Mathata a Mangata a Tobaneng le Batsoali ba se Nang Balekane
“Hangata ke lubakana maikutlo. Ke qeta masiu ke llela ka kamoreng ea ho hlapela. Ho batla ho nyolosetsa.”—JANET, ’MÈ OA BANA BA BARARO EA SE NANG MOLEKANE.
MABAKA a mangata a etsang hore batsoali ba hloke balekane. Malapa a mang a qetella a e-na le motsoali a le mong ka lebaka la ntoa, likoluoa tsa tlhaho kapa boloetse.
Batsoali ba bana ba bang ba etsa qeto ea ho se nyalane. Ka mohlala, hoo e ka bang halofo ea bana ba tsoaloang Sweden ke ba matšeo. Tlhalo le eona e etsa hore ho be le malapa a motsoali a le mong. Patlisiso e ’ngoe e bolela hore karolo e fetang 50 lekholong ea bana ba Maamerika neng-neng bongoaneng ba bona ba tla phela lelapeng la motsoali a le mong.
Ho Utloisisa Mathata
Bo-’mè bao e sa tsoa ba bahlolohali ba na le moroalo o khethehileng. Ba lokela ho jara boikarabelo ba lelapa ha ka nako e tšoanang ba ntse ba llela ho shoa ha banna ba bona. Ho ka ’na ha ba nka likhoeli kapa tsona lilemo hore ba tloaele boemo ha ba ntse ba sebetsana le mathata a lichelete le boikarabelo ba ho tšelisa bana ba bona. ’Mè oa mohlolohali a ka ’na a fumana ho le thata haholo ho phetha boikarabelo bona bo eketsehileng. Sena se ka etsa hore bana ba hloke tataiso e loketseng ea motsoali nakong eo ka ho khetheha ba hlokang ho eloa hloko le ho tiisetsoa hore ba tla hlokomeloa.
Bo-’mè ba sa kang ba nyaloa ke bo-ntate ba bana hangata ba sa le banyenyane haholo ’me ha ba na phihlelo. E ka ’na eaba ha baa ka ba e-ba le monyetla oa ho qeta sekolong. Kaha ha ba na tsebo e loketseng ea mosebetsi, ho ka ’na ha etsahala hore ba futsanehe ’me ba hiroe mesebetsing e lefang chelete e nyenyane. Haeba ba se na beng ka bona ba ba thusang, ba kang batsoali ba bona, ba tla boela ba be le boikarabelo bo eketsehileng ba ho bona hore na bana ba hlokomeloa ke mang motšehare. ’Mè ea sa nyaloang a ka boela a loantšana le maikutlo a kang a ho ba lihlong kapa bolutu. Ba bang ba ka ’na ba tšaba hore boteng ba ngoana bo tla etsa hore ba se hlōle ba fumana molekane ea tšoanelehang. Ha bana ba malapeng a joalo ba hōla, le bona ba ka ’na ba tšoenngoa ke lipotso tse se nang likarabo tsa hore na ho tlile joang hore ba be boemong boo le ho batla hore motsoali oa bona ea sieo a tsebe hore ke bana ba hae.
Ka ho tšoanang, batsoali ba hlaliloeng ba ka ba tlas’a khatello e khōlō ea maikutlo. Batsoali ba bang ba ka ’na ba tlala khalefo ka lebaka la ho hlalana. Maikutlo a batsoali ba bang a ho inka ba se na thuso le ho ikutloa ba lahliloe ka ho feletseng a ka khina matla a bona a ho tšehetsa bana ba bona maikutlong. Bo-’mè ba tlamehang ho batla mesebetsi ka lekhetlo la pele ba ka ’na ba ho fumana ho le boima ho phetha boikarabelo ba ho tsamaisa lelapa. Ba ka ’na ba e-ba le maikutlo a hore ha ba na nako kapa matla a ho khotsofatsa litlhoko tse khethehileng tsa bana, bao le bona ba tlamehang ho sebetsana le liphetoho tse khōlō ka mor’a hore batsoali ba bona ba hlalane.
Mathata a Ikhethang a Batsoali ba Hlalaneng
Batsoali ba se nang balekane baa hlokomela hore litlhoko tsa bana ba bona ka bomong li fapane ’me li lula li fetoha. Ho batsoali ba hlaliloeng, menyetla ea ho fana ka tataiso e nepahetseng ea moea e ka ’na ea hlahisa liphephetso tse ikhethang.
Ka mohlala, batsoali ba bang ba hlaliloeng ba Lipaki tsa Jehova ba ka ’na ba se fuoe tokelo ea molao ea ho hōlisa bana ba bona. Ba ’nile ba batla hore bana ba bona ba ba etele nakong eo ba tla khona ho ea le bona libokeng tsa Bokreste. Tokisetso ena ea ho ba etela e tla fa ngoana monyetla oa hore a kopanele le phutheho ea Bokreste kamehla, e leng ntho e molemo haholo ho bana bao batsoali ba bona ba hlalaneng.
Batsoali ba hlalaneng ba nang le menyetla e fokolang ea ho ba le bana ba bona ba tlameha ho batla litsela tsa ho ba kholisa hore baa ba rata le hore ba amehile ka bona. Hore motsoali a atlehe, o tlameha ho ela hloko litlhoko tse feto-fetohang tsa maikutlo tsa ngoana oa hae. Sena se hlokahala haholo-holo nakong eo ngoana a fihlang lilemong tsa bocha ’me a qala ho thahasella boithabiso le metsoalle haholoanyane.
Motsoali ea atlehang o boetse o utloisisa bokhoni, botho le tsela ea ho nahana ea ngoana. (Genese 33:13) Motsoali le ngoana oa hae ba thabela moqoqo le botsoalle bo haufi-ufi le bo mofuthu. Ba buisana ka bolokolohi kamehla. Bophelo ba motsoali le ba ngoana bo lohellane.
Ho Nahanela Hoa Hlokahala
Ka mor’a hore batsoali ba hlalane, bana ba rua molemo ha ba kopana le batsoali ba bona kamehla. Ha re re mohlomong litumelo tsa batsoali tsa bolumeli li fapane; e mong ke Paki ea Jehova ’me e mong hase eona. Ho buisana kamehla le ka bolokolohi ho thusa ho qoba likhohlano tse sa hlokahaleng. Moapostola Pauluse o ngotse: “E-bang le botumo ba ho ba le kahlolo e molemo.” (Bafilipi 4:5, Phillips) Bana ba lokela ho rutoa ho hlompha tokelo ea batsoali ka bobeli ea ho etsa litšebeletso tsa bolumeli ba bona.
Motsoali eo e seng Paki a ka ’na a tsitlella hore ngoana a ee litšebeletsong tsa kereke ea hae. Motsoali eo e leng Paki ea Jehova a ka etsa joang? Le eena a ka arolelana tumelo ea hae ea bolumeli le ngoana. Ka mor’a nako, ngoana a ka iketsetsa qeto tabeng ea bolumeli joaloka Timothea, eo e ka ’nang eaba ’m’ae le nkhono’ae ba ne ba mo rutile melao-motheo ea Bibele. (2 Timothea 3:14, 15) Haeba ngoana a ikutloa a sa lokoloha ho ea litšebeletsong tsa bolumeli bo bong, mohlomong a ka nahana ka motho e mong ea boleloang ka Bibeleng, Naamane, eo ka mor’a hore a fetohe molumeli oa ’nete, a ileng a tsoela pele a phetha mosebetsi oa hae oa ho tsamaea le morena ea neng a rapela ntlong ea Rimone. Tlaleho ena e ka ’na ea tiisetsa ngoana hore Jehova oa mo rata ebile oa utloisisa ho sa tsotellehe ho ba teng ha hae litšebeletsong tsa bolumeli tseo a sa li tloaelang.—2 Marena 5:17-19.
Motsoali ea atlehang o khona ho bōpa monahano oa ngoana kapa oa bana le ho utloisisa maikutlo a bona. (Deuteronoma 6:7) Ke ’nete hore batsoali ba e-song ho ka ba nyaloa ba ka ’na ba hlajoa ke lihlong ke tsela eo ba neng ba phela ka eona pele. Leha ho le joalo, batsoali ba joalo ba lokela ho hopola hore bana ba na le batsoali ba babeli. Bana ba batla ho tseba ka batsoali bana ka bobeli, ’me ba batla ho ikutloa hore baa hlokoa, eseng feela hore ba bile teng ka tsietsi. Ha motsoali a bua ka tlhompho ka motsoali ea sieo, ’me a fana ka likarabo tse ka utloisisoang ke ngoana oa lilemo tseo, kapa seo ho hlokahalang hore a se tsebe, a ka kholisa ngoana hore oa mo rata.
Batsoali ba lokela ho hopola hore boikutlo ba pele boo ngoana a bang le bona ka lerato, taolo le matla li susumetsoa ke kamano ea hae le motsoali oa hae. Ha motsoali oa Mokreste a sebelisa taolo le matla ka tsela e lerato, a ka etsa ho hoholo ho thusa ngoana hore a be le kamano e lerato le Jehova le ho hlompha litokisetso tsa phutheho.—Genese 18:19.
Tšebelisano-’moho ea Bana ke ea Bohlokoa
Bana ba malapeng a motsoali a le mong le bona ba tlameha ho utloisisa hore tšebelisano-’moho ea bona ke ea bohlokoa hore lelapa le atlehe. (Baefese 6:1-3) Ho ikokobeletsa ha bona taolo ea motsoali ho bontša hore ba rata motsoali oa bona le ho ananela boiteko bo eketsehileng boo motsoali a bo etsang hore lelapa la hae le sireletsehe le ho ba le thabileng. Kaha puisano ha e ame motho a le mong, bana ba lelapeng la motsoali a le mong ba lokela ho hopola hore ba tlameha ho ikemisetsa ho tšehetsa boiteko ba motsoali ba ho ba le puisano e ntle ka lapeng.—Liproverbia 1:8; 4:1-4.
Hangata bana ba joalo ba tlameha ho nka boikarabelo ka pele ho feta bana ba malapeng a nang le batsoali ka bobeli. Ha ba tataisoa ka lerato le ka mamello, bashanyana le banana ba tla itšepa le ho inka e le ba bohlokoa ha ba khona ba sa le banyenyane ho ipabola linthong tseo ho hlokahalang hore ba li tsebe e le hore ba atlehe bophelong. Hape, mesebetsi e meng e ka ’na ea abeloa bana e le hore ba ka kenya letsoho ho tsamaisoeng ha lelapa ka mokhoa o laolehileng.
Sena ha se bolele hore morero oa motsoali ea se nang molekane ke ho etsa hore bana e ke ke batho ba baholo ba itjereng ba sa hlokeng tataiso ea batsoali. Ka sebele, ho hang hase bohlale ho siea ngoana e monyenyane a le mong kapa a se na motho ea mo hlokometseng.
Hangata batsoali ba se nang balekane ba ba le boikutlo bo fosahetseng ba ho nahana hore e lokela ho ba metsoalle ea bana ba bona joalokaha eka ke lithaka. Le hoja setsoalle se haufi-ufi se hlokahala, batsoali ba se nang balekane ba lokela ho hopola hore bana ba hloka motsoali ’me ha ba e-s’o hōle maikutlong ka ho lekaneng hore e ka ba bao a ka ba bolellang makunutu kapa a ba etsa lithaka tsa hae. Bana ba hao ba hloka hore u itšoare joaloka motsoali.
Ha batsoali ba se nang balekane le bana ba sebelisana hammoho ka lerato ba ka tlatsetsa katlehong ea lelapa. Kaha bana ba eketsehileng ba hōlisetsoa malapeng a motsoali a le mong, motho e mong le e mong o lokela ho elelloa mathata a khethehileng a tobaneng le batsoali ba se nang balekane le bana ba bona, ’me ba ikemisetse ho fana ka khothatso le tšehetso e lerato.
[Lebokose/Setšoantšo se leqepheng la 9]
Liphello ho Bana
Ka kakaretso batsoali ba se nang balekane ba ka ’na ba e-ba le nako e fokolang bakeng sa ngoana ka mong ho feta ha batsoali ba le babeli. Ka linako tse ling motsoali ea se nang molekane o phela le motho eo e seng molekane oa hae. Leha ho le joalo, likamano tsa batho ba lulang hammoho ha lia tsitsa joaloka tsa lenyalo. Ho ka ’na ha etsahala hore bana ba hōlelang malapeng a joalo ba hōle ba lula le batho ba fapa-fapaneng.
Ho latela liphuputso tse ling, “ka karolelano ho ka etsahala hore bana ba tsoang malapeng a motsoali a le mong ba se ke ba phela hantle ’meleng joaloka bana ba tsoang malapeng a momahaneng.” Leha ho le joalo, ho sekasekoa ha liphuputso tse joalo ho bontša hore ho haella ha chelete e ka ba “lebaka le ka sehloohong le etsang hore ho be le phapang baneng ba tsoang malapeng a sa tšoaneng.” Ke ’nete hore sena ha se bolele hore bana ba tsoang malapeng a motsoali a le mong ba ke ke ba atleha bophelong. Ha ba tataisitsoe le ho koetlisoa ka tsela e nepahetseng, ba ka ba le liphello tse ntle.