKenya. Kunyenti lebesikwenta, njengobe ligatja laseKenya belisekela umsebenti wekushumayela emaveni langu-10 labomakhelwane, futsi lamanye awo umsebenti wetfu bewuvinjelwe. Ngabelwa kutsi ngiwavakashele lamave tikhatsi letinyenti, ikakhulukati iTopiya, njengobe ngaleso sikhatsi bazalwane betfu bebahlushwa futsi bebabeketelela bumatima lobukhulu khona. Labanyenti babo bebahlushwa ngesibhuku nobe bafakwe emajele; labanye bebaze babulawe. Kodvwa ngekukholwa babeketela ngobe bebanebuhlobo lobuhle naJehova kanye nalabanye bazalwane.
Nga-1980 ngajabula kakhulu ngobe ngashada naGail Matheson lowatalelwa eCanada futsi lebenginaye ekilasini linye eGileyadi. Besisolo sichumana naye ngekubhalelana tincwadzi. Gail bekasitfunywa selivangeli eBolivia. Ngemuva kweminyaka lengu-12 saphindze sahlangana eNew York. Ngekushesha ngemuva kwaloko, sashada eKenya. Ngimbonga kakhulu Gail ngobe uhlale acabanga ngendlela Jehova lacabanga ngayo futsi uyanetiseka ngaloko lanako. Uyachubeka angisekela futsi ungumngani longitsandzako.
Nga-1986, mine naGail sabelwa umsebenti wekujikeleta. Ngesikhatsi lesifanako, bengiphindze ngibe lilunga leliKomidi Leligatja. Lomsebenti wekujikeleta bewufaka ekhatsi kujikeleta emaveni lamanyenti langaphansi kweligatja laseKenya.
Ngibeka inkhulumo emhlanganweni lomkhulu e-Asmara, nga-1992
Ngikhumbula ngenta emalungiselelo ekuya emhlanganweni lomkhulu e-Asmara lese-Eritrea nga-1992 ngesikhatsi umsebenti wetfu ungakavinjelwa kulelo live. Satfola sakhiwo sekubeka kudla kwetilwane lebesitawubambela kuso lomhlangano. Lesakhiwo besibukeka sisibi kakhulu ngekhatsi kwendlula indlela lebesingiyo ngaphandle. Ngelilanga lemhlangano, ngamangala nangibona indlela bazalwane labasishitje ngayo lesakhiwo ngekhatsi kute sifaneleke kutsi kukhontelwe kuso Jehova. Imindeni leminyenti yeta netindvwangu tekuhlobisa futsi yavala tonkhe tindzawo taso lebetingabukeki kahle. Sajabulela umhlangano lomnandzi lebewunebantfu lebebangu-1 279.
Umsebenti wekujikeleta wasiletsela lushintjo lolukhulu ngobe tindzawo tekuhlala betehlukahluka. Ngalesinye sikhatsi sahlala endlini lenkhulu futsi lenhle eceleni kwelwandle; ngalesinye sikhatsi, sahlala emkhukhwini wemathayela lonemithoyi lekhashane ngemamitha langu-100. Ngisho nobe besikhonta kuphi, tikhatsi lesatijabulela kakhulu bekukuba matasa emsebentini wekushumayela nemahlahlandlela lakhutsele kanye nebamemeteli. Satsi nasitfola sabelo lesisha, kwadzingeka sishiye bangani betfu labanyenti lesibakhumbula kakhulu.
KUTFOLA TIBUSISO ETOPIYA
Ngasekupheleni kwabo-1980 kuya ekucaleni kwabo-1990, umsebenti wetfu waba semtsetfweni emaveni lamanyenti langephansi kweligatja laseKenya. Umphumela waloko waba kutsi kwakhiwe lelinye ligatja nemahhovisi. Nga-1993 sabelwa kutsi siyokhonta ehhovisi lelise-Addis Ababa eTopiya lapho khona besekuphele emashumi eminyaka umsebenti wetfu wentiwa ngemshoshaphansi. Nyalo besewutawentiwa ngalokusemtsetfweni.
Ngisemsebentini wekujikeleta emaphandleni aseTopiya nga-1996
Jehova uwubusisile lomsebenti eTopiya. Bazalwane nabodzadze labanyenti bangenele umsebenti wekuba ngemahlahlandlela. Emaphesenti langetulu kwalangu-20 sekake aba ngemahlahlandlela lavamile njalo ngemnyaka kusukela nga-2012. Ngetulu kwaloko, tikolwa tebuKhristu tinikete kuceceshwa lokudzingekile, futsi kwakhiwe nemaHholwa eMbuso langetulu kwa-120. Ngemnyaka wa-2004 umndeni waseBethel watfutsela etakhiweni letinsha taseBethel, futsi liHholwa lelisha lemhlangano nalo lelakhiwe eBethel libe sibusiso lesikhulu.
Kuyo yonkhe leminyaka mine naGail sibe nebuhlobo lobuhle kakhulu nebazalwane betfu nabodzadze baseTopiya. Sibatsandza kakhulu ngobe banemusa nelutsandvo. Kuleminyaka yakamuva sibese sihlushwa tinkinga temphilo, lokubese kwenta kutsi sitfunyelwe egatjeni laseCentral Europe. Kulendzawo sinakekelwa ngelutsandvo, kodvwa sibakhumbula kakhulu bangani betfu eTopiya.
JEHOVA WACHUBEKA AKHULISA
Siyibonile indlela Jehova lawukhulise ngayo umsebenti wakhe. (1 Khor. 3:6, 9) Nasi sibonelo, ngesikhatsi ngicala kushumayela tisebenti tasemayini letisuka eRwanda lebetisebenta emayini yelitfusi eCongo, bekute bamemeteli lebebabika eRwanda. Nyalo sekunebazalwane nabodzadze labangetulu kwa-30 000 kulelo live. Nga-1967 eCongo (eKinshasa) bekunebamemeteli labangaba ngu-6 000. Nyalo sebacishe babe ngu-230 000 futsi lebebakhona eSikhumbutweni nga-2018 bebangetulu kwa-1 000 000. Kuwo onkhe lamave lebakake anakekelwa ligatja laseKenya, linani lebamemeteli likhule laba ngetulu kwa-100 000.
Eminyakeni lengu-50 leyengcile, Jehova wasebentisa bazalwane labehlukahlukene kute angisite ngingenele umsebenti wasikhatsi sonkhe. Ngisho nobe ngisalwisana nemahloni, kodvwa ngifundze kwetsembela kuJehova ngalokuphelele. Kuhlala e-Afrika kungisite kutsi ngifundze kubeketela nekwenetiseka. Mine naGail siyabatsandza bazalwane betfu nabodzadze labanemoya wekungenisa tihambi, lababeketelela tinkinga letinkhulu futsi betsembele kuJehova. Ngiwubonga kakhulu umusa wakhe lomkhulu. Jehova ungibusise ngendlela lebengingakase ngiyicabange.—Hla. 37:4.
a Ngekuhamba kwesikhatsi yabitwa ngekutsi nguMsebenti Wetfu WeMbuso, kantsi nyalo sekutsiwa Kuphila KwemaKhristu Nemsebenti Wawo—Incwajana Yekubhalela Emihlanganweni.
b Ligama lelitsi “Kitawala” lisuselwa egameni lesiSwahili lelisho “kubusa, kucondzisa nobe kwengamela.” Umgomo walelicembu bewumayelana nepolitiki—kuphuma ngaphansi kwekubuswa yiBelgium. Emacembu eKitawala bekatfola tincwadzi taBoFakazi BaJehova bese ayatifundza aphindze atisakate. Bewasontsa timfundziso teliBhayibheli kute asekele timfundziso tayo tepolitiki, kukholelwa etintfweni letilite kanye nekukhutsata kuphila lokungcolile.