BIBLIOTECA NÁA INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NÁA INTERNET
me̱ʼpha̱a̱
a̱
  • ʼ
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • u̱
  • ŋ
  • BIBLIA
  • MBAʼA I̱YI̱I̱ʼ
  • REUNIÓN
  • mwbr22 noviembre mbaʼa ináa 1-8
  • Referencia ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos

Nda̱a̱ video gi̱i̱ náa nitaxújmbi̱i̱

Atani̱ mba̱a̱ a̱jkia̱nʼ, tsíyoo gákujmaa video.

  • Referencia ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos
  • Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos 2022
  • Subtítulos
  • 7-13 NOVIEMBRE
  • 14-20 NOVIEMBRE
  • 21-27 NOVIEMBRE
  • 28 NOVIEMBRE ASNDU 4 DICIEMBRE
  • 5-11 DICIEMBRE
  • 12-18 DICIEMBRE
  • 19-25 DICIEMBRE
  • 26 DICIEMBRE ASNDU 1 ENERO
Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos 2022
mwbr22 noviembre mbaʼa ináa 1-8

Referencia ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión Xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos

7-13 NOVIEMBRE

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 REYES 5, 6

“Itháan mbaʼin bi̱ kuwáanʼ gajmiúlú ikháanʼ ki xóo ikhiin”

lfb kíxnuu 52 ináa 126 kutriga̱ 2

Mbaʼin wáyú ga̱jma̱a̱ carro rí gíʼdoo aguʼ

Bi̱ sirios mbruʼun niguáʼnu náa Dotán. Rí miʼcha̱, bi̱ nambáyúu Eliseo nigájnuu ga̱jma̱a̱ ndiʼñún mbaʼin soldados bi̱ niruguama̱ʼa̱a̱n xuajen. Nimíñuu wéñuʼ ga̱jma̱a̱ nindxa̱ʼwá: “Eliseo, ndiéjunʼ gúʼni rá.” Eliseo niriʼñuu: “Kuwa itháan mbaʼin gajmiúlú ikháanʼ ki xóo ikhiin”. Ikhú, Jeobá niʼni rí bi̱ nambáyúu Eliseo mbaʼyoo kúbá dí rígá mbájndi náa xuajen kuwa wéñuʼ wáyú ga̱jma̱a̱ carros rí nuni ga̱jma̱a̱ guerra rí gíʼdoo aguʼ.

w13 15/8 30 kutriga̱ 2

Eliseo ndiʼyoo carro dí gíʼdoo aguʼ. Lá natayáá mangáán rá.

Eliseo na̱nguá nixmiéjuunʼ índo̱ ndiʼñún xa̱bu̱ sia̱nʼ bi̱ niruguama̱ʼa̱a̱n náa Dotán. Ndiéjunʼ nimbáyúu xá. Nimbáyúu dí magiʼdoo mbá fe gujkhuʼ. Ikháanʼlu ma̱ngaa ndayúlú mbá fe gujkhuʼ xóo dí nigiʼdoo ikhaa. Ikha jngóo gunda̱ʼa̱a̱ Jeobá maxnúlú tsiakii ndrígóo mu maguaʼdáá fe ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ dí na̱ʼkha̱ náa xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo (Luc. 11:13; Gál. 5:22, 23).

it-1 453 kutriga̱ 4

Xákruigu̱u̱n

“Mbáa xa̱bu̱ bi̱ naʼnigajmaa wéñuʼ bi̱ mbiʼyuu William James niʼthí dí rígá mbá nandii rí naʼni dí xa̱bu̱ muni xóo kúgoo edxu̱ún. Raʼkháa numuu dí tsíkruigu̱u̱n nindxu̱u̱ numuu rí na̱nguá ekru̱ʼu̱u̱n dí nduyáá.”

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

w05 1/8 9 kutriga̱ 2

Rí itháan nagájnuriyooʼ náa libro ndrígóo 2 Reyes

5:15, 16. Ndíjkha dí Eliseo na̱nguá nigruigú regalo ndrígóo Naamán rá. Numuu rí ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí tsiakii ndrígóo Jeobá niʼni dí maʼni̱i̱ a̱jkiu̱u̱n Naamán, raʼkháa tsiakii ndrígóo ikhaa. Ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí xándoo mbayáaʼ xóo mambáyuminaʼ ikhaa, mbá náa rí Dios nixnúu ñajunʼ maʼni. Rí mbiʼi xúgi̱ ma̱ngaa xa̱bi̱i̱ Jeobá na̱nguá eyáaʼ xóo mumbayumijná i̱ndó ikhiin náa nuni ñajuunʼ Dios. Nduyáá rí gíʼdoo wéñuʼ numuu munimbánii dí Jesús niʼthí “Nimina̱ánʼla, ikha jngóo guxna̱ála mangáanʼ” (Mateo 10:8).

14-20 NOVIEMBRE

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 REYES 7, 8

“Jeobá niʼni mbá rí nimbáa tákumu̱u̱”

it-1 800 kutriga̱ 7

Eliseo

Mú nda̱wa̱á Ben-hadad II ni̱jkha̱ náa mbaaʼ ndrígu̱ún xa̱bu̱ sia̱nʼ, mú na̱nguá niguwíi kaʼñúún dí guaʼdáá xóo eguʼwún nuni, niʼni itháan gakhii gajmíi̱n soldado ndrígóo ga̱jma̱a̱ niruguama̱ʼa̱a̱ Samaria. Ra̱ʼkhá tháán mbayuuʼ niruguama̱ʼa̱a̱n dí ni̱jkha̱nú niʼdxaun rey dí mbáa a̱ʼgu̱ niʼkhu̱u̱ a̱ʼdióo. Xó má mbáa bi̱ na̱ʼkha̱ náa e̱ji̱i̱n Acab, “a̱ʼdióo bi̱ nagudíin xa̱bu̱”, rey Jehoram nixná ajngóo dí maxíyáa Eliseo, mú rí nikudaminaʼ mbá nacha̱ tambánuu. Índo̱ ni̱jkha̱nú náa goʼwóo profeta ga̱jma̱a̱ bi̱ nambáyúu, Jehoram niʼthúu̱n dí nánguá xóo ma̱ndoo magiʼthu̱u̱n dí Jeobá mambáyúu. Eliseo niʼthúu̱n rey dí imbo̱ʼ mbiʼi marigá wéñuʼ ganitsu. Ikhú bi̱ nambáyúu rey ninduʼwajmaa Eliseo dí niʼtáriyaʼ xúʼko̱, ikha jngóo ikhaa niʼthúu̱n: “Ma̱ta̱ya̱a̱ ga̱jma̱a̱ idaaʼ, mú xíʼtsu ikháán”. Jeobá niʼni mawáán mbá aʼwá dí niʼni rí xúgíinʼ soldado bi̱ kúwá náa campamento ndrígu̱ún sirios niʼni makumu̱ún dí niguwáʼ mbaʼin wéñuʼ soldado náa i̱ʼwáʼ xuajen bi̱ muxmijná gajmiún, ikha jngóo nigáñun ma̱ngaa niniñanʼ campamento ga̱jma̱a̱ xúgíʼ ganitsu. Índo̱ rey niʼdxaun dí sirios nigáñun, niʼthúu̱n bi̱ nambáyúu dí maʼga̱ gáñe̱wa̱a̱n xkrugua, mú ikhí náa riejuun Samaria, xa̱bu̱ bi̱ nigájnún mbá nacha̱ guda̱ ganitsu dí muphu náa campamento nixujmbi̱i̱ ikhú ikhaa nikháñuu. Ndiʼyoo ganitsu mú na̱nguá ni̱ʼkhu̱. (2Re 6:24–7:20.)

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-2 186 kutriga̱ 3

Lámpara

Rey bi̱ naguwáʼ náa e̱ji̱i̱n David. Jeobá nigíiʼ David mu mani̱ndxu̱u̱ rey náa Israel ga̱jma̱a̱ Dios nixnúu ikha ma̱ngaa mbáa bi̱ nijmañuu ndiyá edxu̱u̱ náa xuajen. Ikha jngóo nigumbiʼyuu “lámpara ndrígóo Israel”. (2Sa 21:17.) Rí nimbánuminaʼ ga̱jma̱a̱ náa maʼtáñajunʼ David, Jeobá nikudaminaʼ: “Náa rí naratañájunʼ ikháán mbajyúuʼ kámuu mbiʼi” (2Sa 7:11-16.) Ikha jngóo xa̱bu̱ ñajuunʼ bi̱ naguwáʼ náa e̱ji̱i̱n Salomón, a̱ʼdióo David, ninindxu̱ún asndu xóo “lámpara” náa Israel. (1Re 11:36; 15:4; 2Re 8:19; 2Cr 21:7.)

21-27 NOVIEMBRE

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 REYES 9, 10

“Támiñuu maʼni kaʼwi̱i̱ rí mbiʼyamajkuíí Dios xóo gíʼmaa”

w11 15/11 3 kutriga̱ 2

Jehú naʼni kaʼwi̱i̱ rí xóo gíʼmaa mbiʼyamajkuíí Dios

Nákha Dios nixnúu mbá ñajunʼ maʼni Jehú, gakhii wéñuʼ nikúwi̱i̱n xa̱bu̱ Israel numuu rí nixtáa raʼtáñajunʼ reina Jezabel bi̱ ra̱májáanʼ wéñuʼ. Bi̱ ninindxu̱u̱ a̱ʼgiu̱u̱ Acab ru̱dúu̱ rey Jehoram. A̱ʼgu̱ bugi̱ niʼni rí xa̱bu̱ mbuyamajkuíí Baal rúʼko̱ niʼni gachúu rí xóo mbiʼyamajkuíí Jeobá, nigudíin mbaʼin wéñuʼ profeta ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ niʼni gachíin xa̱bu̱ xuajen ga̱jma̱a̱ numuu rí nikudaminaʼ aʼkhá ma̱ngaa rí niʼni xawan (1 Rey. 18:4, 13; 2 Rey. 9:22). Jeobá niʼtáriyaʼ dí makhañún xúgínʼ bi̱ kúwá náa goʼwóo Acab, itháan má Jehoram ga̱jma̱a̱ Jezabel. Nikunguaanʼ Jehú magudíin.

lfb 49 ináa 118, 119 kutriga̱ 5-7

Mbáa reina bi̱ ra̱májáánʼ nagruigú castigo

Jehú nitsimuu náa carro ndrígóo ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ náa Jezreel, náa nixtáa Jezabel. Jehoram ma̱ngaa ni̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ carro ndrígóo mu maʼga̱ gáraʼnuu Jehú. Índo̱ ndiʼyoo Jehoram niraxu̱u̱: “Lá rígá tsímáá náa ikháanʼlu ráʼ.” Jehú niriʼña̱a̱: “Na̱nguá. Xárígá rí tsímáá á mu rudáaʼ Jezabel tséniñuʼ raʼni dí ra̱májánʼ”. Ikhú Jehoram nitanga̱a̱ carro ndrígóo mu maʼga̱a̱, mú Jehú nidaʼ flecha, ikhú nixíyáa.

Nda̱wa̱á Jehú ni̱jkha̱ náa palacio ndrígóo Jezabel. Ikhaa niʼdxuun rí na̱ʼkha̱ ikha jngó nixníʼ inuu, ga̱jma̱a̱ nixtígúu edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ nigiʼthu̱u̱n náa ventana náa piso dí rígá rijma̱a̱. Índo̱ ni̱ʼkha̱nú, Jezabel táraxi̱i̱ ga̱jma̱a̱ gamajkhu. Jehú niʼthún xa̱bu̱ bi̱ nuñajunʼ ikhí bi̱ wájun mijngii náa ikhaa: “¡Gudatiguíi!”. Ikhiin nidatiguíi náa ventana, ga̱jma̱a̱ ikhaa nixpátriguíi ga̱jma̱a̱ nikháñuu.

Nda̱wa̱á rí nirígá rúʼko̱, Jehú nigudíin mbá 70 e̱ji̱i̱n Acab ga̱jma̱a̱ niʼni gámbóo náa nduyamajkuíí Baal. Nitayáá ráʼ. Jeobá ndaʼyoo xúgíʼ rí narígá ga̱jma̱a̱ ikhaa naxnún castigo náa mbiʼi rí kaʼyoo bi̱ nuni dí ra̱májánʼ.

w11 15/11 5 kutriga̱ 3, 4

Jehú naʼni kaʼwi̱i̱ rí xóo gíʼmaa mbiʼyamajkuíí Dios

Gajkhun má rí Jehú nigudíin mbaʼin xa̱bu̱. Mú náa Biblia naʼthí dí nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ bi̱ támiñuu, bi̱ niʼni káwíin xa̱bu̱ Israel náa ñawúunʼ Jezabel ga̱jma̱a̱ bi̱ kúwá náa goʼwóo. Mu mambanúu rúʼko̱, ndiyóoʼ dí ikhaa xámiñuu, dí maraʼwíí mbá nacha̱ dí maʼni ga̱jma̱a̱ dí maʼni xúgíʼ dí nandoo Dios. “Ninindxu̱u̱ mbá ñajunʼ gakhii mú ikhaa niʼnimbánuu kuduun, xúʼko̱ eʼthí mbá diccionario dí na̱ʼkha̱ raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Biblia. Á mu tánindxu̱u̱ xúʼko̱ xáʼngo̱o̱ gáʼni gámbáa dí nduyamajkuíí Baal náa Israel.”

Ikháanʼ bi̱ ni̱ndxu̱lú cristianos nuraʼníí tikhu xkujndu náa ndayóoʼ manindxu̱lúʼ xóo Jehú. Mbá xkrida̱, ndiéjunʼ gúʼni á mu kuwáánʼ náa kaʼnii maʼga̱ kaguáánʼ muʼni mbá dí Jeobá tsénigu̱u̱ʼ rá. Ndayóoʼ rí xámiñulu muʼni gaʼduunʼ tsáʼkhá rúʼko̱ mbá nacha̱. Ga̱jma̱a̱ numuu rí nduʼyamajkuíí Jeobá, xándoo muniʼñáʼ marigá mbá dí tsénigu̱u̱ʼ.

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

w11 15/11 5 kutriga̱ 6, 7

Jehú naʼni kaʼwi̱i̱ rí xóo gíʼmaa mbiʼyamajkuíí Dios

Mbáa Jehú nikumu̱u̱ dí mu bi̱ kúwá náa Israel xáʼyóoʼ magún náa Judá ndiyóoʼ dí marigá mixtiʼkhu xóo mbuyamajkuíí Dios, ikha jngóo niʼni xó nini rey bi̱ nikúwá nákha ginii náa Israel dí ndiyamajkhún má xúʼko̱ ejín xédé. Mú rúʼko̱ nisngájma dí táku̱mu̱u̱ kaʼyoo Jeobá bi̱ nigíiʼ mani̱ndxu̱u̱ rey.

Jeobá niʼthí dí Jehú niʼni dí májánʼ índo̱ niʼnimbánuu ñajunʼ dí nikunguanʼ maʼni. Mú náa Biblia ma̱ngaa naʼthí dí Jehú “na̱nguá niʼni ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱u̱n dí maʼnimbánuu xtángoo Jeobá Dios ndrígóo Israel” (2 Rey. 10:30,31). Índo̱ natanga̱án nduʼyáá xóo niʼni Jehú nákha ginii, mbáa naʼni makuwáanʼ ngíná ga̱jma̱a̱ naʼniulú tsiánguá rí xóo niʼni nda̱wa̱á; maski ajndu xúʼko̱, rígá dí naʼsngúlú, ikhaa nindxu̱u̱ dí nditháan xáʼyóoʼ makumulúʼ rí mambaxúlúʼ má xúʼko̱ gajmiúlú Jeobá. Ndayóoʼ musngajmá dí guajún jmbu má xúʼko̱ náa Anu̱lú xúgíʼ mbiʼi índo̱ nuʼnigajmaa Ajngá rawuunʼ, índo̱ nundxaʼwamíjná dí naʼthí ikhí ga̱jma̱a̱ índo̱ nuʼtámíjná gajmiúlú ikhaa. Ikha jngóo ndayóoʼ muʼni xó má eʼngo̱o̱ muʼnimbánii xtángoo ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú (1 Cor. 10:12).

28 NOVIEMBRE ASNDU 4 DICIEMBRE

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 REYES 11, 12

“Mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ ra̱májáanʼ ga̱jma̱a̱ ndayáʼ magiʼdoo itháan nakhánáá dí kaʼyoo”

lfb 53 ináa 128 kutriga̱ 1, 2

Jehoiadá támiñuu

Jezabel nigiʼdaa mbáa a̱ʼdióo dxáʼgú bi̱ nigumbiʼyuu Atalía ga̱jma̱a̱ ninindxu̱u̱ ikhaa má xóo ru̱dúu̱. Atalía ndiyáa mbáa rey bi̱ xtáa náa Judá. Índo̱ ikhaa nikháñu, a̱ʼdióo nigíʼdu̱u̱ niʼtáñajunʼ. Ga̱jma̱a̱ índo̱ a̱ʼdióo nikháñu, Atalía niguanúu ga̱jma̱a̱ reino ndrígóo Judá. Mu nimbáa xariya kaʼyúʼ, nigíʼ magudíin e̱ji̱i̱n rey ga̱jma̱a̱ xúgínʼ bi̱ kaʼñún mutáñajunʼ. ¡Asndu nigudíin e̱ji̱n xíñíínʼ! Ikha jngó, xúgínʼ namiñun kuyáá.

Jehoiadá bi̱ kayá edxu̱u̱ náa dxajkun, ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱ bi̱ mbiʼyuu Jehoseba, nduyáá rí Atalía xtáa raʼni dí ra̱májánʼ wéñuʼ. Asndu migamíi makhañún numuu rí ikhiin nirkaʼwii mbáa aʼdá xíñiiʼ Atalía, mbáa ada̱ bi̱ nigumbiʼyuu Jehoás. Nini mbaja̱a̱ náa templo.

it-1 247 kutriga̱ 1

Atalía

Índo̱ Jehoás nigiʼdoo juwan tsiguuʼ, ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱ bi̱ mbiʼyuu Jehoiadá, mbáa bi̱ nimiñuu kaʼyoo Dios, niríyaaʼ náa nirkaʼwii ga̱jma̱a̱ nigíiʼ mu mani̱ndxu̱u̱ rey. Índo̱ Atalía niʼdxawuun dí kúwá rundxaʼwa xa̱bu̱, nigáyúu ni̱jkha̱ náa templo, índo̱ ndiʼyoo dí xtáa rarígá, ikhaa niʼthí: “¡Nandún muniuʼ dí raʼkhí! ¡Nandún muniuʼ dí raʼkhí!”. Ikhú ndxajkun bi̱ kayá edxu̱u̱ niʼtáñajunʼ dí muxkriyaaʼ náa rexo̱o̱ templo, ikhú nixiyáa náa riejuun palacio. Mbáa ikhaa ninindxu̱u̱ iwáá kayuuʼ bi̱ ni̱ʼkha̱ náa goʼwóo Acab. (2Re 11:1-20; 2Cr 22:1–23:21.) ¡Phú gajkhun kayuʼ ninindxu̱u̱ ajngáa dí nijuiʼthá: “Mambanúu kuduun xúgíʼ ajngóo Jeobá dí Jeobá niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu goʼwóo Acab”! (2Re 10:10, 11; 1Re 21:20-24.)

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-2 29 kutriga̱ 2

Jehoás

Índo̱ nixtáa xóó Jehoiadá ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱, ikhaa ninindxu̱u̱ xóo anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ bi̱ nixnúu consejo Jehoás, nda̱wa̱á rey bugi̱ ni̱jkha̱ ragiʼdoo itháan. Ninigúunʼ índo̱ nigiʼdoo 21 tsiguuʼ ga̱jma̱a̱ nigiʼdiin a̱jmi̱i̱n gu̱ʼwi̱i̱, mbáa dí ikhaa nigumbiʼyuu Jehoadán, náa a̱jmi̱i̱n gu̱ʼwi̱i̱ Jehoás ni̱jkha̱nú nigiʼdiin e̱ji̱i̱n jiámá ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ. Xúʼko̱ niʼni itháan mbaʼin mbu̱júu̱ bi̱ naguwáʼ náa David asndu náa maʼga̱nú maxtáa Mesías, bi̱ nákha ginii nigíiʼ maguma gámbíin mbá kayuʼ. (2Re 12:1-3; 2Cr 24:1-3; 25:1.)

5-11 DICIEMBRE

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 REYES 13-15

“Jeobá maʼni tsajkurámáanʼlu wéñuʼ á mu nuʼnimi̱jna̱ xó má eʼngo̱o̱”

w10 15/4 26 kutriga̱ 11

Lá na̱jkua̱ mbájkhu kidxuuʼ Cristo rá.

11 Mu makru̱ʼu̱lú májánʼ ndíjkha rí gíʼdoo wéñuʼ numuu muʼni ñajuunʼ Dios xó má eʼngo̱o̱, guʼyáá xóo niʼni Jehoás rey bi̱ nixtáa náa Israel. Nákha ikhú migamíi dí bi̱ kúwá náa Siria murigú kaʼyíí náa naʼtáñajunʼ ikha jngóo asndu nimbiyaʼ niʼthúu̱n Eliseo dí mambáyúu. Profeta niʼthúu̱n dí mada̱ʼ flecha náa ventana náa rígá xuajen Siria. Rí niʼni xúʼko̱ ninindxu̱u̱ mbá rí xóo Jeobá maʼni dí maʼngo̱o̱ maxmínaʼ gajmíi̱n xa̱bu̱ sia̱nʼ. Rúʼko̱ gíʼmaa maxnúu tsiakii, mú tárígá xúʼko̱. Índo̱ Eliseo nindo̱ʼo̱o̱ dí maxnúu ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ flecha, Jehoás káaʼ nixnúu ajtsú nuthu. Profeta nikiʼnáa numuu rí mu maʼngo̱o̱ maxmínaʼ ga̱jma̱a̱ Siria “asndu maʼnigámbáa” ndiyóoʼ dí maxnúu ku̱ba̱ʼ mbá witsu o majun nuthu. Ga̱jma̱a̱ numuu dí táʼni xúgíʼ xó má eʼngo̱o̱, rey káaʼ niʼngo̱o̱ nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ Siria ajtsú nutu, taʼngoo gáʼni gámbóo mbá kayuuʼ (2Rey. 13:14-19). Ndiéjunʼ eʼsngúlúʼ rígi̱ rá. Á mu nandulú dí Jeobá maʼni tsajkurámáanʼlu, gíʼmaa muʼni ñajuunʼ ndrígóo ikhaa ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú.

w13 1/11 11 kutriga̱ 5, 6

Dios naʼni tsajkurámiinʼ bi̱ nduyáaʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún

Tsíin eʼni tsajkurámiinʼ Dios rá. Bi̱ “nduyáaʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún”, niʼthí Pablo. Mbóo libro náa na̱ʼkha̱ dí mambáñún bi̱ nutajuíi Biblia naʼthí dí índo̱ najmuu ajngáa rígi̱ náa ajngáa griego nandoo gáʼthí “nduyáaʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún” raʼkháa i̱ndó dí “mataniminaʼ mataʼyááʼ”, nindxu̱u̱ dí mataʼyáaʼ mu “mbiyamajkuíí”. Imbo̱ʼ libro naʼthí dí ajngáa rúʼko̱ nandoo gáʼthí ga̱jma̱a̱ xúgíʼ tsiakii ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkia̱a̱nʼ. Ikha jngóo Jeobá naʼni tsajkurámiinʼ bi̱ fe ndrígu̱ún naxkajxi̱i̱n maʼndún kuyáá ikhaa ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún (Mateo 22:37).

Mú xkáʼnii eʼni tsajkurámiinʼ xá. Ga̱jma̱a̱ mbá regalo dí tsembríguii ga̱jma̱a̱ nimbá, náa nasngájma dí naxná dí gíʼdoo ga̱jma̱a̱ dí nandoo kaʼyulú, ikhaa nindxu̱u̱ dí maxnúlú makuwáánʼ tsímáá kámuu mbiʼi náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ (Revelación [Apocalipsis] 21:3, 4). Asndu má mbiʼi xúgi̱, bi̱ nduyáaʼ Dios ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún mbaʼa enii xóo eguma tsajkurámiinʼ. Xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ dí naʼsngáa náa Biblia nambáñun makuwá májánʼ ma̱ngaa makuwá gagi (Salmo 144:15; Mateo 5:3).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

w05 1/8 11 kutriga̱ 3

Rí itháan nagájnuriyooʼ náa libro ndrígóo 2 Reyes

13:20, 21. Lá milagro rígi̱ naʼsngáa dí ma̱ndoo maguma mba̱a̱ mbá dí nduyáá xa̱bu̱ dí gíʼdoo numuu ráʼ. Na̱nguá. Náa Biblia na̱nguá eʼthí dí itsu̱u̱ Eliseo niguma mba̱a̱ mbá míʼtsú. Milagro dí nirígá ninindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ numuu tsiakii ndrígóo Dios, xó má niʼni nákha xóó xtáa ndaʼya profeta.

12-18 DICIEMBRE

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 REYES 16, 17

“Na̱jkha̱nú mbiʼi dí Jeobá nánguá eʼngo̱o̱ a̱jkiu̱u̱n”

it-2 903 kutriga̱ 6

Salmanasar

Nutañajuíín Israel. Índo̱ nixtáa raʼtáñajunʼ rey Hosea náa Israel (m. 758-740 ts.g.), Salmanasar V nito̱ʼo̱o̱ náa Palestina, niʼni dí Hosea maʼni xó má eyoo ikhaa ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n dí maʼni numuu mámbá tsiguʼ. (2Re 17:1-3.) Mú nda̱wa̱á Hosea niniñuuʼ raʼni numuu ma̱ngaa nimbáxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ rey So bi̱ naʼtáñajunʼ náa Egipto mu xánimboo kaʼyoo Salmanasar. (Atayáá SO.) Ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ Salmanasar nikudaaʼ guʼwá e̱jua̱nʼ Hosea ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á niruguamúʼúun Samaria mbá ajtsú tsiguʼ, nda̱wa̱á kayuʼ nini gámbáa xuajen ga̱jma̱a̱ nigún kudiin israelita náa i̱mba̱ xuajen. (2Re 17:4-6; 18:9-12; atani mbríguii ga̱jma̱a̱ dí naʼthí náa Os 7:11; Eze 23:4-10.)

it-1 444

Ni̱jkha̱ kiʼdiin

Xó má reino dí nirígá xígií norte ndrígóo Israel, ga̱jma̱a̱ mbá gu̱wa̱ʼ xuajen ma̱jkha̱ʼ ndrígóo, ma̱ngaa xó má reino dí rígá xígií sur ndrígóo Judá, ga̱jma̱a̱ a̱jma̱ xuajen ma̱jkha̱ʼ ndrígóo, niguma gíníi numuu dí niniñaaʼ ruyamajkuíí Jeobá mu magún kidxu̱únʼ eʼwíinʼ dioses. (Dt 28:15, 62-68; 2Re 17:7-18; 21:10-15.) Ninindxu̱u̱ ndíí índo̱ Jeobá nikungui̱i̱n profeta ndrígóo mbaʼa nuthu náa nájma̱ reino mu maʼthúún ndiéjunʼ guguaʼníí. (2Re 17:13.) Nimbáa rey bi̱ nixtáa náa mbá gu̱wa̱ʼ xuajen ma̱jkha̱ʼ ndrígóo Israel táʼni kaʼwi̱i̱ dí Jeroboán bi̱ ninindxu̱u̱ timbá rey náa xuajen rúʼko̱ niʼni gachúu índo̱ niʼni dí mbuyamajkún eʼwíinʼ dioses. Reino dí nirígá xígií sur ndrígóo Judá, na̱nguá nigíiʼ edxu̱u̱ madxawun dí niʼthí mbájmbu Jeobá, ni má índo̱ ndiʼyoo dí niguma gíníi bi̱ kúwá náa Israel. (Jer 3:6-10.) Nda̱wa̱á kayuuʼ, xa̱bu̱ bi̱ nikúwá náa nájma̱ reino ni̱jkha̱ kiʼdiin i̱mba̱ xuajen índo̱ nixkawíin náa xuajñún.

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-2 920

Samaritano

Ajngáa “samaritano” nakujmaa timbá aʼphu̱ náa Biblia nda̱wa̱á dí nitu̱ʼu̱u̱n gúni gámbáa mbá gu̱wa̱ʼ xuajen ma̱jkha̱ʼ ndrígóo Samaria nákha tsiguʼ 740 ts. g.; xúʼko̱ nithúún bi̱ nikúwá xígií norte náa reino rúʼko̱ nákha xóó tséni gámbáa, mu makujmiin dí ni̱ndxu̱ún mixtiʼkuiin ki xóo eʼwíinʼ bi̱ niguwáʼ nda̱wa̱á náa mbaaʼ ndrígóo Asiria. (2Re 17:29.) Nakujmaa dí bi̱ asirio na̱nguá nigún kudiin xúgínʼ israelita numuu dí náa 2 Crónicas 34:6-9 (atayáá mangaa 2Re 23:19, 20) naʼthí dí nákha niʼtáñajunʼ Josías kúwá xóó israelita náa mbaaʼ rúʼko̱. Nda̱wa̱á ajngáa “samaritano” nithúún xúgínʼ bi̱ nigumiin náa e̱jñún bi̱ niguanún náa Samaria ga̱jma̱a̱ bi̱ asirios nigún kudiin. Ma̱ngaa tikhun má ikhiin nigumiin náa xa̱bu̱ gajmii bi̱ niguwáʼ náa mixtiʼkhu xuajen. Mbayuuʼ tsiguʼ nda̱wa̱á, ajngáa “samaritano” ni̱ʼkha̱ itháan má ga̱jma̱a̱ numuu mbá religión raʼkháa ga̱jma̱a̱ numuu xóo náa xuajen eguwáʼ xa̱bu̱. Mbáa “samaritano” nindxu̱u̱ mbáa bi̱ xtáa náa mbá religión dí nigi̱ʼdu̱u̱ nirígá náa mijngii xuajen Siquem ga̱jma̱a̱ Samaria, ga̱jma̱a̱ mbájkhu nakumu̱ún mbá dí mixtiʼkhu kayuuʼ dí nusngáa bi̱ judío. (Jn 4:9.)

19-25 DICIEMBRE

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 REYES 18, 19

“Xkáʼnii eni̱ xa̱bu̱ sia̱nʼ dí muni makawabáanʼlu”

w05 1/8 11 kutriga̱ 5

Rí itháan nagájnuriyooʼ náa libro ndrígóo 2 Reyes

18:19-21, 25. Lá Ezequías nimbájxuminaʼ ga̱jma̱a̱ Egipto ráʼ. Na̱nguá. Rabsaqué niʼthí dí mindu̱wa̱ʼ, xó má índo̱ niʼthí dí “Jeobá nikunguanʼ maʼga̱”. Rey Ezequías nikumu̱u̱ kaʼyoo mbáwíi Jeobá.

w10 15/7 13 kutriga̱ 3

“Xámiñaʼ. Ikhúún […] má gambáyaaʼ”

Rabsaqué ndiyáaʼ xóo maʼthí mu maʼni a̱jma̱ a̱jkiu̱ún índo̱ niʼthí: “Lá raʼkháa Dios bugi̱ ndrígóo altar ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ náa nduyamajkuíí bi̱ Ezequías niʼni gámbóo ráʼ. [...] mínaʼ má Jeobá niʼthúnʼ: ‹Atatsimaaʼ náa xuajen rígi̱ mu matani gámbáa›” (2 Rey. 18:22, 25). Índo̱ niʼthí rígi̱ nindoo gáʼthí dí Jeobá xáñewu̱u̱n xa̱bi̱i̱ numuu rí nakiʼnáa kaʼñúún. Mú rí phú gajkhun, Dios nadxuu a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo Ezequías gajmíi̱n judío bi̱ nitangiín mbuyamajkuíí ikhaa xó má gíʼmaa (2 Rey. 18:3-7).

w13 15/11 19 kutriga̱ 14

Tsíin ni̱ndxu̱ún xúgi̱ bi̱ mbá juwiin báxtúu ga̱jma̱a̱ mbá migiñiiʼ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ rá.

14 Rey bi̱ na̱ʼkha̱ náa Asiria niguanúu náa Lakís, mijngii náa Jerusalén. Asndu ikhí nikunguinʼ ajtsíin xa̱bi̱i̱ maʼthúún xa̱bu̱ xuajen dí munimbu̱ún kuñúún ikhiin. Bi̱ phú niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu ninindxu̱u̱ bi̱ nixna mbiʼí Rabsaqué, ikhaa mbaʼa xóo niʼni. Niʼthí ajngáa hebreo mu xúgíinʼ makru̱ʼu̱u̱n dí gáʼthí, niʼniminaʼ dí xúgíinʼ xa̱bu̱ xuajen xúnimbu̱ún kuyáá Ezequías ga̱jma̱a̱ rí munimbu̱ún kuñúún bi̱ asirios, niʼni nduwiinʼ dí á mu nunimbu̱ún kuñúún ikhiin magún kudiin náa i̱mba̱ ku̱ba̱ʼ náa ma̱ndoo makuwá itháan májánʼ (atraxnuu 2 Reyes 18:31, 32). Ma̱ngaa niʼthí dí xó má dioses bi̱ kúwá náa i̱ʼwáʼ xuajen na̱nguá nijmii gúñe̱wu̱u̱n xa̱bi̱i̱, xúʼko̱ má Jeobá xájmaa gáñewu̱u̱n judío náa ñawúúnʼ bi̱ asirios. Mú xa̱bu̱ xuajen nindxa̱ʼwa̱a̱ májánʼ edxu̱ún numuu rí túnimbu̱ún ajngáa mindu̱wa̱ʼ dí nithi bi̱ asirios, xó má nuni mbaʼa nuthu ma̱ngaa xa̱bi̱i̱ Jeobá bi̱ kúwá rí mbiʼi xúgi̱ (atraxnuu 2 Reyes 18:35, 36).

yb74 177 kutriga̱ 1

Alemania (niʼkhóo 2)

Naʼni mundxaʼwáá edxu̱lúʼ xóo nini bi̱ SS, ikhiin mbaʼa enii xóo nini nduwaʼ mu mbáa maʼniuu firmar i̱yi̱i̱ʼ, mbaʼa nuthu asndu itháan má nini gíníi nda̱wa̱á ki xóo nákha ginii bi̱ nini̱i̱ firmar. Karl Kirscht niʼthí rígi̱: “Bi̱ nini gíníi itháan náa niñajunʼ gakhii ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá. Nikumu̱ún dí á mu nuni xúʼko̱ ikhiin maʼndún muni̱i̱ firmar i̱yi̱i̱ʼ. Mbaʼa miʼtsu nuthuxu dí muni̱i̱xu firmar i̱yi̱i̱ʼ. Tikhun nini̱i̱ firmar mú ndiyóoʼ muraʼthi̱i̱n itháan dí mbá tsiguʼ mu ma̱ndoo muni káwíin. Xúgíʼ mbiʼi rúʼko̱ bi̱ SS nitha wéñuuʼ náa inún mbaʼin índo̱ nuthúún bi̱ a̱jma̱ inún ga̱jma̱a̱ bi̱ namíñúún ma̱ngaa nutsudíín magún ‹pasiá mu mbuyamajkhúún› náa inún a̱ngiu̱ún nákha xóó tsérawíinʼ náa nuñajunʼ.”

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-1 203 kutriga̱ 1

Dí nirígá wájyúuʼ

Mbá xkri̱da, náa Biblia naʼthí dí Adramélec ga̱jma̱a̱ Sarézer, e̱ji̱i̱n Senaquerib, nixiyáa anu̱ún, ga̱jma̱a̱ dí Esar-hadón, imba̱a̱ a̱ʼdióo, nigida̱a̱ʼ niʼtáñajunʼ. (2Re 19:36,37.) Mú náa i̱mba̱ náa naʼthí dí nirígá náa Babilonia naʼthí dí mbáa a̱ʼdióo Senaquerib nixíyáa índo̱ niʼni 20 dí kaʼyoo gu̱nʼ Tebet. Xó má Nabonido, rey babilonio bi̱ niʼtáñajuunʼ nákha siglo VI ts.g., xó má Beroso, ndxajkun babilonio bi̱ nixtáa nákha siglo III ts.g., nithi xúʼko̱ náa ninirámáʼ, nuthi dí mbáwíi a̱ʼdióo nixíyáa Senaquerib. Mú mbá xuíʼtóo dí niʼnirámáʼ Esar-hadón dí niku̱jma̱a̱ nda̱wa̱á, a̱ʼdióo Senaquerib bi̱ nigida̱a̱ʼ niʼtáñajunʼ, mínaʼ Esar-hadón niʼthí gajkhun dí a̱ngui̱i̱n túnimbu̱ún ga̱jma̱a̱ nixiyáa anu̱ún, nda̱wa̱á ikhiin nigáñun. Índo̱ naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ náa libro Universal Jewish History (1948, vol. 1, ináa 27) Philip Biberfeld naʼthí: “Dí nirígá náa Babilonia, Nabonido ga̱jma̱a̱ Beroso nijnga̱wi̱i̱n; i̱ndó dí naʼthí náa Biblia ninindxu̱u̱ gajkhun. Dí niʼthí Esar-hadón nisngájma gajkhun dí xúʼko̱ nirígá, xúʼko̱ nisngájma dí naʼthí ikhí nindxu̱u̱ gajkhun ki xóo i̱ʼwáʼ náa na̱ʼkha̱ raʼthí dí nirígá náa Babilonia. Rígi̱ gíʼdoo wéñuʼ numuu mbuʼyáá, maski ajndu nduʼyáaʼ i̱ʼwáʼ náa na̱ʼkha̱ dí nigumaraʼmáʼ nákha ikhú dí na̱nguá embánii ga̱jma̱a̱ dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia”.

26 DICIEMBRE ASNDU 1 ENERO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 REYES 20, 21

“Rí niʼtájkáan niʼni dí Jeobá maʼni dí ninda̱ʼa̱”

ip-1 394 kutriga̱ 23

Mbáa rey naguma tsajkurámaaʼ ga̱jma̱a̱ numuu fe ndrígóo

23 Ni̱jkha̱nú mbiʼi dí Senaquerib nagíʼ mato̱ʼo̱o̱ timbá aʼphu̱ náa Judá, ikhú Ezequías nindoo kháñuu wéñuʼ. Isaías niʼthúu̱n rí makhañúu (Isaías 38:1). Rey, bi̱ gíʼdoo 39 tsiguu nákha ikhú, ra̱ʼkhá tháán nixtáa ngíná. Na̱nguá nixmiéjuunʼ kaʼyaminaʼ i̱ndó ikhaa ma̱ngaa nixmiéjunʼ ndiéjunʼ gárígá nda̱wa̱á náa xuajen. Migamíi dí bi̱ asirios matu̱ʼu̱u̱n muni gámbáa Jerusalén ga̱jma̱a̱ Judá. Á mu Ezequías nakháñuu, nda̱wa̱a̱ tsáa mayéʼga̱ edxu̱u̱ náa muxmijná. Nákha ikhú rey xóó na̱nguá nigiʼdi̱i̱n e̱ji̱i̱n bi̱ ma̱ndoo mutañajunʼ á mu ikhaa nakháñuu. Ikha jngóo niʼtákáñuu Jeobá dí magáwi̱i̱nʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo (Isaías 38:2, 3).

w17.03 19 kutriga̱ 16

Guʼni ñajunʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ káxi̱ a̱jkiu̱lúʼ

16 Nguáthá mbiʼi nda̱wa̱á, Ezequías niʼniuu nandii ga̱jma̱a̱ itháan makhañúu. Mbiʼi rúʼko̱ niʼni mingíjyúuʼ, niʼtákáñuu Jeobá rí marmáʼáan a̱jkiu̱u̱n rí ikhaa ninindxu̱u̱ xa̱bu̱ jmbii ga̱jma̱a̱ mambáyúu (atraxnuu 2 Reyes 20:1-3). Jeobá niʼdxuun rí niʼtájkáan Ezequías ga̱jma̱a̱ niʼni thanuu. Numuu rí nijmañulúʼ náa Biblia, rí mbiʼi xúgi̱ xúguaʼthi̱i̱n rí Jeobá maʼni mbá milagro mú maʼni thanáanʼlu o maʼni makuwáanʼ itháan mba̱yu̱ʼ. Xó má Ezequías, ma̱ndoo makumulúʼ rí Jeobá má gambáyulú. Ma̱ndoo muʼtháán: “Natakaña, oh Jeobá, garmáʼáan a̱jkia̱nʼ, mbá péñu, numuu rí nini rí jmbu ga̱jma̱a̱ káxi̱ a̱jkiu̱nʼ, ga̱jma̱a̱ rí májánʼ náa idaʼ nini”. Lá nduʼyáá májánʼ rí Jeobá mañewu̱nlú má xúʼko̱, maski ajndu naʼniulú nandii ráʼ. (Sal. 41:3.)

g01 22/7 13 kutriga̱ 4

Ndiéjunʼ embáyuʼ dí matajkáan rá.

Rí nitajkháan tikhun xa̱bu̱ bi̱ niguaʼdáá mbá fe gújkhúʼ nákha wájyúuʼ ndiyáá xóo nixtiʼña̱a̱ mbá nacha̱. Mbá xkri̱da índo̱ rey Ezequías ndiʼyoo dí gíʼdoo mbá nandii dí nánguá kaʼnii maʼni̱i̱ a̱jkiu̱u̱n, nindo̱ʼo̱o̱ Dios dí mambáyúu, ikhú ikhaa niriʼña̱a̱: “Nidxawun dí nirathúnʼ. Ndi̱yo̱o̱ dí nitambi̱ya̱ʼ ikha jngóo mani dí maʼni̱i̱ a̱jkia̱a̱nʼ” (2 Reyes 20:1-6). Eʼwíinʼ xa̱bekha̱ ga̱jma̱a̱ gu̱ʼu̱ bi̱ ninimbu̱ún kuyáá Dios ndiyáá xóo nimbáñun índo̱ nitajkháan (1 Samuel 1:1-20; Daniel 10:2-12; Hechos 4:24-31; 10:1-7).

Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu

it-2 492

Ajua̱nʼ dí najmaa mu makujmaa á mu májánʼ wíji̱ mbá guʼwá

Ajua̱nʼ dí najmaa mu makujmaa á mu májánʼ wíji̱ mbá guʼwá, ma̱ndoo majmaa mu maguma o mbuyáá á mu májánʼ wíji̱ nda̱wa̱á mbá guʼwá. Jeobá niʼtáriyaʼ dí náa Jerusalén majmuu “gúmá dí nugiewanʼ ga̱jma̱a̱ xó má nixtagiéwanʼ ga̱jma̱a̱ Samaria ma̱ngaa majmuu ajua̱nʼ dí najmaa mu makujmaa á mu májánʼ wíji̱ mbá guʼwá xó má nijmuu náa goʼwóo Acab”. Dios nigiéwanʼ ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí Samaria ga̱jma̱a̱ goʼwóo rey Acab na̱nguá wíji̱ ‹jmbu›, numuu dí nini xkawiʼ kayuʼ ikha jngóo dí niguma gámbáa. Xúʼko̱ má kayuuʼ, Dios maʼni magíʼnuu dí raʼkhí Jerusalén gajmíi̱n bi̱ nutañajunʼ ikhí, niʼni makujmaa ndiéjunʼ dí raʼkhí nini ma̱ngaa dí maguma gámbáa xuajen rúʼko̱, xó má nirígá nákha 607 ts.g. (2Re 21:10-13; 10:11.) Jeobá nijmiuu Isaías mu maʼthúún ndiéjunʼ gaguáʼníí xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ nuni dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ nuni mbaʼumíjna̱ bi̱ kúwá náa xuajen Jerusalén, niʼthí: “Mani rí maʼni̱i̱ jmbu gúmá dí nugiewan ga̱jma̱a̱ ma̱ngaa dí mawiji̱ jmbu ajua̱nʼ dí najmaa mu makujmaa á mu májánʼ wíji̱ mbá guʼwá”. Náa nakujmaa tsíin phú nuni dí májánʼ ga̱jma̱a̱ dí jmbu masngájma tsíin phú gajkhun ni̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ Dios ga̱jma̱a̱ tsíin na̱nguá, ikhú makujmaa tsíin gákáwíin ga̱jma̱a̱ tsíin gakhañun. (Isa 28:14-19.)

    I̱yi̱i̱ʼ náa ajngáa me̱ʼpha̱a̱ (2007-2025)
    Atrugua̱a̱
    Atambáʼtaa
    • me̱ʼpha̱a̱
    • Náa mataxuʼmá
    • Xóo nandaʼ ma̱ta̱ya̱a̱
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Xtángoo náa naʼthí rí xú káʼnii majmaaʼ
    • Xtángoo náa naʼthí rí nañewu̱u̱n dato ndrígáʼ
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Atambáʼtaa
    Náa mataxuʼmá