Pale ea Bophelo
Ke Thusitsoe ho Hlōla Lihlong Tsa Ka
JOALOKAHA HO BOLETSE RUTH L. ULRICH
Ke ile ka tlakoloha ’me ka llela hona moo setupung se ka pel’a monyako oa moruti. O ne a qeta ho kolokisa liqoso tsa bohata khahlanong le Charles T. Russell, ea ileng a sebeletsa e le mopresidente oa pele oa Watch Tower Bible and Tract Society. E-re ke hlalose hore na ho tlile joang hore ke etele batho ka tsela eo, ha ke ne ke sa le ngoananyana.
KE TSOALETSOE lelapeng le ratang bolumeli haholo polasing e ’ngoe ea Nebraska, U.S.A., ka 1910. Lelapa leso le ne le bala Bibele hammoho hoseng ho hong le ho hong le mantsiboea a mang le a mang ka mor’a lijo. Ntate e ne e le molebeli oa sekolo sa Sontaha kerekeng ea Methodiste torotsoaneng ea Winside, e bohōle ba lik’hilomithara tse ka bang tšelela ho tloha polasing eso. Re ne re e-na le kariki ea lipere e nang le lifensetere tse koaloang, e le hore ho sa tsotellehe boemo ba leholimo, re ka ea kerekeng ka Sontaha hoseng.
Ha ke le lilemo tse ka bang robeli, khaitseli ea ka ea lesea e ile ea tšoaroa ke pholio, ’me ’Mè o ile a e isa hore e e’o phekoloa sepetleleng sa batho ba kulang haholo sa Iowa. Ho sa tsotellehe ho mo hlokomela ka boitelo, khaitseli ea ka e ile ea hlokahala ba sa ntse ba le moo. Leha ho le joalo, ka nako eona eo, hona moo Iowa, ’Mè o ile a kopana le Seithuti sa Bibele, kamoo Lipaki tsa Jehova li neng li bitsoa kateng ka nako eo. Ba ile ba ba le lipuisano ka makhetlo a mangata, ’me ’Mè o bile a ea le mosali eo libokeng tse ling tsa Liithuti tsa Bibele.
Ha ’Mè a khutlela hae, o ile a tla le meqolo e mengata ea Studies in the Scriptures, e neng e hatisitsoe ke Mokhatlo oa Watch Tower. O ile a kholiseha ka potlako hore Liithuti tsa Bibele li ruta ’nete le hore lithuto tsa ho se shoe ha moea oa motho le tlhokofatso ea ka ho sa feleng ea ba khopo hase ’nete.—Genese 2:7; Moeklesia 9:5, 10; Ezekiele 18:4.
Leha ho le joalo, Ntate o ile a halefa haholo, ’me a hanyetsa boiteko ba ’Mè ba ho ea libokeng tsa Liithuti tsa Bibele. Ntate o ile a tsoela pele ho ea kerekeng le ’na le khaitseli ea ka Clarence. Empa ha a le sieo lapeng, ’Mè o ne a ithuta Bibele le rōna. Ka lebaka leo, rōna bana re ile ra ba le monyetla o motle oa ho bapisa lithuto tsa Liithuti tsa Bibele le tsa kereke ea rōna.
’Na le Clarence re ne re e-ba teng kamehla sekolong sa Sontaha kerekeng, ’me Clarence o ne a botsa mosuoe lipotso tseo a sitoang ho li araba. Ha re fihla lapeng, re ne re bolella ’Mè, ’me sena se etsa hore re buisane halelele ka litaba tsena. Qetellong, ke ile ka tlohela kereke ’me ka qala ho ba teng libokeng tsa Liithuti tsa Bibele le ’Mè, ’me nakoana ka mor’a moo Clarence le eena o ile a e tlohela.
Ho Loana ka Katleho le Lihlong
Ka September 1922, ’na le ’Mè re ile ra ba teng kopanong e sa lebaleheng ea Liithuti tsa Bibele Cedar Point, Ohio. Ke sa ntsane nka bona lesela lane le leholo ha le phutholoha ha Joseph F. Rutherford, eo ka nako eo e neng e le mopresidente oa Mokhatlo oa Watch Tower, a phehella bamameli ba fetang 18 000, ka mantsoe a leseleng leo: “Phatlalatsang Morena le ’Muso.” Ke ile ka ameha ka ho teba ’me ka ikutloa hore ho potlakile ho bolella ba bang ka litaba tse molemo tsa ’Muso oa Molimo.—Matheu 6:9, 10; 24:14.
Likopanong tse ileng tsa tšoaroa ho tloha ka 1922 ho fihlela ka 1928, ho ile ha amoheloa letoto la liqeto, ’me molaetsa oa tsona o ile oa kenyelletsoa lipampitšaneng tseo Liithuti tsa Bibele li neng li li abela batho lefatšeng lohle ka mashome a limilione. Ke ne ke le mosesaane ke le molelele—ba ne ba mpitsa lekesi—’me ke ne ke matha ka ntlo le ntlo ke fana ka molaetsa ona o hatisitsoeng. Ke ne ke thabela mosebetsi ona haholo. Leha ho le joalo, ke ne ke thatafalloa ho bua malapeng, ke bolella ba bang ka ’Muso oa Molimo.
Taba ke hore, ke ne ke le lihlong hoo ke neng ke tšaba leha ’Mè a mema seng se sengata haholo selemo le selemo. Ke ne ke nyamella ka kamoreng ea ka ebe ke lula moo. Ka lekhetlo le leng, ’Mè o ne a batla ho nka foto ea lelapa kaofela, eaba o mpolella hore ke tsoe. Kaha ke ne ke sa batle ho nka foto le bona, ke ile ka meketsa ha a nkhulela ka ntle ho kamore ea ka.
Leha ho le joalo, letsatsi le ile la tla leo ka lona, ka lebaka la boikemisetso, ke ileng ka kenya lingoliloeng tsa Bibele ka mokotlaneng. Ka makhetlo ke ile ka re, “Nke ke ka ho etsa,” empa ka motsotso o latelang ke ipolelle, “Ke tlameha ho ho etsa.” Qetellong, ka kena tseleng. Ka mor’a moo, ke ile ka thaba haholo hore ke ile ka ba le sebete sa ho ea. Ke ne ke thabisitsoe haholo ke hore ke phethile mosebetsi, eseng ho o etsa ka bohona. Ke hoo e ka bang ka nako eo moo ke ileng ka kopana le moruti ea boletsoeng pejana, ’me ka tloha moo ke lla. Ka mor’a nako le ka thuso ea Jehova, ke ile ka tseba ho bua le batho matlung a bona, ’me thabo ea ka e ile ea eketseha. Joale, ka 1925, ke ile ka tšoantšetsa boinehelo ba ka ho Jehova ka kolobetso ea metsing.
Ho Qalisa Tšebeletsong ea Nako e Tletseng
Ha ke le lilemo li 18, ke ile ka reka koloi ka chelete eo ke neng ke e fumane e le lefa ho nkhono, moholoane oa ’Mè, eaba ke qala ho bula maliboho, kamoo tšebeletso ea nako e tletseng e bitsoang kateng. Lilemo tse peli hamorao, ka 1930, ’na le mphato e mong oa ka oa pula-maliboho re ile ra amohela kabelo ea boboleli. Ka nako eo, Clarence le eena o ne a se a qalile ho bula maliboho. Nakoana ka mor’a moo o ile a amohela memo ea ho ea sebetsa Bethele, ntlo-khōlō ea Lipaki tsa Jehova e Brooklyn, New York.
Hoo e ka bang ka nako eo, batsoali ba rōna ba ile ba arohana, kahoo, ’na le ’Mè re ile ra etsetsoa k’haravene eaba re qala ho bula maliboho hammoho. Sena se etsahetse nakong ea ha United States e hlaseloa ke ho Putlama ho Hoholo ha Moruo. Ho tsoela pele mosebetsing oa bopula-maliboho ho ile ha fetoha phephetso e matla, empa re ne re ikemiselitse hore re se ke ra tlohela. Re ne re amohela likhoho, mahe, meroho, hammoho le lintho tse kang libeteri tsa khale le alominiamo e lahliloeng ha re fana ka lingoliloeng tsa Bibele. Libeteri tsa khale le alominiamo tsona re ne re li rekisa hore re reke peterole ea koloi le ho lefella litšenyehelo tse ling. Hape ke ile ka ithuta ho loetsa litšepe tsa koloi le ho chencha oli ea eona e le hore re boloke chelete. Re ile ra bona ha Jehova a tšepahala tšepisong ea hae, a bula tsela ea ho re thusa ho hlōla litšitiso.—Matheu 6:33.
Ke ea Likabelong Tsa Boromuoa
Ka 1946, ke ile ka memeloa ho ba setho sa sehlopha sa bosupa sa Sekolo sa Bibele sa Gileade sa Watchtower, se neng se le haufi le South Lansing, New York. Ka nako eo, ’na le ’Mè re ne re se re qetile lilemo tse fetang 15 re bula maliboho hammoho, leha ho le joalo o ne a sa batle ho ntlhōlisa monyetla oa ho koetlisetsoa mosebetsi oa boromuoa. Kahoo, o ile a nkhothalletsa ho amohela tokelo ea ho ea Sekolong sa Gileade. Hoba ke qete, ’na le Martha Hess oa Peoria, Illinois, re ile ra panoa ’moho. Re e-na le ba bang ba babeli, re ile ra fuoa kabelo Cleveland, Ohio, ra qeta selemo teng ha re ntse re letetse ho fuoa kabelo ea mose ho maoatle.
Kabelo eo re ile ra e fuoa ka 1947. ’Na le Martha re ile ra abeloa Hawaii. Kaha ho ne ho le bonolo ho kena lihlekehlekeng tsena, ’Mè o ile a tla ’me a lula haufi le rōna motseng oa Honolulu. O ne a fokolloa ke bophelo, kahoo, ntle ho ho hlokomela mesebetsi ea ka ea boromuoa, ke ne ke thusa ’Mè. Ke ile ka khona ho mo hlokomela ho fihlela a hlokahalla Hawaii ka 1956, a e-na le lilemo tse 77. Ha re fihla, ho ne ho e-na le Lipaki tse ka bang 130 Hawaii, empa ha ’Mè a hlokahala, li ne li se li feta sekete, ’me baromuoa ba ne ba se ba sa hlokahale.
Eaba ’na le Martha re amohela lengolo le tsoang Mokhatlong oa Watch Tower le neng le re fa monyetla oa kabelo ea Japane. Ntho ea pele eo re neng re amehile ka eona e ne e le hore na lilemong tsa rōna, na re tla tseba ho ithuta puo ea Sejapane. Ka nako eo ke ne ke le lilemo li 48, ’me Martha o ne a le monyenyane ho ’na ka lilemo tse ’nè feela. Empa re ile ra tlohella taba ena matsohong a Jehova eaba re amohela kabelo eo.
Hantle feela ka mor’a kopano ea machaba ea 1958 Yankee Stadium le Polo Grounds tsa New York City, re ile ra kena tseleng ka sekepe ho leba Tokyo. Re ile ra tsokotsoa ke leholiotsoana ha re atamela boema-kepe ba Yokohama, moo re ileng ra khahlametsoa ke Don le Mabel Haslett, Lloyd le Melba Barry le baromuoa ba bang. Ka nako eo, ho ne ho e-na le Lipaki tse 1 124 feela Japane.
Ka potlako re ile ra qala ho ithuta leleme la Sejapane le ho kopanela tšebeletsong ea ntlo le ntlo. Seo re neng re tla se bolella batho ka Sejapane, re ne re se ngola ka alfabeta ea Senyesemane, ’me re se bala. Beng ba matlo ba ne ba araba ka ho re: “Yoroshii desu” kapa, “Kekko desu,” tseo re ileng ra ithuta hore li bolela, “Ke hantle,” kapa “Ho lokile.” Empa e ne e se kamehla re neng re tseba hore na mong’a ntlo oa thahasella kapa che, hobane mantsoe ao a ne a boetse a sebelisetsoa ho hana. Se boleloang se ne se itšetleha ka molumo oa lentsoe la motho kapa ka tšobotsi ea hae ea sefahleho. Ho ile ha re nka nako ho tseba ho li khetholla.
Liphihlelo Tse Ileng Tsa Nthabisa
Nakong eo ke neng ke ntse ke loanela ho tseba puo, ke ile ka etela hostele ea K’hamphani ea Mitsubishi ka letsatsi le leng ’me ka teana le mosali e mong ea lilemo li 20. O ile a tsoela pele hantle tsebong ea Bibele ’me a kolobetsoa ka 1966. Selemo hamorao o ile a qala ho bula maliboho ’me ka potlako ka mor’a moo a khetheloa ho ba pula-maliboho ea khethehileng. E bile eona ho fihlela kajeno. Kamehla ke ’nile ka susumetsoa ke ho bona kamoo ho tloha bocheng ho ea pele a sebelisitseng nako ea hae le matla tšebeletsong ea nako e tletseng kateng.
Ho emela ’nete ea Bibele ke phephetso e matla ka ho khetheha ho batho ba phelang lichabeng tseo e seng tsa Bokreste. Leha ho le joalo, ba bangata ba ’nile ba sebetsana le phephetso ena ka katleho, ho akarelletsa le ba bangata bao ke ithutileng Bibele le bona. Ba lahlile lialetare tse bitsang chelete e ngata tsa Bobuddha le tsa Boshinto tseo ka tloaelo li fumanehang matlung a Majapane. Kaha ka linako tse ling batho bao motho a amanang le bona ba nka liketso tse joalo hampe ka hore ke ho hlompholla baholo-holo, ho hloka sebete ho ba bacha hore ba etse sena. Liketso tsa bona tse etsoang ka sebete li re hopotsa tsa Bakreste ba pele ba ileng ba lahla lintho tse amanang le borapeli ba bohata.—Liketso 19:18-20.
Ke hopola seithuti se seng sa Bibele sa ’m’a lelapa ea neng a lokisetsa ho falla Tokyo le lelapa la hae. O ne a batla ho fallela ntlong e ncha e se nang lintho tse amanang le bolumeli ba bohetene. Kahoo, o ile a bolella monna oa hae ka takatso ea hae, ’me monna o ile a ithaopela ho sebelisana le eena. O ne a mpolella sena ka thabo empa joale a hopola hore o pakile pitsa ea lipalesa ea ’mabole e khōlō, e bitsang chelete e ngata eo a neng a e rekile hobane ho ne ho boleloa hore e tiisa hore thabo e ba teng ka lelapeng. Kaha o ne a belaela hore e amana le borapeli ba bohata, o ile a e pshatla ka hamore eaba oa e lahla.
Ho bona mosali enoa le ba bang ba lahla ka boithatelo lintho tse bitsang chelete e ngata tse amanang le borapeli ba bohata ’me ka sebete ba qala bophelo bo bocha ba ho sebeletsa Jehova, e bile phihlelo e putsang le e khotsofatsang ka ho fetisisa ho ’na. Kamehla ke leboha Jehova ka hore ke khonne ho thabela lilemo tse fetang tse 40 tšebeletsong ea boromuoa Japane.
“Mehlolo” ea Kajeno
Ha ke hetla morao lilemong tse fetang 70 tseo ke bileng tšebeletsong ea nako e tletseng ka tsona, ke tsota seo ke se bonang e le mehlolo ea kajeno. Ha ke le mocha ea neng a e-na le bothata ba ho ba le lihlong, ho ne ho se mohla ke neng ke nahana hore nka qeta bophelo bohle ba ka ke ithaopela ho bua le batho ka ’Muso oo ba bangata ba sa batleng ho utloa letho ka oona. Leha ho le joalo, hase ’na feela ea khonneng ho etsa seo empa ke bone ba bang ba makholo, haeba e se ba likete, ba etsa se tšoanang. Ba entse seo ka katleho hoo Lipaki tse neng li le ka holimonyana ho sekete ha ke fihla Japane ka 1958, li seng li eketsehile ho ba ka holimo ho tse 222 000 kajeno!
Ha ’na le Martha re fihla Japane ka lekhetlo la pele, re ile ra abeloa ho lula ofising ea lekala ea Tokyo. Ka 1963 ho ile ha hahoa mohaho oa lekala o nang le mekato e tšeletseng setšeng seo, ’me haesale re lula teng ho tloha ka nako eo. Ka November 1963 re ne re le har’a ba 163 ba neng ba le teng puong ea nehelo e neng e fanoa ke molebeli oa rōna oa lekala, Lloyd Barry. Ka nako eo re ne re se re le Lipaki tse ka bang 3 000 Japane.
E bile thabo ho bona mosebetsi oa ho bolela ka ’Muso o hōla ka potlako, ho fihlela re e-ba ka holimo ho ba 14 000 ka 1972 ha ho ne ho phethoa lekala le lecha le atolositsoeng motseng oa Numazu. Empa ka 1982 ho ne ho e-na le baboleli ba ’Muso ba fetang 68 000 Japane, ’me ho ile ha hahoa mehaho ea lekala e meholoanyane motseng oa Ebina, lik’hilomithara tse ka bang 80 ho tloha Tokyo.
Ho sa le joalo, mohaho oo e neng e le oa lekala o bohareng ba Tokyo o ile oa nchafatsoa. Ka mor’a nako, o ile oa sebetsa e le lehae la baromuoa bakeng sa baromuoa ba fetang 20 ba sebelelitseng Japane ka lilemo tse 40 kapa tse 50 kapa ho feta, ho akarelletsa ’na le mphato oa ka oa lilemo, Martha Hess. Ngaka e ’ngoe le mosali oa eona, eo e leng mooki, le bona ba lula lehaeng la rōna. Baa re hlokomela, ka lerato ba hlokomela litlhoko tsa rōna tsa bophelo. Haufinyane, basebetsi ba ile ba eketsoa ka mooki a le mong, ’me barali ba bang babo rōna ba Bakreste ba tla joaloka bathusi ba baoki motšehare. Litho tse peli tsa lelapa la Bethele le Ebina li tla ka ho fapanyetsana, ho tla re phehela le ho hloekisa lehae la rōna. Ka sebele, Jehova o bile molemo ho rōna.—Pesaleme ea 34:8, 10.
Ketsahalo ea bohlokoa bophelong ba ka ba boromuoa e bile ka November ngoahola, lilemo tse 36 ka mor’a ho neheloa ha mohaho oo rōna baromuoa ba khale ba bangata re lulang ho oona. Ka la 13 November, 1999, ke ne ke le har’a ba 4 486, ho akarelletsa Lipaki tsa khale tse makholo tse tsoang linaheng tse 37, ba bileng teng ha ho neheloa mehaho e atolositsoeng ea lekala la Japane la Watch Tower Bible and Tract Society le Ebina. Hona joale, ho na le ba ka bang 650 lelapeng la lekala leo.
Lilemong tse ka bang 80 ho tloha ha ke sa le lihlong ho ea ka ntlo le ntlo ho ea fana ka molaetsa ea Bibele, Jehova e ’nile ea e-ba mothusi oa ka ea ’matlafatsang. O nthusitse ho hlōla lihlong tsa ka. Ke lumela ka tieo hore Jehova a ka sebelisa leha e le mang ea behileng tšepo ea hae ho eena, esita le ba lihlong ka ho fetisisa joaloka ’na. Ke bophelo bo khotsofatsang hakaakang boo ke bo phetseng ha ke ntse ke bua le basele ka Molimo oa rōna, Jehova!
[Setšoantšo se leqepheng la 21]
’Na, ’Mè le Clarence, ea neng a re etetse a e-tsoa Bethele
[Setšoantšo se leqepheng la 23]
Litho tsa sehlopha sa rōna li ithutela mohloeng Sekolong sa Gileade se haufi le South Lansing, New York
[Setšoantšo se leqepheng la 23]
Ka ho le letšehali: ’Na, Martha Hess le ’Mè, Hawaii
[Setšoantšo se leqepheng la 24]
Ka ho le letona: Litho tsa lehae la rōna la baromuoa la Tokyo
[Setšoantšo se leqepheng la 24]
Ka tlaase: ’Na le mphato oa ka oa lilemo, Martha Hess
[Setšoantšo se leqepheng la 25]
Mehaho ea rōna ea lekala e atolositsoeng Ebina e ile ea neheloa ngoahola ka November