ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 20
Dí naʼthí náa Apocalipsis maguáʼníí bi̱ guáʼdaa sia̱nʼ náa Dios
“Nigimbíin reyes náa mbaaʼ rí náa ajngáa hebreo nagumbiʼyuu Armagedón” (APOC. 16:16).
AJMÚÚ 150 ¡Jeobá má gaʼni kríñanʼ!
RÍ MUʼNIGAJMAAa
1. Xóo ma eʼthí náa Apocalipsis, dí eʼni Gixa̱a̱ ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱ Dios rá.
NÁA libro Apocalipsis nasngájma rí xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígóo Dios xtáa má raʼtáñajunʼ mekhuíí ga̱jma̱a̱ Gixa̱a̱ nijuaxkríguíi mbayííʼ (Apoc. 12:1-9). Rígi̱ naʼni rí bi̱ kúwá mekhuíí makuwá májánʼ mú náa ikháanʼlu naʼni dí marigá itháan xkujndu. Náa numuu rá. Numuu dí Gixa̱a̱ nakiʼnáa kaʼñúún xa̱bi̱i̱ Jeobá bi̱ kúwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ (Apoc. 12:12, 15, 17).
2. Ndiéjunʼ gámbáyulú mú maʼngulú rá.
2 Xú kaʼnii gándoo maʼngulú náa rí naʼni ngináanʼ Gixa̱a̱ rá. (Apoc. 13:10). Mbá rí nambáyulúʼ ikhaa nindxu̱u̱ rí marigá nda̱wa̱á. Mbá xkri̱da, apóstol Juan niʼthí náa Apocalipsis tikhu dí kuáʼti̱i̱n mundrígúlú. Mbá dí ikhaa nindxu̱u̱ rí maguma gámbáa xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígóo Dios. Guʼyáá rí naʼthí Apocalipsis ga̱jma̱a̱ numún ma̱ngaa dí maguáʼníí.
NAJMAA XTIʼKHUU MÚ MAJUIʼTHÁ GA̱JMA̱A̱ NUMÚN XA̱BU̱ SIA̱Nʼ
3. Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ tikhu xtiʼkhuu o tsinaʼ rí najmuu náa Apocalipsis rá.
3 Náa timbá versículo ndrígóo Apocalipsis nakujmaa kaʼwu rí nigumaraʼmáʼ náa libro rígi̱ nindxu̱u̱ “xtiʼkhuu” o tsinaʼ (Apoc. 1:1). Xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígio̱o̱ Dios nambríguíin gajmíi̱n xujkhú xkawiinʼ. Mbá xkri̱da, naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu “mbáa xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ nagájnuu náa lamáa” ga̱jma̱a̱ “Gíʼdoo gu̱wa̱ʼ chi̱jyu̱u̱ʼ ma̱ngaa mbá juwan edxu̱u̱” (Apoc. 13:1). Bugi̱ na̱jkha̱ náa ki̱dxu̱ʼ “imba̱a̱ xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ nagájnuu náa ku̱ba̱ʼ”. Bi̱ naʼthí xóo mbáa a̱bu̱nʼ mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ “naʼni magajtaa aguʼ náa mekhuíí” (Apoc. 13:11-13). Ikhú naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu “xujkhú xkawi̱i̱ʼ mañaaʼ xngeʼdii” bi̱ náa grígu a̱ʼgu̱ bi̱ nagujuamíná’. Mbá ajtsíin xujkhú xkawiinʼ bugi̱ nandoo gáʼthúu̱n xa̱bu̱ bi̱ tsíñún gúyáá Jeobá ma̱ngaa Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo mbayuʼ tsiguʼ. Ikha jngóo gíʼdoo wéñuuʼ numuu mbuʼyáá tsíin ni̱ndxu̱ún (Apoc. 17:1, 3).
A̱JKUI̱I̱N XUJKHÚʼ MBAʼWU̱U̱N
Nagájnún náa “lamáa” (Dan. 7:1-8, 15-17). Nindxu̱ún xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nini̱ gínáa xuajñuu Dios asndu nákhá mbiʼi rí nixtáa Daniel. (Atayáá kutriga̱ 4 ga̱jma̱a̱ 7)
4, 5. Xú káʼnii embáyúlú dí naʼthí náa Daniel 7:15-17 mú makru̱ʼu̱lú dí nandoo gáʼthúu̱n xtiʼkhuu rí na̱ʼkha̱ náa Apocalipsis rá.
4 Nákha xóó tséʼyáá tsíin ni̱ndxu̱ún xa̱bu̱ sia̱nʼ bugi̱, ndayóoʼ mbuʼyáá ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n xtiʼkhuu rígi̱. Mu ma̱ndoo makru̱ʼu̱lú muniʼñááʼ dí Biblia mambáyúlú. Mbaʼa xtiʼkhuu dí na̱ʼkha̱ náa Apocalipsis na̱ʼkha̱ má náa i̱ʼwáʼ libros dí na̱ʼkhá náa Biblia. Mbá xkri̱da, profeta Daniel nigiʼdoo mbá xnuʼndaa náa ndiʼñún mbá “a̱jkhui̱i̱n xujkhúʼ mbaʼwi̱i̱n náa lamáa” (Dan. 7:1-3). Daniel má naʼtulúʼ rí xujkhú bugi̱ nandoo gáʼthúu̱n mbá a̱jkhui̱i̱n “reyes” o xa̱bu̱ ñajunʼ (atraxnuu Daniel 7:15-17).b Rí xóo najuiʼtúlú rígi̱ naʼni makru̱ʼu̱lú dí xujkhú xkawiinʼ bi̱ naʼthí náa Apocalipsis ma̱ngaa nandoo gáʼthúu̱n xa̱bu̱ ñajunʼ.
5 Guʼyáá tikhuu xtiʼkhuu rí na̱ʼkha̱ náa Apocalipsis. Gi̱i̱ Biblia mambáyúlú makru̱ʼu̱lú ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n. Guʼyáá ga̱jma̱a̱ numún xujkhú xkawiinʼ. Ginii guʼyáá ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n. Nda̱wa̱a̱ mbuʼyáá ndiéjunʼ gúgiʼnii xujkhú bugi̱. Dí iwáá mbuʼyáá ndiéjunʼ eʼsngúlúʼ ikháanʼ.
NA̱JKHA̱NÚ NAKUJMIIN XA̱BU̱ SIA̱Nʼ NDRÍGÓO DIOS
XUJKHÚ XKAWI̱I̱ʼ BI̱ GÍʼDOO MBÁ JUWAN EDXU̱U̱
Nagájnuu náa “lamáa” ga̱jma̱a̱ gíʼdoo mbá juwan edxu̱u̱, gu̱wa̱ʼ chi̱jyu̱u̱ʼ ga̱jma̱a̱ gu̱wa̱ʼ corona (Apoc. 13:1-4). Nindxu̱ún mbá xúgíinʼ xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nitañajunʼ náa numbaaʼ náa xúgíʼ mbiʼi rí ni̱ʼkha̱ ranújngoo. Rí mbá juwan edxu̱u̱ nandoo gáʼthúu̱n mbá juwan potencias rí nini gínáa xuajñuu Dios. (Atayáá kutriga̱ 6 asndu 8)
6. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ gíʼdoo mbá juwan edxu̱u̱ bi̱ na̱ʼkhá raʼthí náa Apocalipsis 13:1-4 rá.
6 Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ gíʼdoo mbá juwan edxu̱u̱ rá. (Atraxnuu Apocalipsis 13:1-4).c Náa Biblia naʼthí dí xujkhúʼ bugi̱ nindxu̱u̱ xóo indiiʼ mixtíi, mú rajkúu nindxu̱u̱ xóo rajkúu oso ma̱ngaa rawunʼ nindxu̱u̱ xóo rawunʼ mbáa león, ga̱jma̱a̱ gíʼdoo gu̱wa̱ʼ chi̱jyu̱u̱ʼ. Mbá a̱jkhui̱i̱n xujkhú bi̱ na̱ʼkhá raʼthí náa Daniel capítulo 7 mangiin ni̱ndxu̱ún xígi̱ kaʼnii, mú ikhí naʼthí ga̱jma̱a̱ numún mambíin. Mú náa Apocalipsis naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbáwíi xujkhúʼ bi̱ nindxu̱u̱ xígi̱ kaʼnii. Xujkhú bugi̱ xándoo gánindxu̱u̱ mbáwíi xa̱bu̱ ñajunʼ. Ma̱ngaa náa Apocalipsis naʼthí dí “nikhánáá maʼtáñajunʼ náa xuajen majkhaʼ, náa xúgíinʼ enii xa̱bu̱, náa xúgíʼ ajngáa ga̱jma̱a̱ náa xuajen mba̱ʼu̱”. Ikha jngóo itháan gíʼdoo tsiakii ki xóo mbáwíi xa̱bu̱ ñajunʼ (Apoc. 13:7). Xujkhúʼ bugi̱ nandoo gáʼthúu̱n mbá xúgíinʼ xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nutañajúúnʼ xa̱bu̱ numbaaʼ náa mbayuʼ tsiguʼ (Ecl. 8:9).d
7. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n mbá juwan edxu̱u̱ xujkhú xkawi̱i̱ʼ rá.
7 Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n mbá juwan edxu̱u̱ xá. Mambáyúlú makru̱ʼu̱lú dí naʼthí náa Apocalipsis capítulo 17, ikhí naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu xtiʼkhuu xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ na̱ʼkha̱ raʼthí náa Apocalipsis capítulo 13. Apocalipsis 17:10 naʼthí: “Kúwá mbá juwiin reyes: Witsiin nijngutíguíin má, xtáa má mbáa mú i̱mba̱a̱ xóó tséʼkha̱nú, índo̱ gáʼkha̱nú maguanúu káaʼ mbá nguáthá mbiʼíí”. Mbá xúgíinʼ xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nijmiu Gixa̱a̱ kúwá mbá juwiin bi̱ naʼni mbríguíin ga̱jma̱a̱ “edxu̱u̱” numuu dí rígá mbá dí nini̱. Ni̱ndxu̱ún xa̱bu̱ ñajunʼ mbáwun bi̱ rígá dí nini̱ náa xuajñuu Dios. Nákha mbiʼi rí nixtáa apóstol Juan, mbá witsuun má nitha ñajunʼ ga̱jma̱a̱ nigándríguíin: Egipto, Asiria, Babilonia, Medopersia ga̱jma̱a̱ Grecia. Bi̱ maʼni majuiin ikhaa nindxu̱u̱ Roma, ikhaa xtáa raʼtáñajunʼ índo̱ Juan niwasngájmáá rígi̱. Tsáa gánindxu̱u̱ bi̱ maʼni juwiin bi̱ iwáá xa̱bu̱ ñajunʼ rí nandoo gáʼthúu̱n edxu̱u̱ xujkhúʼ rá.
8. Tsáá nindxu̱u̱ bi̱ maʼni juwan edxu̱u̱ xujkhú xkawi̱i̱ʼ rá.
8 Xó má mbuʼyáálú, kiʼtáriyaʼ dí na̱ʼkha̱ náa libro ndrígóo Daniel nambáyulú mbuʼyáá tsáá nindxu̱u̱ bi̱ maʼni juwan bi̱ iwáá edxu̱u̱ xujkhú xkawi̱i̱ʼ. Tsáá xa̱bu̱ ñajunʼ xtáa raʼtáñajunʼ náa, “iwáá mbiʼi ndrígóo Tátá” rá. (Apoc. 1:10.) ikhaa nindxu̱u̱ Reino Unido ga̱jma̱a̱ Estados Unidos bi̱ nindxu̱ún mbá potencia mundial. Rígi̱ naʼni mbuʼyáá rí ikhiin nindxu̱ún bi̱ maʼni juwan edxu̱u̱ xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ naʼthí náa Apocalipsis 13:1-4.
MBÁ XUJKHÚ XKAWI̱I̱ʼ BI̱ GÍʼDOO A̱JMA̱ CHI̱JYU̱U̱ʼ XÓO A̱ʼDÁ MÚGÚ
Nagájnuu “náa ku̱ba̱ʼ” mú nigíʼdu̱u̱ niʼthí “xó mbáa dragón”. “Naʼni magajtaa aguʼ náa mekhuíí” ma̱ngaa nindxu̱u̱ “profeta bi̱ minduwaaʼ”, numuu rí naʼni milagro mba̱ʼu̱ (Apoc. 13:11-15; 16:13; 19:20). Potencia mundial nindxu̱u̱ Reino Unido ga̱jma̱a̱ Estados Unidos rí nandoo gáʼthúu̱n xóo mbáa xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ gíʼdoo a̱jma̱ chi̱jyu̱u̱ʼ ga̱jma̱a̱ profeta bi̱ minduwaaʼ numuu rí naʼni nduwiinʼ “bi̱ kúwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ” ga̱jma̱a̱ naʼthúún “rí muni̱ mbá xtiʼkhuu xujkhú xkawi̱i̱ʼ” bi̱ gíʼdoo juwan edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ mbá gu̱wa̱ʼ chi̱jyu̱u̱ʼ. (Atayáá kutriga̱ 9)
9. Tsáá eyoo gáʼthúu̱n xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ “gíʼdoo a̱jma̱ chi̱jyu̱u̱ʼ, xóo chi̱jyu̱u̱ʼ mbáa a̱ʼdá múgú” rá.
9 Xúgi̱ mbuʼyáá Apocalipsis capítulo 13 náa naʼthí xóo eʼni xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nandoo gáʼthúu̱n rí maʼni juwan edxu̱u̱ xujkhú xkawi̱i̱ʼ, xó muʼthá Reino Unido ga̱jma̱a̱ Estados Unidos. Ikhí naʼthí xúgi̱: “Gíʼdoo a̱jma̱ chi̱jyu̱u̱ʼ, xóo chi̱jyu̱u̱ʼ mbáa a̱ʼdá múgú, mú nigíʼdu̱u̱ niʼthí xóo mbáa a̱bu̱nʼ mba̱a̱”. Xujkhú xkawi̱i̱ʼ bugi̱ “naʼni milagro mba̱ʼu̱, asndu naʼni magajtaa aguʼ náa mekhuíí asndu náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ náa inún xa̱bu̱ numbaaʼ” (Apoc. 13:11-15). Náa Apocalipsis capítulo 16 ga̱jma̱a̱ 19 naxná mbiʼyuu “profeta bi̱ minduwaaʼ” (Apoc. 16:13; 19:20). Naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu potencia mundial dí nindxu̱u̱ Reino Unido ga̱jma̱a̱ Estados Unidos, rígi̱ nambríguii ga̱jma̱a̱ dí niʼthí Daniel: ‹Maʼni gámbóo mbá kayuuʼ› (Dan. 8:19, 23, 24, nota). Rúʼko̱ nimbánuu índo̱ xtáa rarígá Raga̱jma̱ Guerra Mundial. Mbá nájma̱ bomba dí niʼni gámbóo xkujndu rígi̱ nindxu̱u̱ dí nini̱ científicos bi̱ kúwá náa Reino Unido ga̱jma̱a̱ Estados Unidos. Xúʼko̱ kaʼnii ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ potencia mundial Reino Unido ga̱jma̱a̱ Estados Unidos bi̱ nini̱ “magajtaa aguʼ náa mekhuíí asndu náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ”.
XUJKHÚ XKAWI̱I̱ʼ MAÑAAʼ XNGEʼDII
Náa tsu̱du̱u̱ grígu mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ nagujuamínáʼ, Babilonia rí Mba̱a̱. Najuiʼthá dí xujkhúʼ bugi̱ nindxu̱u̱ bi̱ maʼni migiñiiʼ rey (Apoc. 17:3-6, 8, 11). Nákhá ginii, a̱ʼgu̱ bi̱ nagujuamínáʼ naʼtáñajuunʼ xujkhú xkawi̱i̱ʼ, mú nda̱wa̱á xujkhúʼ naxíyáa a̱ʼgu̱. A̱ʼgu̱ bi̱ nagujuamínáʼ nindxu̱u̱ mbá xúgíʼ religión dí ragájkhun dí rígá náa numbaaʼ. Xujkhú xkawi̱i̱ʼ nindxu̱u̱ Organización de las Naciones Unidas dí rígá mbiʼi xúgi̱, bi̱ nakudaminaʼ náa política. (Atayáá kutriga̱ 10, 14 asndu 17)
10. Ndiéjuunʼ eyoo gáʼthúu̱n “xtiʼkhuu xujkhú xkawi̱i̱ʼ” rá. (Apocalipsis 13:14, 15; 17:3, 8, 11.)
10 Rí xúgi̱ guʼyáá ga̱jma̱a̱ numuu i̱mba̱a̱ xujkhúʼ. Xujkhúʼ bugi̱ nambríguii ga̱jma̱a̱ xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ gíʼdoo mbá juwan edxu̱u̱, mú bugi̱ nindxu̱u̱ mañaaʼ xngeʼdii. Náa Apocalipsis naxnáa mbiʼyuu “xtiʼkhuu xujkhú xkawi̱i̱ʼ” ga̱jma̱a̱ “nindxu̱u̱ mbáa rey bi̱ maʼni migiñiinʼ”e (atraxnuu Apocalipsis 13:14, 15;f 17:3,g 8,h 11).i Naʼthí dí “rey” bugi̱ nikujmaa, nda̱wa̱á nindáti̱ga̱a̱ mú itháan nda̱wa̱á nikujma̱a̱ mbu̱júu̱. Rígi̱ nambánii ga̱jma̱a̱ dí nirígá náa Organización de las Naciones Unidas, bi̱ nutañajúúnʼ xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ kúwá náa xúgíʼ numbaaʼ. Nákha ginii nigumbiʼñún Sociedad de Naciones. Niniña̱a̱nʼ rakúwá nákha nirígá Raga̱jma̱ Guerra Mundial. Nda̱wa̱á ni̱jkha̱nú nikujma̱a̱ xó má mbiʼyuu xúgi̱.
11. Ndiéjuunʼ gúni xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nindxu̱ún xóo xujkhúʼ, ndíjkha dí ragíʼmaa mamiñúlúʼ rá.
11 Ga̱jma̱a̱ rí xóo nuthi xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nindxu̱ún xóo xujkhúʼ naʼni rí xa̱bu̱ xáʼndúún kuyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ xuajñuu. Xóo muʼthá nagimbíin “náa inún reyes bi̱ kúwá náa xúgíʼ ku̱ba̱ʼ” náa marigá Armagedón, “mbiʼi mba̱a̱ ndrígóo Dios bi̱ gíʼdoo xúgíʼ tsiakii” (Apoc. 16:13, 14, 16). Ikháánʼ ragíʼmaa mamiñúlúʼ kuʼñúún, numuu rí Jeobá Dios ndrígúlú mbayáʼ mbá nacha̱ xóo maʼni káwíin xa̱bu̱ bi̱ numbayíí Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo (Ezeq. 38:21-23).
12. Ndiéjuunʼ gúgíʼníín xúgíinʼ xujkhúʼ bugi̱ rá.
12 Ndiéjuunʼ gúgíʼníín xúgíinʼ xujkhúʼ bugi̱ rá. Graxe̱ rígi̱ naxtiʼña̱a̱ náa Apocalipsis 19:20: “Ikhú xujkhú xkawi̱i̱ʼ nixtugua̱a̱, ga̱jma̱a̱ profeta bi̱ minduwaaʼ bi̱ niʼni milagro náa inuu ikhaa dí nijmuu mu maʼni nduwiinʼ bi̱ nindrigú tsinaʼ ndrígóo xujkhú xkawi̱i̱ʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ ndiyamajkuíí xtiʼkhuu ikhaa. Índo̱ kaʼníí xóó kúwá ruya ikhú mbá nájmi̱i̱n nijthiin náa mañu rí nakha ga̱jma̱a̱ azufre”. Rígi̱ naʼni mbuʼyáá dí índo̱ kaʼníí kúwá rutañajunʼ xa̱bu̱ sia̱nʼ bugi̱, maguma gámbíin asndu kámuu.
13. Ndiéjuunʼ dí nutsudáánʼ mu̱ʼni̱ xa̱bu̱ ñajunʼ rá.
13 Rí naʼsngúlú. Bi̱ cristianos ndayóoʼ rí maguajún jmbu náa Dios ga̱jma̱a̱ náa Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo (Juan 18:36). Mu ma̱ndoo mu̱ʼni̱ rígi̱ ndayóoʼ muguajún jmbu ga̱jma̱a̱ xúndawamíjna̱ náa política. Mu mu̱ʼni̱ rígi̱ maʼniulú mingíjyúuʼ numuu rí xa̱bu̱ ñajunʼ nandún dí mumbáñún, tséʼniuu á mu ga̱jma̱a̱ dí nuʼthá o dí nu̱ʼni̱. Bi̱ nuni̱ rígi̱ naguanúʼ nundrigú tsinaʼ ndrígóo xujkhú xkawi̱i̱ʼ (Apoc. 13:16, 17). Bi̱ gáguáʼdáá tsinaʼ rígi̱ ní xándoo kaʼñúún Jeobá ga̱jma̱a̱ munimbáti̱ga̱ dí makuwá kámuu mbiʼi (Apoc. 14:9, 10; 20:4). Gíʼdoo wéñuuʼ numuu dí muguajún jmbu, tséʼniuu á mu xa̱bu̱ ñajunʼ nutsudáánʼ mumbáñún.
MAJTHI̱ʼ DÍ MAGÍʼNUU RU̱DU̱ÚN GU̱ʼU̱ BI̱ NUGUJUAMÍJNA̱
14. Ndiéjuunʼ ndiʼyoo apóstol Juan rí niʼni maguanúu tsiánguá rá. (Apocalipsis 17:3-5.)
14 Apóstol Juan niʼthí rí ndiʼyoo mbá dí niʼni ‹maguanúu tsiánguá›. Ndiéjuunʼ nindxu̱u̱ rá. Ndiʼyoo a̱ʼgu̱ grígu náa tsu̱du̱u̱ mbáa xujkhúʼ bi̱ najmangu̱u̱ʼ (Apoc. 17:1, 2, 6). Rí nandoo gáʼthúu̱n “ru̱du̱ún gu̱ʼu̱ bi̱ nugujuamíjna̱” ga̱jma̱a̱ mbiʼyuu nindxu̱u̱ “Babilonia rí Mba̱a̱”. Ikhaa “nibóo̱ʼ xkawiʼ kayuuʼ” gajmíi̱n “reyes bi̱ kúwá náa xúgíʼ ku̱ba̱ʼ” (atraxnuu Apocalipsis 17:3-5).j
15, 16. Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ “Babilonia rí Mba̱a̱”, ga̱jma̱a̱ xú káʼnii eʼyáá rá.
15 Tsáá nindxu̱u̱ “Babilonia rí Mba̱a̱” rá. A̱ʼgu̱ bugi̱ tsíyoo gáʼthúu̱n káaʼ mbáwíí xa̱bu̱ ñajunʼ numuu dí náa Apocalipsis naʼthí dí nibóo̱ʼ gajmíi̱n bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa xúgíinʼ xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ kúwá náa numbaaʼ (Apoc. 18:9). Índo̱ naʼthí dí ikhaa grígú náa tsu̱du̱u̱ xujkhú xkawi̱i̱ʼ nasngájma rí ikhaa nandoo maʼtáñajúún mbá xúgíinʼ. Ni má xándoo gánindxu̱u̱ náa naxtangujua̱ dí rígá náa numbaaʼ ndrígóo Gixa̱a̱, numuuu rí náa Apocalipsis naxná mbiʼñún “Bi̱ nugujua̱ náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ” (Apoc. 18:11, 15, 16).
16 Náa Biblia najmuu mbaʼa núthu ajngáa, bi̱ nagujuamínáʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ naba̱ʼkhúun ga̱jma̱a̱ mbáa bi̱ táyáa. Nandoo gáʼthúu̱n índo̱ mbáa naʼthíí rí naʼni ñajunʼ Dios mú ndaʼyamajkhún xándú o naʼni xúgíʼ dí rígá náa numbaaʼ tséʼniuu má asndu xú káʼnii nindxu̱u̱ (1 Crón. 5:25; Sant. 4:4). Mú, índo̱ naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbáa xa̱bu̱ bi̱ nindxu̱u̱ jmbii náa Dios najmaa ajngáa wáxá bi̱ xóó tsébóo̱ʼ ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ (2 Cor. 11:2; Apoc. 14:4). Babilonia dí nirígá nákhá wájyúuʼ ikhí nirígá religión rí minduwaʼ. Ikha jngóo rí phú nandoo gáʼthúu̱n nindxu̱u̱ mbá xúgíʼ religión rí minduwaʼ dí rígá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ (Apoc. 17:5, 18; atayáá artículo rí na̱ʼkha̱ náa jw.org “¿Qué es Babilonia la Grande?”).
17. Ndiéjunʼ gágíʼnuu Babilonia rí Mba̱a̱ rá.
17 Ndiéjunʼ gágíʼnuu Babilonia rí Mba̱a̱ rá. Apocalipsis 17:16, 17 naʼthí: “Mbá gu̱wa̱ʼ chi̱ji̱ʼ rí nitayáá ma̱ngaa xujkhú xkawi̱i̱ʼ mawiñu̱u̱nʼ kuyáá a̱ʼgu̱ bi̱ nagujuamínáʼ, murigú káyííʼ xúgíʼ rí gíʼdoo ga̱jma̱a̱ muniña̱a̱ʼ tsaʼtsaaʼ. Mu̱phu̱ xuyuuʼ ga̱jma̱a̱ mutsikha̱a̱ náa aguʼ. Numuu rí Dios nigíwánʼ náa a̱jkiu̱ún dí munimbaníí dí ikhaa nandxaʼwámina’”. Xúʼko̱ kaʼnii, Jeobá maʼni rí xa̱bu̱ ñajunʼ munigámbáa xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ maña̱a̱ʼ xngeʼdii, xóo muʼthá, Naciones Unidas, ikhiin munigámbáa mbá kayuuʼ xúgíʼ religión rí minduwaʼ dí rígá náa numbaaʼ (Apoc. 18:21-24).
18. Ndiéjunʼ gíʼmaa mu̱ʼni̱ mu xáʼnigachánʼ Babilonia rí Mba̱a̱ rá.
18 Rí naʼsngúlú. Gíʼdoo wéñuʼ numuu rí “mbuʼyamajkuíí Dios” ga̱jma̱a̱ rí xóo ikhaa ndaʼyoo “dí mikaʼwu rí na̱nguá nindxu̱u̱ mitsaga” (Sant. 1:27). Nditháan xúniʼñáánʼ rí Babilonia dí Mba̱a̱ maʼnigachánʼ ga̱jma̱a̱ kisngáa nduwaʼ ndrígóo, xóo ndxa̱a̱ rí naʼni, rí naniñúnʼ muni̱ xa̱bu̱ rí nandún ga̱jma̱a̱ xawan. Guʼthúún má xúʼko̱ xa̱bu̱ rí ‹magajníínla ikhí›. Á mu nagájni̱ín, ikhiin xúmíníiʼ xó má mamínuuʼ Babilonia rí Mba̱a̱ (Apoc. 18:4).
DÍ XÓO MAMÍNUUʼ BI̱ PHÚ SIA̱Nʼ GA̱JMA̱A̱ DIOS
A̱BU̱Nʼ MBA̱A̱ MAÑA̱ʼ XÓO AGUʼ
Gixa̱a̱ naxnúu maʼtáñajunʼ xujkhú xkawi̱i̱ʼ (Apoc. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10). Gixa̱a̱ nindxu̱u̱ xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ midama̱ʼa̱a̱n náa iñá mbiʼ mbá míí tsiguʼ, ikhí maxtuguáraʼaa. Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á majkuáa náa “mañu rí nakha ga̱jma̱a̱ azufre”. (Atayáá kutriga̱ 19 ga̱jma̱a̱ 20)
19. Tsáá nindxu̱u̱ “a̱bu̱nʼ mba̱a̱ maña̱ʼ xóo aguʼ” rá.
19 Náa libro ndrígóo Apocalipsis naʼthí ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ numuu “a̱bu̱nʼ mba̱a̱ maña̱ʼ xóo aguʼ” (Apoc. 12:3). A̱bu̱nʼ mba̱a̱ bugi̱ naxmínaʼ ga̱jma̱a̱ Jesús ma̱ngaa gajmíi̱n ángeles ndrígio̱o̱ (Apoc. 12:7-9). Ma̱ngaa naʼnigínáa xuajñuu Dios ga̱jma̱a̱ naxnún tsiakii xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nindxu̱ún xóo xujkhúʼ (Apoc. 12:17; 13:4). Tsáá nindxu̱u̱ a̱bu̱nʼ mba̱a̱ bugi̱ rá. Ikhaa nindxu̱u̱ “a̱bu̱nʼ wayuu bi̱ nindxu̱u̱ Gixa̱a̱” (Apoc. 12:9; 20:2). Ikhaa nindxu̱u̱ bi̱ naʼtáñajúúnʼ xúgíinʼ xa̱bu̱ sia̱nʼ bi̱ tsíñún gúyáá Jeobá.
20. Ndiéjunʼ gágiʼnuu a̱bu̱nʼ mba̱a̱ rá.
20 Ndiéjunʼ gágiʼnuu abu̱n mba̱a̱ rá. Náa Apocalipsis 20:1-3 naʼthí rí mbáa ángel madama̱ʼa̱a̱n Gixa̱a̱ náa iñá mbiʼ, ikhí maxtuguáraʼaa. Gixa̱a̱ maxtuguáraʼaa mbá 1,000 tsiguʼ ga̱jma̱a̱ “ní xátanga̱a̱ maʼni nduwiinʼ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xuajen mba̱ʼu̱” asndu índo̱ gáramuuʼ mbiʼi. Iwáá kayuuʼ, Gixa̱a̱ gajmíin xa̱bu̱ wéñiiʼ majthiin náa “mañu rí nakha ga̱jma̱a̱ azufre”. Rígi̱ nandoo gáʼthí rí maguma gámbíin asndu kámuu (Apoc. 20:10). Lá naʼngo̱o̱ natatsaʼwáminaʼ xú káʼnii gánindxu̱u̱ numbaaʼ náa nixáxtáa Gixa̱a̱ gajmíi̱n xa̱bu̱ wéñiiʼ ráʼ. ¡Raʼkhá tháán tsímáá gáʼni!
21. Ndíjkha rí naʼni makuwáánʼ gagi ga̱jma̱a̱ rí ndiʼyáá náa libro ndrígóo Apocalipsis rá.
21 Gajkhun rí naxnúlú tsiakii índo̱ nijkua̱nú nikru̱ʼu̱lú rí nandoo gáʼthúu̱n tsinaʼ o xtiʼkhuu rí na̱ʼkha̱ náa Apocalipsis. Ndiʼyáálú tsíín nindxu̱ún bi̱ tsíñún gúyáá Jeobá, ma̱ngaa ndiʼyáá ndiéjunʼ gúgíʼníí. Ikha jngóo, “Gagi xtáa xa̱bu̱ bi̱ naguxnuu ga̱jma̱a̱ aʼwá gakhi̱i̱ rí kiʼnirámáʼ náa kiʼtáriya̱ʼ rígi̱, ma̱ngaa gagi kúwíi̱n xa̱bu̱ bi̱ gúdxawíín […] rí kiʼnirámáʼ” (Apoc. 1:3). Rí xúgi̱, xú káʼnii gáguma tsajkurámiinʼ xa̱bu̱ bi̱ naguájun jmbu nda̱wa̱á dí niguma gámbáa bi̱ sia̱nʼ ga̱jma̱a̱ Dios rá. Graxe̱ rígi̱ maxtiʼña̱a̱ náa iwáá artículo.
AJMÚÚ 23 Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Jeobá naʼtáñajunʼ
a Náa libro Apocalipsis najmuu xtiʼkhuu mu maʼthí ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ tsianʼ ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ náa libro ndrígóo Daniel mambáyulúʼ mu makru̱ʼu̱lú ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n xtiʼkhuu rígi̱. Náa artículo rígi̱ naʼnimbrígui̱i̱ ga̱jma̱a̱ tikhuu rí niʼtáriyaʼ Daniel ga̱jma̱a̱ dí na̱ʼkha̱ náa Apocalipsis. Rígi̱ mambáyulúʼ mbuʼyáá tsíin ni̱ndxu̱ún xa̱bu̱ sia̱nʼ ndrígóo Dios. Nda̱wa̱a̱ mbuʼyáá ndiéjunʼ gúgíʼníín.
b Daniel 7:15-17: “Xóo ma ikhúún Daniel, nijmúʼ ma̱ngaa nimíñúʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbá xúgíʼ rí ndi̱yo̱o̱. Nijkákanuu náa wíji̱ mbáa rí ikhiin mu marajxu̱u̱ ndiéjunʼ phú eyoo gáʼthúu̱n xúgíʼ rígi̱. Ikhaa niriʼñuʼ ga̱jma̱a̱ niʼni mba̱yo̱o̱ ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n. A̱jkhui̱i̱n xujkhúʼ mba̱ʼu̱ bugi̱ nindxu̱ún a̱jkhui̱i̱n reyes bi̱ makuwá rutañajunʼ náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ”.
c Apocalipsis 13:1-4: “A̱bu̱nʼ mba̱a̱ niwiji̱ náa rawuunʼ lamáa. Ikhú ndi̱yo̱o̱ mbáa xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ nagájnuu náa lamáa. Gíʼdoo gu̱wa̱ʼ chi̱jyu̱u̱ʼ ma̱ngaa mbá juwan edxu̱u̱. Náa chi̱jyu̱u̱ʼ rígá mbá gu̱wa̱ʼ corona, ma̱ngaa náa edxu̱u̱ tima mbiʼñún bi̱ nutawéñííʼ Dios. Xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ ndi̱yo̱o̱ nindxu̱u̱ xóo indiiʼ mixtíi, mú rajkhúu nindxu̱u̱ xóo rajkhúu oso, ma̱ngaa rawuunʼ nindxu̱u̱ xóo rawuunʼ mbáa león. Ikhú a̱bu̱nʼ mba̱a̱ nixnúu tsiakii xujkhú xkawi̱i̱ʼ, ma̱ngaa xíliu̱u̱ ga̱jma̱a̱ nixnúu rí maʼtáñajunʼ. Ndi̱yo̱o̱ rí náa mbá edxu̱u̱ nikujmaa rí nigawúunʼ wéñuuʼ, mú rí nigawúunʼ rúʼko̱ ni̱jkha̱nú niʼni̱i̱ má. Ga̱jma̱a̱ xúgíinʼ xa̱bu̱ numbaaʼ niguanún tsiánguá índo̱ nigún kidxuuʼ xujkhú xkawi̱i̱ʼ. Ndiyamajkuíí a̱bu̱nʼ mba̱a̱, numuu rí ikhaa nixnúu maʼtáñajunʼ xujkhú xkawi̱i̱ʼ, ga̱jma̱a̱ ndiyamajkuíí xujkhú xkawi̱i̱ʼ índo̱ nithi: ‹Tsáá nindxu̱u̱ xóo xujkhú xkawi̱i̱ʼ rá. Tsáá gáʼngo̱o̱ gáxminaʼ ga̱jma̱a̱ xá.›”
d Rí mbá “Gu̱wa̱ʼ chi̱ji̱ʼ” nindxu̱u̱ i̱mba̱ rí nasngájma dí xujkhú bi̱ gíʼdoo mbá juwan edxu̱u̱ nandoo gáʼthúu̱n mbá xúgíinʼ xa̱bu̱ ñajunʼ. Índo̱ náa Biblia najmuu número 10 najmaa mú miʼtá dí nindxu̱u̱ mbá kañiʼ o kájxi̱.
e Rí naʼni makujmiin mixtiʼkun xujkhúʼ bugi̱, mbáa rí ikhaa na̱nguá trámáʼ corona náa chi̱jyu̱u̱ʼ ga̱jma̱a̱ i̱mba̱a̱ trámáʼ náa edxu̱u̱ (Apoc. 13:1). Xujkhúʼ bugi̱ nagájnuu náa mbá juwiin reyes ga̱jma̱a̱ nuxnáá rí maʼtáñajunʼ (atayáá artículo dí rígá náa jw.org “¿Qué es la bestia de color escarlata del capítulo 17 de Apocalipsis?”).
f Apocalipsis 13:14, 15: “Naʼninduwiinʼ bi̱ kúwá náa ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ milagro rí niniña̱a̱nʼ maʼni náa inuu timbáa xujkhú xkawi̱i̱ʼ ikhú má xtáa raʼthúún bi̱ kúwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ rí muni̱ mbá xtiʼkhuu xujkhú xkawi̱i̱ʼ, bi̱ nigawúunʼ ga̱jma̱a̱ espada, mú niʼni̱i̱ a̱jkiu̱u̱n. Ga̱jma̱a̱ niniña̱a̱nʼ rí maxnúu xi̱ʼ rí ndaʼya xtiʼkhuu xujkhú xkawi̱i̱ʼ, mu xtiʼkhuu xujkhú xkawi̱i̱ʼ maʼthí ma̱ngaa mu magudíin xúgíinʼ bi̱ nunigaʼduunʼ mbuyamajkuíí xtiʼkhuu xujkhú xkawi̱i̱ʼ”.
g Apocalipsis 17:3: “Ikhaa nijkha kañún náa ku̱ba̱ʼ mijxooʼ ga̱jma̱a̱ tsiakii ndrígóo espíritu santo. Ikhí ndi̱yo̱o̱ mbáa a̱ʼgu̱ kríguii mbáa xujkhú xkawi̱i̱ʼ mañaaʼ xngeʼdii, náa ikhaa rígá mbaʼa wéñuuʼ mbiʼñún bi̱ nutawéñííʼ Dios ma̱ngaa gíʼdoo mbá juwan edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ mbá gu̱wa̱ʼ chi̱jyu̱u̱ʼ”.
h Apocalipsis 17:8: “Xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ nitayáá, ninindxu̱u̱ mú nánguá nindxu̱u̱, maski ajndu xúʼko̱ xtáa má magajnúu náa iñá mbiʼ ga̱jma̱a̱ na̱jkha̱ náa maguma gámbáa. Xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, bi̱ asndu nákhá nigi̱ʼi̱ numbaaʼ na̱nguá nigumaraʼmáʼ mbiʼñún náa libro rí ndaʼya, maʼniún tsiánguá índo̱ gúyáá xujkhú xkawi̱i̱ʼ rí ninindxu̱u̱ mú nánguá nindxu̱u̱ maski ajndu xúʼko̱ maxtáa ikhí”.
i Apocalipsis 17:11: “Xujkhú xkawi̱i̱ʼ bi̱ ninindxu̱u̱ mú nánguá nindxu̱u̱, ikhaa ma̱ngaa nindxu̱u̱ mbáa rey bi̱ maʼni migiñiinʼ, ikhaa nagájnuu náa majñúnʼ bi̱ mbá juwiin ma̱ngaa na̱jkha̱ náa maguma gámbáa”.
j Apocalipsis 17:3-5: “Ikhaa nijkha kañún náa ku̱ba̱ʼ mijxooʼ ga̱jma̱a̱ tsiakii ndrígóo espíritu santo. Ikhí ndi̱yo̱o̱ mbáa a̱ʼgu̱ kríguii mbáa xujkhú xkawi̱i̱ʼ mañaaʼ xngeʼdii, náa ikhaa rígá mbaʼa wéñuuʼ mbiʼñún bi̱ nutawéñííʼ Dios ma̱ngaa gíʼdoo mbá juwan edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ mbá gu̱wa̱ʼ chi̱jyu̱u̱ʼ. A̱ʼgu̱ kagíʼ mbá xtíin rí miʼñuu ga̱jma̱a̱ mbá rí mañaʼ xngeʼdi ma̱ngaa kijmarataa ga̱jma̱a̱ oro, itsí mitsaanʼ ma̱ngaa perla. Ikhaa kayá mbá copa dí oro náa kajnííʼ xúgíʼ enii rí xkawiʼ ga̱jma̱a̱ rí mitsaga dí nabóoʼ xkawiʼ kayuuʼ gajmíi̱n eʼwíinʼ. Náa xkídoo kiʼnirámáʼ mbá mbiʼi rí tséjmaʼnuuʼ, ‹Babilonia rí Mba̱a̱, ru̱du̱ún gu̱ʼu̱ bi̱ nugujuamíjna̱ ma̱ngaa xúgíʼ rí xkawiʼ dí rígá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ›”.