Tokelo ea Molao ea ho Hlokomela Ngoana Pono e Leka-lekaneng

HANGATA, phephetso ea sebele e tla ka mor’a tlhalo ha ho loaneloa ho fumana kameho e lerato ho ngoana le ho mo laola. Polelo e reng “Ho hlokahala mahlakore a mabeli hore ntoa e be teng” hase kamehla e leng ’nete. Ho ka ’na ha e-ba le motsoali a le mong feela ea hatellang ea batlang hore lintho li etsoe ho ea ka tsela ea hae. ’Muelli e mong oa molao oa lelapa oa Toronto, Canada, o ile a hlokomela: “Molaong oa lelapa, ntho e ’ngoe le e ’ngoe e ferekanya maikutlo ’me e ama pelo.”

Ho e-na le ho nahana ka se molemong oa ngoana, batsoali ba bang ba lulela ho lelefatsa qabang ka ho hlahlela liqoso tse sa ameheng. Ka mohlala, ba bang ba lekile ho fana ka bopaki ba hore tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana e lokela ho fetoloa hobane motsoali e le e mong oa Lipaki tsa Jehova ’me a tla thibela ngoana ho thabela ‘bophelo bo tloaelehileng.’

Motsoali eo e seng Paki a ka ’na a tseka taba ea ho ketekoa ha matsatsi a tsoalo, Keresemese, kapa esita le Halloween. Ba bang ba ka ’na ba belaela ka hore ho ba karolo le ho amoheleha ha ngoana sechabeng ho tla sitiseha haeba ngoana a etsa qeto ea ho se lumelise folakha. Kapa ba bang ba ka ’na ba bolela hore ngoana o tla holofala kelello ke ho tsamaea le motsoali ba ntse ba bua le ba bang ka Bibele. Batsoali ba bang bao e seng Lipaki ba ’nile ba belaela ka hore bophelo ba ngoana bo ne bo tla ba kotsing ka lebaka la hore motsoali eo e leng Paki a ke ke a fana ka tumello ea hore ngoana a tšeloe mali.

Mokreste a ka tobana le phephetso ea khang e amang maikutlo joalo joang? Ho arabela ka ho nkeha maikutlo—“ho busetsa molamu sefateng”—ho ke ke ha thusa. Haeba bothata bo isoa ka pel’a moahloli, motsoali ka mong o tla ba le monyetla oa ho ikarabella. Ke habohlokoa haholo ho hopola keletso ea Bibele: “Jarisa Jehova phahlo tsa hao, ’me o tla u tšehetsa; a ke ke a lumela hore ea lokileng a ’ne a sisinngoe.” (Pesaleme ea 55:22) Ka ho thuisa ka sena le ka ho sebelisa melao-motheo ea Bibele, batsoali ka thuso ea Jehova ba ka khona ho sebetsana ka katleho le ntho leha e le efe e etsahalang e amang ho fanoa ha tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana.—Liproverbia 15:28.

Ho ba le Kahlolo e Molemo

Lithahasello tse molemong oa ngoana ke tsona tseo e leng taba ea sehlooho. Haeba motsoali a batla ho fetang ho lebeletsoeng, a ka ’na a lahleheloa ke tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana ’me a fumana hore esita le tokelo ea hae ea ho mo etela ea lekanyetsoa. Motsoali ea bohlale o itšoara ka tsela e nang le khotso, o hopola keletso ea Bibele: “Le se ke la busetsa bobe ka bobe ho mang kapa mang. . . . Le fe khalefo sebaka . . . U se ke ua itlohella hore u hlōloe ke bobe, empa u ’ne u hlōle bobe ka molemo.” (Baroma 12:17-21) Ebang ba ka khotla, ka ofising ea ’muelli oa molao, kapa ba na le motho ea lekanyetsang ho fanoa ha tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana, batsoali ba lokela ho etsa hore “ho ba le kahlolo e molemo ha [bona] ho tsejoe ke batho bohle.”—Bafilippi 4:5.

Ka linako tse ling molekane ea nang le bora o tla leka ho thetsa ba bang ka ho hlahisa mathata a khelosang le a inahaneloang. Ke bohlale ho loantša tšekamelo ea botho e leng ho loloma ke mantsoe ana a hlabang. Bophelo bo botle ’meleng, bolumeli le thuto ke tsona lintho tseo balekane ba nang le bora ba ratang haholo ho li sebelisa e le ho loha leqheka nyeoeng ea ho fumana tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana.—Liproverbia 14:22.

Ho ba le kahlolo e molemo ho akarelletsa bokhoni ba ho nahanela maemo le ho etsa tumellano e hlokang leeme. Ha ho motsoali ea lokelang ho lebala hore esita le ka mor’a hore ba hlalane, ngoana o ntse a e-na le batsoali ba babeli. Batsoali ba hlalane empa ha baa hlala ngoana. Kahoo, ntle le maemong a feteletseng, motsoali e mong le e mong o lokela ho ba le bolokolohi ba ho itšoara joaloka motsoali ha a e-na le ngoana. Motsoali ka mong o lokela ho ba le bolokolohi ba ho hlahisa maikutlo le litekanyetso tsa hae le ho kopanela le ngoana mesebetsing e molaong, ea bolumeli kapa e meng e itseng.

A re hlahlobeng liphello tse ka ’nang tsa hlaha nyeoeng ka ’ngoe: (1) tokelo e kopanetsoeng ea molao ea ho hlokomela ngoana, (2) tokelo ea motsoali a le mong ea molao ea ho hlokomela ngoana le (3) tokelo e behetsoeng meeli ea ho etela ngoana. Ho na le phapang efe pakeng tsa tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana e kopanetsoeng le ea motsoali a le mong? U ka sebetsana ka katleho joang le ho lahleheloa ke tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana? Ho thoe’ng haeba motsoali e mong a khaotsoe?

Tokelo e Kopanetsoeng ea Molao ea ho Hlokomela Ngoana

Baahloli ba bang ba nahana hore ke habohlokoa ho boloka kopano pakeng tsa ngoana le batsoali ka bobeli. Monahano ona o thehiloe liphuputsong tse bontšang hore bana ba ka ’na ba se ke ba e-ba le khatello e kaalo ea kelello le ho lemala maikutlong ka mor’a tlhalo haeba batsoali ba khona ho kopanela tokelo ea molao ea ho ba hlokomela. Ho e-na le hore a ikutloe eka o lahliloe ke motsoali e mong, ngoana o tla ba le boikutlo ba hore o ratoa ke batsoali ka bobeli le hore oa ameha malapeng ao ka bobeli. ’Muelli e mong oa molao oa lelapa o re: “Tokelo e kopanetsoeng ea molao ea ho hlokomela ngoana ke tsela ea ho boloka batsoali ba ameha.”

Leha ho le joalo, Dr. Judith Wallerstein, motsamaisi ea ka sehloohong oa Center for the Family in Transition, Corte Madera, California, o hlokomelisa hore e le hore tokelo e kopanetsoeng ea molao ea ho hlokomela ngoana e atlehe, ho hlokahala batsoali ba nang le tšebelisano-’moho le ngoana ea tenyetsehang le maemo le ea lokolohang bathong. Litšoaneleho tsena ke tsa bohlokoa kaha tokelong ea molao e kopanetsoeng ea ho hlokomela ngoana batsoali ka bobeli ba na le tokelo ea molao ea ho etsa qeto ka lintlha tse khōlō tse amang bophelo ba ’mele, thuto ea sekolo, khōliso ea ngoana ea bolumeli le bophelo ba ngoana oa bona ka kakaretso. Empa sena se atleha feela haeba batsoali ka bobeli ba lula ba sebelisa kahlolo e molemo ho hlahloba se molemong oa ngoan’a bona ho e-na le se molemong oa lithahasello tsa bona tsa botho.

Tokelo ea Motsoali a le Mong ea ho Hlokomela Ngoana

Lekhotla le ka ’na la fana ka tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana ho motsoali, eo ho ea ka lona, a leng boemong bo molemonyana ba ho hlokomela litlhoko tsa ngoana. Moahloli a ka ’na a etsa qeto ea hore motsoali ea nang le tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana e be eena feela ea etsang qeto litabeng tsa bohlokoa tse amang boiketlo ba ngoana. Hangata, lekhotla le fihlela qeto ka mor’a ho mamela seo baeletsi ba lekhotla ba se fumaneng—bana ka tloaelo e ba litsebi tsa kelello, lingaka tsa mafu a kelello kapa basebeletsi ba sechaba.

Ba buellang tokelo ea molao ea motsoali a le mong ea ho hlokomela ngoana ba nahana hore tokisetso ena e fana ka botsitso bo eketsehileng ho ngoana. Ha batsoali ba sitoa kapa ba hlōleha ho buisana ka katleho, baahloli ba bangata ba khetha tokisetso ena bakeng sa ho hlokomeloa ha ngoana. Ke ’nete hore motsoali ea sa fuoang tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana ha aa qheleloa ka thōko bophelong ba ngoana. Hangata motsoali ea sa fuoang tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana o fuoa tokelo ea ho mo etela, ’me batsoali ka bobeli ba ka tsoela pele ho fa ngoana tataiso, lerato le kameho e mofuthu tseo a li hlokang.

Litokelo Tsa ho Etela Ngoana

Ke ho sa utloahaleng hore batsoali ba talime tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana e le ho “hlōla” le ho “hlōloa.” Batsoali baa atleha le ho “hlōla” ha ba bona bana ba bona ba hōla ho ba batho ba baholo ba nang le bokhoni, ba hlomphehang. Ho atleha khōlisong ea ngoana ha hoa itšetleha ka ho toba ka tokelo eo molao o fanang ka eona ea ho mo hlokomela. Ka ho boloka litaelo tseo lekhotla le faneng ka tsona tabeng ea tlhokomelo ea ngoana, esita le moo ho bonahalang li le leeme, Mokreste o bontša ho ‘ipeha tlas’a ba phahameng ba nang le matla a ho laela.’ (Baroma 13:1) Hape ke habohlokoa ho hopola hore ena hase nako ea ho hlōlisana ka hore bana ba lōna ba na le kameho e mofuthu kapa ba tšepahala ho mang ka ho nyenyefatsa motsoali e mong ka boiteko ba ho senya kamano ea hae le bona.

Ho na le mehlala ea Bibele ea batsoali ba tšabang Molimo bao, ka mabaka a sa tšoaneng, ba ileng ba arohana le bana ba bona. Ka mohlala, Amrame le Jokebede, batsoali ba Moshe, ba ile ba etsa se molemo ka ho fetisisa ho ngoan’a bona, ba mo beha ka sethōtōng se senyenyane sa moseme se phaphamalang metsing ‘lehlakeng le lebōpong la nōka [ea Nile].’ Ha lesea le fumanoa ke morali oa Faro, ba ile ba lula ba tšepile Jehova. Batsoali bana ba bohlale le ba tšepahalang ba ile ba putsoa haholo ka ho fuoa tokelo ea “ho mo etela” eo ba ileng ba e sebelisa ka katleho ho koetlisa moshemane ka tsela ea Jehova. Moshe o ile a hōla ho ba mohlanka ea hlaheletseng oa Molimo oa ’nete.—Exoda 2:1-10; 6:20.

Ho thoe’ng, teng, haeba motsoali e mong a khaotsoe? Na motsoali oa Mokreste o lokela ho mo lumella ho etela ngoana? Bohato ba ho khaoloa ka phuthehong bo fetola kamano ea moea pakeng tsa motho eo le phutheho ea Bokreste feela. Ha e le hantle, bo khaola maqhama a moea. Empa kamano ea motsoali le ngoana e sala e kopane. Motsoali ea fuoeng tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana o lokela ho hlompha tokelo ea motsoali ea khaotsoeng ea ho etela ngoana. Leha ho le joalo, haeba motsoali ea sa fuoang tokelo ea ho hlokomela ngoana a fana ka tšokelo ea hang-hang le e kotsi boiketlong ba ngoana ’meleng kapa maikutlong, joale lekhotla (eseng motsoali ea filoeng tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana) le ka ’na la lokisetsa hore ho etela ha hae ngoana ho be tlas’a tlhokomelo ea motho oa boraro.

Le ka Mohla ha U Mong

Nyeoe e tsoelang pele ea tlhalo le liqabang tse tsamaisanang le eona tsa hore na ke mang ea fuoang tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana ke phihlelo e khathatsang maikutlo. Lenyalo le qalileng le tšepisa le se le soahlamane hammoho le litoro, merero le litebello tsa banyalani. Ka mohlala, ho se tšepahale ha molekane e mong oa lenyalo kapa tšoaro e mpe ka ho feteletseng li ka ’na tsa qobella mosali ea tšepahalang ho batla tšireletso ea molao molemong oa hae le ngoana. Leha ho le joalo, maikutlo a ho ba molato le a ho hlōleha a ka ’na a mo phehella ha a ntse a nahanisisa kamoo lintho li ileng tsa senyeha kateng kapa kamoo taba e ka beng e ile ea rarolloa ka katleho kateng. Banyalani ba bangata ba tšoenyeha ka hore na bana ba tla itšoara joang ha lelapa le qhalana. Ho tsekisana ka lekhotleng ka tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana ho ka ’na ha akarelletsa liketsahalo tse fapa-fapaneng tse bohloko tse sa lekeng botšepehi ba motsoali ea tsotellang feela empa tse lekang hape le tumelo le tšepo ea motho ho Jehova.—Bapisa le Pesaleme ea 34:15, 18, 19, 22.

Ha molekane ea se nang molato a khetha ho nka khato ka lebaka la tšoaro e mpe ho ngoana kapa ka lebaka la ho tšoaroa hampe ka ho feteletseng ke molekane e mong kapa e le bakeng sa ho itšireletsa khahlanong le kotsi ea ho tšoaetsoa mafu a tšoaetsanoang ka likamano tsa botona le botšehali ho molekane ea sa tšepahaleng, ha ho na lebaka la hore molekane ea se nang molato a ikutloe a le molato kapa a nahane hore Jehova o mo lahlile. (Pesaleme ea 37:28) Molekane ea sa tšepahaleng kapa ea mabifi ke eena ea tlōtseng tumellano e halalelang ea lenyalo ’me a ‘etsa ka bolotsana’ ho molekane oa hae.—Malakia 2:14.

Tsoela pele ho ba “le letsoalo le molemo” ka pel’a batho le Jehova ka ho sebelisa melao-motheo ea Bibele, ka ho tšoara molekane oa hao eo u arohaneng le eena ka botšepehi, ’me u bontše ho tenyetseha ha le lumellana ka tlhokomelo ea ngoana oa lōna. “Ho molemo ho utloa bohloko hobane [u] etsa se molemo, haeba thato ea Molimo e ho lakatsa, ho e-na le hobane [u] etsa bobe.”—1 Petrose 3:16, 17.

Ha e le bana bona, ba hloka ho tiisetsoa hore ho qhalana ha lelapa hase ka lebaka la molato oa bona. Ka linako tse ling lintho ha li tsamaee joalokaha li reriloe. Empa ho sebelisoa ha melao-motheo ea Bibele ho ka bebofatsa phello eo tlhalo e ka bang le eona ka ho khothalletsa puisano e bulehileng le e bontšang kutloelo-bohloko pakeng tsa batsoali le bana. Ka mohlala, sena se ka etsoa ka ho lumella bana ho ba le karolo e mafolofolo ho lokisetseng bophelo ba lelapa ka mor’a tlhalo. Ka ho ba le mamello le mosa le ka ho bontša thahasello maikutlong a bana le ka ho ba mamela ha ba itlhalosa, u tla etsa ho hongata ho ba thusa ho tloaelana le kemiso le litokisetso tsa bophelo bo bocha.

Ba Bang ba ka Thusa

Batsoali hase bona feela ba ka thusang ngoana ea fetang tlas’a phihlelo ea ho qhalana ha lelapa. Litho tsa lelapa, matichere le metsoalle ba ka etsa ho hongata ho tšehetsa le ho fa bana ba malapa a hlalaneng tiisetso. Ka ho khetheha, bo-nkhono le bo-ntate-moholo ba ka tlatsetsa haholo botsitsong le boiketlong ba bana maikutlong.

Bo-nkhono le bo-ntate-moholo ba Bakreste ba ka ’na ba fa bana thupelo ea moea le ea mesebetsi e hahang, empa ba lokela ho hlompha liqeto tsa batsoali mabapi le koetliso ea bolumeli, kaha ke batsoali, eseng bo-nkhono le bo-ntate-moholo, ba nang le tokelo ka tlhaho le ka molao bakeng sa ho etsa liqeto tsena.—Baefese 6:2-4.

Ba e-na le tšehetso e joalo, bana ba malapa a hlalaneng ba ka sireletseha ho qhalaneng ha lenyalo la batsoali ba bona. ’Me ba ka tsoela pele ba talimile pele litlhohonolofatsong tsa lefatše le lecha la Molimo, leo ho lona malapa ’ohle a tla beng a lokolohile “bokhobeng ba ho bola ’me [a] be le tokoloho e khanyang ea bana ba Molimo.”—Baroma 8:21; 2 Petrose 3:13.

[Lebokose le leqepheng la 29]

Ho Lokisa ho se Utloisisane

“Molomo oa ea bohlale o hlahisa tsebo hamonate,” ’me motsoali oa Mokreste o na le monyetla o motle oa ho lokisa ho se utloisisane kapa linnete tse sa fellang. (Liproverbia 15:2) Ka mohlala, tabeng ea tlhokomelo ea bophelo ba bana ba tsona, “Lipaki tsa Jehova li amohela phekolo ea meriana le ea bongaka,” empa ha e khethiloe ho ba motsoali ea nang le tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana, Paki e na le tokelo ea ho hlalosetsoa se amehang ka tšebetso leha e le efe.a—The Journal of the American Medical Association.

Lipaki tsa Jehova li nka bolumeli ba tsona ka ho teba, bo thehiloeng Lentsoeng la Molimo, Bibele. Sena se li etsa hore e be bo-ntate, bo-’mè, bana, metsoalle, baahisani le baahi ba molemo. Batsoali ba Bakreste ba laea bana ba bona ka lerato, ba ba ruta ho hlompha ba boholong ’me ba ba hlomella ka melao-motheo e utloahalang bakeng sa bophelo.b—Liproverbia 13:18.

Thuto ea sekolo ke karolo ea bohlokoa khōlong ea ngoana, ’me Lipaki tsa Jehova li batla hore bana ba tsona ba fumane e molemo ka ho fetisisa kamoo ho ka khonehang kateng.c—Liproverbia 13:20.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Setšoantšo se leqepheng la 28]

Motsoali ea fuoeng tokelo ea molao ea ho hlokomela ngoana o lokela ho mamelisisa ha ngoana a mo bolella ka tsa ketelo ea hae ho motsoali ea sa fuoang tokelo ea molao ea ho mo hlokomela