Tikhombo Tencwajana Yekubhalela Emhlanganweni Wekuphila KwemaKhristu Nemsebenti Wawo
SEPTEMBER 4-10
UMCEBO LOSEVINI LANKULUNKULU | HEZEKELI 42-45
“Kukhonta Lokuhlantekile Kuyabuyiselwa”
(Hezekeli 43:10-12) “Ndvodzana yemuntfu, chaza lithempeli esiveni saka-Israyeli, kuze batewuba nemahloni ngetono tabo. Bente balicabangisise lelipulani. 11 Nangabe banemahloni ngako konkhe labakwentile, bachazele ngelipulani lelithempeli, nekuhleleka kwalo, iminyango yalo yekuphuma neyekungena, lonkhe lipulani lalo, nayo yonkhe imiyalo nemitsetfo yalo. Kubhale phansi loku embikwabo, khona batekwetsembeka kulelipulani lalo, balandzele nemitsetfo yalo. 12 “Lona ngumtsetfo welithempeli: Yonkhe lendzawo lelitungeletile esicongweni sentsaba iyakuba ngcwelengcwele. Unjalo-ke umtsetfo welithempeli.”
w99 3/1 8 ¶3
Cabangisisani Ngelithempeli LaNkulunkulu
3 Lombono lobanti lotsatsa tehluko letingu-9 tencwadzi yaHezekeli, wanika baseJudiya lebebatfunjiwe setsembiso lesacinisa kukholwa kwabo. Kukhonta lokuhlantekile bekutawubuyiselwa! Emakhulwini eminyaka kusukela ngaleso sikhatsi, kuze kube ngulamuhla, lombono ube sikhutsato kulabo labatsandza Jehova. Njani? Asesihlole loko lebekushiwo ngumbono waHezekeli losiphrofetho kuma-Israyeli labetfunjiwe. Lombono wakhiwa tincenye letine letiyinhloko: lithempeli, baphristi, sikhulu nelive.
it-2 1082 ¶2
Lithempeli
Umbono waHezekeli welithempeli. Nga-593 B.C.E., ngemnyaka wesi-14 ngemuva kwekubhujiswa kweJerusalema kanye nelithempeli laSolomoni, umphrofethi Hezekeli watsatfwa ngumbono waJehova wamyisa entsabeni lephakeme kakhulu, lapho efike wabona lithempeli laJehova lelikhulu. (Hez 40:1, 2) Hezekeli watjelwa kutsi abikele “indlu yaka-Israyeli” konkhe lakubonile, kuze ente emaJuda labetfunjiwe abe nemahloni futsi aphendvuke etonweni tawo. (Hez 40:4; 43:10, 11) Lombono bewukhuluma kakhulu ngelipulani lelithempeli. Lubondza belukalwa ‘ngendvuku’ (lengemamitha labengaba matsatfu kuphakama, nemamitha labengaba matsatfu bucinsi balo). (Hez 40:5) Lokukalwa kwalolubondza kwente labanye bacabanga kutsi lombono welithempeli bewusibonakaliso selithempeli lebelitawakhiwa nguZerubhabheli ngesikhatsi sekutfunjwa kwemaJuda. Nanobe kunjalo, bekute bufakazi baloko bantfu bebakucabanga.
(Hezekeli 44:23) Kufanele bafundzise bantfu bami umehluko emkhatsini walokungcwele nalokungengcwele, babakhombise kwehlukanisa emkhatsini walokungcolile nalokuhlantekile ngekwemtsetfo.
(Hezekeli 45:16) “‘Bonkhe bantfu bakulelive kufanele bayitsatse leminikelo bayimikise kumbusi lobusako ka-Israyeli.
w99 3/1 10 ¶10
Cabangisisani Ngelithempeli LaNkulunkulu
10 Cabanga ngendlela konkhe loku lokwabakhutsata ngayo labo bebatfunjiwe! Umndeni ngamunye wacinisekiswa kutsi bewutawutfola lifa. (Catsanisa naMikha 4:4.) Kukhonta lokuhlantekile bekutawuba sendzaweni lephakeme. Naka nekutsi embonweni waHezekeli, sikhulu nebapristi, bebayohlala eveni leliniketwe bantfu. (Hezekeli 45:16) Kulelive lelibuyiselwe, bantfu bebatawunikelela umsebenti walabo Jehova lababeke kutsi bahole, babasekele ngekulalela sicondziso sabo. Lelive belifanekisela kuhleleka nekubambisana lokukhona enhlanganweni yaJehova.
Funisisa Umcebo EVini LaNkulunkulu
(Hezekeli 43:8, 9) Nababeka umnyango wabo eceleni kwemnyango wendlu yami, netinsika tabo temnyango eceleni kwetinsika tami temnyango, kunelubondza kuphela emkhatsini wami nabo, balihlambalata Libito lami lelingcwele ngetintfo tabo letinengekako labatentako. Ngako ngase ngiyababhubhisa ngentfukutselo yami. 9 Manje-ke ababususe kimi lobugwadla babo naletithico letingaphili temakhosi abo, ngiyawube sengihlala emkhatsini wabo phakadze naphakadze.
it-2 467 ¶4
Libito
Kungalaleli kwema-Israyeli imitsetfo yaNkulunkulu kwalihlambalata ligama lakhe. (Hez 43:8; Amo 2:7) Njengobe kungalaleli kwema-Israyeli kwabangela kutsi Nkulunkulu awajezise, kwenta nekutsi letinye tive tingasalihloniphi ligama lakhe. (Catsanisa Hla 74:10, 18; Isa 52:5) Kwehluleka kwawo kubona kutsi lesijeziso besivela kuJehova, kwenta lesive sacabanga kutsi tonkhe tintfo letimbi letehlela ema-Israyeli tibangelwa kutsi Jehova akakhoni kubavikela bantfu bakhe. Kuze ahlante ligama lakhe kulokuhlanjalatwa, Jehova wabuyisele ema-Israyeli eveni lawo.—Hez 36:22-24.
(Hez 45:9, 10) “‘Naku lokushiwo yiNkhosi Simakadze, itsi: Senone kakhulu, nine babusi baka-Israyeli. Khawulani lobudlova benu bekucindzetela bantfu. Yentani lokulungile nalokwemukelekako kuNkulunkulu kutsi kulungile. Ningaphindzi nicoshe bantfu bami eveni labo, kusho iNkhosi Simakadze. 10 ‘“Kufanele nisebentise tisindvo netikali letetsembekile letisemtsetfweni, kube: yi-efa lengiyo nebhathi lengiyo.
it-2 140
Kulunga
Ngako-ke Jehova uhlale alindzele kutsi bantfu labafuna kwemukeleka kuye batati timiso takhe letilungile futsi batilalele. (Isa 1:17, 18; 10:1, 2; Jer 7:5-7; 21:12; 22:3, 4; Hez 45:9, 10; Amo 5:15; Mik 3:9-12; 6:8; Zak. 7:9-12)
Kufundvwa KweliBhayibheli
(Hezekeli 44:1-9) Lendvodza yase ingibuyisela emuva esangweni lelingephandle lendzawo lengcwele, lelo lelibheke emphumalanga, lalivaliwe. 2 Simakadze wakhuluma kimi, watsi: “Lelisango kufanele lihlale livaliwe. Kufanele lingavulwa; akubete namunye longena ngalo. Kufanele lihlale livaliwe, ngobe Simakadze, Nkulunkulu wema-Israyeli, ungene ngalo. 3 Inkhosi lengumbusi ngiyo kuphela lengahlala ngekhatsi kwelisango kutsi itewudla embikwaSimakadze. Kufanele ingene ngendlela yemhubhe welisango, iphindze iphume ngaleyo ndlela.” 4 Lendvodza yase ingihola ngendlela yelisango langasenyakatfo ingiyisa embikwelithempeli. Ngatsi ngiyabuka, ngabona inkhatimulo yaSimakadze igcwalisa lithempeli laSimakadze, ngawa ngibhekise buso bami phansi. 5 Simakadze wakhuluma kimi, watsi: “Ndvodzana yemuntfu, bukisisa, sondzela ulalele ukunakisise konkhe loko lengikutjela kona macondzana nayo yonkhe imitsetfo lephatselene nelithempeli laSimakadze. Yinakekele yonkhe imitsetfo yekungena ethempelini nayo yonkhe yekuphuma endzaweni lengcwele. 6 “Khuluma kuyo indlu lehlubukako yaka-Israyeli, utsi: ‘Naku lokushiwo yiNkhosi Simakadze, itsi: Awu, wenandlu yaka-Israyeli, setenele letento tenu letinengekako! 7 Ngetulu kwato tonkhe letinye tintfo tenu lenitentako letinengekako niletse betive labangakasokwa enhlitiyweni nasenyameni, nabangenisa endzaweni yami lengcwele, nangcolisa lithempeli lami ngesikhatsi ninikela kimi ngekudla, nangemanoni, nangengati, nephula sivumelwane sami. 8 Esikhundleni sekwenta umsebenti wenu macondzana netintfo tami letingcwele, nibeke labanye bantfu kutsi baphatse indzawo yami lengcwele. 9 “‘Naku lokushiwo yiNkhosi Simakadze, itsi: Kufanele kubete namunye wetive longakasokwa enhlitiyweni nasenyameni longena endzaweni yami lengcwele, kubete ngisho nebetive labahlala emkhatsini wema-Israyeli.’”
SEPTEMBER 11-17
UMCEBO LOSEVINI LANKULUNKULU | HEZEKELI 46-48
“Tibusiso Lebetitawutfolwa Ngema-Israyeli”
(Hezekeli 47:1) Lendvodza yangibuyisela ekungeneni kwelithempeli. Kwakunesiyalu semanti lesasicubuka phansi emnyango, emanti aso agelete abheke ngasemphumalanga, lapho kwakubuke khona umnyango welithempeli. Abegeleta ehla esuka ngaseningizimu kwelithempeli endlule ngaseningizimu kwelilati.
(Hezekeli 47:7-12) Ngatsi nangifika lapho, ngabona lihlatsi ngala nangale kwemfula. 8 Yatsi kimi: “Lamanti lawa ageletela ngaseveni langasemphumalanga, ehle aze ayewufika eSigodzini saseJordane i-Arabha, lapho afike angene khona elwandle, emanti-ke lapho afike abe mnandzi. 9 “Emabulo etintfo letiphilako naletinwabutelako kuyawuphila nome ngukuphi lapho ayawugeletela khona. Kuyawuphetfuka incumbi yetinhlanti lapho, ngobe lamanti ageletela khona ente lamanti lamunyu abe mnandzi; ngako lapho lamanti ageletela khona, konkhe kuyawuphila. 10 Badwebi betinhlanti bayawukuma lugele lapha elusentseni; kusukela e-Eni Gedi kuye e-Eni Eglayimu kuyawuba netindzawo tekwendlala emanetha. Letinhlanti kuyawuba tinhlobonhlobo, letingangetetinhlanti taseLwandle Lolukhulu tibe tinyenti. 11 Kodvwa emachaphoti nematete akayiwuhluma abe luhlata abe mahle, ayawusala aluswayi. 12 Kuyawukhula tinhlobonhlobo tetihlahla tetitselo ngala nangale elusentseni lwemfula. Emacembe ato akasoze abune, netitselo tato tingeke tiphele. Tiyawutsela ngato tonkhe tinyanga, ngobe emanti lasuka ethempelini ageletela kuto. Titselo tato tiyawuba tekudla, bese kutsi emacembe ato abe ngewekuphilisa.”
w99 3/1 10 ¶11-12
Cabangisisani Ngelithempeli LaNkulunkulu
11 Jehova abetalibusisa yini lelive labo? Lesiphrofetho siphendvula lombuto ngemfanekiso lokhutsatako. Kunemsele logeleta usuka ethempelini, loya ngekuya uyavuleka njengobe wehla, uze uyongenela eLwandle Lolufile sewungumfula. Nawufika lapho uvuselela lamanti, bese kuba nelibhizinisi lekudweba lapha elusentseni. Eceleni kwalomfula kunetihlahla letinyenti letitsela umnyaka wonkhe, futsi letiniketa kudla.—Hezekeli 47:1-12.
12 Kulabatfunjiwe, lesetsembiso besibacinisekisa ngetiphrofetho letimayelana nekubuyiselwa. Baphrofethi baJehova labaphefumulelwe bebalichaze ngemagama lachaza lipharadisi lelive laka-Israyeli lelivusetelwe. Kuvusetelwa kwelihlane bekusiphrofetho lesiphindvwaphindvwako. (Isaya 35:1, 6, 7; 51:3; Hezekeli 36:35; 37:1-14) Ngako, bantfu bebangalindzela kutsi tibusiso taJehova letiniketa kuphila tigelete njengemfula tisuka ethempelini lelivusetelwe. Ngenca yaloko, sive lesite buhlobo lobuhle naNkulunkulu sitawuvusetelwa. Bantfu lababuyiselwe bebatawubusiswa ngemadvodza aNkulunkulu—lokungemadvodza lalungile nalacine njengetihlahla letiseceleni kwemfula, emadvodza labetawuhola nakuvusetelwa lelive. Na-Isaya wabhala ‘ngetihlahla tekulunga lebetiyokwakha kabusha tindzala takadzeni.’—Isaya 61:3, 4.
(Hezekeli 47:13, 14) Naku lokushiwo yiNkhosi Simakadze, itsi: “Lena-ke ngiminyele leniyakwehlukanisa ngayo live lekulifa letive letili-12 tema-Israyeli, sive sakaJosefa sona sibe netabelo letimbili. 14 Kufanele nehlukaniselane ngalokulinganako emkhatsini wato. Ngobe mine ngafunga ngekuphakamisa sandla, kutsi ngiyawulinika boyihlomkhulu, lelive leli liyawuba lifa lenu.
w99 3/1 10 ¶10
Cabangisisani Ngelithempeli LaNkulunkulu
10 Cabanga ngendlela konkhe loku lokwabakhutsata ngayo labo bebatfunjiwe! Umndeni ngamunye wacinisekiswa kutsi bewutawutfola lifa. (Catsanisa naMikha 4:4.) Kukhonta lokuhlantekile bekutawuba sendzaweni lephakeme. Naka nekutsi embonweni waHezekeli, sikhulu nebapristi, bebayohlala eveni leliniketwe bantfu. (Hezekeli 45:16) Kulelive lelibuyiselwe, bantfu bebatawunikelela umsebenti walabo Jehova lababeke kutsi bahole, babasekele ngekulalela sicondziso sabo. Lelive belifanekisela kuhleleka nekubambisana lokukhona enhlanganweni yaJehova.
(Hezekeli 48:9, 10) “Lesabelo senu selikhetselo leniyawusinikela kuSimakadze siyawuba ngemakhilomitha langaba li-12 nesigamu bubanti, nemakhilomitha langaba sihlanu budze. 10 Lena-ke kuyawuba yindzawo lengcwele leyehlukaniselwe baphristi. Iyawuba ngemakhilomitha langaba li-12 nesigamu budze ngasenyakatfo, nemakhilomitha langaba sihlanu bubanti ngasenshonalanga, nemakhilomitha langaba sihlanu bubanti ngasemphumalanga, nemakhilomitha langaba li-12 nesigamu budze ngaseningizimu. Kuyawutsi enkhabeni yalo kube nelithempeli laSimakadze.
Funisisa Umcebo EVini LaNkulunkulu
(Hezekeli 47:1) Lendvodza yangibuyisela ekungeneni kwelithempeli. Kwakunesiyalu semanti lesasicubuka phansi emnyango, emanti aso agelete abheke ngasemphumalanga, lapho kwakubuke khona umnyango welithempeli. Abegeleta ehla esuka ngaseningizimu kwelithempeli endlule ngaseningizimu kwelilati.
(Hezekeli 47:8) Yatsi kimi: “Lamanti lawa ageletela ngaseveni langasemphumalanga, ehle aze ayewufika eSigodzini saseJordane i-Arabha, lapho afike angene khona elwandle, emanti-ke lapho afike abe mnandzi.
(Hezekeli 48:30) “Lawa-ke kuyawuba ngemasango elidolobha ekuphuma: Kusukela emhlubulweni wangasenyakatfo, longemamitha langaba ti-2 250 budze,
(Hezekeli 48:32-34) “Ngasemhlubulweni wangasemphumalanga, longemamitha langaba ti-2 250 budze, kuyawuba nemasango lamatsatfu: lisango lakaJosefa, nelakaBhenjamini, nelakaDani. 33 “Ngasemhlubulweni wangaseningizimu, longemamitha langaba ti-2 250 budze, kuyawuba nemasango lamatsatfu: lisango lakaSimeyoni, nelaka-Isakhari, nelakaZebuloni. 34 “Ngasemhlubulweni wangasenshonalanga, longemamitha langaba ti-2 250 budze, kuyawuba nemasango lamatsatfu: lisango lakaGadi, nelaka-Asheri, nelakaNaftali.
w99 3/1 11 ¶14
Cabangisisani Ngelithempeli LaNkulunkulu
14 Bantfu bakubona yini kugcwaliseka kwayo yonkhe imininingwane yembono lowabonwa nguHezekeli? Cha, kunyenti lokwagcwaliseka labangazange bakubone. Khumbula kutsi lithempeli lelabonwa nguHezekeli belingeke lakhiwe ngetandla, kuze libe ngendlela lelichazwe ngayo. Kuliciniso kutsi emaJuda awutsatsa njengalobalulekile lombono aze ayisebentisa leminye yemininingwane yawo. Nanobe kunjalo, lithempeli lelabonwa nguHezekeli belilikhulu kakhulu kwengca ngisho neNtsaba iMoriya, lekwake kwakhiwa kuyo lithempeli. Ngetulu kwaloko, lithempeli laHezekeli belingekho ekhatsi edolobheni kodvwa belisendzaweni lekhweshile, litimele lodvwa, kantsi lithempeli lesibili lakhiwa lapho bekwakhiwe khona lakucala, edolobheni laseJerusalema. (Ezra 1:1, 2) Kute umfula lowake wageleta usuka ethempelini laseJerusalema. Ngako ema-Israyeli asendvulo abona kugcwaliseka lokuncane kuphela kwesiphrofetho saHezekeli. Loku kusitjela kutsi lombono wagcwaliseka nangemcondvo longekwemfanekiso.
(Hezekeli 47:6) Yangibuta yatsi: “Ndvodzana yemuntfu, uyakubona-ke loku?” Yase iyangihola njalo yangibuyisela elusentseni lwemfula.
it-2 1001
Indvodzana Yemuntfu
EmiBhalweni yesiHebheru lamavi avela tikhatsi letinyenti encwadzini yaHezekeli, lapho Jehova abita Hezekeli ngekutsi ‘yindvodzana yemuntfu’ tikhatsi letingetulu kwa-90. (Hez 2:1, 3, 6, 8) Jehova wambita ngekutsi yindvodzana yemuntfu kuze akhombise kutsi Hezekeli abemane angumuntfu wasemhlabeni, loko kwagcizelela kutsi lomphrofethi lobekangumkhulumeli webantfu abengafani naNkulunkulu Lophakeme Jehova, lebekamtfume lomlayeto loya kubantfu. Jehova wambita kanjalo nemphrofethi Danyela kuDanyela 8:17.
Kufundvwa KweliBhayibheli
(Hezekeli 48:13-22) “Kugudla live lebaphristi, emaLevi ayawuba nesabelo lesingemakhilomitha lali-12 nesigamu budze, nemakhilomitha langaba sihlanu bubanti. Sebubonkhe budze baso buyawuba ngemakhilomitha langaba li-12 nesigamu, nemakhilomitha langaba sihlanu bubanti. 14 Abayikusitsengisa, futsi abayiwuntjintjisa nangalokuncane kwaso. Lena nguyona ncenye yelive yelikhetselo, akukafaneli yendluliselwe kuletinye tandla, ngobe ingcwele kuSimakadze. 15 “Lendzawo lesele lengemakhilomitha langaba li-12 nesigamu budze, nemakhilomitha langaba mabili nesigamu bubanti, yona ayisingcwele, kodvwa yekusetjentiswa ngunome ngumuphi umsebenti welidolobha, wekwakha tindlu newemadlelo etinkhomo. Lidolobha liyawubasenkhabeni yawo, 16 liyawuma kanje: Ngasenyakatfo liyawuba ngemamitha langaba ti-2 250 budze, ngaseningizimu libe ngulati-2 250, ngasemphumalanga libe ngemamitha lati-2 250 budze, nangasenshonalanga libe ngulati-2 250 budze. 17 Emadlelo alelidolobha ayawuba ngemamitha langaba li-125 ngasenyakatfo, nemamitha langaba li-125 ngaseningizimu, nemamitha langaba li-125 ngasemphumalanga, nemamitha langaba li-125 ngasenshonalanga. 18 Incenye lesele yaleyo ndzawo lesemnyeleni wendzawo lengcwele, igudla budze bayo, iyawuba ngemakhilomitha langaba sihlanu budze ngasemphumalanga, nemakhilomitha langaba sihlanu budze ngasenshonalanga. Sivuno sayo siyawukondla tisebenti takulelidolobha. 19 Balimi bakulelidolobha labayawulima kulo bayawube bachamuka kuto tonkhe tive tema-Israyeli. 20 Yonkhe leyo ndzawo iyawuba sikwele, emacala ayo ayawuba ngemakhilomitha langaba li-12 nesigamu lilinye. Njengesipho senu selikhetselo, niyawubeka eceleni lendzawo lengcwele kanye nendzawo yelidolobha. 21 “Loko lokuyawusala macala omabili alendzawo lengcwele, nalendzawo yelidolobha, kuyawuba kwembusi lobusako. Kuyawubheka ngasemphumalanga kusuka kulamakhilomitha langaba li-12 nesigamu alelithempeli kuya ngasemnyeleni wasemphumalanga, nangasenshonalanga kusuka kulamakhilomitha langaba li-12 nesigamu kuya emnyeleni wangasenshonalanga. Totimbili-ke letindzawo letigudla tabelo tetive, tiyawuba tembusi lobusako, nendzawo lengcwele lenendzawo lengcwelengcwele yasethempelini, iyawubasenkhabeni yato. 22 Ngako indzawo yemaLevi nendzawo yelidolobha iyawubasenkhabeni yalendzawo lengiyona iyembusi. Lendzawo yembusi iyawubasemkhatsini wemnyele wakaJuda nemnyele wakaBhenjamini.
SEPTEMBER 18-24
UMCEBO LOSEVINI LANKULUNKULU | DANYELA 1-3
“Kwetsembeka KuJehova Kuletsa Tibusiso”
(Danyela 3:16-20) BoShadraki, naMeshaki, na-Abednego baphendvula inkhosi, batsi: “Nkhosi Nebukhadnezari, tsine asidzingi kutivikela kuwe ngalendzaba. 17 Nasijikijelwa ekhatsi kulamalangabi emlilo lowesabekako nalohhumako, loNkulunkulu wetfu lesimkhontako unemandla ekusisindzisa kuwo, futsi uyakusephula esandleni sakho, nkhosi. 18 Kodvwa-ke nome angakakwenti loko, sifuna kutsi wena wati, nkhosi, kutsi tsine singeke sibakhonte labonkulunkulu bakho, nome sikhotsame kulesithico sakho segolide losimisile.” 19 Nebukhadnezari watfukutselela boShadraki, naMeshaki, na-Abednego, nesimo sakhe kubo sagucuka. Watfumela kutsi kubaswe lamalangabi emlilo lowesabekako nalohhumako kutsi ushise ngalokuphindvwe kasikhombisa, 20 watfuma lamanye emadvodza emphi labenemandla kakhulu kutsi abophe boShadraki, naMeshaki, na-Abednego bese abajikijela ekhatsi kulamalangabi emlilo lohhumako.
Londvolota Kwetsembeka Kwakho EMbusweni WaNkulunkulu
15 Sifuna kukhonta Jehova nganembeza lohlantekile, ngako ngaletinye tikhatsi sitawehluka kakhulu kubantfu lesisebenta nabo, lesifundza nabo, kubomakhelwane betfu nobe tihlobo tetfu. (1 Phetro 2:19) Jesu wasecwayisa ngekutsi labanye batasenyanya ngobe sehlukile. Khumbula kutsi linyenti lalabo labasiphikisako alati ngeMbuso waNkulunkulu. Ngako abacondzi kutsi kungani kubalulekile ngatsi kutsi setsembeke eMbusweni kunakubohulumende bebantfu.
16 Kute setsembeke kuJehova, kufanele simlalele ngisho nobe labanye bantfu bangasentani nobe batsini. (Danyela 3:16-18) Bantfu labasebasha bangase bakutfole kulukhuni kakhulu kutsi behluke kulabanye. Batali, sitani bantfwana benu kutsi babe nesibindzi esikolweni. Kungenteka bantfwana bakho bayesaba kwala kushayela ifulegi indesheni nobe bayesaba kwala kuhlanganyela kuleminye imikhosi yelive. Ekukhonteni kwemndeni, ningafundza kutsi Jehova utiva njani ngaletintfo. Bafundzise kutsi bangatichaza njani tinkholelo tabo ngendlela lecacile nalenenhlonipho. (Roma 1:16) Nangabe kunesidzingo, sita bantfwana bakho ngekutsi ukhulume nabothishela babo futsi ubachazele loko lesikukholelwako.
(Danyela 3:26-29) Nebukhadnezari wasondzela emnyango walomlilo lowesabekako nalohhumako longemalangabi lavutsako, wamemeta, watsi: “Shadraki, naMeshaki, nawe Abednego, nine tinceku taNkulunkulu Longetulu Kwako Konkhe, phumani! Wotani lapha!” Ngako boShadraki, naMeshaki, na-Abednego baphuma emlilweni, 27 kwatsi mpu kubo baholi, netindvuna, nebabusi, netati, basondzela kubo bababunganyela. Babona kutsi lomlilo awuzange ubatsintse emitimbeni yabo, ngisho nalunye nje lunwele lwetinhloko tabo aluzange seluhashuke; imijiva yabo ayizange ishe, babenganuki ngisho neliphungana nje lemlilo imbala. 28 Nebukhadnezari-ke wakhuluma watsi: “Akadvunyiswe Nkulunkulu waboShadraki, naMeshaki, na-Abednego lotfume ingilosi yakhe kutsi itewulamlela tinceku takhe! Babemetsembile bangete bawutsatsa umyalo wenkhosi, batimisela kulahlekelwa nakuphila kwabo kunekutsi bakhonte nome bakhotsamele lomunye nkulunkulu ngaphandle kwaNkulunkulu wabo. 29 “Ngako-ke sengikhipha umtsetfosimemetelo kutsi bonkhe bantfu bato tonkhe tive netilwimi labakhuluma lokuphambene naNkulunkulu waboShadraki, naMeshaki, na-Abednego abajutjwe batokwe babe ticucu, netindlu tabo tibhidlitwe tibe tindvundvuma tetimfuhlululu, ngobe kute lomunye nkulunkulu longasindzisa ngalendlela.”
Bani Nesibindzi—Jehova Unawe!
13 Ngelikhulu lesikhombisa B.C.E., emaHebheru lamatsatfu latinceku taJehova, akhonjiswa ngalokucacile kutsi Nkulunkulu uyababusisa bantfu labanekukholwa nesibindzi. INkhosi Nebukhadnezari yabita tonkhe tikhulu taseBhabhulona yatsi atikhotsamele sithico seligolide. Nobe ngubani lobengeke akwente loko, abetawujikijelwa emlilweni. Ngenhlonipho, lamaHebheru lamatsatfu atsi kuNebukhadnezari: “LoNkulunkulu wetfu lesimkhontako unemandla ekusisindzisa kuwo, futsi uyakusephula esandleni sakho, nkhosi. Kodvwa-ke nome angakakwenti loko, sifuna kutsi wena wati, nkhosi, kutsi tsine singeke sibakhonte labonkulunkulu bakho, nome sikhotsame kulesithico sakho segolide losimisile.” (Dan. 3:16-18) Kukhululwa lokumangalisako kwalamaHebheru lamatsatfu kuchazwe kuDanyela 3:19-30. Nanobe tsine singeke sibulawe ngekutsi sijikijelwe emlilweni, sihlangabetana netilingo letivivinya bucotfo betfu futsi singaciniseka ngekutsi Nkulunkulu utasibusisa ngekukhombisa kukholwa nesibindzi.
Funisisa Umcebo EVini LaNkulunkulu
(Danyela 1:5) Inkhosi yawehlukanisela sabelo sekudla kwawo onkhe emalanga neseliwayini lasetafuleni lenkhosi. Bekufanele aceceshwe iminyaka lemitsatfu, emvakwaloko bese angena emsebentini wenkhosi.
(Danyela 1:8) Kodvwa Danyela watincumela enhlitiyweni yakhe kutsi yena angeke atingcolise ngalokudla kwenkhosi kanye nangaleliwayini lakhona; wacela imvume endvuneni lenkhulu kutsi yena angatingcolisi ngalendlela.
it-2 382
Meshaki
Kunetizatfu letitsatfu letenta lamaHebheru lamatsatfu aphetsa ngekutsi kudla kudla kwenkhosi ‘bekutawangcolisa’: (1) Bantfu baseBhabhulona bebadla inyama yetilwane uMtsetfo waMosi lebewutsi tingcolile; (2) bebangeke bati kutsi letilwane betiphompiswe kahle yini nome betimane tekhanywa nje natibulawa; (3) Bantfu lebebangamkhonti Nkulunkulu bebavamise kucale banikele letilwane kubonkulunkulu babo ngaphambi kwekutsi batidle, ngako kudla inyama yaleto tilwane bekungakhombisa kutsi lamaHebheru anencenye ekukhonteni labonkulunkulu.—Dan 1:8; catsanisa na-1Ko 10:18-20, 28.
(Danyela 2:44) “Ngesikhatsi salawo makhosi, Nkulunkulu welizulu uyawumisa umbuso longasoze wabhujiswa lutfo, futsi ngeke unikwe labanye bantfu. Uyawupitjita yonkhe leminye imibuso uyicedze, kodvwa wona uyawukuma kuze kube phakadze.
w12 6/15 17, libhokisi
BOBANI LABAKHA ‘YONKHE LEMIBUSO’?
Siphrofetho lesikuDanyela 2:44 sitsi uMbuso waNkulunkulu ‘uyawupitjita yonkhe lemibuso uyicedze.’ Lesiphrofetho sibhekisela kuphela kulemibuso lemelelwa ngulesitfombe lesicwebetelako.
Kutsiwani ngayo yonkhe lena leminye imibuso? Siphrofetho lesikuSembulo sichaza kabanti ngayo. Sikhombisa kutsi “emakhosi emhlaba wonkhe” atawubutselwa ndzawonye kute amelane naJehova ‘ngelilanga lelikhulu laNkulunkulu, Somandla.’ (Semb. 16:14; 19:19-21) Ngako-ke, angeke kubhujiswe lemibuso lemelelwa ngulesitfombe lesicwebetelako kuphela, kodvwa nayo yonkhe leminye imibuso itawubhujiswa e-Amagedoni.
w01 10/15 6 ¶4
Yini Letawuletsa Injabulo Emhlabeni?
Imphendvulo itfolakala kuDanyela 2:44 lotsi: “Ngesikhatsi salawo makhosi, Nkulunkulu welizulu uyawumisa umbuso longasoze wabhujiswa lutfo, futsi ngeke unikwe labanye bantfu. Uyawupitjita yonkhe leminye imibuso uyicedze, kodvwa wona uyawukuma kuze kube phakadze.” Kungani uMbuso waNkulunkulu “uyawupitjita” yonkhe imibuso lesemhlabeni? Kungobe lemibuso ikhutsata bantfu kutsi bangamlaleli Nkulunkulu futsi batibuse, lokuyintfo leyakhutsatwa nguSathane kusukela ekucaleni, ensimini yase-Edeni. Labo labakhutsata bantfu kutsi batibuse batawubona lulaka lwaJehova. (Tihlabelelo 2:6-12; Sembulo 16:14, 16) Ngako, kufanele sitibute, ‘Ngisekela uMbuso waNkulunkulu yini nobe ngiyawuvukela?’
Kufundvwa KweliBhayibheli
(Danyela 2:31-43) “Wabuka, wena waphakathi, wabona kume embikwakho sitfombe lesikhulu, sasisikhulukati kusitfombe lesicwebetelako, sesabeka nawusibuka. 32 Inhloko yalesitfombe yayentiwe ngegolide lecengekile, sifuba saso nemikhono yaso iyesiliva, sisu saso nematsanga aso kulitfusi, 33 imilente yaso kuyinsimbi, tinyawo taso kuyinhlanganisela yensimbi nelibumba lelishisiwe. 34 Utsite usabukile, kwahleshulwa lidvwala, kodvwa alihleshulwanga tandla temuntfu. Lelidvwala lashaya lesitfombe etinyaweni taso letatitensimbi nelibumba, latiphihlita. 35 Lensimbi, nalelibumba, nalelitfusi, nalesiliva, nalegolide kwabhidlika kwaba ticucu ngasikhatsi sinye, kwaze kwafanana nemakhoba lasebaleni lekubhula ehlobo. Umoya wakuphephula konkhe, kwangete kwasala lutfo. Kodvwa lelidvwala lelalishaye lesitfombe lakhula laba yintsaba lenkhulu, lagcwala wonkhe umhlaba. 36 “Ngilo-ke leliphupho, manje inkhosi sitayichazela kutsi lisho kutsini. 37 Wena waphakathi, nkhosi, wena uyinkhosi yemakhosi. Nkulunkulu welizulu ukunike kubusa, nemandla, neligunya, neludvumo; 38 etandleni takho ubeke bantfu netilwane tesiganga kanye netinyoni telizulu. Nome ngukuphi lapho tidalwa tihlala khona, wena ukwente waba ngumbusi wato tonkhe. Wena ungulenhloko yegolide. 39 “Emvakwakho, kuyawuvela lomunye umbuso lomncane kunalowakho. Lolandzelako, ngumbuso wesitsatfu, umbuso welitfusi, uyawubusa umhlaba wonkhe. 40 Ekugcineni, kuyawuba nembuso wesine loyawucina ube njengensimbi, ngobe phela insimbi iyacheketa iphihlite konkhe, futsi-ke njengobe insimbi iphihlita tintfo tibe ticucu nje, kanjalo lombuso uyawucindzetela uchekete yonkhe lena leminye. 41 Njengobe ubonile nje kutsi tinyawo netintwane, incenye yako bekulibumba lelishisiwe kantsi lena lenye incenye bekuyinsimbi, ngako lowo kuyawuba ngumbuso lowehlukene ekhatsi; noko uyawuba nemandla ensimbi kuwo, kuye njengobe ubonile, lensimbi beyihlangene nelibumba. 42 Njengobe tintwane betihlanganiswe kwaba yinsimbi nelibumba, kanjalo nalowo mbuso nganhlanye uyawuba nemandla, kutsi nganhlanye ube yintekenteke. 43 Kantsi futsi njengobe ubone insimbi ihlanganiswe nelibumba lelishisiwe, kanjalo-ke nebantfu bayawulinga kubumbana ngekuganiselana bangabe basahlangana babe munye, kufanane nensimbi lengakabumbani nelibumba.
SEPTEMBER 25–OCTOBER 1
UMCEBO LOSEVINI LANKULUNKULU | DANYELA 4-6
“Uyachubeka Yini Ukhonta Jehova?”
(Danyela 6:7-10) Bengameli bembuso, netindvuna, netikhulu, nebeluleki kanye nebabusi bonkhe bavumelene ngekutsi inkhosi kufanele ikhiphe umtsetfosimemetelo bese icinisa lesimemetelo ngekutsi nome ngubani lothandaza kulomunye nkulunkulu nome umuntfu ngaphandle kwakho, nkhosi, kulamalanga langema-30 letako uyawujikijelwa emgodzini wemabhubesi. 8 Manje-ke, nkhosi, khipha lesimemetelo usibhale phansi, kuze singetiwuguculwa ngumuntfu, njengekwemitsetfo yemaMede nemaPheresiya lengeke iguculwe ngumuntfu.” 9 Ngako inkhosi Dariyusi, yase iwubhala phansi lomtsetfosimemetelo. 10 Watsi kube Danyela eve kutsi sekubhalwe lomtsetfosimemetelo, wahamba waya ekhaya lakhe ekamelweni lelisetulu, lapho emafasitelo akhona abevulekela ngaseJerusalema. Abeguca ngemadvolo katsatfu ngelilanga, athandaze, abonga Nkulunkulu wakhe, njengobe abevame kwenta ngaphambili.
w10 11/15 6 ¶16
Bantfu Labasha—Condziswani LiVi LaNkulunkulu
16 Kungani kufanele ufune kulalela Jehova ngisho nalapho uwedvwana? Khumbula loku: Ungamvisa buhlungu Jehova nobe umjabulise. (Gen. 6:5, 6; Taga 27:11) Konkhe lokwentako kuyamtsintsa Jehova, ngobe ‘uyakukhatsalela.’ (1 Phet. 5:7) Ufuna umlalele kute uzuze. (Isa. 48:17, 18) Ngesikhatsi letinye tetinceku taJehova taka-Israyeli wasendvulo tingasilaleli seluleko sakhe, tamvisa buhlungu. (Hla. 78:40, 41) Ngakulokunye, Jehova abemtsandza umphrofethi Danyela, nengilosi yakhe yate yambita ngekutsi ‘ngulotsandzekako.’ (Dan. 10:11) Kungani? Kungobe Danyela wahlala acotfo kuNkulunkulu, hhayi lapho asemkhatsini webantfu kuphela, kodvwa nalapho ayedvwana.—Fundza Danyela 6:10.
w06 11/1 24 ¶12
Unembono Lofana NewaJehova Yini Ngetintfo Letingcwele?
12 Akusimangalisi kwati kutsi tintfo letinyenti letihlobene nekuphila kwemaKhristu lagcotjiwe ebandleni lebuKhristu nebangani bawo titsatfwa njengaletingcwele. Buhlobo betfu naJehova buyintfo lengcwele. (1 Tikhronike 28:9; Tihlabelelo 36:7) Buligugu kakhulu kitsi kangangekutsi asivumeli lutfo kutsi ilimate buhlobo betfu naNkulunkulu. (2 Tikhronike 15:2; Jakobe 4:7, 8) Umthantazo udlala indzima lebalulekile ekulondvoloteni buhlobo betfu naJehova. Umphrofethi Danyela abewutsatsa njengentfo lebalulekile umthantazo kangangekutsi abehlala athantaza kuJehova ngisho nobe loko bekubeka kuphila kwakhe engotini. (Danyela 6:7-11) “Imithantazo yalabangcwele” nobe yemaKhristu lagcotjiwe ifaniswa nemphepho lebeyisetjentiswa nakukhontwa Nkulunkulu ethempelini. (Sembulo 5:8; 8:3, 4; Levithikhusi 16:12, 13) Loku kugcizelela kutsi umthantazo ungcwele. Kulilungelo lelikhulu kukhuluma neMbusi wako konkhe lokudaliwe! Kungako umthantazo siwutsatsa njengalongcwele.
(Danyela 6:16) Ngako inkhosi yatfumela livi, kwalandvwa Danyela, wajikijelwa emgodzini wemabhubesi. Inkhosi yakhuluma kuDanyela, yatsi: “Shangatsi Nkulunkulu wakho, lomkhonta njalonjalo, angakulamlela!”
(Daniel 6:20) Yatsi kube ifike edvute nemgodzi wemabhubesi, yamemeta Danyela ngeliphimbo lelidzabukile, yatsi: “Danyela, nceku yaNkulukulu lophilako, loNkulunkulu wakho, lomkhonta njalonjalo, ukhonile yini kukulamlela emabhubesini?”
w03 9/15 15 ¶2
Kungani Kufanele Sihlale Sithantaza?
2 Jehova abetiva njani ngaDanyela? Ngesikhatsi ingilosi Gabhriyeli ifika itophendvula lomunye wemithantazo yaDanyela, yatsi lomphrofethi “ungumuntfu lotsandzekile,” nobe “indvodza letsandzekile.” (Danyela 9:20-23; The New English Bible) Esiphrofethweni saHezekeli, Jehova watsi Danyela uyindvodza lelungile. (Hezekeli 14:14, 20) Kuyacaca kutsi njengobe Danyela abechubeka athantaza, buhlobo bakhe naJehova bebuchubeka bukhula futsi naDariyusi wakubona loko.—Danyela 6:16.
(Danyela 6:22, 23) Nkulunkulu wami utfumele ingilosi yakhe, lefike yavala imilomo yemabhubesi. Akangilimati, ngobe ngitfolakele ngite licala emehlweni akhe, kantsi nakuwe, nkhosi, kute lengikonile.” 23 Inkhosi yajabula kakhulu, yatfumela kutsi kuyewukhishwa Danyela emgodzini wemabhubesi. Danyela watsi nasakhishwe emgodzini wemabhubesi, kwangete kwatfolakala ngisho nemyocu emtimbeni wakhe, ngobe abemetsembile Nkulunkulu wakhe.
w10 2/15 18 ¶15
‘Umoya Namakoti Bachubeka Batsi: “Kota!”’
15 Danyela watsi asacitse busuku bonkhe asemgodzini wemabhubesi, inkhosi yeta yamemeta yatsi: “Danyela, nceku yaNkulunkulu lophilako, loNkulunkulu wakho, lomkhonta njalonjalo, ukhonile yini kukulamlela emabhubesini?” Danyela masinyane waphendvula: “Lunwele loludze, nkhosi! Nkulunkulu wami utfumele ingilosi yakhe, lefike yavala imilomo yemabhubesi. Akangilimati, ngobe ngitfolakele ngite licala emehlweni akhe, kantsi nakuwe nkhosi, kute lengikonile.” Jehova wambusisa Danyela ngobe ‘wacinisela ekumkhonteni.’—Dan. 6:19-22.
Funisisa Umcebo EVini LaNkulunkulu
(Danyela 4:10, 11) “‘Lena ngimibono lengayibona ngesikhatsi ngisalele embhedzeni wami: Ngatsi ngiyabuka, ngabona embikwami kume sihlahla, sisekhatsi nelive. Budze baso babesabeka. 11 Lesihlahla sakhula saba sikhulu, sacina futsi, sihloko saso saze satsintsa sibhakabhaka, sasibonakala emhlabeni wonkhe jikelele.
(Danyela 4:20-22) Lesihlahla losibonile, lesikhule sabuye sacina, nesihloko saso sitsintsa sibhakabhaka, sibonakala emhlabeni wonkhe, 21 sinemacembe lamahle netitselo letinyenti, sinekudla kwabo bonkhe, singumtfunti wekuhlala tilwane tesiganga, sinetidleke emagaleni aso kutsi kutekwakhela tinyoni tasemoyeni, 22 nguwe lesihlahla, nkhosi yeluhlanga! Ube mkhulu, waba nemandla, bukhulu bakho bukhule baze befikela etulu esibhakabhakeni, nembuso wakho wenaba waze wefika etindzaweni letikhashane emhlabeni.
w07 9/1 18 ¶5
Emaphuzu Lagcamile Encwadzi YaDanyela
4:10, 11, 20-22—Simelelani sihlahla lesikhulu lesabonwa nguNebukhednezari ephusheni? Lesihlahla sacale samelela Nebukhednezari njengenkhosi yembuso welive lonemandla. Kodvwa lombuso wakhula waze wafika “etindzaweni letikhashane emhlabeni,” ngako lesihlahla simelela lokukhulu. Danyela 4:17 uhlobanisa leliphupho nekubusa ‘kwaLosetikwako Konkhe.’ Ngaleso sizatfu, lesihlahla siphindze simelele nebukhosi baJehova bendzawo. Ngakho, leliphupho ligcwaliseka kabili—nakubusa Nebukhednezari nasebukhosini baJehova.
(Danyela 5:17) Danyela waphendvula inkhosi, watsi: “Letipho takho ungatigcinela tona, uyinike lomunye leyo mivuzo yakho. Noko lombhalo inkhosi ngitakuyifundzela wona ngiyichazele kutsi usho kutsini.
(Danyela 5:29) Ngekushesha Bhelshasari watfumela livi kutsi Danyela akembatsiswe ngaletibukhwebeletane, agacwe umgaco wegolide entsanyeni yakhe, entiwe abe ngumbusi wesitsatfu embusweni.
w88 10/1 30 ¶3-5
Imibuto Levela Kubafundzi
Ngesikhatsi umHebheru lobitwa ngekuthi nguDaniyeli angeniswa, inkhosi yamemeta yatsi akagcokiswe timphahla letibukhwebeletane, agacwe umgaco wegolide entsanyeni yakhe, entiwe abe ngumbusi wesitsatfu embusweni. Umphrofethi waphendvula ngenhlonipho watsi: “Letipho takho ungatigcinela tona, uyinike lomunye leyo mivuzo yakho. Noko lombhalo inkhosi ngitakuyifundzela wona ngiyichazele kutsi usho kutsini.”—Danyela 5:17.
Ngako-ke Danyela abengadzingi kufumbatsiswa nobe kubhadalwa kuze achazele inkhosi emagama lebekabhalwe elubondzeni. Inkhosi yayingatigcina tipho tayo nobe itinikete lomunye umuntfu. Danyela abetawuchazela inkhosi emagama lebekabhalwe elubondzeni, hhayi ngobe afuna lokutsite, kodvwa ngobe nguJehova, Nkulunkulu weliciniso abenikete emandla ekwenta njalo, loyo lobekatawehlulela iBhabhulona ngekushesha.
Njengobe sifundza kuDanyela 5:29, ngesikhatsi Danyela asawachazile emagama labebhalwe elubondzeni, inkhosi yatfumele livi kutsi aniketwe lokutsite. Daniyeli akazange atigcokisa yena letembatfo kodvwa watigcokiswa nguBhelishasari inkhosi lengaphikiswa. Nobe kunjalo, loko akuphikisani naDanyela 5:17, lapho umphrofethi akwenta kwakhanya kutsi abengenteli kutizuzisa yena.
dp 109 ¶22
Emagama Lamane Lashintja Live
22 Yalungiswa kanjalo-ke lempicabadala. IBhabhulona lenemandla beseyitawubhujiswa libutfo lemaMede nemaPheresiya. Nanobe simemetelo lesimayelana nembhubhiso besesiyicedze emandla, Bhelshasari waligcina livi lakhe. Watjela tinceku takhe kutsi tigcokise Daniyeli timphahla letibukhwebeletane, agacwe umgaco wegolide entsanyeni yakhe, entiwe abe ngumbusi wesitsatfu embusweni. (Daniyeli 5:29) Danyela wavuma ngobe bekabona kutsi loku bekuniketa Jehova ludvumo. Kungenteka kutsi Belshasari abecabanga kutsi Jehova angeke asayibhubhisa iBhabhulona ngobe yena sewunikete umphrofethi wakhe ludvumo. Nangabe kunjalo, abesasindvwe tinyawo.
Kufundvwa KweliBhayibheli
(Danyela 4:29-37) Emvakwetinyanga letili-12, yatsi inkhosi isahambahamba etulu eluphahleni lwesigodlo sayo saseBhabhulona, 30 yatsi: “Lena akusiyo yini iBhabhulona lenkhulu lengiyakhile yaba sigodlo sekuhlala inkhosi, ngemandla ami lamakhulu ngayakhela ludvumo lwebukhosi bami?” 31 Emavi abesesemlonyeni wayo, nayiva livi liphuma ezulwini, litsi: “Naku lese kumiselwe wena, nkhosi Nebukhadnezari: Emandla ebukhosi bakho asatsetfwe kuwe. 32 Wena sewutawukhishwa emkhatsini webantfu, uyewuhlala emkhatsini wetilwane tesiganga; utawudla tjani njengetinkhomo. Kutakwendlula tikhatsi letisikhombisa kuwe, uze uvume kutsi Longetulu Kwako Konkhe wengamele yonkhe imibuso yebantfu, nekutsi uyinika nome ngubani umuntfu latsandza kumupha yona.” 33 Ngekushesha nje loko lokwakukhulunyiwe ngaNebukhadnezari kwagcwaliseka. Wakhishwa emkhatsini webantfu, wadla tjani njengetinkhomo. Umtimba wakhe wanetfwa ngematolo asezulwini, tadzimate tinwele takhe takhula taba ngangetinsiba telusweti, netingalo takhe tafanana netingalo tenyoni. 34 “Ekugcineni kwaleso sikhatsi mine, Nebukhadnezari, ngaphakamisela emehlo ami ngabheka ngasezulwini, kukhanyelwa kwengcondvo yami kwabuyiselwa kimi. Ngabe sengidvumisa Longetulu Kwako Konkhe. Ngamhlonipha ngamdvumisa lowo lophila kuze kube phakadze. “Umbuso wakhe ungumbuso waphakadze; bukhosi bakhe buyawuhlala bumile titukulwane ngetitukulwane. 35 Tonkhe tive temhlaba titsatfwa njengelite. Wenta njengobe yena atsandza kuwo emandla asezulwini nakuto tive temhlaba. Kute namunye longavimbela sandla sakhe, nome atsi kuye: ‘Sewenteni?’ 36 “Ngasona leso sikhatsi lekwabuyiselwa ngaso kusanguluka kwengcondvo yami, kuhlonishwa kwami neludvumo lwami kwabuyiselwa kimi, kwaba ludvumo lwembuso wami. Beluleki bami netikhulu tami bangifunisisa bangibuyisela esihlalweni sami sebukhosi, ngaba ngulomkhulu kakhulu kwendlula kucala. 37 Manje, mine Nebukhadnezari, ngibabata ngiphakamise ngekudvumisa iNkhosi yelizulu, ngobe konkhe lekwentako kulungile, nato tonkhe tindlela tayo tiphelele ngekulunga. Labo labahamba ngekutigcabha, uyakwati kubatfobisa.”