Vijana Huuliza . . .

Je, Nicheze Michezo ya Kompyuta au ya Vidio?

Wamekuzunguka! Lakini hujakosa tumaini hata kidogo. Walipua mizinga yako ya leza, ukifyeka adui zako kama ngano. Tatizo ni kwamba kadiri unavyozidi kufyatua, ndivyo viumbe hao kutoka anga za nje wanavyozidi kutokea. Kwa hiyo una chaguo moja tu ikiwa utasalimika—ua kila kitu unachoona. Unapolipua, viumbe hao kutoka anga za nje wanaangamia kwa mmwagiko mwingi wa damu . . .

“RAHA ya kurarua nyuti za mgongo, kurarua minofu kwa kucha, na kulipua vichwa”! Hivyo ndivyo mwandikaji mmoja wa gazeti alivyofafanua kwa idili aina mpya zaidi ya mchezo upendwao wa kompyuta. Kwa kweli, huu ni mmoja tu wa aina mpya za michezo ya kompyuta na vidio ambayo huruhusu wachezaji kutenda fantasia zenye kusisimua. Vitolewaji vilivyotangulia huonekana kuwa si kitu vikilinganishwa na michezo hii yenye umwagikaji wa damu, iliyo na jeuri yenye ukatili mara nyingi.

Hata hivyo, michezo yenye jeuri ya kompyuta na vidio yapendwa sana na vijana. Na kwa kadirio la kwamba thuluthi ya nyumba zote katika Marekani zina aina fulani ya mfumo wa michezo ya kielektroni, mamilioni ya vijana wanaweza kuifikia. Kwa vijana ambao nyumba zao hazina, huenda ikahitaji kutembea kwa muda mfupi tu hadi kwa nyumba ya rafiki au kwenye kitovu cha vitumbuizo ili kucheza michezo hii.

Namna gani wewe? Je, umeshawishiwa kununua—au angalau kujaribu—baadhi ya michezo hii mipya wewe mwenyewe? Baada ya kuchunguza mambo yote ya hakika, huenda ukafikiria tena kuhusu kufanya hivyo.

Si Michezo Yote Iliyo Sawa!

Kwanza, acheni tuseme wazi kwamba si michezo yote ya vidio au ya kompyuta iliyo mibaya au yenye jeuri. Michezo mingi ni yenye kuelimisha; hiyo hufundisha masomo kama vile jiografia, hisabati, na kupiga taipu katika njia yenye kufurahisha na yenye kutumbuiza. Michezo mingine hutahini wepesi wa mwili kwa kuigiza michezo kama vile mpira wa vikapu na wa magongo. Pia kuna mafumbo ya hali ya juu ambayo huchochea na kutahini akili.

Ni kweli, hata michezo bora kabisa yaweza kuchukua wakati mwingi sana. Nayo Biblia huwahimiza Wakristo ‘waukomboe wakati,’ yaani, watumie wakati kwa hekima katika mifuatio ya kiroho. (Waefeso 5:16) Hata hivyo, Biblia haisemi kwamba kila dakika ambayo mtu yuko macho itumiwe kufanya kazi au kujifunza. Kinyume cha hilo, hutukumbusha kwamba kuna “wakati wa kucheka . . . na wakati wa kucheza.” (Mhubiri 3:4) Ukifanywa kwa kiasi, utendaji wa michezo waweza kuburudisha na kujenga.

Ingawa hivyo, twapaswa kutambua kwamba mingi ya michezo hii yaonekana imebuniwa kufanya wachezaji wapoteze muda mwingi wa wakati. Katika baadhi yayo, saa nyingi zinatumiwa ili kuujua vizuri mchezo ili kufika kiwango kilicho kigumu, kabla ya mchezaji kugundua kwamba viwango kadhaa vingine zaidi—kwa wazi vyenye kutatanisha zaidi—ni lazima vitimizwe kabla ya kumaliza! Pia kuna michezo ambayo yaelekea kutokeza machache kwa jitihada nyingi iliyofanywa. Dan na Sam, ndugu wawili wa kimwili walio Wakristo, walicheza kwa idili mchezo fulani ulioonekana ungewasaidia kutatua hesabu. Hata hivyo, mara waligundua kwamba iliwachukua muda mfupi zaidi kufanya hesabu kwenye karatasi kuliko kwenye kiwambo!

Kwa hiyo, hata kuhusiana na michezo ya kompyuta au ya vidio ambayo ni yenye kujenga kwa kiasi, kuna uhitaji wa kuwa wachaguzi. Dan na Sam wasema: “Ukifanya ununuzi kwa uangalifu, kwa kawaida waweza kupata mchezo mzuri.” Ingawa hivyo, hakika ni jambo la kiakili, kuepuka kutumia fedha nyingi kwa michezo ambayo humfanya mtu kuchoshwa haraka. Mzazi mmoja hutia moyo wana wake wacheze tu michezo ambayo itawasaidia kwa masomo wanayojifunza shuleni.

Upande Wayo Usiofaa

Kwa kuhuzunisha, si michezo yote ya kompyuta na vidio iliyo raha isiyodhuru—mbali na kutokuwa yenye kuelimisha. Programu nyingi za kompyuta za leo zenye kutumbuiza hukazia kile ambacho Biblia hukiita “kazi za mwili”—mazoea yasiyo safi ambayo Mungu hushutumu. Miongoni mwa “kazi” zilizoshutumiwa ni “zoea la uwasiliani-roho.” (Wagalatia 5:19-21, NW) Kwa hakika, kwa Yehova Mungu zoea la uchawi ni “chukizo.”—Kumbukumbu la Torati 18:10-12.

Hata hivyo, mingi ya michezo ya leo imejaa uwasiliani-roho na uchawi! Katika mchezo mmoja ni lazima “mafumbo ya uchawi” yatumiwe ili kushinda. Wachezaji wanaagizwa: “Unapokuwa tayari kutumia fumbo la uchawi, bofya kwenye kifananisho cha umeme kwenye pembe ya chini ya kulia ya orodha, kisha ubofye kiumbe unachotaka kuua.” Je, michezo kama hiyo haiwezi kusitawisha udadisi usiofaa kuhusu kani za roho waovu?

Namna gani kutazama sana jeuri yenye kuchukiza? Gazeti U.S.News & World Report hueleza juu ya michezo miwili ipendwayo sana, ambayo huonyesha “kuung’oa moyo wa mshindani” na “vizuu vyenye kunywa damu vikitoboa mashimo katika wasichana walio na mavazi machache sana.” Ingawa huenda wengine wakapuuza umwagikaji damu unaoonyeshwa katika kompyuta kuwa fantasia isiyodhuru, Biblia hutahadharisha hivi kwenye Zaburi 11:5 (NW): “Yehova mwenyewe humchunguza mwadilifu na vilevile mwovu, na yeyote apendaye jeuri nafsi Yake kwa hakika humchukia.”—Linganisha Isaya 2:4.

Yawezekana pia kutokeza ponografia hafifu kwenye kiwambo cha kompyuta. Uchi na ngono ya wazi zimekuwa mandhari za kawaida sana hivi kwamba watengenezaji wa Marekani wa michezo ya kompyuta walitokeza mfumo wa kuweka viainisho ili kuonya wanunuzi kuhusu michezo mibaya. Ingawa hivyo, ni wauzaji wachache wanaoelekea kuzuia mauzo kwa vijana. “Wajibu wetu pekee ni kuwapa wateja kile wanachotaka,” asema karani mmoja wa duka. Hata hivyo, jiulize, ‘Je, kutazama picha zenye kuamsha hisia za ngono kutanisaidia kuweka akili yangu katika mambo “yaliyo ya haki, safi, yenye kupendeza, na yenye sifa njema”?’—Wafilipi 4:8.

Kupatwa na Uraibu!

Ni kweli, wataalamu wanajadiliana jinsi michezo ya kompyuta inavyoathiri vijana kikweli. Uchunguzi mmoja, ulioripotiwa katika gazeti New Scientist, ulifikia mkataa kwa matarajio mazuri kwamba michezo hiyo “si kisababishi kikuu cha mwenendo mbaya.” Hata hivyo, asilimia 97 ya vijana waliohojiwa katika uchunguzi huo “walifikiri kwamba inawezekana kupatwa na uraibu wa michezo hiyo.” Vijana hao walisema kwamba michezo ya kitovu cha vitumbuizo ilikuwa yenye kudhuru hasa kwa sababu “huwatia moyo wachezaji kutumia fedha nyingi zaidi.”

Je, michezo hii yaweza kikweli kuwa yenye kuraibisha? Kwa wazi ndivyo, kwa wachezaji fulani. Kijana mmoja aliliambia Amkeni!: “Yote uwezayo kufikiri ni kufika mwisho wa mchezo na kushinda.” Mwanamume fulani kijana akumbuka vivyo hivyo: “Nilitumia saa nyingi kujaribu kupata njia ya jinsi ya kuua kila mtu mchezoni ili nifikie kiwango kilichofuata cha mchezo.”

Huenda ukafiri huwezi kamwe kunaswa hivyo katika mchezo. Lakini fikiria jinsi ambavyo maonyesho ya televisheni na sinema huvuta kwa hila hisia-moyo za watu—zikiwasukuma kutoa machozi, kukasirika, au kushangilia kwa msisimko. Basi, wazia programu ambayo haina tu kiini cha hadithi chenye kusisimua, wahusika wa kipekee, athari za kipekee za wonyesho bali pia hukuruhusu wewe uwe shujaa mkuu. Je, itakuwa rahisi kukinza kuhusika kabisa? Kwa hiyo, haishangazi kwamba wachezaji fulani wanaona ikiwa vigumu kutofautisha kati ya fantasia na uhalisi. Kijana mmoja akumbuka: “Athari ya kucheza michezo yenye jeuri ilikuwa mbaya sana hata niliwazia mkono wangu ulikuwa na bunduki iliyoelekezewa watu.”

Chagua kwa Hekima

Ikiwa wazazi hawaweki mipaka katika utumizi wa michezo ya kompyuta au vidio, vijana wapaswa kufikiria shauri kwenye Mhubiri 2:14: “Macho yake mwenye hekima yamo kichwani mwake.” Hilo lamaanisha kwamba mwenye hekima hutazama kule anakoenda na kuona kilichoko mbele. Kwa kweli, ulimwengu wa vitumbuizo vya kompyuta huwa na mengi yaliyo kinyume cha ujuzi juu ya Mungu. (Linganisha 2 Wakorintho 10:5.) Na ni nani ajuaye kile ambacho wenye kutokeza programu za kompyuta watatokeza wakati ujao? Kwa hiyo kabla ya kijana yeyote kununua, kucheza, au kukodi mchezo, apaswa kujiuliza, ‘Unahusu nini? Je, jina lao linadokeza mambo ya kifumbo? Je, mchoro ulioko kwenye jalada unaonyesha jeuri yenye kuogofya?’

Katika hali yayo bora, michezo ya kompyuta yaweza kuandaa ufurahiaji na mafunzo yafaayo. Lakini, je, inastahili kuchukua wakati wako mwingi wenye thamani? Sam mwenye umri wa miaka 14, aliyetajwa mapema, aeleza: “Baba yetu hajapata kusema kihususa kwamba hatuwezi kuwa na michezo ya vidio. Lakini ameuliza, ‘Ni nini chenye kupendeza sana katika kubofya kibonyezo na kuona mtu fulani akikimbia na kuruka kuvuka kiwambo?’” “Na sasa hivyo ndivyo tunavyoiona michezo ya vidio,” aongeza ndugu yake Dan.

Ndiyo, usisahau kwamba kuna njia nyinginezo—labda zenye matokeo zaidi—za kujifurahisha, kama vile kusoma, kutengeneza vitu vya sanaa, kushiriki katika michezo ifaayo, kuimba, au kujifunza kucheza ala ya muziki. Inanufaisha sana kutumia wakati “ukijizoeza mwenyewe ujitoaji-kimungu ukiwa shabaha yako.” (1 Timotheo 4:7, NW) Kufanya hivyo kutakuwa na thamani nyingi sana kuliko kucheza mchezo wowote wa kompyuta.

[Blabu katika ukurasa wa 8]

Asilimia 97 ya vijana waliohojiwa katika uchunguzi mmoja “walifikiri kwamba inawezekana kupatwa na uraibu wa michezo hiyo”

[Picha katika ukurasa wa 14]

Je, kucheza michezo yenye jeuri ya vidio kwaweza kweli kukudhuru?