Ulikuwa mwaka wa 1941. Vita ya Ulimwengu ya Pili ilikuwa imechacha. Nilikuwa mama mwenye umri wa miaka 23 kutoka Australia, huku mimi na mtoto wangu mwenye umri wa miezi mitano tukiwa gerezani huko Gwelo, Rhodesia Kusini (ambayo sasa ni Gweru, Zimbabwe). Mume wangu alikuwa gerezani huko Salisbury (ambayo sasa ni Harare). Watoto wetu wengine—mwenye umri wa miaka miwili na mwingine umri wa miaka mitatu—walikuwa wakitunzwa na watoto wangu wa kambo wawili matineja. Acha nieleze jinsi nilivyojikuta katika hali hiyo.

Mimi na Bertie Twatiwa Gerezani

Tulisafiri hadi jiji la Bulawayo mara moja kwa mwezi, umbali wa kilometa 80 hivi, kuuza dhahabu yetu katika benki. Pia tulikwenda Gwanda, mji mdogo karibu na Filabusi, kununua vyakula na kushiriki katika huduma. Katika 1940, mwaka ambao Vita ya Ulimwengu ya Pili ilianza, kazi yetu ya kuhubiri ilipigwa marufuku katika Rhodesia Kusini.

Muda mfupi baada ya hapo, nilikamatwa nikihubiri huko Gwanda. Wakati huo nilikuwa na mimba ya mtoto wangu wa tatu, Estrella. Wakati rufani yangu ilipokuwa ikifikiriwa, Bertie alikamatwa kwa sababu ya kuhubiri na kutiwa gerezani katika Salisbury, zaidi ya kilometa 300 kutoka mahali tulipokuwa tukiishi.

Hii ndiyo iliyokuwa hali yetu wakati huo: Peter alikuwa hospitalini huko Bulawayo akiwa na dondakoo, na kulikuwa na shaka kama angepona. Nilikuwa nimetoka tu kumzaa Estrella, na rafiki yangu alikuwa amenichukua kutoka hospitalini hadi gerezani kumwonyesha Bertie binti yake aliyetoka tu kuzaliwa. Baadaye, rufani yangu ilipokataliwa, Mhindi tajiri mwenye duka aliyekuwa mwenye fadhili alilipa dhamana yangu. Baada ya muda, maofisa watatu wa polisi walikuja kwenye mgodi kunipeleka gerezani. Waliniambia nichague. Ningeenda na mtoto wangu wa miezi mitano gerezani au nimwache na watoto wetu matineja, Lyall na Donovan. Niliamua kumchukua.

Niligawiwa kazi ya kushona nguo na kusafisha. Pia, nilipewa mtunzaji wa kumwangalia Estrella. Alikuwa mfungwa mchanga aitwaye Matossi, aliyekuwa akitumika kifungo cha maisha kwa kumwua mume wake. Matossi alilia nilipoachiliwa, kwa kuwa hangemtunza Estrella tena. Askari wa gereza wa kike alinipeleka nyumbani kwake tupate chakula cha mchana kisha akanipeleka kwenye garimoshi nimtembelee Bertie katika gereza la Salisbury.

Mimi na Bertie tulipokuwa gerezani, Peter na Pauline walitunzwa na Lyall na Donovan. Ijapokuwa Donovan alikuwa na umri wa miaka 16 tu, aliendeleza kazi zetu za migodi.