Matla a ’Mino

“’Mino o hlahang e le o khahlang ka booona o ka tsitsisa mohopolo o lelerang le ho khutsisa kelello e tšoenyehileng.”

KE KAMOO William Congreve a ileng a ngola kateng lilemong tse ka bang 300 tse fetileng bukeng ea hae e reng Hymn to Harmony. Makholo a lilemo pejana, lingoliloeng tsa boholo-holo tsa Segerike li ile tsa bolela hore “tsebo ea ’mino ke kofuto e nang le tšusumetso e matla ho feta leha e le efe e ’ngoe, kaha morethetho le ho momahana li khona ho kenella hare-hare moeeng oa motho.”

’Nete ea seo e ’nile ea hlokomeloa ke batsoali ba bang ba ileng ba bona ha bana ba bona ba lilemong tsa bocha ba fetoha ba hlonameng le ba hlokang tšebelisano-’moho ka mor’a ho iphepa kamehla ka ’mino oa rock o morethetho o boima. E ile ea boela ea hlokomeleha lilemong tsa bo-1930 le bo-1940, Jeremane, ha Manazi a ne a sebelisa ’mino o susumetsang oa ho macha ho lokisetsa matšoele-tšoele ho mamela lipuo tse tšereanyang tsa Adolf Hitler.

Ntle ho pelaelo, ’mino o ka ama likelello le lipelo ’me o ka sebelisoa ho li susumelletsa botleng kapa bobeng. Ka mohlala, ho lumeloa hore ho letsetsa bana ba banyenyane ’mino oa mofuta o itseng ho ntlafatsa khōlo ea bona ea kelello le maikutlo. Esita le batho ba bohoelea ka linako tse ling ba ka bina lipolelo tseo ba sitoang ho li bua.

Ho ea ka Anthony Storr, bukeng ea hae e bitsoang Music and the Mind, liphello tseo ’mino o bang le tsona ho bakuli ba mafu a methapo a amang motsamao ka linako tse ling e ba tse hlollang. Storr o qotsa mohlala oa mokuli e mong oa mosali: “Kaha a ne a sitisoa ho tsamaea ke lefu [la Parkinson], o ile a lula a sa khone ho sisinyeha ho fihlela a khona ho hopola lipina tseo a li tsebileng bocheng ba hae. Hang-hang tsena li ile tsa khona ho tsosolosa matla a hae a ho sisinyeha.”

Lebaka la ho Ameha

Kahoo, ho bonahala eka ho na le melemo eo ho ka boleloang hore e tlisoa ke matla a ’mino. Leha ho le joalo, ho na le kotsi ea hore batho ba boitšoaro bo hlephileng kapa ba meharo ba ka ’na ba sebelisa matla a ’mino e le kofuto e bolaeang. Liphuputso tse ling li bontšitse kamano e tobileng ea boitšoaro bo kotsi sechabeng le ’mino oa mofuta o itseng.

Ha e tšehetsa maikutlo ao, Psychology of Women Quarterly ea tlaleha: “Ho na le bopaki bo bontšang hore ho shebella livideo tsa rock ho na le phello e tšoanang le ea ho shebella litšoantšo tsa bootsoa kaha banna ba ileng ba bontšoa livideo tsa rock tse nang le pefo ba ile ba bonahatsa boitšoaro ba ho hloka kutloelo-bohloko le lehloeo ho basali ho feta banna ba ileng ba bontšoa livideo tsa rock tse se nang pefo.”

Phello ena ha e be ho banna feela. Basali le bona ba ka ameha. Tlaleho eo e tsoela pele: “Banna le basali ka ho tšoanang ba ka ’na ba qala ho amohela melaetsa e fosahetseng eo lipina tsena li fanang ka eona ea hore basali ha ba na thuso.”

Koranta ea Sex Roles e lumellana le qeto ena, e re: “Phuputso e ’ngoe e sa tsoa etsoa . . . e fumane hore motsoako oa ho ba ea tsoang tikolohong e sa khotsofatseng ea lelapa le ho shebella livideo tse ngata ka ho feteletseng tsa ’mino o ne o amana haufi le boikutlo le boitšoaro bo se nang meeli mabapi le likamano tsa botona le botšehali har’a baroetsana ba lilemong tsa bocha.” Mantsoe a hlalosang pefo le boitšoaro ba botona le botšehali puo phara, a lipina tse ling tsa rap a ile a etsa hore moahloli e mong oa setereke, United States, a etse qeto ea hore albamo e ’ngoe ea rap e “tsoile tseleng ho ea ka litekanyetso tsa sechaba.”

Na moahloli eo o ne a feteletsa taba? Le hanyenyane! Koranta ea Adolescence e ile ea etsa qeto ea hore “bacha hammoho le batsoali ba bona ba tlaleha pherekano e ntseng e eketseha bophelong ba bacha ba mamelang ’mino oa rock o morethetho o boima le oa rap.” Pherekano e joalo e amahanngoa le “boitšoaro bo mabifi le bo kotsi” le ho sebetsa hampe lithutong tsa sekolo.

Ha e le hantle, ho amahanngoa ha mefuta e itseng ea ’mino le boitšoaro ba botona le botšehali, ho ipolaea le boitšoaro bo kotsi sechabeng ho tlalehiloe hangata. Empa na see se bolela hore ’mino o mong le o mong o amahanngoa le liphello tse mpe joalo? Bala seo lihlooho tse latelang li se bolelang ka seo.

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 4]

’Mino o ka ama lipelo le likelello ebang ke ka tsela e ntle kapa e mpe