Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos
4-10 ENERO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LEVÍTICO 18, 19
“Gakuwáánʼ kaʼwu xúxuʼdámijná aʼkhá”
Atiewumínaʼ náa tsáʼkhá ndrígóo Gixa̱a̱
Índo̱ Jeobá niʼthúún israelitas ga̱jma̱a̱ numuu rí nuni xuajen dí rígá mijngii náa kúwi̱i̱n, ikhaa niʼthúún: “Xóo nuni xa̱bu̱ xuajen Canaán, náa maʼgá kaguáanʼla, xáʼyoo muni̱ ikháanʼ; [...] ku̱ba̱ʼ niguma tsagáá, ikha jngó mani rí mumíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu aʼkhún”. Dios ndrígóo Israel bi̱ kaʼwii ndaʼyoo rí xóo kuwa bi̱ cananeos nindxu̱u̱ phú mitsaga, ikha jngó niʼthí rí náa Ku̱ba̱ʼ rí nikuwa nindxu̱u̱ mitsaga ga̱jma̱a̱ nichúu (Lev. 18:3, 25).
Jeobá naxná ikha náa xuajñu
13 Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ kuwa náa i̱ʼwáʼ xuajen i̱ndó nuni rí nakumu̱ún ikhiin. Mbá xkri̱da, xa̱bu̱ gajmiún reyes bi̱ kuwa náa xuajen Canaán nuni rí itháan xkawiiʼ. Nubúunʼ gajmiún xujkhúʼ, xa̱bekha gajmiún xa̱bekha, gu̱ʼu̱ gajmiún gu̱ʼu̱ o bi̱ kuñún. Ma̱ngaa nduyamajkhún xándú ga̱jma̱a̱ nutsikarámiinʼ e̱jñún (Lev. 18:6, 21-25). Ma̱ngaa Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Babilonia ga̱jma̱a̱ Egipto na̱nguá kaʼwiin xó má xuajñu Dios (Núm. 19:13). ¡Phú mixtiʼkun ninindxu̱ún Xa̱bu̱ Ñajunʼ Ndrígóo Dios! Ikhiin nithúún xa̱bu̱ rí mbuyamajkuíí Jeobá xó má gíʼmaa, rí makuwá kaʼwu ga̱jma̱a̱ xúni̱ aʼkhá gajmiún eʼwíínʼ. Phú nikujmaa kaʼwu rí Jeobá nixnúún ikha.
w14 1/7 7 kutriga̱ 2
Ndiéjunʼ gáʼni Dios ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ dí raʼkhí rá.
Mú ndiéjunʼ gúgiʼnii bi̱ nditháan tsénimbu̱ún muriʼkhu̱u̱ xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ bi̱ nuni má xúʼko̱ dí raʼkhí rá. Náa Biblia naʼthí kaʼwu xkáʼnii gáʼni nda̱wa̱á: “Xa̱bu̱ jmbiin makuwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ nda̱a̱ aʼkhún maguanún ikhí”; ga̱jma̱a̱ naʼthí xóó dí “xa̱bu̱ bi̱ nuni dí ra̱májánʼ wéñuʼ mambíin náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ; ga̱jma̱a̱ [...] ní xakuwa ikhí” (Proverbios 2:21, 22). Índo̱ gaʼni mbiʼi rúʼko̱, ni xárígá nditháan dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ maʼni̱i̱ tsímáá. Índo̱ gákuwáanʼ mbiʼi rúʼko̱, xa̱bu̱ bi̱ nunimbu̱ún mañu mañu gáʼga ranindxu̱ún xa̱bu̱ jmbiin (Romanos 6:17, 18; 8:21).
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w06 15/6 22 kutriga̱ 11
“¡Phú nandoʼ ka̱yo̱o̱ xtángoo ndrígáaʼ!”
11 Raga̱jma̱ dí nandoo nduʼyáá náa Xtángoo dí nikhánáá Moisés nindxu̱u̱ dí Dios nasngájma dí naxmiéjuunʼ kaʼyoo xuajñuu índo̱ niʼthí rí mbuya̱a̱ʼ dí niguanáa. Jeobá niʼtáñajúúnʼ rí bi̱ nudu̱ muniña̱a̱ʼ rí xa̱bu̱ gíníi murajxi̱i̱ dí naguanáa. Ikha jngó bi̱ nudu̱ ragíʼmaa murajxi̱i̱ xúgíʼ náa rawuunʼ mbañún, ni má ragíʼmaa matangi̱ín a̱jma̱ nuthu gúda̱a̱ uva ga̱jma̱a̱ olivo, ni má ragíʼmaa murajxi̱i̱ xtájxuu dí nimbumún. Rí murajxi̱i̱ dí niguanáa nindxu̱u̱ mbá rí májánʼ mu mi̱xtámbáñúún xa̱bu̱ gíníi, xa̱bu̱ bi̱ naguwááʼ, e̱ji̱n dxuáʼa̱ ga̱jma̱a̱ gu̱ʼú xuáʼa̱. Gajkhun má rí ikhiin ndiyóoʼ muñajunʼ gakhi̱i̱ wéñuʼ, mú ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ niʼni rí ikhiin xajngruigu̱u̱n runda̱ʼa̱ (Levítico 19:9, 10; Deuteronomio 24:19-22; Salmo 37:25).
11-17 ENERO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LEVÍTICO 20, 21
“Jeobá naʼni wájíʼ xuajñuu”
w04 15/10 11 kutriga̱ 12
Lá maraxtaa ikháán náa Ku̱ba̱ʼ mitsaanʼ ráʼ.
12 Mú, rígá mbá dí xáʼyóoʼ mambumulúʼ. Dios niʼthúún bi̱ israelita: “Gunimbalá xúgíʼ kiʼtáñajunʼ dí nathalá xúgi̱, mu muguaʼdáá tsiakii manújngalá náa ku̱ba̱ʼ rí maʼngala mudrigú” (Deuteronomio 11:8). Náa Levítico 20:22, 24 na̱ʼkha̱ raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu ikháá ku̱ba̱ʼ: “Gunimbalá ga̱jma̱a̱ gunimbaníí xúgíʼ dí natañajuanla ga̱jma̱a̱ xúgíʼ dí naraʼwíí mani, mu xuxkawáan náa ku̱ba̱ʼ rí na̱jkhá kaguáanʼ makuwáanʼla. Ikha jngó nithalá: ‹Ikháanʼla maguanalá náa ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún xa̱bu̱ xuajen buʼko̱, maxnala maʼni mbayala, náa mbá ku̱ba̱ʼ rí narígá wéñuʼ yáʼdú ga̱jma̱a̱ yááʼ›”. Xó má eʼyáá, ndiyóoʼ dí mambaxúún májánʼ gajmiún Jeobá Dios mu makuwá náa Ku̱ba̱ʼ dí ikhaa nikudaminaʼ maxnúún. Numuu rí túnimbu̱ún ikha jngó Dios niniñuuʼ rí xa̱bu̱ bi̱ naguwáʼ náa Babilonia matu̱ʼu̱u̱n náa mbañúúnʼ ga̱jma̱a̱ rí magún kudiin mitsínguánʼ.
it-1 1119
Dí makhánáaʼ
Nindxu̱u̱ xúgíʼ rí gíʼdoo mbáa xa̱bu̱, índo̱ mbáa xa̱bu̱ nakháñuu xúgíʼ dí gíʼdoo nundrigúu eji̱i̱nʼ. Ma̱ngaa dí nanigu̱u̱ʼ maʼni, dí naguʼwun naʼni, xóo eʼni o xóo kaʼnii dí na̱jkha̱ ridoo xóo ninindxu̱ún bi̱ náa nigumaa. Náa ajngáa hebreo dí najmaa itháan nindxu̱u̱ na·jál (sustantivo, na·jaláh). Nandoo gáʼthúu̱n dí nakhánáá o naʼni rí magiʼdoo imba̱a̱ o kaʼñún má maguaʼdáá numuu rí na̱jkha̱ ridoo má xúʼko̱ numuu rí ikhaa na̱ʼkha̱ náa bi̱ kuaʼdáá rúʼko̱. (Nú 26:55; Eze 46:18.) Ajngáa ya·rásch najmaa nguáná mu miʼtá rí ‹ni̱ndxu̱u̱ bi̱ kaʼyoo magruígúu›, mu dí phú nándoo gáʼthúu̱n rí ‹magu̱u̱ dí rígá› maski ajndu na̱nguá e̱ʼkha̱ náa bi̱ ndrígóo. (Gé 15:3; Le 20:24.) Najmún ajngáa rígi̱ soldado índo̱ nandún muthi ‹muriyakaʼñúnʼ o muxkawíinʼ›. (Dt 2:12; 31:3.) Ajngáa “herencia” dí najmún náa ajngáa griego nambánii ga̱jma̱a̱ ajngáa klḗ·ros, nákha ginii kayuʼ nandoo gáʼthúu̱n “suerte”; nda̱wa̱á, “kaʼyoo ma̱ngaa magruígúu”, nda̱wa̱á kayuʼ, “dí makhánáaʼ”. (Mt 27:35; Hch 1:17; 26:18.)
it-2 579 kutriga̱ 5
Ñu̱ʼu̱
Nda̱wa̱á dí nixnúu ruʼwa náa xúgíʼ numbaaʼ, Noé nixnáxi̱i̱n ‹xujkhúʼ kaʼwiin bi̱ nagún rijma̱a̱› ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ xujkhú xóo tsigijñaʼ. (Gé 8:18-20.) Asndu má nákha ikhú, Dios niniñuuʼ rí xa̱bu̱ muphu̱u̱n ñu̱ʼu̱, mú xándoo muphu eʼdi. (Gé 9:1-4; atayáá ma̱ngaa náa Le 7:26; 17:13.) Nákha ikhú, i̱ndó Jeobá ma̱ndoo maʼthí tsáa ñu̱ʼu̱ ‹kaʼwiin› bi̱ ma̱ndoo mixnajxíi xóo tsigijñaʼ. Náa Biblia na̱ʼthí dí nákha ginii nda̱wa̱a̱ nimbáa ñu̱ʼu̱ bi̱ mitsagaa ikha jngó rí ma̱ndoo muphu̱u̱n xa̱bu̱, mú nda̱wa̱á índo̱ nikánáá xtángoo Moisés niʼthí rí kúwi̱i̱n ñu̱ʼu̱ tsagíin. (Le 11:13-19, 46, 47; 20:25; Dt 14:11-20.) Náa Biblia tséʼthi tsíin ñajuunʼ ñu̱ʼu̱ bi̱ ni̱ndxu̱ún ‹mitsagiin›. Mbáa ni̱ndxu̱ún ñu̱ʼu̱ bi̱ naʼphu̱ xuwiʼ dí nichúu ga̱jma̱a̱ ndaska, mú kúwá eʼwíinʼ bi̱ na̱nguá eʼphu xuwiʼ. (Atayáá ABUBILLA.) Nigudi̱i̱ xtángoo rígi̱ índo̱ nirígá imbo̱ʼ nuxi̱ʼ pacto, xó má Dios niʼthúu̱n Pedro náa mbá visión. (Hch 10:9-15.)
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
it-1 562, kutriga̱ 1
Nurujtumijná
Náa Xtángoo ndrígóo Dios naʼthí mbájmbu dí ragíʼmaa murujtu xuñulú ga̱jma̱a̱ numuu rí nikhañúu mbáa. (Le 19:28; 21:5; Dt 14:1.) Numuu rí xuajen Israel nindxu̱u̱ kaʼwu ga̱jma̱a̱ kiejuunʼ náa iduu Jeobá (Dt 14:2), ikha jngó ikhiin ragíʼmaa muni rígi̱. Ma̱ngaa ra̱májánʼ nindxu̱u̱ ri̱ bi̱ niʼni ñajuunʼ Jeobá murujtu xuñún, numuu rí ikhiin nduyáá má xú káʼnii kúwá bi̱ nikañún ga̱jma̱a̱ maganu mbiʼi rí magabiín. (Da 12:13; Heb 11:19.) Ga̱jma̱a̱ índo̱ nijuiʼthún israelita dí ragíʼmaa murujtu xuñún, rúʼko̱ naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱ún dí gíʼmaa mbuyamajkuíí xuyuu xa̱bu̱ numuu rí Dios niʼni.
18-24 ENERO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LEVÍTICO 22, 23
“Dí eyoo gáʼthúu̱n ndxa̱a̱ dí nini israelitas náa ikháanʼlu rá.”
it-1 934
Ndxa̱a̱ ndrígóo pan dí na̱nguá nikájxi̱i̱
Timbá mbiʼi dí nagi̱ʼdu̱u̱ ndxo̱o̱ pan dí na̱nguá nikájxi̱i̱, nagímbíin mbaʼin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ narígá sábado. Dí maʼni raga̱jma̱ mbiʼi, índo̱ naʼni 16 ñajunʼ gu̱nʼ Nisán nagún kuñu̱u̱n náa ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱ mbá xtáxu̱u̱ cebada dí najma̱a̱ ginii kayuʼ dí na̱ʼkha̱ náa Palestina. Nákhá xóó tserígá ndxa̱a̱ rígi̱ xándoo muphu nimbá tsígáʼ dí nuxi̱ʼ, ni má pan ni má tsígáʼ dí naxumbuʼ dí ndiʼkhún nijma̱a̱. Índo̱ ndxajkuun bi̱ phú kayá edxu̱u̱ naxnájxi mbá xtáxu̱u̱ cebada dí najma̱a̱ ginii kayuuʼ náa Jeobá dí naʼbajnga̱a̱ gi̱i̱ ñuʼún, ikhú nuxnajxi̱i̱ mbáa mugu̱ i̱ya̱ bi̱ itháan májáanʼ bi̱ gíʼdoo mbá tsiguuʼ xóo tsigijñaʼ dí nakarámáʼ nuxnájxi mbóó ga̱jma̱a̱ tsigijñaʼ dí nuni májáánʼ ga̱jma̱a̱ harina dí kandawóoʼ mbá chíʼgíʼ aceite ga̱jma̱a̱ vino. (Le 23:6-14.) Nda̱a̱ nimbá kiʼtáñajunʼ náa naʼthí dí mitsikarámáʼ tsígáʼ o harina náa altar xóo nini ndxajkuun nda̱wa̱á. Raʼkháa i̱ndó nuxnaxi̱ dí najma̱a̱ ginii kayuuʼ, ma̱ngaa nijuiʼthúún xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ kuaʼdáá mbañúúnʼ náa Israel muxnajxi̱ tsigijñaʼ rí muxna̱a̱ núma̱aʼ Jeobá índo̱ narígá ndxa̱a̱ rígi̱. (Éx 23:19; Dt 26:1, 2; atayáá PRIMICIAS.)
Rí nandoo gáʼthí. Mbiʼi rígi̱ dí ni̱ʼphu̱ pan dí na̱nguá nikájxi̱i̱ nambánii ga̱jma̱a̱ rí Jeobá niʼthúu̱n Moisés, xó má na̱ʼkha̱ raʼthí náa Éxodo 12:14-20, náa na̱ʼkha̱ raʼthí xtángoo rígi̱ rí kaʼñún munimbánii májánʼ náa (versículo 19): ‹Mbá juwan mbiʼi ragíʼmaa marigá xúwáʼ dí nakájxi̱i̱ náa guʼwála›. Náa Deuteronomio 16:3 nuxná mbiʼí xóo ‹pan dí naʼni mumíniiʼ› rígi̱ naʼni dí israelitas maʼni marmáʼáan a̱jkiu̱ún mámbá tsiguʼ, rí mbá nacha̱ ndiyóoʼ magajnún náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Egipto (numuu rí na̱nguá niguaʼdáá mba̱yu̱u̱ mbiʼi mu muniñaaʼ makájxi̱i̱ xúwáʼ dí nuni̱ ga̱jma̱a̱ pan [Éx 12:34]). Xúʼko̱ naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱ún bi̱ israelita dí niguma káwíin náa nimíniiʼ ga̱jma̱a̱ náa niñajunʼ xóo yumbáá, xó má niʼthí Jeobá: ‹Mú xúʼko̱ xúgíʼ mbiʼi dí gáraxtaa marmáʼáan a̱jkia̱nʼ mbiʼi rí nigájnáa náa Egipto›. Rí makumún má xúʼko̱ dí xóo niguma káwíin ikhiin xóo mbá xuajen ga̱jma̱a̱ rí mbuyáá dí Jeobá nindxu̱u̱ bi̱ niʼni káwíin, kaʼyoo marmáʼáan a̱jkiu̱ún náa timbá dí mbá ajtsú ndxa̱a̱ mba̱ʼu̱ dí nuniriyaaʼ mámbá tsiguʼ bi̱ israelita. (Dt 16:16.)
it-2 631 kutriga̱ 1
Pentecostés
Trigo rí najma̱a̱ ginii kayuuʼ mixtiʼkhu xóo eni ga̱jma̱a̱ cebada rí najma̱a̱ ginii. Nuxujbuu mbá chiʼmbaa riʼyuu arina (nindxu̱u̱ 4 litros) ga̱jma̱a̱ levadura mu muni̱ a̱jma̱ pan. Ndiyóoʼ muni̱ ‹náa kúwá›, rúʼko̱ nindoo gáʼthí rí nindxu̱u̱ xóo pan rí nuni tsejtsi mbiʼi mu muphu náa guʼwún, raʼkháa mu majmaa náa nindxu̱u̱ mitsúʼkháan. (Le 23:17.) Ikhú nuxnajxi̱ mbóó ga̱jma̱a̱ tsigijñaʼ dí nakarámáʼ, tsigijñaʼ dí nikiéʼkhun ga̱jma̱a̱ a̱jmi̱i̱n múgú i̱ya̱ xóo tsigijñaʼ rí makuwíin tsímáá. Ndxajkuun nagujtun pan ga̱jma̱a̱ xuíʼtóo xuyuuʼ múgú ga̱jma̱a̱ naʼbajngaa gi̱i̱ ñuʼún náa Jeobá, mu masngájmaa dí naxnájxi náa inuu Dios. Nda̱wa̱á rí nixnajxi̱i̱n múgú ga̱jma̱a̱ pan, ikhú naʼni ndrígóo ikhaa, mu mikhu xóo tsigijñaʼ rí naʼni makuwíin tsímáá (Le 23:18-20.)
w14 15/5 28 kutriga̱ 11
Na̱jkua̱ mbóó gajmiúlú xuajñuu Jeobá ráʼ.
11 Xuajñuu Jeobá nandoo rí makuwáanʼlu májánʼ, ikha jngó naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú má xúʼko̱ rí muʼgíiʼ edxu̱lúʼ ajngáa dí niʼthí Pablo: “Gaxmiéjunlú kuʼñúún eʼwíinʼ mu maxkajxáánʼ musngajmá ngajua ga̱jma̱a̱ mu̱ʼni̱ rí májánʼ, xúniʼñáanʼ ragimbáanʼlu, xó má eguʼwún eni tikhun. Rí itháan májánʼ mu̱ʼni̱, guxnámíjná tsiakii, numuu rí nduʼyáá dí na̱jkha̱ ratumuu mbiʼi” (Heb. 10:24, 25). Índo̱ israelita nagimbíi̱n mbuyamajkuíí Jeobá nuda̱a̱ tsiakii rí na̱ʼkha̱ náa Dios. Ma̱ngaa ikhú narígá wéñuʼ dí gagi. Mbá xkri̱da, gundxaʼwamíjna̱ xóo kaʼnii gagi nikúwi̱i̱n índo̱ niniriyaaʼ ndxa̱a̱ ndrígóo guʼwá Xtúgua dí nirígá nákha nixtáa Nehemías (Éx. 23:15, 16; Neh. 8:9-18). Ikháá ma kayuuʼ mangáanʼ dí mbiʼi xúgi̱ índo̱ na̱jkua̱lu reunión ga̱jma̱a̱ asamblea. Nuʼni xó má eʼngo̱o̱ mudrigú rí maʼni makuwáánʼ májánʼ gajmiúlú Dios ga̱jma̱a̱ maʼni rí makuwáánʼ gagi (Tito 2:2).
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
Gaguaʼdáá mbá a̱jkiu̱lú káxi̱
3 Rí maguaʼdáá mbá a̱jkiu̱lú káxi̱ nandoo gáʼthúu̱n rí maʼndulú kuʼyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ rí mbuʼyamajkuíí i̱ndó ikhaa ma̱ngaa muʼni má xúʼko̱ rí ikhaa nanigu̱u̱ʼ. Náa ajngáa hebreo rí najuiʼtájuíi náa Biblia “mbá a̱jkia̱nʼ káxi̱” najmún mu muthi ga̱jma̱a̱ numuu mbá rí kañiʼ, káxi̱ o májánʼ. Mbá xkri̱da náa Xtángoo naʼthí rí, índo̱ mbáa israelitas naxnáxi̱i̱ mbá xujkhúʼ xóo tsigijñaʼ náa Jeobá, xujkhúʼ bugi̱ gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ májáanʼ (Lev. 22:21, 22). * Ikhiin xándoo muxnaxi̱i̱ mbá xujkhúʼ gúʼxíiʼ o mbáa bi̱ nandoo kháñuu. Jeobá ndaʼyoo rí gíʼdoo wéñuʼ numuu rí xujkhúʼ gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ májáanʼ o káxi̱i̱ (Mal. 1:6-9). Náa numuu rí Jeobá nandoo dí xúgíʼ rí guxnáá gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ káxi̱ rá. Náa i̱mba̱ xkri̱da mambáyulúʼ makru̱ʼu̱lú májánʼ. Índo̱ nuʼtsi mbá xndú taun, tsíyulú rí majchún ñu̱u̱ o niʼga mbá nijniun. Nandulú rí mani̱ndxu̱u̱ májánʼ. Xúʼko̱ má kayuʼ gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ rí maʼndulú kuʼyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ rí maguajún jmbu náa ikhaa. Ikhaa nandoo rí a̱jkiu̱lú mani̱ndxu̱u̱ kañiʼ o káxi̱.
25-31 ENERO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LEVÍTICO 24, 25
“Tsiguʼ dí narígá Jubileo ga̱jma̱a̱ rí makáwáanʼ”
it-2 228
Naguma káwíin
Mbáa Dios bi̱ naʼni káwáanʼ. Jeobá nindxu̱u̱ mbáa Dios bi̱ naʼni káwáanʼ. Ikhaa niʼni káwíin israelita mu xumíniiʼ náa Egipto, ga̱jma̱a̱ niʼthún a mu nunimbu̱ún rí naʼthúún, ndaa dí gáʼñúunʼ (Dt 15:4, 5). David niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rí ‹naxtie̱wi̱i̱n mu maguma káwíinʼ› rí i̱ndó ma̱ndoo maguma káwíin náa awúu̱n xtátsí ndrígóo Jerusalén. (Sl 122:6, 7.) Mú náa xtángoo niʼthí rí á mu mbáa xa̱bu̱ na̱jkhánú naʼni migíná wéñuʼ ma̱ndoo magujuaminaʼ mani̱ndxu̱u̱ ñumbáá mu xúʼko̱ ma̱ndoo maxnúún dí gáʼñúun bi̱ kúwá náa goʼwóo ga̱jma̱a̱ dí gáʼyóóʼ ikhaa. Náa xtángoo má niʼthí ma̱ngaa dí xúgínʼ bi̱ nindxúu̱n hebreo bi̱ nixtagujui̱i̱n xóo esclavo ma̱ndoo makáwíin índo̱ gáʼni juwan tsiguʼ dí ninindxu̱ún yumbáá. (Éx 21:2.) Náa Jubileo (mámbá índo̱ naʼni 50 tsiguʼ) najuiʼthá rí maguma káwíin xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ kúwi̱i̱n náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ. Xúgínʼ hebreo bi̱ nindxúu̱n yumbáá naguma káwíin ga̱jma̱a̱ xúgínʼ xa̱bu̱ nundrigúu mbañúúnʼ rí nikhánún. (Le 25:10-19, atayáá JUBILEO.)
it-1 1120 kutriga̱ 3
Dí makhánáaʼ
Ku̱ba̱ʼ nda̱a̱ xóo mixtagojo̱o̱ káaʼ mbá miʼtsúu, numuu rí nindxu̱u̱ dí kaʼñún bi̱ kúwi̱i̱n náa mbá guʼwíin ga̱jma̱a̱ bi̱ gáguwáʼ nda̱wa̱á náa ikhiin. Índo̱ naxtagojo̱o̱ ku̱ba̱ʼ nduyáá nguáthá mba̱a̱ dí ejma̱a̱ ikhí, mu xúʼko̱ mbuyáá nguáthá gíʼdoo numuu, ga̱jma̱a̱ nduyáá nguáthá xóó mba̱yu̱u̱ eguanúu dí marigá jubileo, mu xúʼko̱ mbuyáá nguáthá numuu guxna ku̱ba̱ʼ rúʼko̱. Índo̱ na̱jkhánú tsiguʼ dí narígá jubileo, nagu̱u̱ má bi̱ mbayuuʼ, á mu xóó tsétsiriya̱a̱ʼ nákha xóó tséʼni jubileo, bi̱ niʼtsi ndayóoʼ martanga̱a̱ ku̱ba̱ʼ náa xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo mbaaʼ rúʼko̱. (Le 25:13, 15, 23, 24.) Náa Xtángoo rígi̱ naʼthí dí xúʼko̱ má eguma ga̱jma̱a̱ guʼwá dí rígá náa rexo̱o̱ xtájtsii, numuu dí mbaaʼ rúʼko̱ rígá náa ku̱ba̱ʼ dí nda̱wa̱a̱ tsáa mbayuuʼ. Mú índo̱ naxtangujua guʼwá dí rígá náa awúu̱n xtájtsii, nuniñaaʼ káaʼ mbá tsiguʼ mu majuiʼtsiriya̱a̱ʼ, á mu niʼni mbá tsiguʼ xóó tséjtsiriya̱a̱ʼ bi̱ goʼwóo, naguanúu ga̱jma̱a̱ bi̱ niʼtsi. Mú guʼwá dí rígá náa kúwi̱i̱n bi̱ levita, ikhiin ma̱ndoo mutsi̱i̱ má xúʼko̱ guʼwún numuu rí ikhiin na̱nguá guaʼdáá ku̱bu̱únʼ rí nikhánún. (Le 25:29-34.)
it-2 149 kutriga̱ 2
Jubileo
Índo̱ israelita nunimbánii kuduun xtángoo ga̱jma̱a̱ numuu Jubileo rúʼko̱ naʼni dí xakuwi̱i̱n xa̱bu̱ bi̱ guaʼdáá wéñuʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ giníin wéñuʼ, xóo nduʼyáá dí rígá náa xúgíʼ xuajen dí mbiʼi xúgi̱. Dí xóo nirígá nákha ikhú niʼni rí makuwíin májánʼ xa̱bu̱ xuajen, numuu rí xúgínʼ naruguambayumijná, mu xúʼko̱ xúyáá nimbáa dí ragíʼdoo numuu ga̱jma̱a̱ rí máguanúu ngínáa. Núma̱aʼ má ga̱jma̱a̱ numuu rí Jeobá naʼni tsajkurámiinʼ, nandoo najmaa rí nudu ma̱ngaa rí nijuiʼsngúún májánʼ, rúʼko̱ naʼni makuwíin májánʼ ga̱jma̱a̱ maguaʼdáá rí ndañún. Índo̱ iraelita nunimbu̱u̱n nakúwá májánʼ ga̱jma̱a̱ guaʼdáá mbáa xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ najmañuu naʼtañajuunʼ xó má kaʼyoo (Isa 33:22.)
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w09 1/9 22 kutriga̱ 4
Lá nagui̱i̱ rí matangáan matani dí raʼkhí bi̱ niʼniaanʼ ráʼ.
Náa xtángoo naʼthí ndiéjunʼ gárígá á mu mbáa israelita naxnúu mbáa ndxájuu ga̱jma̱a̱ niʼni gachúu mbóo iduu. Bi̱ nigawúunʼ ragíʼmaa maʼniuu xó má eyoo ikhaa bi̱ nixnúu ni má bi̱ kúwá náa goʼwóo. Náa xtángoo naʼthí rí juez gíʼmaa munimbaníí xkujndu ndrígu̱ún xa̱bu̱ numuu rí ikhiin nindxu̱u̱ xa̱bu̱ ñajunʼ. Xtángoo rígi̱ nañewu̱u̱n xa̱bu̱ á mu mbáa naʼni gínáa ndxájuu, numuu rí ikhí naʼthí rí xúʼko̱ má gíʼmaa magumaa ma̱ngaa. Mu xtángoo rígi̱ naʼthí itháan.
1-7 FEBRERO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LEVÍTICO 26, 27
“Ndiéjunʼ gáʼyóoʼ mani mú Jeobá maʼni tsajkurámuuʼ rá.”
w08 15/4 4 kutriga̱ 8
Xúʼyáʼ maguaʼdáá dí ragíʼdoo numuu
8 Xú káʼnii gándoo maʼni rí maguaʼdáá mani̱ndxu̱u̱ xóo mbáa dios náa ikháanʼlu rá. Guʼgíʼ mbá xkri̱da. Gundxaʼwamíjna̱ rí mbáa xa̱bu̱ naxkamaa mbá itsí mba̱a̱ náa mbaaʼ ndrígóo Israel dí nirígá nákha ginii, itsí rúʼko̱ ma̱ndoo maguma ga̱jma̱a̱ mbá guʼwá. Mú, á mu najmún xóo náa mbuyamajkún xándú, rúʼko̱ gáʼni rí majngrádiinʼ xa̱bi̱i̱ Jeobá (Lev. 26:1). Ikhaa má kayúʼ rí mbiʼi xúgi̱ mbújkha̱a̱ gíʼdoo wéñuʼ numuu. Nambáyulúʼ mu muʼtsi rí ndayúlú ma̱ngaa ma̱ndoo majmulú mu muñambáá náa xuajñuu Jeobá (Ecl. 7:12; Luc. 16:9). Á mu nuʼgíʼ ginii mbuʼyáʼ mbújkha̱a̱ ki xóo rí muʼni ñajuunʼ Jeobá, rúʼko̱ gáʼni rí mani̱ndxu̱u̱ xóo dios ndrígúlú (atraxnuu 1 Timoteo 6:9, 10). Náa numbaaʼ rí kuwáanʼ xúgi̱, xa̱bu̱ nduyáá dí ra̱ʼkhá tháán gíʼdoo numuu rí maguaʼdáá. Ikha jngó, ikháanʼlu gíʼmaa mbuʼyáá awáán xóo makhánulúʼ (1 Tim. 6:17-19).
it-2 1096 kutriga̱ 8
Namíñuu
Xóo Jeobá nijmiuu Moisés ga̱jma̱a̱ rí xóo nimbájxu̱u̱ ga̱jma̱a̱, rúʼko̱ niʼni rí xa̱bu̱ xuajen mbuyamajkuíí (heb. moh·ráʼ) Moisés (Dt 34:10, 12; Éx 19:9.) Bi̱ niguáʼdáá fe ninimbu̱u̱n kuyáá Moisés. Numuu rí ndiyáá rí Dios naʼtámíjná ga̱jma̱a̱ ikhaa. Mangiin israelitas gíʼmaa mbuyamajkuíí náa goʼwóo Jeobá (Le 19:30; 26:2.) Rúʼko̱ nandoo gáʼthúu̱n rí gíʼmaa mbuyamajkuíí náa goʼwóo xó ma ikhaa niʼthí dí marígá ga̱jma̱a̱ rí munimbánii xúgíʼ kiʼtáñajunʼ ndrígóo.
w91 1/3 17 kutriga̱ 10
Rí tsímáá rí na̱ʼkha̱ náa Dios gáñewu̱u̱n a̱jkia̱la
10 Jeobá niʼthún xa̱bu̱ xuajen: “Á mu nunimbaníí xtángoo ndrígóʼ ga̱jma̱a̱ nunimbalá, ikhúún mani rí maxnúu ruʼwa náa mbiʼi rí kaʼyoo, ga̱jma̱a̱ náa ku̱ba̱ʼ dí mudu majmaa ma̱ngaa maxná xndúu ixi̱ dí rígá xanáá. Ikhúún mani rí makuwíin tsímáá náa xuajen rígi̱, ga̱jma̱a̱ ikháanʼla munúʼ tsímáá náa rí nimbáa xáʼni miñalaʼ. Ikhúún magudíin xujkhúʼ xaná bi̱ najmanguunʼ bi̱ kúwi̱i̱n náa xuajñala ga̱jma̱a̱ nimbáa xa̱bu̱ sia̱nʼ xanújngoo náa xuajñala. Ikhúún maxtáá ga̱jma̱a̱ nindxa̱la ga̱jma̱a̱ mani̱ndxu̱ʼ Dios ndrígála ga̱jma̱a̱ ikháanʼla mani̱ndxa̱la xuajñunʼ”. (Levítico 26:3, 4, 6, 12.) Xa̱bu̱ Israel ma̱ndoo makuwá tsímáá numuu rí naxtiewu̱u̱n náa xa̱bu̱ sia̱nʼ ga̱jma̱a̱ rí maguaʼdáá xúgíʼ rí nda̱ñúnʼ ma̱ngaa rí mambajxúún gajmiún Jeobá. Rúʼko̱ garígá á mu nunimbu̱u̱n xtángoo ndrígóo Jeobá. (Salmo 119:165.)
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
it-2 657
Nandii
Dí narígá índo̱ tsénimbu̱u̱n xtángoo ndrígóo Dios. Israelitas nijuiʼthún á mu tsénimbu̱u̱n rí nimbánúún gajmiún Dios, ikhaa makungua̱nʼ nandii náa ikhiin. (Le 26:14-16, 23-25; Dt 28:15, 21, 22.) Rí makuwáanʼ májánʼ ga̱jma̱a̱ rí munigajmaa ajngá rawuunʼ Dios, rúʼko̱ nambríguii ga̱jma̱a̱ índo̱ naʼni tsajkurámáanʼ Dios (Dt 7:12, 15; Sl 103:1-3; Pr 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Rev 21:1-4), mu nandii naʼni mbríguii ga̱jma̱a̱ aʼkhá. (Éx 15:26; Dt 28:58-61; Isa 53:4, 5; Mt 9:2-6, 12; Jn 5:14.) Mú gajkhun má rí Jeobá niʼni rí tikhun xa̱bu̱ maʼniún nandii, xóo má lepra rí nigiʼdoo Míriam, Uzías ga̱jma̱a̱ Guehazí (Nú 12:10; 2Cr 26:16-21; 2Re 5:25-27), mú nguáná narígá nandii numuu rí xúʼko̱ má kaʼyoo marigá ga̱jma̱a̱ numuu rí ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ aʼkhá o ga̱jma̱a̱ numuu aʼkhá rí nuni xa̱bu̱. Ma̱ngaa numíniiʼ numuu rí túraʼwi̱i̱ dí májánʼ rí muni̱. (Gál 6:7, 8.) Apostol niʼthí rí “Dios nixnaxáanʼ náa rí mixkawiʼ wéñuʼ mu xúyamajkuíí xuyala, [...] nuni dí phú raʼkhí kayuʼ ikha jngó mundrigú castigo numuu dí raʼkhí nini”. (Ro 1:24-27.)
8-14 FEBRERO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | NÚMEROS 1, 2
“Jeobá nagrui̱ga̱ awan náa xuajñuu”
w94 1/12 9 kutriga̱ 4
Náa phú gíʼmaa mbuʼyamajkuíí Jeobá
4 Á mu nduʼyáá xú káʼnii nindxu̱u̱ náa nikúwi̱i̱n israelita náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ, dí gúʼyáá ikhí rá. Mbuʼyáá mbaʼa wéñuʼ guʼwá xtíin ga̱jma̱a̱ tri̱ga̱ eniiʼ náa kúwi̱i̱n itháan rí mbá ajtsú millón xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ nitri̱gi̱i̱n mámbá ajtsú tribu náa norte, náa sur, náa este ga̱jma̱a̱ náa oeste. Á mu nduʼyáá itháan mijngii, mbuʼyáá i̱ʼwáʼ grupo majkha rí tuaʼan náa taguapha náa kúwi̱i̱n israelitas. Nájkhu̱ grupo majkha rí tuaʼan náa kúwi̱i̱n israelitas, ikhí kúwi̱i̱n tribu ndrígóo leví. Náa taguapha rígá tribu ndrígóo leví ikhí gíwanʼ mbá guʼwá rí kaxtuguamáʼán ga̱jma̱a̱ xtíin, guʼwá rúʼko̱ nindxu̱u̱ tabernáculo, xóo muʼtá, guʼwá xtíin náa nagimbíi̱n rí nini xa̱bu̱ israelitas bi̱ najmañún xó má niʼthí maguma Jeobá (Números 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Éxodo 35:10).
it-1 403 kutriga̱ 1
Náa nikúwá israelita
Náa nikúwá israelitas nindxu̱u̱ mba̱a̱ wéñuʼ, xa̱bu̱ bi̱ najmañún nuxmijná ni̱ndxu̱ún mbá 603,550, mu tsegixnuu gu̱ʼu̱ ga̱jma̱a̱ e̱ji̱n ma̱ngaa xa̱bu̱ guanii ga̱jma̱a̱ bi̱ nánguá guáʼdáá tsiakii, levitas ni̱ndxu̱ún 22,000 ga̱jma̱a̱ mbaʼin wéñuʼ bi̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún israelitas, rí mbá xúgíin’ ni̱ndxu̱ún itháán rí mbá 3,000,000 (Éx 12:38, 44; Nú 3:21-34, 39). Na̱nguá eʼyáá nguáthá phú mba̱a̱ mbaaʼ náa nikúwá israelitas. Índo̱ israelita nigiʼin náa ridoo Jericó, náa xkua̱ ndrígóo Moab, nijuiʼthá dí ‹nigíʼdu̱u̱ náa Bet-jesimot asndu nitumuu náa Abel-sitim› (Nú 33:49).
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
it-1 1231
Nudramaʼ mbiʼñún
Censo rí naʼthí náa Biblia niguma mu mbuyáá tsíin ñajúúnʼ bi̱ ma̱ndoo magún náa guerra, xóo bi̱ nuruma mbújkha̱a̱, mú bi̱ ni̱ndxu̱ún levitas nigumaraʼmáʼ mu mbuyáá tsíin ñajúúnʼ bi̱ ma̱ndoo muñambáá náa guʼwá xtíin dí nagimbíi̱n, mu rígi̱ ninindxu̱u̱ itháan ki xóo mbá censo náa nudramaʼ i̱ndó mbiʼñún, náa tribu ndrígu̱ún ga̱jma̱a̱ náa familia eguwáʼ.
15-21 FEBRERO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | NÚMEROS 3, 4
“Ñajunʼ rí nini levitas”
it-2 890 kutriga̱ 1
Ndxajkuun
Rí nimbánuu náa xtángoo. Índo̱ israelitas ni̱ndxu̱ún ñumbáá náa Egipto, Jeobá niʼni káʼwíín e̱jín guaʼniún israelitas mu mani̱ndxu̱u̱n ndrígio̱o̱, nákha niʼni gámbíin e̱jín guaʼniún xa̱bu̱ Egipcio índo̱ nikunguanʼ dí maʼni gu̱wa̱ʼ gamiéjunʼ (Éx 12:29; Nú 3:13). Rígi̱ niʼni rí e̱ji̱n giʼnii mani̱ndxu̱u̱ ndrígio̱o̱ Jeobá, i̱ndó ma̱ndoo muñajunʼ náa mbá ñajunʼ kiejunʼ dí Jeobá gáxnún muni̱. Dios ma̱ndoo maxnún ñajunʼ xúgíinʼ e̱jín guaʼnuu ndrígio̱o̱ Israel xóo ndxajkuun o bi̱ nuñawa̱a̱n náa guʼwá xtíin. Mú ndiʼyoo rí itháan májánʼ majmiuu e̱jín guaʼnuu bi̱ kúwá náa tribu ndrígóo leví mu muni ñajunʼ rúʼko̱. Ikha jngó niguanúu gajmíi̱n e̱jín guaʼnuu levita ki xóo bi̱ mbá doce tribu (bi̱ naguwáʼ náa Efraín ga̱jma̱a̱ Manasés, bi̱ ni̱ndxu̱ún e̱ji̱i̱n José, bugi̱ nigixniin xóo a̱jma̱ tribu). Náa censo nijuiʼthá rí e̱jín guaʼniuu bi̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún levita bi̱ guáʼdáá mbá giu̱nʼ kúwá itháan rí 273 ki xóo bi̱ ni̱ndxu̱ún jiámá levitas, ikha jngó Dios niʼtsiwíin mámbáa rí ikhiin ga̱jma̱a̱ mbá witsu siclos mbújkha̱a̱ rí naʼni mbá (11 dólares [E.U.A.]), xúʼko̱ Aarón gajmíi̱n e̱ji̱i̱n nixná mbújkha̱a̱ (Nú 3:11-16, 40-51). Jeobá niraʼwíin e̱ji̱i̱n Aarón bi̱ ni̱ndxu̱ún jiámá bi̱ naguwáʼ náa tribu ndrígóo leví mu mani̱ndxu̱u̱n ndxajkuun náa Israel (Nú 1:1; 3:6-10).
it-2 213
Levitas
Rí kaʼñún muni. Bi̱ levitas naguwáʼ náa mbá nájtsu familia ndrígóo leví: Guersón (Guersom), Qohat ga̱jma̱a̱ Merarí (Gé 46:11; 1Cr 6:1, 16). Mámbáa dí ikhiin nijuixnún makuwá náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ náa mijngii gíʼ tabernáculo: Bi̱ familia ndrígóo Aarón bi̱ ni̱ndxu̱ún qohatita nikúwá náa Este, náa inu tabernáculo. Bi̱ eʼwíinʼ qohatitas nikúwá náa Sur. Bi̱ guersonitas nikúwá náa Oeste, ga̱jma̱a̱ meraritas nikúwá náa Norte (Nú 3:23, 29, 35, 38). Ñajunʼ rí nuni levitas nindxu̱u̱ rí maxkuíjxi̱i̱ ga̱jma̱a̱ magún kuñu̱u̱n tabernáculo. Índo̱ na̱jkha̱nú mbiʼi rí magún kuñu̱u̱n, Aarón gajmíi̱n e̱ji̱i̱n nurigu cortina rí naʼni wájíʼ náa mikaʼwu wéñuʼ, ikhú nurugua̱a̱ arca, náa nuxnájxi̱ tsigijñaʼ ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ rí najmún ikhí. Qohatitas nagún kudúún xúgíʼ rígi̱. Bi̱ guersonitas nagún kudúún xtíin dí najmaa náa guʼwá dí nagimbíi̱n, rí kógo ga̱jma̱a̱, cortina rí frájkha, ga̱jma̱a̱ ñuñu rí najmaa náa tabernáculo. Mú bi̱ meraritas nagún kudúún ixi̱ rí kaxtuwa̱a̱ ga̱jma̱a̱, ixu̱u̱ rajkhúu guʼwá, ga̱jma̱a̱ náa nafrúwán ma̱ngaa estaca ndrígóo guʼwá xtíin ga̱jma̱a̱ ñuu ndrígóo (Nú 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9).
it-2 214 kutriga̱ 2
Levitas
Nákha mbiʼi rí nixtáa Moisés, índo̱ levita nagiʼdoo 30 tsiguuʼ nagíʼdu̱u̱ nañajunʼ xó má kaʼyoo, mbá rí ikhaa nindxu̱u̱ rí maʼga kayóo tabernáculo ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí najmaa ikhí (Nú 4:46-49). Mú tikhuu ñajunʼ ma̱ndoo maʼni mbáa bi̱ gíʼdoo 25 tsiguuʼ, mú ikhaa xándoo maʼni mbóo ñajunʼ gakhi̱i̱ xóo rí magún kuñu̱u̱n tabernáculo (Nú 8:24). Índo̱ nixtáa Rey David nixtiʼkhuu, numuu rí bi̱ gíʼdoo 20 tsiguuʼ ma̱ndoo maʼni má ñajuun’. Numuu rí ikhaa niʼthí rí tabernáculo maxtiʼkuriyaʼ ga̱jma̱a̱ templo, numuu dí rígi̱ xáʼyóoʼ má magún kuñu̱u̱n i̱mba̱ níʼkhá. Ma̱ngaa índo̱ naguáʼdáá 50 tsiguúnʼ na̱nguá má gáʼyóoʼ muñajunʼ (Nú 8:25, 26; 1Cr 23:24-26; atayáá náa EDAD). Bi̱ levita ndayóoʼ munigajmaa xtángoo, numuu rí nuthúún muraxnuu náa kúwi̱i̱n mbaʼin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ rí musngúún xa̱bu̱ xuajen (1Cr 15:27; 2Cr 5:12; 17:7-9; Ne 8:7-9).
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w06 1/8 23 kutriga̱ 13
Ganindxu̱lú mbáa xa̱bu̱ bi̱ najmañuu: Gamiñúlú kuʼyáá Dios
13 David nikhánúu tsiakii dí na̱’kha̱ náa Dios índo̱ nixtáa mbiʼi mingíjyúuʼ ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ niʼni di mamiñúu kaʼyoo itháan Jeobá ga̱jma̱a̱ rí maku̱mu̱u̱ kaʼyoo (Salmo 31:22-24). Mu nirígá mbá ajtsú nuthu rí David nánguá nimíñuu kaʼyoo Dios, rúʼko̱ niʼni rí mamínuuʼ. Timbá nindxu̱u̱ índo̱ nigún kuñu̱u̱n e̱jna̱ rí nimbánuu náa Jerusalén. Náa xtángoo ndrígóo Dios naʼthí dí i̱ndó levitas kaʼñún magún kuñu̱u̱n e̱jna̱ ga̱jma̱a̱ xpajphún, ga̱jma̱a̱ dí ragíʼmaa magún kuñu̱u̱n ga̱jma̱a̱ carro. Mú, índo̱ Uzah bi̱ na̱jkha̱ kayóo carro nikruiyaʼ ñawúunʼ mu magujtuun e̱jna̱ numuu rí nandoo gájpátrígú, núkhu má mbiʼi rúʼko̱ nikháñu ga̱jma̱a̱ numuu rí tasngájma gamajkhu. Gajkhun má rí Uzah nikudaminaʼ mbá aʼkhá mbiiʼ. Nirígá rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numuu rí David tasngájma gamajkhu náa xtángoo ndrígóo Dios. Gi̱i̱ nasngájma rí mamiñáaʼ xtayáá Dios nandoo gáʼthúu̱n rí matani xóo má ikhaa na̱nda̱ʼa̱ maguma (2 Samuel 6:2-9; Números 4:15; 7:9).
22-28 FEBRERO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | NÚMEROS 5, 6
“Xú káʼnii gándoo gúʼyaridúún nazareos rá.”
it-2 467; 468 kutriga̱ 1
Nazareo
Bi̱ nandún mani̱ndxu̱ún Nazareo rígá mbá ajtsú eni dí ikhiin ragíʼmaa muni̱: 1) Ragíʼmaa muwa̱a̱n nimbá iya najnga̱a̱; ragíʼmaa muphu uva maxaʼ ní má dí nindujtsí ga̱jma̱a̱ ragíʼmaa muwa̱a̱n iyooʼ tséʼniuu á mu nigayu̱u̱ʼ o á mu nindxu̱u̱ vinagre. 2) Ragíʼmaa murujtu xtátsu edxu̱ún. 3) Ragíʼmaa muxkajmaa mbáa bi̱ nikháñuu, maski ajndu nindxu̱u̱ mbáa bi̱ kaʼyoo, xóo anu̱u̱, ru̱dúu̱, ndxájuu dxámá o dxáʼgú (Nú 6:1-7).
Ñajunʼ kiejuunʼ. Xa̱bu̱ bi̱ gáxnaximinaʼ maʼni ñajunʼ kiejuunʼ rígi̱ gíʼmaa ‹maxtáa xóo nazareo, bi̱ maʼni ñajuunʼ Jeobá› xúgíʼ mbiʼi rí gáxtáa ga̱jma̱a̱ numuu rí nandoo kaʼyoo, raʼkháa mu eʼwíinʼ mbuyáá dí ikhaa ra̱ʼkhá tháán gíʼdoo numuu náa guʼwá ndxajkuun rúʼko̱. Náa xtángoo naʼthí: ‹Xúgíʼ mbiʼi rí ganindxu̱u̱ nazareo, ikhaa mani̱ndxu̱u̱ kaʼwii náa Jeobá› (Nú 6:2, 8; atayáá ma̱ngaa náa Gé 49:26, nota).
Bi̱ ni̱ndxu̱ún nazareo gíʼdoo wéñuʼ numuu ñajunʼ rí nuni náa inuu Jeobá. Xóo má ndxajkuun bi̱ kayá edxu̱u̱, numuu dí ikhaa naʼni ñajunʼ dí nindxu̱u̱ mikaʼwu, ikhaa xándoo magugua mbáa bi̱ nikháñuu maski ajndu nindxu̱u̱ mbáa bi̱ kaʼyoo, xúʼko̱ má erígá ga̱jma̱a̱ numuu nazareo. Xó má ndxajkuun bi̱ kayá edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ ndxajkuun, ikhiin xándoo muwa̱a̱n iyaʼ najnga̱a̱, índo̱ kúwi̱i̱n runi̱ ñajunʼ rí mitsúʼkháan náa inuu Jeobá, numuu dí ñajunʼ rí nuni̱ nindxu̱u̱ mitsúʼkháan (Le 10:8-11; 21:10, 11).
Xó má nazareo (heb. na·zír) ‹gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ mikaʼwii ga̱jma̱a̱ maniñuuʼ maʼnuu xtátsu edxu̱u̱›, rígi̱ gáʼni rí majmaʼniiʼ dí ikhaa nindxu̱u̱ mbáa nazareo kaʼwi̱i̱ (Nú 6:5). Ikhaa má ajngáa rígi̱ najmaa náa hebreo na·zír, mu muthi índo̱ xóó tserujtu ñawúunʼ ixu̱u̱ uva xóo mbiʼi sábado ga̱jma̱a̱ tsiguʼ rí nagumiin jubilar (Le 25:5, 11). Rígi̱ naʼni tsiánguá numuu rí a̱jua̱nʼ dí naxpíbiiʼ rí gíʼmaa náa xkídooʼ ndxajkuun bi̱ kayá edxu̱u̱ naʼthí ajngáa rígi̱ “Rí mikaʼwu kaʼyoo Jeobá” rí nandoo gáʼthúu̱n “tsinaʼ rí nasngájma rí nixnáximinaʼ [heb. né·zer, ikhaa má ajngáa rígi̱ nandoo gáʼthúu̱n na·zír]” (Éx 39:30, 31). Xígi̱ má exná mbiʼí corona dí gíwanʼ náa edxu̱ún Rey bi̱ nixtaʼwíin mu mani̱ndxu̱ún rey náa Israel, nuxná mbiʼí né zer (2Sa 1:10; 2Re 11:12; atayáá CORONA; DEDICACIÓN). Apostol niʼthí dí náa congregación cristiana a̱ʼgu̱ gíʼmaa maniñuuʼ mbaʼya edxu̱u̱ mu xúʼko̱ xáyáʼ i̱mba̱ rí marúgoo ga̱jma̱a̱ edxu̱u̱, rígi̱ gáʼni marmáʼáan a̱jkiu̱u̱n dí ñajunʼ rí naʼni ikhaa nindxu̱u̱ mixtiʼkhu ki xóo rí naʼni mbáa xa̱biya̱ numuu dí rígi̱ nindxu̱u̱ awan dí Dios niʼthí marigá. Ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ dí mbáa Nazareo ragíʼmaa maga̱a̱n iyaʼ najnga̱a̱, dí ragíʼmaa marujtu xtátsúun edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ gíʼmaa maʼni kaʼwii má xúʼko̱, rúʼko̱ nambáyúu mbaʼyoo dí gíʼdoo wéñuʼ numuu rí maʼnimbo̱o̱ xúgíʼ rí naʼthí maʼni Jeobá (1Co 11:2-16; atayáá náa CABELLO; COBERTURA PARA LA CABEZA; NATURALEZA).
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w05 15/1 30 kutriga̱ 2
Graxe̱ rí nuni bi̱ nuraxnuu
Sansón nindxu̱u̱ nazareo, mú rígi̱ nindxu̱u̱ mixtiʼkhu. Nákha xóo tséxtáa mbáa ángel ndrígóo Jeobá niʼthúu̱n ru̱dúu̱: “Atadxawíín rí matha̱a̱nʼ, midewáan mbáa ada̱ ga̱jma̱a̱ mani̱ndxu̱u̱ dxámá, ragíʼmaa matrujtu xtátsu edxu̱u̱, numuu rí mani̱ndxu̱u̱ nazareo ndrígio̱o̱ Dios asndu índo̱ ikhaa gáxtáa, ikhaa maʼni kríyaaʼ xuajen Israel náa ñawúnʼ xa̱bu̱ filisteos” (Jueces 13:5). Sansón na̱nguá niʼni mbá voto, numuu rí mínaaʼ Dios nigíiʼ xóo nazareo. Ikhaa mani̱ndxu̱u̱ nazareo náa xúgíʼ mbiʼi rí gáxtáa. Ikhaa ma̱ndoo magujtuwiin mbáa bi̱ nikháñuu. Xú káʼnii gándoo mátanga̱a̱ mani̱ndxu̱u̱ nazareo á mu ikhaa gaguguaa mbáa bi̱ nikháñuu, ga̱jma̱a̱ numuu rí ikhaa nigíʼdu̱u̱ ninindxu̱u̱ nazareo índo̱ ikhaa nixtáa xá. Gi̱i̱ nandoo nduʼyáá rí bi̱ nagumaa xóo nazareo nindxu̱u̱ mixtiʼkhu ki xóo bi̱ naxnáximinaʼ mu mani̱ndxu̱u̱ nazareo.