SIFUNDVO 24
Kukhetsa Emagama
EMAGAMA ngiwo lasetjentiswa kakhulu ekuchumaneni. Kuze emagama lesiwasebentisako afeze injongo yawo, kudzingeka siwakhetse ngekucophelela. Ligama lingasebenta kahle kulesinye simo kepha nangabe selisetjentiswe kulesinye simo lingendlulisela umcondvo lowehlukile. Ngisho nome emavi angaba mnandzi kangakanani, kepha nangabe asetjentiswe kabi angaba ‘ngemavi labangela buhlungu.’ Kusebentisa emagama lanjengalawa kungakhombisa kutsi asibacabangeli labanye bantfu. Lamanye emagama angasho tintfo letimbili, lenye yato ikhombise kuba luhlata nobe kwedzelela. (Taga 12:18; 15:1, NW) Kodvwa-ke ‘emavi lanemusa,’ lokungemavi lakhutsatako, ayamjabulisa umuntfu lokukhulunywa naye. (Taga 12:25) Ngisho nobe ungumuntfu lohlakaniphile, kudzingeka wente imetamo kuze utfole emagama lakahle. LiBhayibheli lisitjela ngaSolomoni kutsi wasibona sidzingo sekukhetsa emagama ‘lamnandzi nalaliciniso.’—Shu. 12:10.
Kuletinye tilwimi, kusetjentiswa emagama latsite nawukhuluma nemuntfu lomdzala nome nawukhuluma nemuntfu losesikhundleni, kantsi nawukhuluma nabontsanga yakho nobe bantfu labancane kunawe kusetjentiswa emagama lehlukile. Nawungakwenti loku utsatfwa njengemuntfu loluhlata. Akukalungi kusebentisa emagama lakhombisa inhlonipho lokufanele asetjentiswe kubantfu labatsite kuphela. Endzabeni yekukhombisa inhlonipho, liBhayibheli lisinika simiso lesiphakeme kunaloko lokufunwa ngumtsetfo nobe emasiko endzawo. Likhutsata emaKhristu kutsi ‘ahloniphe bantfu bato tonkhe tinhlobo.’ (1 Phet. 2:17) Labo labakwenta ngalokusuka enhlitiyweni loko bakhuluma nebantfu bebudzala lobehlukehlukene ngendlela lekhombisa inhlonipho.
Kuliciniso kutsi bantfu labanyenti labangasiwo emaKhristu basebentisa lulwimi lolute inhlonipho nalolunenhlamba. Bangase bacabange kutsi kusebentisa lulwimi lolunjalo kwenta loko labakushoko kube nesisindvo. Kusebentisa kwabo lulwimi lolunjalo kungaphindze kuvete kutsi mancane kakhulu emagama labawatiko. Nangabe umuntfu abetayele kusebentisa lulwimi lolunjalo ngembikwekufundza ngaJehova, kungaba matima kutsi ashintje, kodvwa angakhona. Umoya longcwele waNkulunkulu ungamsita ashintje indlela lakhuluma ngayo. Nobe kunjalo, loyo muntfu kudzingeka atimisele kufundza emagama lamahle, lokungemavi lakhutsata lokuhle, nalakhako, futsi awasebentise njalo.—Rom. 12:2; Ef. 4:29; Khol. 3:8.
Lulwimi Lolucondzakala Melula. Intfo lebaluleke kakhulu elulwimini kutsi lucondzakale melula. (1 Khor. 14:9) Nangabe emavi lowasebentisako angacondzakali melula kubantfu lokhuluma nabo, kutawufana nekutsi ukhuluma lulwimi labangalwati.
Lamanye emagama anenchazelo lekhetsekile kubantfu labenta umsebenti lotsite. Lawo magama bangase bawasebentise nabakhuluma malanga onkhe. Kodvwa nangabe uwasebentisa etimeni letingakafaneli, ungase ungevakali kutsi utsini. Ngisho nobe usebentisa emagama letayelekile, nangabe ufaka imininingwane leminyenti, tingcondvo tebantfu lokhuluma nabo tingazula.
Sikhulumi lesibacabangelako bantfu sikhetsa emagama latawucondvwa ngisho nangulabo labangakafundzi kangako. Silingisa Jehova ngekutsi sicabangele nalabo ‘labaphansi.’ (Jobe 34:19, NW) Nangabe sikhulumi sisebentisa ligama lelingaketayeleki, kufanele silisebentise emshweni lomelula lowenta kuvakale kutsi lisho kutsini.
Emagama lamelula lakhetfwe kahle endlulisela imicondvo ngendlela lenemandla. Imisho lemifisha kanye nemishwana lemelula isheshe icondzakale. Ingasetjentiswa emishweni lemidze kuze loko lokushoko kungevakali shengatsi akukapheleli. Kodvwa nawusho emaphuzu lofuna bantfu bawakhumbule, khetsa emagama lamelula kanye nemisho lemifisha.
Kusebentisa Emagama Lehlukehlukene, Nangendlela Lefanele. Kufanele ungawesweli emagama lamahle longawasebentisa. Kunekutsi usebentise emavi lafanako kuto tonkhe timo, sebentisa emagama lehlukehlukene. Nawenta njalo, loko lokushoko kutawuba mnandzi futsi kucondzakale kahle. Yini longayenta kuze wandzise emagama lowatiko?
Nawufundza, dvwebela nobe ngumaphi emagama longawacondzi kahle, bese uwabuka kusichazamagama nangabe sikhona ngelulwimi lwakho. Khetsa lambalwa kulawo magama bese wetama kuwasebentisa lapho kufanele khona. Ciniseka kutsi uwabita kahle, nekutsi uwasebentisa lapho kutawuba melula khona kutsi bantfu bawacondze kutsi asho kutsini, futsi angenti kunakwe wena kakhulu. Kwandzisa emagama lowatiko kutawukwenta kutsi ukhone kusebentisa emagama lehlukehlukene nawukhuluma. Kodvwa-ke kufanele ucaphele. Nangabe umuntfu abita kabi emagama nobe awasebentisa kabi, bantfu bangacabanga kutsi akakwati kahle loko lakhuluma ngako.
Umgomo wetfu nasandzisa emagama lesiwatiko usuke ukutsi sikhone kufundzisa, hhayi kutsi sidvonse emehlo ebantfu lesikhuluma nabo. Emavi lalukhuni kanye nemagama lamadze avame kwenta kutsi bantfu banake kakhulu sikhulumi. Sifiso setfu kutsi sendlulisele kwatiswa lokubalulekile futsi sikwente kutsandzeke kulabo lesikhuluma nabo. Khumbula nasi saga seliBhayibheli: “Emavi emuntfu lohlakaniphile enta lwati lutsandzeke.” (Taga 15:2) Kusebentisa emagama lamahle, lokungemagama lafanele nalacondzakala melula, kwenta loko lesikushoko kube mnandzi futsi kubatsintse labanye kunekutsi kungakhangi nobe kungabatsintsi.
Njengobe wandzisa emagama lowatiko, nakisisa kutsi usebentisa emagama lafanele yini. Emagama lamabili angase asho intfo lefanako kodvwa ehluke kancane, futsi asetjentiswe etimeni letehlukehlukene. Nawukwati loku, utawukhona kwenta kutsi loko lokushoko kucace futsi ungabakhubi bantfu lokhuluma nabo. Lalelisisa bantfu labatikhulumi letinhle. Egameni ngalinye, letinye tichazamagama tifaka emagama lasho intfo lefanako nalelo gama (nanobe angafani ncamashi), tiphindze tifake nemagama lanemcondvo lophambene nalo. Ngako loku kuyakusita kutsi ungagcini ngekutfola tindlela letehlukehlukene tekusho umcondvo kodvwa utfole netinchazelo letehlukehlukene tawo. Loku kusita kakhulu nangabe ufuna ligama lelikahle longalisebentisa esimeni lesitsite. Ngembikwekutsi ufake ligama lelitsite eluhlwini lwalawo lowatiko, ciniseka kutsi uyalati kutsi lisho kutsini, kutsi libitwa njani nekutsi lisebenta kuphi.
Emagama lavele asho intfo ngalokucondzile enta kucace loko lokukhulunywa ngako kunalawo lanemcondvo lobanti. Sikhulumi singase sitsi: “Ngaleso sikhatsi, bantfu labanyenti bagula.” Nobe sitsi: “Ngemuva kweMphi Yelive Yekucala, bantfu labangaba ngu-21 000 000 babulawa ngumkhuhlane waseSpain ngetinyanga nje letimbalwa.” Naka kutsi umehluko uba mkhulu kangakanani nangabe sikhulumi sichaza kutsi sisho kutsini nasitsi “ngaleso sikhatsi,” “bantfu labanyenti,” kanye nanasitsi “bagula.” Loku kudzinga kutsi uwati kahle emaciniso endzaba lokhuluma ngayo futsi uwakhetse kahle nemagama.
Kusebentisa ligama lelifanele kungaphindze kukusite kutsi uvele ucondze, ungabe ukhuluma emagama lamanyenti. Kusebentisa emagama lamanyenti kwenta kutsi imicondvo ingevakali. Kukhuluma ngendlela lemelula kwenta bantfu basheshe bawabambe emaphuzu labalulekile futsi bangawakhohlwa. Kuyasita ekwendluliseleni lwati lolungulonalona. Indlela Jesu Khristu labefundzisa ngayo beyihamba embili ngenca yekutsi abesebentisa lulwimi lolumelula. Fundza esibonelweni sakhe. (Fundza sibonelo lesikuMatewu 5:3-12 nakuMakho 10:17-21.) Phrakthiza kutsi nawukhuluma ukhulume ucondze, usebentise emagama lakhetfwe kahle.
Emagama Laveta Umdlandla, Imiva Kanye Nalacacisako. Njengobe wandzisa emagama lowatiko, kufanele ungacabangi nje kuphela ngemagama lamasha, kodvwa kufanele ucabange ngemagama latinhlobo letitsite. Nasi sibonelo: Cabanga ngetento letiveta umdlandla, emagama lacacisa libito, nemagama laveta imiva, kanye nalakhombisa umusa nobe kuciniseka.
LiBhayibheli linetibonelo letinyenti temagama lanjalo. Asebentisa umphrofethi Amosi, Jehova watsi: “Funani lokuhle, hhayi lokubi . . . Tondzani lokubi nitsandze lokulungile.” (Amo. 5:14, 15) Akhuluma neNkhosi Sawula, umphrofethi Samuweli watsi: “Simakadze sewuwuklebhulile [uwuhlwitsile, NW] umbuso wema-Israyeli kuwe, kusukela lamuhla.” (1 Sam. 15:28) Ngesikhatsi akhuluma naHezekeli, Jehova wasebentisa emavi lokungasimelula kuwakhohlwa, watsi: “Yonkhe indlu yaka-Israyeli inenhloko lelukhuni nenhlitiyo lelitje.” (Hez. 3:7) Nakagcizelela kutsi kona kwema-Israyeli bekukukhulu kangakanani, Jehova wabuta watsi: “Umuntfu angamebela yini Nkulunkulu? Noko niyangebela.” (Mal. 3:8) Nakachaza kuvivinywa kwekukholwa eBhabhulona, Danyela waveta ngendlela lecacile kutsi “Nebukhadnezari watfukutsela” kakhulu ngobe boShadraki, naMeshaki, na-Abednego bebangafuni kukhotsamela sithico labesentile, ngako-ke wakhipha umyalo wekutsi baboshwe futsi bajikwe ‘emalangabini emlilo lohhumako.’ Kuze asisite sicondze kutsi lomlilo wawushisa kangakanani, Danyela watsi inkhosi yatfuma emadvodza kutsi abase lomlilo ‘ushise ngalokuphindvwe kasikhombisa’ kunendlela levamile, kangangekutsi atsi nakasondzela lamadvodza avele abulawa kushisa kwawo. (Dan. 3:19-22) Ngesikhatsi Jesu akhuluma nebantfu eJerusalema emalangeni lambalwa ngembikwekufa kwakhe, wasebentisa emavi laveta imiva, watsi: “Kukangakhi ngifuna kubagcogcela ndzawonye bantfwabakho, kuhle kwesikhukhukati sigcogcela emantjwele aso ngaphansi kwetimphiko taso! Kodvwa nine anizange nivume. Bukani-ke, indlu yenu seyishiywe nani.”—Mat. 23:37, 38.
Emavi lakhetfwe kahle angenta bantfu lokhuluma nabo bakubone loko lokhuluma ngako. Nangabe usebentisa emavi lakhangako, bantfu lokhuluma nabo batawukhona “kukubona” futsi “bakutsintse” loko lokhuluma ngako, “banambitse” kudla lokhuluma ngako futsi “beve” neliphunga lako, “bayive” imisindvo loyichazako nemavi ebantfu lowacaphunako. Labo lokhuluma nabo batakulalelisisa loko lokushoko ngobe ubenta bakubone ngemehlo engcondvo.
Emavi layiveta ngalokucacile imicondvo angenta bantfu bahleke nobe bakhale. Angavuselela litsemba, ente umuntfu lokhatsatekile abe nesifiso sekuphila futsi avuselele lutsandvo lanalo ngeMdali wakhe. Bantfu emhlabeni wonkhe libatsintse kakhulu litsemba lelivetwa ngemavi lasetincwadzini teliBhayibheli, njengalakuTihlabelelo 37:10, 11, 34; Johane 3:16; nakuSembulo 21:4, 5.
Njengobe ufundza liBhayibheli kanye netincwadzi letikhishwa ‘sisebenti lesetsembekile nalesihlakaniphile,’ utawutfola emagama nemishwana leyehlukehlukene. (Mat. 24:45) Ungagcini nje ngekuyifundza. Khetsa leyo loyitsandzako, bese uyisebentisa njalo nawukhuluma.
Kukhuluma Ngendlela Levumelana Nemitsetfo Yelulwimi. Labanye bantfu bayati kutsi indlela labakhuluma ngayo ayihambisani nemitsetfo yelulwimi ngaso sonkhe sikhatsi. Kodvwa yini labangayenta?
Nangabe usesesikolweni, lisebentise kahle litfuba lekutsi ufundze kukhuluma kahle nekuwakhetsa kahle emagama. Nangabe ungaciniseki ngesizatfu semtsetfo lotsite welulwimi, buta thishela wakho. Ungafundzeli nje kuphasa. Wena kunentfo lekuchubako labanye bantfwana labete yona. Ufuna kuphumelela ekushumayeleni tindzaba letimnandzi.
Kutsiwani-ke nangabe sewumdzala, futsi ukhule ukhuluma lolunye lulwimi, hhayi lolu losewulukhuluma nyalo? Nobe mhlawumbe ungazange ulitfole litfuba lekufundza lulwimi lwakho esikolweni? Ungapheli emandla. Kunaloko yetama kutfutfuka, ngenca yetindzaba letimnandzi. Tintfo letinyenti lesitatiko mayelana nekukhuluma sitifundza ngekulalela labanye nabakhuluma. Ngako-ke lalelisisa tikhulumi letinalokuhlangenwe nako natetfula tinkhulumo. Nawufundza liBhayibheli netincwadzi letisekelwe kulo, naka indlela imisho leyakhiwe ngayo, emagama lasetjentiswe ndzawonye, kanye nekutsi asetjentiswe kuphi. Nawe lingisa letibonelo nawukhuluma.
Bantfu labadvumile kutekutijabulisa kanye nebahlabeli bangase basebentise emavi futsi bakhulume ngendlela lengavumelani nemitsetfo yelulwimi. Bantfu bavame kubalingisa. Bantfu labashushumbisa tidzakamiva kanye nalabanye labaphila imphilo yebugebengu nobe yekutiphatsa kabi bavame kuba nemagama abo labawasebentisako, bente emagama abe nenchazelo leyehlukile kuleyo levamile. EmaKhristu akukafaneli abalingise bantfu labanjalo. Nangabe sibalingisa singase sifaniswe nalabo bantfu belive kanye nendlela yabo yekuphila.—Joh. 17:16.
Kufanele wetayele kukhuluma kahle onkhe malanga. Nangabe wetayele kukhuluma unganaki, ungacabangi kutsi utawukhona kukhuluma kahle ngetikhatsi letitsite letibalulekile. Kodvwa nangabe ukhuluma kahle ekuphileni kwamalanga onkhe, kutawuba melula futsi kutentakalele kutsi ukhulume kahle nawetfula inkhulumo nobe nawufakaza kubantfu.