Ho Sireletsa Tokoloho—Joang?
MOTSANENG oa Rengasdengklok, Indonesia, merabe e sa tšoaneng e ’nile ea lula hammoho ka khotso ka lilemo tse ngata. Leha ho le joalo, ho neng ho bonahala eka ke ho hlompha maikutlo a ba bang ho ile ha fela ka la 30 January, 1997. Ho ile ha qhoma pefo ha pejana ho hora ea boraro hoseng letsatsing la mokete oa bolumeli, molumeli e mong a qala ho letsa sekupu sa hae. Ha a arabela lerateng lena, monna e mong oa bolumeli bo bong o ile a rohaka moahelani oa hae. Ho ile ha tjolietsanoa, ’me majoe a qala ho fethetsoa. Bosiu bo ile ba sa, ’me moferefere o ile oa eketseha ha ba bang ba kenella ntoeng ena. Ha letsatsi le likela, litempele tse peli tsa Mabuddha le likereke tse ’nè tsa Bokreste-’mōtoana li ne li ripitliloe. Koranta ea International Herald Tribune e ile ea tlaleha ketsahalo ena tlas’a sehlooho se reng “Tlhase ea Leeme e Hotetsa Mollo oa Moferefere oa Morabe.”
Linaheng tse ngata, merabe e menyenyane eo litokelo tsa eona li sirelelitsoeng ke molao e atisa ho iphumana e tšoeroe ka leeme. Ho tiisa hore ho na le tokoloho ka molao, ka ho hlakileng ha ho tlose sesosa sa leeme. Taba ea hore leeme ha le bonahale ha e bolele hore ha le eo. Haeba nakong e ’ngoe e tlang maemo a fetoha ’me mohlomong a lebisa boemong ba lehloeo, leeme le koetliloeng le ka hlahella habonolo. Esita le haeba batho ba sa hlorisoe ka ho toba, e ka ’na ea e-ba liphofu tsa bora kapa maikutlo a bona a ka ’na a hatelloa. See se ka thibeloa joang?
Ho Fihla Metsong ea Leeme
Ka tlhaho re sekamela ho hana kapa ho belaella se fapaneng kapa se sa tloaelehang, haholo-holo maikutlo a fapaneng le a rōna. Na see se bolela hore ho hlompha maikutlo a ba bang ha ho khonehe? Buka ea Machaba a Kopaneng ea Elimination of All Forms of Intolerance and Discrimination Based on Religion or Belief e thathamisa ho hloka tsebo le ho hloka kutloisiso “har’a lisosa tsa bohlokoahali tsa leeme le khethollo tabeng ea bolumeli le tumelo.” Leha ho le joalo, ho hloka tsebo, e leng sesosa sa leeme, ho ka loantšoa. Joang? Ka thuto e leka-lekaneng. Tlaleho ea Moifo oa Machaba a Kopaneng oa Litokelo tsa Botho e re: “Thuto e ka ’na ea e-ba tsela e ka sehloohong ea ho loantša khethollo le leeme.”
Sepheo sa thuto ee e lokela ho ba sefe? Makasine ea UNESCO Courier e bontša hore ho e-na le ho khothalletsa ho khesa lihlopha tsa bolumeli, “sepheo sa thuto ea ho hlompha maikutlo a ba bang e lokela ho ba ho loantša litšusumetso tse lebisang tšabong le khethollong ea ba bang, ’me e lokela ho thusa bacha hore ba khone ho ba le kahlolo e lokolohileng, ho nahana ka tsela e hlokolosi le ho beha mabaka mabapi le litekanyetso tsa boitšoaro.”
Ho totobetse hore mecha ea litaba e ka phetha karolo ea bohlokoa tabeng ea ho khothalletsa “ho nahana ka tsela e hlokolosi le ho beha mabaka mabapi le litekanyetso tsa boitšoaro.” Mekhatlo e mengata ea machaba e hlokomela matla a mecha ea litaba a ho bōpa likelello le ho khothalletsa kutloisisano. Leha ho le joalo, e le hore mecha ea litaba e khothalletse ho hlompha maikutlo a ba bang ho e-na le ho khothalletsa leeme joalokaha e meng e etsa, ho hlokahala bongoli bo nang le boikarabelo le bo talimang litaba ka tsela ea sebele. Nako le nako, bangoli ba lokela ho hanyetsa maikutlo a amoheloang ke batho ba bangata. Ba lokela ho hlahloba litaba ka ho li talima ka tsela ea sebele ’me ba etse liqeto tse se nang leeme. Empa na seo se lekane?
Tsela e Molemohali ea ho Loantša Leeme
Ho hlompha maikutlo a ba bang ha ho bolele hore batho bohle ba be le likhopolo tse tšoanang. Batho ba ka ’na ba se lumellane. Ba bang ba ka ’na ba e-ba le maikutlo a matla a hore seo motho e mong a se lumelang se fosahetse ka ho feletseng. Ba ka ba ba bua phatlalatsa ka ho se lumellane ha bona. Leha ho le joalo, hafeela ba sa jale mashano ho leka ho susumetsa lehloeo, sena hase leeme. Leeme le bonahala ha sehlopha se itseng se hlorisoa, se etsetsoa melao e khethehileng, se nyelisoa, se thibeloa kapa ka tsela e itseng se sitisoa ho sebetsa tumellanong le tumelo ea sona. Mofuteng o feteletseng ka ho fetisisa oa leeme, ba bang baa bolaea, ’me ba bang ba tlameha ho shoela tumelo ea bona.
Leeme le ka loantšoa joang? Le ka pepesoa phatlalatsa, joalokaha moapostola Pauluse a ile a pepesa leeme la baeta-pele ba bolumeli ba mehleng ea hae. (Liketso 24:10-13) Leha ho le joalo, ha ho khoneha, tsela e molemohali ea ho loantša leeme ke ho nka bohato re lebeletse liphetoho tsa nakong e tlang—ho khothalletsa ho hlompha maikutlo a ba bang, ke hore, ho ruta batho ho utloisisa ba bang hamolemo. Tlaleho ea Machaba a Kopaneng tabeng ea ho felisa leeme eo ho builoeng ka eona pejana e re: “Joalokaha mefuta eohle ea leeme le khethollo e thehiloeng bolumeling kapa tumelong e simolohile kelellong ea motho, ka hona ke kelellong ea motho moo bohato ba pele bo lokelang ho lebisoa teng.” Thuto e joalo e ka ba ea etsa hore batho ba hlahlobe seo ba se lumelang.
Federico Mayor, motsamaisi-kakaretso oa Mokhatlo oa Machaba a Kopaneng oa Thuto, Saense le Setso, o ile a ngola: “Ho hlompha maikutlo a ba bang ke bokhabane ba motho ea nang le tumelo.” Ha a ngola makasineng ea Réforme, moprista oa Modominike Claude Geffré o itse: “Ho hlompha maikutlo a ba bang ha sebele ho itšetlehile ka tumelo e matla.” Motho ea khotsofaletseng tumelo ea hae ho ka etsahala hore a se ke a ikutloa a sokeloa ke seo ba bang ba se lumelang.
Lipaki tsa Jehova li fumane hore tsela e molemohali ea ho khothalletsa ho hlompha maikutlo a ba bang ke ho bua le ba bang ba malumeli a sa tšoaneng. Lipaki li nka ka ho teba boprofeta ba Jesu bo reng “litaba tsena tse molemo tsa ’muso li tla boleloa lefatšeng lohle leo ho ahiloeng ho lona hore e be bopaki ho lichaba tsohle,” ’me li tsebahala haholo ka tšebeletso ea tsona ea ho bolela evangeli phatlalatsa. (Matheu 24:14) Mosebetsing ona, li na le monyetla oa ho utloa batho ba malumeli a sa tšoaneng—hammoho le ba latolang boteng ba Molimo—ha ba hlalosa seo ba se lumelang. Ka lehlakoreng le leng, Lipaki li itokiselitse ho hlalosa seo li se lumelang ho ba ratang ho mamela. Kahoo li khothalletsa khōlo tsebong le kutloisisong. Tsebo e joalo le kutloisiso li etsa hore ho be bonolo haholoanyane hore ho hlompha maikutlo a ba bang ho atlehe.
Ho Hlompha Maikutlo a ba Bang le se ka Nģ’ane ho Hona
Ho sa tsotellehe sepheo se molemohali sa ba bangata le boiteko bo kopanetsoeng ba ba bang, ho hlakile hore kajeno leeme la bolumeli le lula e le bothata. E le hore ho ka ba le phetoho ea sebele, ho hlokahala ho hong ho eketsehileng. Koranta ea Sefora Le Monde des débats e ile ea totobatsa bothata bona tjena: “Sechaba sa kajeno se ba boemong ba ho se amehe maikutlo le ho se be batho ba moea. Molao o ka tiisa tokoloho khahlanong le ba sokelang tokoloho ea bolumeli. O ka tiisa hore batho baa lekana molaong, le hore ha ba khetholloe ka tsela e hatellang ’me o lokela ho etsa joalo.” Buka ea Democracy and Tolerance ea lumela: “Re tla nka nako e telele pele re ka finyella pakane ea ho utloana le ho hlompha tekanyetso ea boitšoaro ea lefatše lohle.”
Bibele e tšepisa hore haufinyane moloko oa batho o tla kopana borapeling bo hloekileng ba Molimo a le mong oa ’nete. Bonngoe bona bo tla fella ka kutloano ea lefatše ka bophara, kapa mokhatlong oa bara ba motho, moo ho hlompha ba bang ho tla ata. Batho ha ba sa tla hlola ba hlokofatsoa ke ho hloka tsebo, kaha ’Muso oa Molimo o tla ruta batho litsela tsa Jehova, kahoo o khotsofatse litlhoko tsa bona tsa kelello, maikutlo le tsa moea. (Esaia 11:9; 30:21; 54:13) Teka-tekano le tokoloho tsa sebele li tla aparela lefatše. (2 Bakorinthe 3:17) Ka ho fumana kutloisiso e nepahetseng ka merero ea Molimo bakeng sa moloko oa batho, u ka loantša ho hloka tsebo le leeme.
[Lebokose/Setšoantšo se leqepheng la 11]
Bolumeli Boa Sokeloa
Lilemong tsa morao tjena ba boholong ba lekile ho sitisa Lipaki tsa Jehova Fora ka ho se li fe melemo e tšoanang le eo ba e fang malumeli a mang. Haufinyane, menehelo e fumanoeng bakeng sa ho tšehetsa mesebetsi ea Lipaki ea bolumeli e ile ea lefisoa lekhetho le lengata. Ba boholong Fora ka leeme ba ile ba laela hore li lefe lekhetho le boima la liranta tse limilione tse 313 (lekhetho le likotlo), ka sepheo se totobetseng sa ho fokolisa sehlopha sena sa Bakreste ba 200 000 le batšehetsi ba sona Fora. Ena ke ketso e nyelisang ea lehloeo la bolumeli le khahlanong le melao-motheo eohle ea tokoloho, mokhatlo oa bara ba motho le teka-tekano.
[Setšoantšo se leqepheng la 10]
Hangata leeme le lebisa pefong
[Litšoantšo tse leqepheng la 12]
Ho sa tsotellehe mesebetsi ea bolumeli ea Lipaki tsa Jehova, ba bang ba boholong Fora ba tiisa hore hase bolumeli!