Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión
6-12 NOVIEMBRE
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | AMÓS 1-9
“Guʼyááʼ Jeobá, ga̱jma̱a̱ gakuwáanʼ xóó”
(Amós 5:4) “Numuu dí rígi̱ eʼthí Jeobá náa goʼwóo Israel: ‹Guʼñúnʼ ga̱jma̱a̱ gakuwaanʼ má xúʼko̱.
(Amós 5:6) Guʼyáaʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ gakuwaanʼ má xúʼko̱, mu xákháanʼ ga̱jma̱a̱ aguʼ náa goʼwóo José, mikhaa Betel ga̱jma̱a̱ nimbáa xáʼni juiyuuʼ aguʼ.
w04-S 15/11 24 ¶20
Guʼyáaʼ Jeobá, bi̱ ndaʼyoo rí gíwanʼ náa a̱jkiu̱lú
20 Asndu tsáa bi̱ nixtáa nákha ikhú ninindxu̱u̱ mingíjyúuʼ mawiji̱ jmbu náa Jeobá. Mingíjyúuʼ nindxu̱u̱ rí xátani xóo eni xúgínʼ, xó má eyáá cristianos rí mbiʼi xúgi̱, xóo jiáma ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ buanii. Mú rí nindúún kuyáá Dios ga̱jma̱a̱ rí nindúún muni rí naniguʼ rúʼko̱ nixkaxi̱i̱n tikhun israelitas mu mbuyamajkuíí xó má gíʼmaa. Jeobá niʼthún ajngáa rí gíwanʼ raʼthí náa Amós 5:4: “Guʼñúnʼ ga̱jma̱a̱ gakuwaanʼ má xúʼko̱”. Xúʼko̱ má xúgi̱, Dios nasngájmún rí nagáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún bi̱ natanga̱a̱ a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ nduyááʼ índo̱ naguáʼdáá ku̱ma̱ gajkhun náa Ajngóo ga̱jma̱a̱ nuni rí naniguʼ. Mingíjyúuʼ nindxu̱u̱ kamba̱a̱ rígi̱ mu na̱jkha̱ kañán maraxtaa kámuu (Juan 17:3).
(Amós 5:14, 15) Guʼyáaʼ rí májánʼ raʼkháa dí ra̱májánʼ mu xúʼko̱ makuwáanʼ xóó. Ikhú Jeobá Dios bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejércitos maʼga̱nú maxtáa ga̱jma̱á nindxa̱la. Xó má nitha ikháanʼla. 15 Gaguiyala ku̱ya̱a̱ dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ gaʼndala ku̱ya̱a̱ rí májánʼ, garigá rí jmbu náa xkrugoo xuajen. Mbáa Jeobá Dios bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejércitos magáwíinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún bi̱ xóó naguanún náa goʼwóo José›.
jd-S 90-91 ¶16-17
Guʼni ñajunʼ Jeobá xó má xtángoo ndrígóo
16 Timbáa xa̱biya̱ tándxa̱ʼwáminaʼ májánʼ índo̱ niraʼwíí náa biʼyáá nindxu̱u̱ xtángoo rí májánʼ ga̱jma̱a̱ dí ra̱májánʼ. Lá itháan majmañulúʼ ikháanʼ rá. Amós naʼthúlúʼ rí muguajún jmbu, numuu rí naʼthí: “Gaguiyala ku̱ya̱a̱ dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ gaʼndala ku̱ya̱a̱ rí májánʼ” (Amós 5:15). Mbáa xa̱bu̱ bi̱ nigumbiʼyuu William Rainey Harper, profesor de Lenguas y Literatura Semíticas de la Universidad de Chicago, niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu versículo rígi̱: “Rí mbá mani̱ndxu̱u̱ májánʼ o ra̱májánʼ náa ku̱ma̱ [ndrígóo Amós], nindxu̱u̱ á mu naniguʼ Yavé”. Ku̱ma̱ rúʼko̱ rí itháan nagájnuriyoʼ náa gu̱wi̱nʼ i̱jmi̱i̱n gaʼyee. Lá kuwáanʼ ikháanʼ xawii muʼnimbánii xtángoo ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ numuu rí májánʼ o ra̱májánʼ ráʼ. Xtángoo rígi̱ na̱ʼkha̱ náa Biblia ga̱jma̱a̱ nakru̱ʼu̱lú májánʼ numuu rí kuwa cristianos bi̱ ni̱ndxu̱ún “ñumba tsi jmbi, tsi majan indxaʼhuaminaʼ” bi̱ itháan nakru̱ʼu̱u̱n ga̱jma̱a̱ bi̱ najmañún nuthi kaʼwu rígi̱ (Mateo 24:45-47).
17 Rí maguiyulúʼ kuʼyáá dí ra̱májánʼ mambáyulúʼ mu xuʼxudámíjná náa aʼkhá rí tsénigu̱ʼ Dios. Mbá xkri̱da, maxtáa mbáa bi̱ makro̱ʼo̱o̱ májánʼ rí gamíi nindxu̱u̱ náa nakujmiin xa̱bu̱ bi̱ nda̱a̱ xtíñún rí nakujmaa wéñuʼ náa Internet ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ rí ikhaa naʼni gaʼduunʼ. Mú, xóo ‹xa̱bu̱ ni̱ndxu̱lú rí awúu̱n› rá. Xú káʼnii tayáá ikháánʼ ga̱jma̱a̱ numuu náa timii xa̱bu̱ bi̱ nda̱a̱ xtíñún rá. (Efesios 3:16.) Á mu natanimbaʼ ikha ndrígóo Dios rí na̱ʼkha̱ náa Amós 5:15, xáʼniaʼ mingíjyúuʼ maguiyaʼ xtayáá dí ra̱májánʼ, ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ maʼngaaʼ mambaxáʼ ga̱jma̱ʼ Jeobá.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Amós 2:12) ‹Mú ikháanʼ nixnu̱u̱n má xúʼko̱ vino muwa̱a̱n Nazareos, ga̱jma̱a̱ ikháanʼ nitañájunʼ gaʼyee: “Ragíʼmáanʼ mutaríyaaʼ”.
w07-S 1/10 14 ¶8
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Joel ga̱jma̱a̱ Amós
2:12. Ragíʼmáanʼ muʼni guabiinʼ bi̱ nuñajunʼ má xúʼko̱ xóo precursores, superintendentes viajantes, misioneros o bi̱ kuwa náa Betel rí muʼthúún má xúʼko̱ rí muniñaʼ runi káxi̱ ñajunʼ Jeobá mu makuwa xó má kuwa eʼwíínʼ xa̱bu̱. Rí phú gíʼmáanʼ muʼni rí muxnún tsiakii mu muni májánʼ ñajunʼ ndrígu̱ún.
(Amós 8:1, 2) Rígi̱ nindxu̱u̱ rí nisngájmuʼ Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: ¡Atayáá! Mbá xtuʼ xndú taun rí najma̱a̱ mbiʼi rí naxnáa ruʼwa. 2 Ikhú niʼthí: “Amós káʼnii tayáá rá.” Ikhú niriʼñuu: “Mbá xtu̱ʼ xndú taun rí najma̱a̱ mbiʼi rí naxnáa ruʼwa”. Ikhú Jeobá niʼthúnʼ: Nirtumuu mbiʼi ndrígóo xuajñuʼ Israel. Ní xáni mba̱a̱ a̱jkiu̱nʼ ka̱ñu̱u̱n.
w07-S 1/10 14 ¶6
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Joel ga̱jma̱a̱ Amós
8:1, 2. Ndiéjunʼ nindoo gáʼthúu̱n “mbá xtuʼ xndú taun rí najma̱a̱ mbiʼi rí naxnáa ruʼwa” rá. Nindoo gáʼthúu̱n rí mbiʼi ndrígóo Jeobá xtáa mijngii. Nindxu̱u̱ xndú taun rí nuraxi̱i̱ nda̱wa̱á índo̱ inuu muraxi̱i̱ xúgíʼ. Jeobá niʼni rí Amós mbaʼyoo “mbá xtuʼ xndú taun rí najma̱a̱ mbiʼi rí naxnáa ruʼwa” mu masngájma rí inuu mambáa Israel. Ikha jngó Dios niʼthúu̱n Amós: “Nirtumuu mbiʼi ndrígóo xuajñuʼ Israel. Ní xáni mba̱a̱ a̱jkiu̱nʼ ka̱ñu̱u̱n”.
Migixnuu Biblia
(Amós 4:1-13) “Gudxawíín ajngáa rígi̱, xede̱ e̱ʼgú bi̱ kuwa náa Basán, bi̱ kuwa náa kúbá ndrígóo Samaria, ikháanʼla gu̱ʼu̱ bi̱ kuwáanʼ runi kuʼwúnʼ bi̱ guabaaʼ a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ nuni gíníi bi̱ migíníi, bi̱ nuthúún a̱jmbiu̱ún: ‹¡Aguwaʼ kuyala rí muwánxu!›. 2 Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ nixná ajngóo ga̱jma̱a̱ rí mikaʼwii nindxu̱u̱. ‹“¡Gu̱ya̱a̱! Ma̱ʼkha̱ mbiʼi mingíjyúuʼ náa ikháanʼ ga̱jma̱a̱ ikhaa makuxáanʼ ga̱jma̱a̱ ajua̱nʼ náa nundrajka xuwiʼ bi̱ nuradíin xede̱ ga̱jma̱a̱ bi̱ xóó naguanála ga̱jma̱a̱ xkramááʼ rí naguwíin e̱gi̱ʼ. 3 Ga̱jma̱a̱ magajnála náa kamba̱a̱ jmbu náa xtátsí, mámbáa maʼga̱ inuu ga̱jma̱a̱ mudama̱ʼa̱a̱nʼla náa Harmón”, eʼthí Jeobá›. 4 ‹Aguwaʼ náa Betel ga̱jma̱a̱ guxuʼdámíjná aʼkhá, náa Guilgal muxuʼdámíjná má xúʼko̱ aʼkhá ga̱jma̱a̱ aguwaʼ kuyala tsigijñaʼ miʼcha̱, rí maʼni ajtsú mbiʼi diezmo ndrígála. 5 Guxna tsigijñaʼ ga̱jma̱a̱ rí gíʼdoo levadura mu muxna̱a̱la núma̱aʼ, ga̱jma̱a̱ gutha gakhi̱i̱ tsigijñaʼ rí nixna numuu rí xúʼko̱ eniguala muni, oh xuajin Israel›, xúʼko̱ eʼthí Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ. 6 ‹Ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ mangúún nini kaʼwi̱i̱ iñala náa xúgíʼ xuajen ndrígála ga̱jma̱a̱ ndiyóoʼ pan náa xúgíʼ xuajñala ga̱jma̱a̱ tatangaánʼla náa ikhúún›ʼ, eʼthí Jeobá. 7 ‹Ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ nini rí xáxnúu ruʼwa índo̱ tígo̱o̱ ajtsú igu̱nʼ rí muraxi̱i̱ rí nijuiʼdu; ga̱jma̱a̱ nini rí maxnúu ruʼwa náa mbá xuajen, mú náa i̱mba̱ xuajen na̱nguá exnúu ruʼwa. Ga̱jma̱a̱ rígá mbá mbaaʼ rí maxnúu ruʼwa mú náa ku̱ba̱ʼ rí ikhúúnʼ nani rí xáxnúu ruʼwa nujndoʼ. 8 Xa̱bu̱ bi̱ kuwa náa a̱jma̱ o ajtsú xuajen nuxunguamijna mu muwa̱a̱n iyaʼ, ga̱jma̱a̱ tsegiʼmúún; mú ikháanʼ na̱nguá nitangaánʼ náa ikhúúnʼ›, eʼthí Jeobá. 9 ‹Nini gawánla ga̱jma̱a̱ mijkha ga̱jma̱a̱ cha̱mbu̱ʼ. Ga̱jma̱a̱ niguiʼtóo ixi̱ ri̱ʼi̱ ndrígu̱ún ga̱jma̱a̱ náa nudu uva, mú náa nidula higo ga̱jma̱a̱ olivo nini gámbáa rambéʼguaan; mú na̱nguá nitangaánʼla náa ikhúúnʼ› eʼthí Jeobá. 10 ‹Nikuʼnguánʼ náa ikháanʼ mbá nandii xó má nirígá náa Egipto. Ga̱jma̱a̱ espada nigúdiin jiáma ma̱ngaa nigujtúun wáyú ndrígiála. Ga̱jma̱a̱ nini rí ndajtsúunʼ matsimuu asndu náa rakála; mú ikháanʼ tagutangaánʼla náa ikhúúnʼ›, eʼthí Jeobá. 11 ‹Nini gámbáa náa ikháanʼla, xóo niʼni gámbáa Dios Sodoma ga̱jma̱a̱ Gomorra. Ga̱jma̱a̱ ikháanʼ ni̱jkua̱nú nini̱ndxa̱la xóo ixi̱ rí niriyaʼ náa aguʼ; mú ikháanʼ tagutangaánʼ náa ikhúúnʼ›, eʼthí Jeobá. 12 Ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ rí maniaʼ, oh Israel. Numuu dí rígi̱ gániaʼ, atani̱rataminaʼ mu matatsiʼniiʼ Dios ndrígáʼ, oh Israel. 13 ¡Atayáá!, bi̱ niʼni kúbá ga̱jma̱a̱ bi̱ niʼni giñánʼ; ikhaa naʼthúu̱n xa̱biya̱ ndiéjunʼ endxa̱ʼwáminaʼ, ikhaa naʼni̱i̱ mikíná náa najtsi ga̱jma̱a̱ ikhaa na̱jkha̱ náa rí itháan mitsídánʼ náa ku̱ba̱ʼ; Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejércitos, xúʼko̱ mbiʼyuu.”
13-19 NOVIEMBRE
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | ABDÍAS 1–JONÁS 4
“Gajmañulú ga̱jma̱a̱ rí nakiéʼkulu”
(Jonás 3:1-3) Ikhú Jeobá niʼthúu̱n mbu̱júu̱ Jonás: 2 “Araxu̱nʼ, ayuʼ Nínive xuajen rí mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ aratháán ajngáa rí matha̱nʼ”. 3 Ikhú Jonás nitu̱xu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ náa Nínive xó má niʼthúu̱n Jeobá. Xuajen Nínive nindxu̱u̱ mba̱a̱ wéñuʼ, naʼni ajtsú mbiʼi rí mi̱dxu̱ʼ ga̱jma̱a̱ rajkuáaʼ náa xúgíʼ xuajen.
ia-S 114 ¶22-23
Nijmañuu ga̱jma̱a̱ numuu rí nikiéʼkúun
22 Ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ niʼni Jonás rá. Lá nixnáa núma̱aʼ ga̱jma̱a̱ niʼnimbo̱o̱ kaʼyoo Jeobá ráʼ. Xúʼko̱ niʼni. Náa Biblia naʼthí rí nda̱wa̱á rí ajtsú mbiʼi ga̱jma̱a̱ ajtsú mbruʼun, e̱gi̱ʼ mba̱a̱ ni̱jkha̱ mijngii náa rawunʼ iyaʼ ga̱jma̱a̱ ikhí “nixiriyaaʼ Jonás náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ” (Jon. 2:10). Lá tséʼniulú tsiánguá ráʼ. ¡Asndu táʼyóoʼ maʼga̱ náa tapo̱o̱ iyaʼ mu maʼga̱nú náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ! Gajkhun má rí índo̱ ni̱jkha̱nú náa rawunʼ iyaʼ, ndiyóoʼ mbaʼyoo xú gagájnuu ikhí. Nda̱wa̱á ma̱ndoo masngájma xú káʼnii maxnáa núma̱aʼ. Náa Jonás 3:1, 2 nuraxnuu: “Ikhú Jeobá niʼthúu̱n mbu̱júu̱ Jonás: ‹Araxu̱nʼ, ayuʼ Nínive xuajen rí mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ aratháán ajngáa rí matha̱nʼ›”. Ndiéjunʼ gáʼni gaʼyee rá.
23 Tandxaʼwaminaʼ a̱jma̱ nuthu, “ikhú Jonás nitu̱xu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ náa Nínive xó má niʼthúu̱n Jeobá” (Jon. 3:3). Nikro̱ʼo̱o̱ májánʼ dí nikiéʼkúun, núkhu niʼnimbo̱o̱. Gi̱i̱ gúʼyáá imbo̱o̱ xú káʼnii gándoo guʼyaridáá Jonás bi̱ niwi̱ji̱ jmbu. Xúgiáanʼ má nuxuʼdámíjná aʼkhá ga̱jma̱a̱ nakieʼkulúʼ (Rom. 3:23). Xú káʼnii eʼni índo̱ nakieʼkulúʼ. Lá naʼni néʼngulú ráʼ. Lá nakru̱ʼu̱lú rí nakiéʼkhúlú ga̱jma̱a̱ natangáanʼ náa kambo̱o̱ Dios ráʼ.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Abdías 10) Numuu rí niraxnaa ndxájuaʼ Jacob, ma̱jti̱ʼ maruguaduwi̱i̱n, ga̱jma̱a̱ maguma gámbáán asndu kámuu mbiʼi.
w07-S 1/11 13 ¶5
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Abdías, Jonás, ga̱jma̱a̱ Miqueas
10. Xú káʼnii niʼni Edom dí “maguma gámbáán asndu kámuu mbiʼi” rá. Xó má naʼthí náa kiʼtáriyaʼ, Edom niguma gámbáa xóo mbá xuajen mba̱a̱, ga̱jma̱a̱ xuajen rí kaʼyoo jma̱a̱ xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígio̱o̱. Rey Nabonido bi̱ naʼtáñajunʼ babilonia niʼtáñajunʼ náa mbá xuajen mba̱a̱ nákha siglo VI tsiguʼ ginii. A̱jma̱ tsiguʼ nda̱wa̱á, náa xuajen rí kaʼyoo Edom ikhí kuwa nabateos, ikha jngó edomitas ndiyóoʼ makuwá náa sur ndrígóo Judea, náa xuajen ndrígóo Négueb rí ni̱jkha̱nú nijmaʼnuʼ xóo Idumea. Nda̱wa̱á rí romanos nini gámbáa Jerusalén nákha tsiguʼ 70 tsiguʼ nda̱wa̱á, xuajen edomita nindáti̱ga̱a̱.
(Abdías 12) Ragíʼmaa maʼdxaaʼ xtayáá mbiʼi ndrígóo ndxájuaʼ, mbiʼi rí nagíʼnuu gamiéjunʼ; ga̱jma̱a̱ ragíʼmaa maʼdxaaʼ xtañún xa̱bu̱ bi̱ kuwa Judá mbiʼi rí nakháñun, ga̱jma̱a̱ ragíʼmaa mataxuxí aʼwáʼ mbiʼi rí nanújngun gamiéjunʼ.
jd-S 112 ¶4-5
Guʼniu̱u̱n rí májánʼ eʼwíínʼ xóo má eniguʼ Dios
4 Índo̱ nundxa̱ʼwa̱míjna̱ rí Dios niʼni rí Edom mamínuʼ, xuajen rí gíʼ mijngii náa israel, majmañulúʼ i̱mba̱ ikhaa: “Ragíʼmaa maʼdxaaʼ xtayáá mbiʼi ndrígóo ndxájuaʼ, mbiʼi rí nagíʼnuu gamiéjunʼ; ga̱jma̱a̱ ragíʼmaa maʼdxaaʼ xtañún xa̱bu̱ bi̱ kuwa Judá mbiʼi rí nakháñun” (Abdías 12). Á mu tirios ninindxu̱ún ‹kanikhiin› náa Israel ga̱jma̱a̱ numuu náa nagujua̱, bi̱ edomitas gajkhun ninindxu̱ún, numuu rí niguwáʼ náa Esaú, bi̱ nindxu̱u̱ cuate ga̱jma̱a̱ Jacob. Mú Jeobá nixná mbiʼñún bi̱ ‹kanikhiin› náa Israel (Deuteronomio 2:1-4) ikha jngó nindxu̱u̱ mbá ma̱jti̱ʼ rí edomitas maʼdxúún índo̱ judíos niraʼníí dí ra̱májánʼ náa ñawúunʼ babilonios (Ezequiel 25:12-14).
5 Gajkhun má rí Dios tágruigú rí kuwa runi edomitas gajmiún a̱ngiu̱ún judíos. Guraximíjna̱: Xú káʼnii eʼyoo Jeobá rí xóo eniu̱u̱n a̱ngui̱nʼ bi̱ gúʼdoo gajmíi̱nʼ fe rá. Mbá rí xóo gíʼmaa maxmiéjunʼlú nindxu̱u̱ rí xú káʼnii eʼyáá ga̱jma̱a̱ xóo eʼni̱i̱ mbáa ndxájulú bi̱ niguáʼdáá gajmiúlú mbá xkujndu. Mbá xkri̱da, gundxaʼwamíjna̱ rí mbáa ndxájulú naʼni gawúnlú o gíʼdoo mbá xkujndu gajmíi̱n bi̱ kuwa náa guʼwúlú. “Á mu mbáa naxiéʼkhá”, lá magawúnlú o xáʼndulú gambáxulúʼ o mbuʼyáá xóo muʼnimbánii xkujndu ráʼ. (Colosenses 3:13; Josué 22:9-30; Mateo 5:23, 24.) Rí xóo eʼni masngájma xóo ni̱ndxu̱lú; mbáa masngájma rí najmangu̱lú, rí xáʼndulú mambáxulúʼ gajmiúlú o asndu muʼtá numáá. Xóo xkri̱da rígi̱, ndxájulú buʼko̱ mbáa asndu maʼga̱nú makiéʼkhúun ga̱jma̱a̱ mbaʼyóoʼ mixnáá xtágabu o muxpriguíí a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa congregación (Gálatas 6:1). Índo̱ nduʼyáá rí naraʼnuu xkujndu, lá maʼdxulú xóo edomitas ráʼ. Xú káʼnii eyoo Dios manindxu̱lúʼ rá.
Migixnuu Biblia
(Jonás 3:1-10) Ikhú Jeobá niʼthúu̱n mbu̱júu̱ Jonás: 2 “Araxu̱nʼ, ayuʼ Nínive xuajen rí mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ aratháán ajngáa rí matha̱nʼ”. 3 Ikhú Jonás nitu̱xu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ náa Nínive xó má niʼthúu̱n Jeobá. Xuajen Nínive nindxu̱u̱ mba̱a̱ wéñuʼ, naʼni ajtsú mbiʼi rí mi̱dxu̱ʼ ga̱jma̱a̱ rajkuáaʼ náa xúgíʼ xuajen. 4 Ikhú Jonás nito̱ʼo̱o̱ náa xuajen mbá mbiʼi náa kamba̱a̱ ga̱jma̱a̱ niʼthí má xúʼko̱: “I̱ndó mbá 40 mbiʼi, Nínive maguma gámbáa”. 5 Ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ kuwa Nínive nigi̱ʼdi̱i̱ niguáʼdáá fe náa Dios, ga̱jma̱a̱ nigíʼdi̱i̱ ndiyamiʼki ga̱jma̱a̱ nitrámáʼ náa edxu̱ún gúxta̱a̱ asndu bi̱ guanii ga̱jma̱a̱ asndu bi̱ itháan majkhinʼ náa ikhiin. 6 Índo̱ ajngáa rígi̱ ni̱jkha̱nú náa rey ndrígóo Nínive, ikhú ikhaa nitu̱xu̱u̱ náa trono ndrígóo ga̱jma̱a̱ niguwíi xtíñuu rí kagíiʼ ga̱jma̱a̱ nirígu̱ gúxta̱a̱ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ nigi̱ʼi̱ náa idiʼ. 7 Ma̱ngaa niʼthí maguma rígi̱ náa Nínive, “ga̱jma̱a̱ numuu rey gajmíi̱n Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo: Nimbáa xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ kharaʼdiin, nimbáa xede̱ ga̱jma̱a̱ nimbáa mugu̱ gíʼmaa mikhu nditháan. Ragíʼmaa muphiʼtsu ni má muwa̱a̱n iyaʼ. 8 Ga̱jma̱a̱ mutramaʼ edxu̱ún gúxta̱a̱ xa̱bekha ga̱jma̱a̱ xujkhúʼ kharaʼdiin; ga̱jma̱a̱ muthán gajkhun Dios ga̱jma̱a̱ mata̱nga̱a̱ mámbáa náa kamba̱a̱ dí ra̱májánʼ ga̱jma̱a̱ rí nixnúún a̱ngiu̱ún. 9 Tsáa xtáa bi̱ ndaʼyoo rí Dios bi̱ gajkhun mata̱nga̱a̱ ga̱jma̱a̱ magáwíinʼ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ xákiʼnáa wéñuʼ mu xandatigáanʼ rá.” 10 Índo̱ Dios ndiʼyoo rí kuwa runi, rí niniñaaʼ kamba̱a̱ dí ra̱májánʼ. Ikha jngó Dios gajkuwiin nigáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n rí niʼthí maʼniún ga̱jma̱a̱ na̱nguá niʼni.
20-26 NOVIEMBRE
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | MIQUEAS 1-7
“Ndiéjunʼ endu̱ʼu̱lúʼ Jeobá rá.”
(Miqueas 6:6, 7) Ndiéjunʼ gayéʼga náa Jeobá rá. Ndiéjunʼ gasmbatígoʼ ga̱jma̱a̱ náa inuu Dios náa mitsídaanʼ rá. Lá mayéʼga tsigijñaʼ ga̱jma̱a̱ e̱jín xédé bi̱ mbá tsigúnʼ ráʼ. 7 Lá manigu̱ʼ Jeobá mbaʼin wéñuʼ mugu̱, ga̱jma̱a̱ mba̱ji̱nʼ wéñuʼ aceite ráʼ. Lá maxna̱a̱ a̱ʼdióʼ giʼnii ga̱jma̱a̱ numuu aʼkhúnʼ rí ikhúúnʼ nigúʼdaa ga̱jma̱a̱ aʼkháʼ ndrígóʼ ráʼ.
w08-S 15/5 6 ¶20
Xú gíʼmáanʼ muʼniu̱u̱n a̱ngiu̱lú rá.
20 Mu Dios magruigú rí nduʼyamajkuíí, gíʼmaa mambaxúlúʼ májánʼ gajmiúlú a̱ngiu̱lú. Náa Israel, á mu mbáa bi̱ naxnáxi̱ tsigijñaʼ náa inu Dios na̱nguá eʼniún rí májánʼ a̱ngui̱i̱n, xágiʼdoo numuu (Miq. 6:6-8). Ikha jngó Jesús niʼthúún discípulos ndrígóo rí ndayóoʼ munimbánii xkujndu› (Mat. 5:25). Ikhaa má kayúʼ niʼnirámáʼ Pablo: “Gakásngañala, mú xúxuʼdámíjná aʼkhá; xákiʼnáanʼ kañiʼ mbiʼi, xúniʼñáʼ mato̱ʼo̱o̱ Gixa̱a̱” (Efe. 4:26, 27). Maski ajndu kuaʼdáá mbá numuu mu makiʼnáanʼlu gajmiúlú mbáa, gíʼmaa muʼnimbánii nacha̱ xkujndu. Mú xuʼgua̱nú “makiʼnáanʼ kañiʼ mbiʼi”, numuu rí xúʼko̱ eníñanʼ rí gixa̱a̱ mato̱ʼo̱o̱ náa xkujndu rí kuaʼdáá (Luc. 17:3, 4).
(Miqueas 6:8) Ikhaa niʼtháanʼ, oh xa̱biya̱, rí ñajunʼ májánʼ. Ndiéjunʼ enda̱ʼa̱ʼ Jeobá rí matani ikháánʼ rá. ¡I̱ndó matani rí jmbu, rí nditháan xátatsiʼñáʼ ga̱jma̱a̱ gani̱ndxa̱ʼ xa̱bu̱ gua̱ba̱ʼ índo̱ gajngruigaʼ ga̱jma̱ʼ Dios!
w12-S 1/11 22 ¶4-7
“Ndiéjunʼ enda̱ʼa̱ʼ Jeobá rí matani ikháánʼ rá.”
“Matani rí jmbu.” Náa hebreo najmuu ajngáa “jmbu” “nandoo gáʼthúu̱n rí matani dí jmbu ga̱jma̱a̱ rí matani náa awúu̱n xuajen”. Jeobá na̱ndu̱ʼu̱lú muʼniu̱u̱n rí jmbu xó má ikhaa eʼyoo jmbu ga̱jma̱a̱ májánʼ. Muguaʼdáá rí jmbu á mu nandulúʼ kuʼñúún xúgínʼ, ga̱jma̱a̱ á mu tséʼni nduwiinʼ eʼwíínʼ (Levítico 19:15; Isaías 1:17; Hebreos 13:18). Índo̱ nuʼniu̱u̱n rí jmbu, xúʼko̱ má gaxkajxi̱i̱n muniulúʼ mangáanʼ (Mateo 7:12).
“Nditháan xátatsiʼñáʼ.” Dios raʼkháa i̱ndó na̱ndu̱ʼu̱lú musngajmá rí májánʼ, ma̱ngaa rí maʼndulú kuʼyáá. Náa ajngáa hebreo xóo dí “muʼni rí májánʼ” (jésedh) ma̱ngaa nandoo gáʼthúu̱n “ngajua rí jmbu”. Mbáa bi̱ naʼnigajmaa̱ Biblia naʼthí: “Rí ajngáa ngajua, naʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ maʼni rí májánʼ tajuiʼtajuíi káxi̱ náa jésedh. Mú raʼkháa i̱ndó rúʼko̱ eyoo gáʼthúu̱n cualidad rígi̱, ikhaa má nájtsu”. Á mu nandulúʼ muʼni rí májánʼ, nusngájma ga̱jma̱a̱ kámbá a̱jkiu̱lúʼ ma̱ngaa numbáñuun bi̱ nda̱ñúnʼ. Maʼdxulú rí muxná rí kuaʼdáá (Hechos 20:35).
“Gani̱ndxa̱ʼ xa̱bu̱ gua̱ba̱ʼ índo̱ gajngruigaʼ ga̱jma̱ʼ Dios.” Náa Biblia ajngáa rí majngruigaʼ nguáná nandoo gáʼthúu̱n “rí mi̱dxu̱ʼ ratanimbánii”. Najngruigulú gajmiúlú Dios nandoo gáʼthúu̱n rí nuʼniñámi̱jna̱ maxnúlúʼ ikha xtángoo rí naxnúlú náa Ajngá rawunʼ. Mú náa numuu rí gíʼmaa manindxu̱lúʼ xa̱bu̱ guabáanʼ rá. Numuu rí á mu nani̱ndxu̱lú xa̱bu̱ guabáanʼ mbuʼyáá rí eʼngulú muʼni, nuxuʼdámíjná aʼkhá ga̱jma̱a̱ nduʼyáaʼ Jeobá. Rí mbuʼyáá nguáthá eʼngulú muʼni índo̱ majngruigulú gajmiúlú Dios nandoo gáʼthúu̱n rí mbuʼyáá májánʼ rí ikhaa endu̱ʼu̱lúʼ ga̱jma̱a̱ rí ma̱ndoo muxnáá.
Naʼni̱i̱ a̱jkiu̱lú rí Jeobá tsendu̱ʼu̱lú mbá rí xándoo muʼni ga̱jma̱a̱ nadxuu índo̱ ndaʼyoo rí nuʼni tsiakimíjna̱ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú mu muʼni ñajunʼ (Colosenses 3:23). Ikhaa nandoo mbaʼyoo nguáthá eʼngulú muʼni (Salmo 103:14). Ga̱jma̱a̱ á mu ikháanʼ ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ guabáanʼ ma̱ndoo makuwáanʼ tsímáá índo̱ gajngruigulú gajmiúlú Dios. Lá nanigua̱ʼ ma̱ta̱ya̱a̱ xú káʼnii gídxúʼ náa kamba̱a̱ dí rígá náa maguma tsajkurámáánʼ ráʼ. (Proverbios 10:22.)
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Miqueas 2:12) Gajkhun rí ikhúúnʼ magímbáanʼla xúgiáanʼ, oh Jacob; magímbíin bi̱ xóó naguanún náa Israel. Mbá jnduʼ gagruígíin, xóo mugu̱ náa gúláa, xóo mbá jnduʼ mugu̱ náa tapho̱o̱ raxa̱; mundxaʼwa xóo mbaʼin xa̱bu̱›.
w07-S 1/11 15 ¶6
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Abdías, Jonás, ga̱jma̱a̱ Miqueas
2:12. Nguánáa nigimbúun “bi̱ xóó naguanún náa Israel” rá. Kiʼtáriyaʼ rígi̱ nimbánuu nákha tsiguʼ 537 tsiguʼ ginii, índo̱ mbá nguáthi̱i̱n judíos nigájnun náa Babilonia ga̱jma̱a̱ nitangi̱i̱n náa ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún. Rí mbiʼi xúgi̱ rí kiʼtáriyaʼ rúʼko̱ nambánuu “náa Israel ndrígóo Dios” (Gálatas 6:16). Asndu nákha tsiguʼ 1919 nigimbúun xúgínʼ cristianos bi̱ kaxtaʼwíin “xóo mugu̱ náa gúláa”. Ga̱jma̱a̱ asndu nákha tsiguʼ 1935, nigimbúun “mbaʼin xa̱bu̱” náa “iʼhuinʼ mugu”. Ikha jngó rí xúgi̱ kuwa “mbaʼin xa̱bu̱” (Revelación [Apocalipsis] 7:9; Juan 10:16). Xúgínʼ ikhiin mbá kambáxu̱u̱n nuni rí majmaʼnuʼ kiʼsngáa rí gajkhun.
(Miqueas 7:7) Mú ikhúúnʼ mayejngoo ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá. Gajkhun rí magúʼthu̱u̱n náa Dios bi̱ maʼni kríñunʼ. Dios ndrígóʼ maʼdxawunʼ.
w03-S 15/8 24 ¶20
Ndiéjunʼ gíʼthu̱u̱n Jeobá muʼni rá.
20 Rí mbuʼyáá rí Dios naʼni tsajkurámáánʼ naxkaxáanʼ mbuʼyaridáá Miqueas. Ikhaa naʼthí: “Magúʼthu̱u̱n náa Dios bi̱ maʼni kríñunʼ” (Miqueas 7:7). Xú káʼnii mbriguii ajngáa rígi̱ ga̱jma̱a̱ rí manindxu̱lúʼ xa̱bu̱ guabáanʼ índo̱ majngruigulú gajmiúlú Dios rá. Rí muguaʼthi̱i̱n, xóo muʼthá, maʼngo̱o̱ a̱jkiu̱lú, nayambáá mu xákuwáanʼ gíná numuu rí xóó tséʼkha̱nú mbiʼi ndrígóo Jeobá (Proverbios 13:12). Gajkhun má rí xúgiáanʼ nandulúʼ rí mambá xúgíʼ dí rígá náa numbaaʼ xkawiʼ rígi̱. Mú á mu nduʼyáá rí mámbá xmáná mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ nugíʼdi̱i̱ najngruigu̱u̱n gajmiún Dios, xáʼniulu mingíjyúuʼ musngajmá rí maʼngulú muguaʼthi̱i̱n. Mbáa xa̱bi̱i̱ Jeobá bi̱ niʼni ñajunʼ mba̱yu̱ʼ tsiguʼ niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱: “Índo̱ nayexi kidíiʼ rí nitaráʼa mbá a̱jma̱ skiñúʼ gu̱wa̱ʼ nítsu tsiguʼ, nda̱yo̱o̱ májánʼ rí nimbá tándáti̱go̱ʼ rí magúʼthu̱u̱n Jeobá. Niʼni kríñunʼ náa mbaʼa tsingíná”. Lá natatsaʼwáá ikháá má edxa̱ʼ xó má ikhaa xáʼ.
Migixnuu Biblia
(Miqueas 4:1-10) Índo̱ gatumuu mbiʼi, kúbá rí nindxu̱u̱ goʼwóo Jeobá mawiji̱ gujkhuʼ náa inuu kúbá, ga̱jma̱a̱ makujmaa náa xúgíʼ inuu kúbá; ga̱jma̱a̱ ikhí gagun xúgíʼ xuajin. 2 Ga̱jma̱a̱ mbaʼa xuajin magun ga̱jma̱a̱ muthi: “Gaguwaʼ ga̱jma̱a̱ gatsimulúʼ náa kúbá ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ náa goʼwóo Dios ndrígóo Jacob; mu xúʼko̱ ikhaa maʼsngúlú ga̱jma̱a̱ numuu kambo̱o̱, ga̱jma̱a̱ ikháanʼ majngruigulú ikhí”. Numuu rí náa Sión gagajnuu xtángoo, ga̱jma̱a̱ náa Jerusalén magajnúu ajngóo Jeobá. 3 Ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼthún dí raʼkhí nini mbaʼa xuajin, ga̱jma̱a̱ maʼni rí ní xágiʼdu̱u̱n xuajin mba̱ʼu̱ bi̱ guáʼdáá wéñuʼ numún dí rígá mitsínguánʼ. Ga̱jma̱a̱ chídí ndrígu̱ún muni̱i̱la xóo arado ga̱jma̱a̱ lanzas ndrígu̱ún muni̱i̱la xóo ajua̱n rí narujtu iná. Nimbá xuajin ní xuradímijna ga̱jma̱a̱ chídí, asndu ní xagun náa guerra. 4 Ga̱jma̱a̱ mámbáa xa̱bu̱ magi̱ʼi̱ náa agoo ixu̱u̱ uva ga̱jma̱a̱ náa agoo ixi̱ higo, ga̱jma̱a̱ ní xáxtáa nimbáa bi̱ maʼnimiñun; numuu rí xúʼko̱ niʼthí Jeobá bi̱ gíʼdoo wéñuʼ tsiakii. 5 Numuu rí xúgíʼ xuajin, majngruigu̱u̱n ga̱jma̱a̱ mbiʼyuu dios ndrígu̱ún; mú ikháanʼxu, majngruiguxuʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼyuu Jeobá Dios ndrígúxu asndu kámuu mbiʼi. 6 “Mbiʼi rúʼko̱,” eʼthí Jeobá, “maʼgánú makuxíi bi̱ narajmbuʼ, magímbíin bi̱ na̱nguá kuwa jnduʼ asndu bi̱ niniu̱u̱n dí raʼkhí. 7 Ga̱jma̱a̱ mani rí bi̱ narajmbuʼ mani̱ndxu̱u̱ bi̱ xóó naguanúu, ga̱jma̱a̱ mbá xuajen mba̱a̱ rí niguma májáánʼ nákha wajyúúʼ; ga̱jma̱a̱ Jeobá maʼtáñajunʼ náa ikhiin náa kúbá Sión, xúgi̱ asndu nda̱wa̱á ga̱jma̱a̱ asndu kámuu mbiʼi. 8 Ga̱jma̱a̱ numaʼ ikháánʼ, torre ndrígu̱ún mugu̱, ga̱jma̱a̱ kúbá ndrígóo wáxioo Sión, asndu náa ikháánʼ gáʼkha̱, xúʼko̱, timbáa bi̱ maʼtáñajunʼ ma̱ʼkha̱, reino rí kaʼyoo wáxioo Jerusalén. 9 Rí xúgi̱ náa numuu rí natatsaʼwá gakhi̱i̱ wéñuʼ rá. Lá na̱nguá xtaʼdaa rey ráʼ. O nikháñu bi̱ nixnáʼ xtágabu, ikha jngó naraʼdáá itháan gaʼkhu xóo mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ magumaa a̱ʼdióo ráʼ. 10 Gíʼdoo wéñuʼ gaʼkhu ga̱jma̱a̱ nandxaʼwáskha, oh wáxioo Sión, xóo mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ nagiʼdaa a̱ʼdióo numuu rí xúgi̱ magajnáʼ náa xuajen ga̱jma̱a̱ maraxtaa náa kúbá. Ga̱jma̱a̱ mi̱dxu̱ʼnú asndu náa Babilonia ga̱jma̱a̱ ikhí muniñaʼ. Ikhí Jeobá mambáyaʼ náa ñawúunʼ bi̱ guáʼdáá sia̱nʼ náa ikháánʼ.
27 NOVIEMBRE ASNDU 3 DICIEMBRE
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | NAHÚM 1–HABACUC 3
“Akuwáanʼ xawii ga̱jma̱a̱ guni má xúʼko̱ ñajunʼ Dios”
(Habacuc 2:1-4) Magújun má xúʼko̱ náa xtáá rayajngoo, ga̱jma̱a̱ maxtáá tsu̱du̱u̱ xtátsí. Ga̱jma̱a̱ mayejngoo, mu mba̱yo̱o̱ rí ikhaa gáʼthi ga̱jma̱a̱ numuʼ ga̱jma̱a̱ rí garíʼña̱a̱ índo̱ guxprigúʼ. 2 Ga̱jma̱a̱ Jeobá niriʼñuʼ: “Ataniraʼmáʼ visión, ga̱jma̱a̱ ataniraʼmáʼ kaʼwu náa xajpa, mu bi̱ gaguxnuu maguxnuu kaʼwu ga̱jma̱a̱ gakhi̱i̱. 3 Numuu dí visión nindxu̱u̱ dí xóó ndayóoʼ mambanúu nda̱wa̱á, na̱jkha̱ ragi̱ʼi̱ nacha̱ má xúʼko̱ asndu índo̱ gatumuu mbiʼi, ga̱jma̱a̱ nditháan xáʼni nduwaʼ. Á mu mbajyúuʼ, araʼthi̱i̱n má xúʼko̱; numuu rí gajkhun mambanúu. Xájyúuʼ má gáʼkha̱. 4 Gu̱ya̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ naʼnimbamínaʼ; nda̱a̱ rí jmbu náa ikhaa. Mú bi̱ naʼni rí jmbu maxtáa má xúʼko̱.
w07-S 15/11 10 ¶3-5
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Nahúm, Habacuc, ga̱jma̱a̱ Sofonías
2:1. Xó má Habacuc, gíʼmaa makuwáanʼ xawii ga̱jma̱a̱ mambaxúlúʼ gajmiúlú Dios. Ma̱ngaa gíʼmaa muʼniñámi̱jna̱ muriʼkhu̱u̱ xóo ni̱ndxu̱lú á mu ‹nuxprigúlú›.
2:3; 3:16. Gíʼmaa muguaʼthi̱i̱n ga̱jma̱a̱ fe mbiʼi ndrígóo Jeobá, mú gaʼchu̱lú má xúʼko̱.
2:4. Mu makáwáanʼ náa mbiʼi ndrígóo Jeobá, gíʼmaa maʼngulú má xúʼko̱ (Hebreos 10:36-38).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Nahúm 1:8) Ga̱jma̱a̱ mbá iyaʼ mba̱a̱ maʼni gámbáa káxi̱, ga̱jma̱a̱ mbruʼun maxkhúún xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígu̱ún.
(Nahúm 2:6) Mambaʼtoo xkrugua ndrígóo mañu, ga̱jma̱a̱ palacio maguma gámbáa.
w07-S 15/11 9 ¶2
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Nahúm, Habacuc, ga̱jma̱a̱ Sofonías
2:6. Xú káʼnii ‹gambaʼtoo xkrugua ndrígóo mañu› rá. Xkrugua rúʼko̱ ninindxu̱u̱ xkrugua rí nimbaʼtoo náa xtátsí ndrígóo Nínive ga̱jma̱a̱ numuu iyaʼ ndrígóo mañu Tigris. Nákha tsiguʼ 632 tsiguʼ ginii, xa̱bu̱ babilonios ga̱jma̱a̱ medos niruguama̱ʼa̱a̱n xuajen Nínive, mú támiñuu. Nikumu̱u̱ rí nimbáa xáʼngo̱o̱ mato̱ʼo̱o̱ numuu rí xtátsí mitsídaanʼ wéñuʼ. Mú ruʼwa mbiiʼ niʼni rí ma̱ʼkha̱ iya mboʼ náa Tigris. Historiador Diodoro ndrígóo Sicilia niʼthí rí “nijníʼ iyaʼ náa xuajen ga̱jma̱a̱ niʼni gámbáa xtátsí náa [mbaʼa kilómetros]”. Xúʼko̱ nimbaʼtoo ‹xkrugua ndrígóo mañu› xó má rí nijuiʼtáriyaʼ, náa Nínive nitu̱ʼu̱u̱n nacha̱ xó má aguʼ etsikhá xto̱o̱ rí nijndoʼ (Nahúm 1:8-10).
(Habacuc 3:17-19) Maski ajndu ixu̱u̱ higo xáxná riʼyu̱u̱, ga̱jma̱a̱ xárígá xndúu náa ixu̱u̱ uva; maski ajndu xárígá aceituna, ga̱jma̱a̱ mbaaʼ xájma̱a̱ ganitsu; ga̱jma̱a̱ mugu̱ xakuwa náa gúláa, mangiin xede̱ xakuwa náa gúláa; 18 mú ikhúúnʼ, gajkhun rí ma̱ʼdxu̱ʼ náa Jeobá; gajkhun rí maxtáá gagi náa Dios bi̱ maʼni kríñunʼ. 19 Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ nindxu̱u̱ bi̱ naxnúʼ tsiakii; ikhaa gáʼni̱i̱ rajkúʼ xóo mbáa aña̱ʼ ga̱jma̱a̱ naʼni majngadúun náa mitsídaanʼ.
w07-S 15/11 10 ¶10
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Nahúm, Habacuc ga̱jma̱a̱ Sofonías
3:17-19. Nduʼyáá májánʼ rí maski ajndu nuraʼníí xkujndu nákha xóó tséʼkha̱ guerra ndrígóo Armagedón o índo̱ kuwáanʼ má ikhí, Jeobá gáxnulú “tsiakii” mu xúniʼñáʼ ru̱ʼni̱ ñajunʼ ga̱jma̱a̱ gagi.
Migixnuu Biblia
(Habacuc 2:15–3:6) ¡Migínáa xa̱bu̱ bi̱ maxnúu maga̱a̱n ndxájuu, ma̱ngaa sia̱nʼ ndrígáʼ ga̱jma̱a̱ rí nakasngañaʼ, mu matani majngi̱i̱n, mu ma̱ta̱ya̱a̱ tsáʼkhún ndrígu̱ún! 16 Maʼga̱nú rí ma̱jti̱ʼ wéñuʼ ki xóo rí mbuyamajkuaʼ, ga̱jma̱a̱ agi̱i̱n mangáán ga̱jma̱a̱ majmaʼníínʼ xóo bi̱ na̱nguá nitii. Copa ndrígóo Jeobá rí kayá náa ñawun mújúnʼ ma̱ʼkha̱nú náa ikháánʼ ga̱jma̱a̱ gamiéjunʼ marugoo gloria ndrígáʼ; 17 ga̱jma̱a̱ numuu rí najuixnáá Líbano rúʼko̱ garuguaruwi̱i̱n, ga̱jma̱a̱ rí niguma gámbíin xujkhúʼ ma̱ʼkha̱ náa ikháánʼ, numuu rí nigadíí eʼdxún xa̱bu̱ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí naraxnáá ku̱ba̱ʼ, xuajen ga̱jma̱a̱ xúgínʼ bi̱ kuwa ikhí. 18 Ndiéjunʼ gáyambáá mbáa xándú bi̱ nigumaa índo̱ xtáa mbáa bi̱ niʼnii xá. Xú káʼnii gáyambáá mbáa xándú ajua̱nʼ ga̱jma̱a̱ mbáa bi̱ naʼsngáa rí minduwaʼ rá. Maski ajndu bi̱ niʼnii naku̱mu̱u̱ kaʼyoo ikhaa, asndu maʼnii dios bi̱ nda̱a̱ rí e̱jmi̱i̱n ga̱jma̱a̱ na̱nguá ethi xá. 19 ¡Migínáa bi̱ naʼthúu̱n xuíʼtóo ixi̱: “¡Araxu̱nʼ!”, ga̱jma̱a̱ mbá itsí rí tséʼthi: “¡Araxu̱nʼ! Ikhaa mínaʼ má gáʼsngáa!” ¡Atayáá! Kagui̱i̱ oro ga̱jma̱a̱ plata, ga̱jma̱a̱ nda̱a̱ xi̱ʼ náa ikhaa. 20 Mú Jeobá xtáa náa templo ndrígóo rí kaʼwu. ¡Gakuwáanʼ wíí náa inuu ikhaa, xúgíʼ ku̱ba̱ʼ!›”.
3 Tsajkhun gíná rí niʼni gaʼyee Habacuc: 2 Oh Jeobá nidxawun ga̱jma̱a̱ numaʼ ikháánʼ. Nimíñuʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ ndrígáʼ. Náa tapha tsiguʼ, ¡atani rí mbaʼya! Náa tapha tsiguʼ, araxnún mbuyáá. Índo̱ kuwa gíná garmáʼáan a̱jkia̱nʼ rí matani mba̱a̱ a̱jkia̱nʼ xtañún. 3 Dios ni̱ʼkha̱ asndu Temán, mbáa Santo ni̱ʼkha̱ asndu náa kúbá Parán. Sélah. Gloria ndrígóo nirugoo mekhu ga̱jma̱a̱ tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ nijtíí ga̱jma̱a̱ rí nini mba̱a̱. 4 Ga̱jma̱a̱ rí naxpíbiʼ nindxu̱u̱ xóo mbá aguʼ. A̱jmi̱i̱n bi̱gu̱ egájnun náa ñawúunʼ. Ga̱jma̱a̱ ikhí guarkaʼwu tsiakii ndrígóo. 5 Nákha xóó tséʼkha̱ ikhaa, nandii na̱jkha̱ má xúʼko̱, ga̱jma̱a̱ mijkha nagájnuu náa rajkúu. 6 Niwi̱ji̱ mu maxprígúu ku̱ba̱ʼ, ga̱jma̱a̱ rí ndiʼyoo niʼni rí xuajen manguxi̱i̱n. Ga̱jma̱a̱ kúbá niguma gámbáa kayuʼ, ga̱jma̱a̱ kúbá rí wayuu nismbati̱gu̱u̱n. Ga̱jma̱a̱ kamba̱a̱ rí nirígá nákha wajyúúʼ kaʼyoo ikhaa.