Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • be lisaun 6 p. 101-p. 104 par. 4
  • Énfaze liafuan neʼebé loos

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Énfaze liafuan neʼebé loos
  • Aprende husi Eskola Serbisu Kristaun nian
  • Informasaun seluk neʼebé hanesan
  • Uza énfaze kuandu lee eskritura
    Aprende husi Eskola Serbisu Kristaun nian
  • Saida mak Ita bele halo kuandu estrese
    Matan-moris bá!—2020
  • Tau énfaze ba pontu importante sira
    Aprende husi Eskola Serbisu Kristaun nian
  • Saida mak estrese?
    Matan-moris bá!—2020
Aprende husi Eskola Serbisu Kristaun nian
be lisaun 6 p. 101-p. 104 par. 4

LISAUN 6

Énfaze liafuan neʼebé loos

Saida mak ita presiza halo?

Tau énfaze ba liafuan no fraze ruma atu halo fasil ba rona-naʼin atu komprende ideia neʼebé ita fó sai.

Tanbasá importante?

Énfaze liafuan neʼebé loos sei ajuda diskursu-naʼin atu dada rona-naʼin nia atensaun no halo sira fiar ka book sira-nia laran.

KUANDU ita koʼalia ka lee ho lian, la toʼo atu temi deʼit liafuan ida-idak ho loos. Ita mós tenke tau énfaze ba liafuan importante sira no ba pontu ruma hodi nuneʼe bele halo klaru ideia neʼebé ita fó sai.

Ita la tau énfaze ba liafuan arbiru deʼit. Ita tenke tau énfaze ba liafuan sira neʼebé loos. Se ita tau énfaze ba liafuan neʼebé sala, rona-naʼin sei la hatene ho klaru arti husi informasaun neʼebé ita hatoʼo, no tuirmai karik sira-nia hanoin sei laʼo-lemo ba fatin seluk. Maski informasaun neʼebé ita hatoʼo mak diʼak, maibé se ita la uza énfaze ho didiʼak, ida-neʼe sei la book rona-naʼin nia laran.

Ita bele uza énfaze iha dalan oioin, no dala barak bele kahur dalan sira hanesan tuirmai neʼe: Hodi aumenta volume, hodi hatudu sentimentu, hodi koʼalia neineik kuandu temi liafuan ruma, hodi pauza antes no depois koʼalia (ka rua-rua), no hodi halo sinál ho liman ka oin. Iha língua balu, ema bele uza énfaze hodi halo lian tun-saʼe. Entaun, hanoin uluk kona-ba ita-nia informasaun nuʼudar ita deside dalan neʼebé ita sei uza énfaze.

Kuandu ita deside atu tau énfaze ba liafuan ruma, hanoin kona-ba buat balu tuirmai neʼe. (1) Atu tau énfaze ba liafuan ruma iha fraze ida, diʼak atu la hanoin deʼit kona-ba fraze neʼe maibé hanoin mós buat neʼebé hakerek antes no depois fraze neʼe. (2) Ita bele uza énfaze atu hatudu katak pontu ida muda ona ba pontu seluk. Ita mós bele uza énfaze atu hatudu katak ita ramata ona pontu ruma. (3) Diskursu-naʼin bele uza énfaze atu hatudu oinsá mak nia sente kona-ba situasaun ida. (4) Ita mós bele uza énfaze atu hatudu sai pontu importante husi diskursu ida.

Atubele uza énfaze iha dalan sira-neʼe, diskursu-naʼin ka sira neʼebé lee iha ema nia oin tenke komprende didiʼak informasaun no hakarak tebes sira-nia rona-naʼin atu komprende ida-neʼe. Kona-ba matadalan neʼebé fó sai ba ema iha Esdras nia tempu, Neemias 8:8 hatete: “Sira kontinua lee ho lian makaʼas husi livru neʼe, husi Maromak neʼebé loos nia Ukun-Fuan, hodi esplika ho klaru, no hodi hatudu buat sira-neʼe katak sá; no sira ajuda povu atu komprende kona-ba buat neʼebé sira lee.” Ida-neʼe hatudu katak ema neʼebé lee no esplika Maromak nia Ukun-Fuan iha tempu neʼebá hatene tansá importante atu ajuda rona-naʼin atu komprende arti no hanoin-hetan no halo tuir buat neʼebé sira lee.

Buat neʼebé bele hamosu problema. Bainhira ema koʼalia loroloron, fasil ba sira atu fó sai sira-nia ideia ho klaru. Maibé, kuandu sira lee informasaun neʼebé ema seluk mak hakerek, karik dala ruma susar atu halo desizaun kona-ba liafuan ka fraze ida-neʼebé mak presiza atu tau énfaze. Buat ida neʼebé bele ajuda mak hodi komprende informasaun ho didiʼak. Neʼe katak ita presiza estuda buat neʼebé hakerek tiha ona. Entaun, se ita hetan knaar atu lee informasaun ruma iha kongregasaun nia oin, ita tenke prepara didiʼak.

Ema balu tau énfaze arbiru deʼit, sira uza énfaze iha fatin oioin maski neʼe iha arti ka la iha arti. Ema seluk iha toman atu énfaze deʼit liafuan sira hanesan tuirmai neʼe: Mak neʼe, no, maibé, entaun, ka buat seluk tan. Kuandu énfaze la ajuda atu halo klaru ideia sira, ida-neʼe bele hanetik ema atu tau atensaun ba diskursu-naʼin.

Tanba hakaʼas an atu uza énfaze ho loos, diskursu-naʼin balu hasaʼe volume iha dalan neʼebé halo rona-naʼin sente katak sira hetan dixiplina. Klaru katak ida-neʼe sei la lori rezultadu neʼebé diʼak. Se ita uza énfaze iha dalan neʼebé laʼós baibain, karik rona-naʼin sei sente katak ita hatoʼo diskursu neʼe hodi hatún sira. Tuir loloos, buat neʼebé diʼak liu mak koʼalia ba rona-naʼin ho domin no ajuda sira atu haree katak buat neʼebé ita hatoʼo mak mai husi Eskritura no diʼak ba sira!

Oinsá atu hadiʼa. Dala barak ema neʼebé iha problema kona-ba uza sala énfaze, sira rasik la hatene ida-neʼe. Karik ema seluk presiza fó-hatene ba nia. Se ita presiza atu hadiʼa problema hanesan neʼe, katuas eskola nian bele ajuda ita. No mós, keta taʼuk atu husu ajuda ba ema neʼebé iha ona esperiénsia atu hatoʼo diskursu ho diʼak. Husu sira atu rona didiʼak kuandu ita lee ka koʼalia no tuirmai fó sujestaun neʼebé ajuda ita atu hadiʼa ita-nia problema.

Ulukliu, karik katuas eskola nian sei husu ita atu halo treinu hodi uza informasaun ida husi Livru Haklaken. Karik nia sei husu ita atu haree didiʼak ba fraze ida-idak hodi hanoin kona-ba liafuan sira-neʼebé mak presiza énfaze hodi halo pontu importante sai fasil liu atu komprende. Karik nia sei fó-hanoin ita atu tau atensaun didiʼak ba liafuan balu neʼebé hakerek ho letra metan. Hanoin-hetan katak liafuan ida-idak iha fraze ida apoia malu. Dala barak liu ita tenke énfaze liafuan sira nuʼudar grupu, laʼós deʼit liafuan ida-idak. Iha língua balu, katuas eskola nian sei husu ita atu hanoin didiʼak kona-ba oinsá asentu sira ajuda atu tau énfaze.

Tuirmai, nuʼudar ita aprende atu uza énfaze, karik katuas eskola nian sei husu ita atu hanoin didiʼak kona-ba liafuan sira neʼebé haleʼu fraze neʼe. Pontu importante saida mak ita hetan iha parágrafu tomak? Oinsá mak ida-neʼe kona dalan neʼebé ita tau énfaze ba fraze ida-idak? Haree lisaun neʼe nia tema no mós haree subtítulu ho letra metan ba parágrafu neʼebé ita haree daudaun. Oinsá mak buat sira-neʼe ajuda ita atu halo desizaun kona-ba liafuan ida-neʼebé mak ita atu tau énfaze? Ita presiza hanoin didiʼak kona-ba buat sira-neʼe. Maibé ita mós tenke kuidadu atu la tau énfaze ba liafuan barak liu.

Maski ita hatoʼo diskursu hodi koʼalia ho ita-nia liafuan rasik ka lee deʼit, karik katuas eskola nian sei fó laran-manas ba ita atu hanoin kona-ba oinsá mak ideia sira liga malu hodi bele ajuda ita atu uza énfaze ho didiʼak. Ita presiza hatene iha fatin ida-neʼebé mak ideia ida atu ramata ka iha fatin neʼebé mak pontu ida muda fali ba pontu seluk. Rona-naʼin sei hafolin tebes se ita-nia diskursu halo sira hatene kona-ba buat sira-neʼe. Ita bele halo ida-neʼe hodi énfaze liafuan sira hanesan ulukliu, tuirmai, ikusliu, tan neʼe, no loos duni.

Katuas eskola nian sei ajuda ita atu tau atensaun ba fraze sira neʼebé ita hakarak atu koʼalia ho sentimentu. Atu halo nuneʼe, karik ita presiza énfaze liafuan sira hanesan tebes duni, labele, lae duni, importante, no sempre. Ida-neʼe bele kona dalan neʼebé rona-naʼin sente kona-ba buat neʼebé ita dehan. Ita sei koʼalia liután kona-ba neʼe iha Lisaun 11 ho títulu, “Koʼalia ho sentimentu”.

Atu ajuda ita uza énfaze ho didiʼak, ita presiza komprende ho klaru pontu importante sira neʼebé ita hakarak rona-naʼin atu hanoin-hetan. Ita sei koʼalia liután kona-ba neʼe iha Lisaun 7 ho títulu “Tau énfaze ba pontu importante sira”, neʼebé esplika liu kona-ba oinsá lee iha ema nia oin, no mós iha Lisaun 37 ho títulu “Fó sai pontu importante ho klaru”, neʼebé esplika kona-ba oinsá hatoʼo diskursu.

Se ita hakarak atu aumenta liután ita-nia matenek iha serbisu haklaken, ita presiza tau atensaun kona-ba oinsá ita lee eskritura sira. Sai toman atu husu pergunta hanesan tuirmai neʼe ba ita-nia an: ‘Tansá mak haʼu lee eskritura neʼe?’ Tuir loloos, atu hanorin ho didiʼak la toʼo atu temi deʼit liafuan sira ho loloos. No maski ita lee ho sentimentu, karik ida-neʼe mós seidauk toʼo. Se ita hatán ema nia pergunta ruma ka hanorin lia-loos importante sira, diʼak atu énfaze liafuan ka fraze iha eskritura neʼebé apoia ideia sira neʼebé ita fó sai daudaun. Selae, karik ema neʼebé rona ita lee sei la hetan pontu importante.

Dala ruma ema neʼebé ladún iha esperiénsia sei tau énfaze neʼebé makaʼas liu ba liafuan balu. Ninia rezultadu sei hanesan not neʼebé ema ida toka makaʼas liu kuandu foin aprende instrumentu múzika nian ruma. Maibé, hodi treinu beibeik, not ida-idak sei sai nuʼudar parte ba “múzika” neʼebé rona furak loos.

Depois ita aprende tiha dalan balu neʼe, ita sei sai prontu atu aprende liután hodi haree ba diskursu-naʼin sira neʼebé iha esperiénsia. Ikusmai ita sei hatene kona-ba saida mak ita bele kumpre hodi uza dalan oioin atu tau énfaze. No mós, ita sei komprende tansá mak importante atu uza énfaze iha dalan oioin hodi halo klaru arti husi buat neʼebé ita koʼalia. Hodi uza énfaze ho didiʼak sei aumenta liután ita-nia matenek atu lee no koʼalia.

Keta hanoin katak hodi aprende uitoan kona-ba uza énfaze mak toʼo ona. Atu hatoʼo diskursu ho didiʼak, kontinua hakaʼas an toʼo ita rasik komprende loloos kona-ba oinsá ita bele uza énfaze ho matenek hodi halo ema kontente atu rona.

OINSÁ ATU HALO NEʼE

  • Buka-hatene liafuan sira neʼebé importante. Atu halo nuneʼe, ita presiza tau atensaun didiʼak ba liafuan sira neʼebé haleʼu fraze neʼe.

  • Uza énfaze atu hatudu (1) katak ideia ida troka ona ba ideia seluk no (2) oinsá mak ita sente kona-ba buat neʼebé ita koʼalia.

  • Kuandu ita lee eskritura, sai toman atu énfaze liafuan sira neʼebé apoia razaun tansá ita lee eskritura neʼe.

HALO TREINU TUIRMAI NEʼE: (1) Hili eskritura rua neʼebé ita uza beibeik iha serbisu haklaken. Hanoin toʼok kona-ba saida mak ita hakarak hatudu husi eskritura rua neʼe. Lee eskritura sira-neʼe ho lian hodi énfaze liafuan sira neʼebé apoia pontu neʼe. (2) Lee Ebreu 1:1-14. Tansá mak ita tenke tau énfaze ba liafuan “profeta sira” (iha versíkulu 1), “Oan-Mane” (iha versíkulu 2), no “anju sira” (iha versíkulu 4, no 5) hodi nuneʼe ita bele hatoʼo ideia iha kapítulu neʼe ho klaru? Treinu atu lee kapítulu neʼe ho lian makaʼas no uza énfaze neʼebé loos.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe