Likhōhō—Li Tloaelehile Ebile li Tletse Hohle

Ka mongoli oa Tsoha! Kenya

HO KA etsahala hore ebe khōhō ke eona nonyana e fumanehang ka bongata ka ho fetisisa lefatšeng. Ho latela likhakanyo, ho na le likhōhō tse ka holimo ho limilione tse likete tse 13! ’Me nama ea eona e atile hoo selemo se seng le se seng ho jeoang lik’hilograma tse fetang limilione tse likete tse 33 tsa eona. Ho phaella moo, likhōhō li behela mahe a ka bang limilione tse likete tse 600 ka selemo lefatšeng ka bophara.

Linaheng tse ka Bophirimela, likhōhō li ngata ebile ha li theko e boima. Mashomeng a lilemo a fetileng, batho ba eang likhethong ba United States ba ile ba tšepisoa hore haeba ba ka khetha nkhetheng ea itseng, ba ne ba tla fumana nama ea khōhō e bapala bana malapeng a bona. Leha ho le joalo, kajeno khōhō ha e sa le sejo sa boemo bo phahameng kapa sona se bolokeloang ba itseng feela. Nonyana ee e ikhethang e ile ea fumaneha joang le hona ea ata hakaale joang? Hona ho thoe’ng ka lichaba tse futsanehileng? Na ho na le monyetla oa hore le tsona li be le eona ka bongata?

Histori ea Nonyana Ena

Nonyana ena e tsoa lelokong la khōhō e khubelu ea merung ea Asia. Ka potlako, batho ba ile ba sibolla hore khōhō e ka rueha habonolo. Ha ho makatse hore lilemo tse ka bang 2 000 tse fetileng, Jesu Kreste o ile a bua ka tsela eo ka eona khōhō e bokellang litsuonyana tsa eona tlas’a mapheo a eona a sireletsang. (Matheu 23:37; 26:34) Tšebeliso ea papiso e joalo e bontša hore batho ka kakaretso ba ne ba tloaelane le nonyana ena. Empa e bile feela ka mor’a lekholo la bo19 la lilemo moo ho hlahisoa ha likhōhō ka bongata hammoho le mahe e bileng khoebo e khōlō.

Kajeno, nama ea khōhō ke eona e atileng ka ho fetisisa. Likhōhō li ruiloe ke malapa a limilione—ho kopanyelletsa le a litoropong—bakeng sa ho itjella lapeng le ho li rekisa. Ha e le hantle, ke liphoofolo tse fokolang tse ruiloeng tse khonang ho ikatisa libakeng tse ngata tse fapaneng joalokaha likhōhō li khona. Linaha tse ngata li qapile mekhoa ea ho qhotsisa e lumellanang le boemo ba moo ba leholimo le litlhoko tsa tsona. Har’a tsona ke: Australorp ea Australia; Leghorn e tsebahalang, eo tšimoloho ea eona e leng Mediterranean empa ea tuma haholo United States; New Hampshire, Plymouth Rock, Rhode Island Red le Wyandotte, tseo kaofela li leng United States, le Cornish, Orpington le Sussex, Engelane.

Mekhoa e tsoetseng pele ea saense ea ho rua liphoofolo e entse hore ho rua likhōhō e be e ’ngoe ea liindasteri tsa temo tse atlehang ka ho fetisisa. United States, lihoai li sebelisa ka hloko mekhoa e laolehang ea ho li fepa le ho li koalla, hammoho le ho laola maloetse ka saense. Batho ba bangata ba nyatsa mekhoa ena ea ho li hlahisa ka bongata, ba e nka e le bokhopo. Empa sena ha sea thibela lihoai ho hlahisa mekhoa e eketsehileng e sebetsang ea ho qhotsisa linonyana tsena. Mekhoa ea morao tjena e etsa hore ho be bonolo hore motho a le mong a hlokomele likhōhō tse 25 000 ho ea ho tse 50 000. Ho nka likhoeli tse tharo feela hore linonyana tsena li fihle boimeng boo li ka rekisoang ha li le ho bona.a

Mohloli oa Nama

Etela hotele leha e ka ba efe, reschorente kapa sebaka sa ho jela se motseng leha e le ofe, ’me ke ka seoelo u ka fumanang nonyana ena e ruuoang e le sieo lenaneng la lijo tse phehoang. Ha e le hantle, libaka tse ngata tsa lijo tse phehoang ka lepotlapotla lefatšeng lohle li ikhetha ka ho rekisa nama ea khōhō. Ho na le lichaba tseo ho tsona khōhō e sa ntseng e le sejo sa liketsahalong tse khethehileng. Linaheng tse ling, tse kang India, ho na le litsela tse hlollang tsa ho pheha nonyana ena. Lijo tse kang khōhō e nōkiloeng ka pelepele e khubelu, lal murgi; khōhō e tsekolotsoeng, kurgi murgi; le khōhō e tlotsitsoeng ka khemere, adrak murgi, li latsoeha haholo!

Ke hobane’ng ha khōhō e tumme hakaale? Lebaka le leng ke hore hase lijo tse ngata tse lumelang ho phehoa ka litatso tsa mefuta-futa joaloka eona. U e rata ha e phehiloe joang? E halikiloe, e besitsoe, e phehiloe ka mouoane oa pitsa e koetsoeng, kapa e entsoe sechu? Phetla buka leha e le efe ea mopheho ’me u tla fumana mekhoa e mengata ea ho pheha khōhō e etselitsoeng hore leqa leha e le lefe la eona le hlabose.

Ka lebaka la ho ba teng linaheng tse ngata, khōhō e boetse e theko e tlaase. Litsebi thutong ea lijo li hlile li rata eona kaha e na le liprotheine, livithamine le liminerale tseo e leng tsa bohlokoa ’meleng oa motho. Leha ho le joalo, khōhō e na le lik’hilojule tse tlaase, le mafura a tlaase.

Ho Fepa Linaha Tse Tsoelang Pele

Ke ’nete hore hase linaha tsohle tse nang le lihlahisoa tsa khōhō ka bongata. Sena ke sa bohlokoa ha ho nahanoa ka tlaleho ea sehlopha sa nakoana sa Lekhotla la Saense le Theknoloji ea Temo, se itseng: “Ho hakanngoa hore palo ea baahi ba lefatše e tla nyolohela ho limilione tse likete tse 7,7 ka selemo sa 2020 . . . Leha ho le joalo, boholo ba keketseho ea baahi (95%) ho bonahala eka e tla ba teng linaheng tse tsoelang pele.” Polelo ena e ba ea bohlokoa le ho feta ha ho nahanoa hore ho se ho ntse ho e-na le batho ba limilione tse 800 ba sotlehang ka lebaka la khaello ea phepo e nepahetseng!

Leha ho le joalo, litsebi tse ngata li nka hore likhōhō li ne li ka phetha karolo ea bohlokoa ho fepeng batho bana ba lapileng le ho faneng ka chelete e hlokahalang ho lihoai. Bothata ke hore ho rua linonyana tsena ka bongata e ka ba phephetso ho lihoai tse futsanehileng. Taba ke hore lichabeng tse futsanehileng, likhōhō li ruuoa lipolasing tse nyenyane, tsa mahaeng kapa lijareteng. ’Me linaheng tse joalo, hase hangata likhōhō li behoang sebakeng se sireletsehileng. Motšehare, linonyana tsena li lumelloa ho lelera le ho ipatlela lijo, li khutlele hae mantsiboea, ka linako tse ling e le ho tla hloella lifateng kapa ho kena lihokong tsa tšepe.

Ha ho makatse hore linonyana tse ngata tse hōlisoang ka mekhoa eo lia shoa—tse ling ka lebaka la boloetse ba phamokate, tse ling ka lebaka la ho jeoa ke liphoofolo tse ling kapa batho. Lihoai tse ngata ha li na tsebo kapa oona mokhoa oa ho fepa likhōhō hantle, li sitoa ho fana ka bolulo bo nepahetseng bakeng sa tsona kapa hona ho li sireletsa maloetseng. Ka lebaka lena, ho qaliloe lenaneo la ho thusa lihoai ka ho li ruta linaheng tse tsoelang pele. Ka mohlala, Mokhatlo oa Lijo le Temo oa Machaba a Kopaneng haufinyane tjena e sa tsoa qala lenaneo la lilemo tse hlano la “ho ruisa bafutsana ba mahaeng a Afrika molemo ka ho eketsa tlhahiso ea likhōhō.”

Ho sa letetsoe ho bona hore na mananeo a joalo a entsoeng ka sepheo se setle a tla hlahisa eng. Ka hona, ke hantle hore baahi ba linaheng tse ruileng ba nahane taba ea hore ntho e tloaelehileng ho bona joaloka leqa la nama ea khōhō e ka ’na ea e-ba ntho e sa fumaneheng habonolo ho baahi ba bangata lefatšeng. Ho ba joalo, khopolo ea ‘nama ea khōhō e bapalang bana’ e ka bonahala e le toro e ke keng ea finyelloa.

Haeba u rata ho fumana boitsebiso bo eketsehileng kapa ho ba le motho ea u etelang ho u khannela thuto ea lehae ea Bibele e sa lefelloeng, ka kōpo ngola ’me u romelle lebitso la hao le aterese ea hao ea lapeng ho Jehovah’s Witnesses, Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740, South Africa, kapa atereseng e loketseng ho tse thathamisitsoeng leqepheng la 5.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Lebokose/Litšoantšo tse leqepheng la 32]

Ho Sebetsana le Nama e Tala ea Khōhō ka Tsela e Sireletsehileng

“Nama e tala ea khōhō e ka ’na ea e-ba le likokoana-hloko tse kotsi, tse kang baktheria ea salmonella, ka hona, ke habohlokoa ho ela hloko tsela eo e lokisoang ka eona. Kamehla hlapa matsoho a hao, hlatsoa thipa le moo u sehelang nama teng ka metsi a chesang a nang le sesepa pele le ka mor’a hore u tšoare nama ea khōhō. Ho molemo ho sehela nama nthong eo u ka khonang ho e hlatsoa ka metsi a chesang haholo . . . ’me haeba ho khoneha, ho sebelisetsa ntho eo ho seha nama ea khōhō e tala feela. Qhibilihisa nama ea khōhō ka ho feletseng pele u e pheha.”—The Cook’s Kitchen Bible.

[Litšoantšo tse leqepheng la 30]

Mefuta e meng ea likhōhō ke White Leghorn, Gray Jungle Fowl, Orpington, Polish le Speckled Sussex

[Tlhaloso ea Moo Setšoantšo se Nkiloeng Teng]

All except White Leghorn: © Barry Koffler/www.feathersite.com

[Litšoantšo tse leqepheng la 31]

Ho etsoa boiteko ba ho thusa lihoai tsa linaheng tse tsoelang pele hore li eketse tlhahiso ea tsona ea likhōhō

[Setšoantšo se leqepheng la 31]

Karolo ea 90 lekholong ea likhōhō United States e rueloa nama