Oinsá mak ema seluk bele ajuda?
BAIBAIN, ema fó sai sira-nia hakarak atu ajuda ema neʼebé triste hela hodi dehan: “Se iha buat ruma neʼebé Ita hakarak haʼu atu halo, fó-hatene deʼit.” Maski ema hatete ida-neʼe tanba sira hakarak duni atu ajuda, maibé hanoin-hetan katak dala barak ema neʼebé triste hela la dehan sai buat neʼebé nia hakarak Ita atu halo. Tan neʼe, se Ita hakarak duni atu ajuda ka atu fó kmaan ba ema neʼebé triste hela, diʼak atu la hein toʼo sira mak husu Ita atu halo buat ruma.
Livru Provérbios iha Bíblia laran hatete: “Liafuan neʼebé koʼalia iha tempu neʼebé loos mak hanesan masán osan-mean iha osan-mutin neʼebé ema bahat ona nia laran.” (Provérbios [Amsal] 15:23; 25:11) Neʼe hatudu katak matenek duni hodi hatene kona-ba buat neʼebé Ita bele hatete no labele hatete, buat neʼebé Ita bele halo no labele halo. Agora, Ita sei koʼalia kona-ba matadalan balu husi eskritura neʼebé ajuda ona ema balu neʼebé triste atu bele sente kmaan fali.
Buat neʼebé Ita bele halo . . .
Rona didiʼak: Tiago 1:19 hatete: “Lalais atu see tilun bá.” Dalan diʼak ida neʼebé Ita bele halo atu ajuda ema neʼebé triste hela mak rona didiʼak ba sira hodi nuneʼe Ita bele sente buat neʼebé sira sente. Ema balu karik hakarak koʼalia kona-ba sira-nia belun ka família neʼebé mate ona, kona-ba asidente ka moras neʼebé halo sira mate, ka kona-ba buat neʼebé sira sente depois ema neʼebé sira hadomi mate. Tan neʼe Ita bele husu: “Ita hakarak atu koʼalia kona-ba neʼe ka lae?” Husik sira atu halo desizaun neʼe. Mane-klosan ida hanoin-hetan fali tempu neʼebé ninia aman mate, nia hatete: “Kuandu ema seluk husu kona-ba buat neʼebé akontese no tuirmai rona didiʼak bainhira haʼu esplika, ida-neʼe halo haʼu sente kmaan.” Importante atu rona didiʼak no hatudu pasiénsia, no mós lalika sente katak Ita tenke fó-hatene dalan neʼebé diʼak liu atu sira la sente triste tan. Husik sira atu fó sai buat naran deʼit neʼebé sira hakarak atu hatoʼo.
Hametin sira: Ajuda sira atu sente katak sira halo ona buat hotu neʼebé sira bele halo, ka konta ba sira kona-ba buat diʼak seluk neʼebé Ita hatene katak sira halo duni atu ajuda ema neʼebé sira hadomi. Hametin sira hodi fiar katak sira-nia sentimentu hanesan triste, hirus, fó-sala ba sira-nia an ka buat seluk tan, karik la’ós buat neʼebé sala. Konta kona-ba ema seluk neʼebé Ita hatene, neʼebé sente kmaan fali husi triste neʼebé sira sente tan ema ida mate. Provérbios 16:24 hatete: “Liafuan neʼebé furak mak . . . fó kura ba ruin.”—1 Tesalonika 5:11, 14.
Sempre prontu kuandu presiza: Halo Ita-nia an prontu atu ajuda. Ita halo ida-neʼe la’ós deʼit iha tempu neʼebé kolega ka família barak sei iha hela, maibé mós fulan balu depois neʼe kuandu ema seluk haree hanesan haluha ona kona-ba neʼe. Hodi sai prontu nafatin, Ita hatudu katak Ita mak “belun neʼebé loos”, belun neʼebé sempre iha sira-nia sorin kuandu hasoru “tempu susar”. (Provérbios 17:17) Teresea neʼebé ninia oan mate tanba asidente karreta, hatete: “Ami-nia belun sira halo arranju atu uza tempu kalan hamutuk ami hodi nuneʼe ami la uza tempu barak liu atu mesamesak iha uma. Ida-neʼe ajuda ami atu tahan hasoru ami-nia sentimentu tanba sente lakon buat boot ida.” Ema bele sente triste nafatin ba tinan barak, liuliu iha loron sira neʼebé halo sira hanoin-hetan fali ema neʼebé sira hadomi, hanesan loron kaben nian, ka loron neʼebé ema neʼe mate. Entaun, diʼak atu tau marka ba loron sira hanesan neʼe, hodi nuneʼe Ita bele vizita hodi fó apoiu neʼebé sira presiza.
Se Ita sente katak iha buat ruma neʼebé Ita presiza halo atu ajuda, diʼak atu halo deʼit, lalika hein
Keta hein toʼo sira mak husu: Iha serbisu ruma neʼebé Ita bele halo ka lae? Família ka kolega sira neʼebé mai, presiza hela-fatin ka lae? Ita bele tau matan ba sira-nia oan ka lae? Dala barak sira neʼebé foin lakon ema neʼebé sira hadomi sente estrese tebes no la bele fó-hatene Ita buat neʼebé Ita bele halo atu ajuda tanba sira rasik mós la hatene buat neʼebé sira presiza halo. Tan neʼe se Ita sente katak iha buat ruma neʼebé presiza halo, diʼak atu halo deʼit, lalika hein. (1 Korinto 10:24; kompara ho 1 Joao 3:17, 18.) Feto ida neʼebé ninia laʼen mate ona, hatete: “Ema barak hatete, ‘Fó-hatene deʼit, se iha buat ruma neʼebé haʼu bele halo.’ Maibé haʼu-nia belun ida la husu hanesan neʼe. Nia tama kedas ba kuartu, hasai hena sira-neʼebé foʼer ona tanba haʼu-nia laʼen uza, no nia fase ida-neʼe. Haʼu-nia belun seluk foti balde, kuru bee, no hamoos fatin sira-neʼebé haʼu-nia laʼen muta bá. Semana balu depois neʼe, katuas kongregasaun nian ida mai ho ninia roupa serbisu nian no lori mós ninia sasán sira no hatete, ‘Haʼu hatene katak iha buat ruma neʼebé presiza atu hadiʼa. Entaun, saida mak neʼe?’ Haʼu agradese tebes ba irmaun neʼe tanba hadiʼa haʼu-nia odamatan neʼebé aat ona no hadiʼa haʼu-nia eletrisidade.”—Kompara ho Tiago 1:27.
Hatudu laran-diʼak: Iha Efeso 4:32 hatete: “Imi laran-diʼak ba malu.” Sin, Ita hakarak hatudu laran-diʼak, liuliu ba sira neʼebé triste hela. Entaun, duké hatete: ‘Mai ami-nia uma iha tempu naran deʼit,’ diʼak liu atu halo arranju uluk kona-ba oras no loron. Se sira la simu Ita-nia konvite, diʼak atu la rende an lalais. Dala ruma Ita presiza atu fó laran-manas iha dalan neʼebé mamar liu. Karik sira la simu Ita-nia konvite tanba sira taʼuk katak sira sei la kontrola sira-nia sentimentu iha ema seluk nia oin. Ka karik sira sei fó-sala ba sira-nia an kuandu sira haksolok hodi han no ransu malu iha tempu triste hanesan neʼe. Hanoin toʼok kona-ba feto laran-diʼak ida neʼebé temi iha Bíblia laran, naran Lídia. Nia ho hakarak rasik konvida ema seluk atu bá ninia uma.—Apostolu 16:15.
Hatudu pasiénsia no hanoin ema: Keta hakfodak ho liafuan neʼebé karik ema neʼebé triste hela sei koʼalia sai ba Ita. Hanoin-hetan katak karik sira sente hirus no fó-sala ba sira-nia an. Se sira sai hirus ba Ita, Ita presiza matenek no pasiénsia hodi la hirus fali. Bíblia hatete: “Tau laran-luak, laran-kmaus, haraik-an, laran-sadiʼa no pasiénsia nuʼudar imi-nia hatais.”—Koloso 3:12, 13.
Hakerek karta: Dala ruma diʼak atu hakerek karta ba ema neʼebé triste. Tansá neʼe diʼak? Cindy, neʼebé ninia inan mate tanba kankru hatete: “Haʼu-nia belun ida hakerek karta furak ba haʼu. Neʼe ajuda tebes haʼu tanba haʼu bele lee fila-fila.” Ita bele hakerek karta neʼebé badak deʼit maibé diʼak atu hatoʼo liafuan neʼebé mai husi Ita-nia laran. (Ebreu 13:22) Ita bele hakerek kona-ba oinsá Ita hanoin nia no oinsá Ita mós la haluha kona-ba hahalok diʼak neʼebé ema mate neʼe hatudu ona, ka oinsá Ita hafolin ajuda ruma neʼebé Ita simu husi ema neʼe kuandu nia sei moris hela.
Halo orasaun ho sira: Halo orasaun hamutuk ka halo orasaun kona-ba ema neʼebé triste hela, iha folin-boot duni. Bíblia hatete: “Ema diʼak nia orasaun makaʼas tebetebes.” (Tiago 5:16) Porezemplu, hodi halo orasaun hamutuk ho sira, ida-neʼe bele ajuda sira atu ladún sente triste demais no fó-sala ba sira-nia an.—Kompara ho Tiago 5:13-15.
Buat neʼebé Ita labele halo . . .
Hodi hamutuk ema neʼebé triste hela kuandu iha ospitál, ida-neʼe bele ajuda sira atu sente diʼak iha laran
Keta hadook an tan deʼit Ita la hatene atu koʼalia saida: Karik Ita koʼalia ba Ita-nia an dehan: ‘Haʼu sente katak sira presiza duni tempu atu mesamesak.’ Karik Ita hanoin hanesan neʼe tan Ita taʼuk atu koʼalia ka halo buat neʼebé sala. Maibé, hanoin-hetan katak karik ema neʼebé triste hela sei sente mesamesak liután, se sira-nia belun, família ka maluk fiar-naʼin hadook an husi sira. Baibain Ita-nia hahalok ka liafuan neʼebé simples deʼit bele ajuda sira atu sente kmaan. (Efeso 4:32) Karik hodi hakbesik deʼit ba sira, ida-neʼe mós bele halo sira sente diʼak iha laran. (Kompara ho Apostolu 28:15.) Teresea hanoin-hetan loron neʼebé ninia oan mate, no dehan: “Lakleur deʼit, fatin iha ospitál sai nakonu ho ami-nia kolega; katuas kongregasaun hotu hamutuk ho sira-nia feen mós iha neʼebá. Feto balu mai maski seidauk sui fuuk, balu mai ho roupa serbisu nian. Sira husik buat hotu no mai. Sira barak hatete ba ami katak sira la hatene atu koʼalia saida, maibé ba haʼu buat neʼebé importante liu mak sira iha ami-nia sorin.”
Keta obriga sira atu la tanis tan: Karik Ita hakarak atu hatete: ‘Toʼo ona, toʼo ona, keta tanis demais.’ Maibé, hanoin-hetan katak dala ruma husik matan-been monu bele ajuda atu sente kmaan. Katherine neʼebé ninia laʼen mate ona, hatete: “Haʼu sente katak importante duni atu Ita husik ema neʼebé triste hela atu tanis no hatudu sai buat neʼebé sira sente.” Diʼak atu kontrola Ita-nia an hodi la hatete ba ema kona-ba oinsá sira presiza sente. No keta hanoin katak Ita presiza subar Ita-nia sentimentu hodi la halo sira sai triste liu. Bíblia fó konsellu hodi dehan: “Tanis ho sira neʼebé tanis.”—Roma 12:15.
Keta obriga sira atu soe lalais roupa ka sasán husi ema neʼebé mate ona: Karik Ita sente katak sira presiza atu soe tiha buat sira-neʼebé bele halo sira hanoin fali ema neʼebé mate ona, tanba se lae, ida-neʼe sei halo sira triste nafatin. Maibé, hanoin-hetan katak ema neʼebé triste hela dala ruma presiza tempu atu halo ida-neʼe. Hanoin toʼok buat neʼebé mane ida iha Bíblia laran naran Jacob sente kuandu ema halo nia fiar katak animál siʼak ida oho ninia oan José. Kuandu ema hatudu tiha José nia roupa neʼebé iha raan, Jacob kontinua “tanis ba ninia oan-mane ba loron barak. No ninia oan-mane no oan-feto hotu mai beibeik atu fó kmaan ba nia, maibe nia lakohi atu simu ida-neʼe”.—Gênesis (Kejadian) 37:31-35.
Keta hatete, ‘Ita sei bele hetan fali bebé seluk:’ Inan ida neʼebé nia oan mate ona hatete: “Haʼu la gosta duni kuandu ema hatete ba haʼu katak haʼu bele hetan fali oan seluk.” Maski Ita hanoin katak buat neʼebé Ita hatete mak atu fó kmaan, maibé se Ita dehan katak oan seluk bele troka fali oan neʼebé lakon, karik neʼe mak liafuan neʼebé hanesan “sona ho surik”. (Provérbios 12:18) Oan ida nunka bele troka fali oan seluk. Tanbasá? Tanba oan ida-idak mak la hanesan duni.
Keta hanoin katak Ita la bele koʼalia kona-ba ema mate neʼe: Inan ida hatete: “Kuandu ema barak lakohi atu temi haʼu-nia oan, Jimmy, nia naran ka koʼalia kona-ba nia, haʼu sente laran-kanek uitoan.” Lalika hanoin katak Ita presiza koʼalia fali kona-ba buat seluk kuandu ema komesa koʼalia kona-ba ema mate neʼe. Husu ba ema neʼebé triste hela se nia hakarak atu koʼalia kona-ba neʼe ka lae. (Kompara ho Jó [Ayub] 1:18, 19; 10:1.) Ema balu gosta kuandu sira-nia kolega sira konta kona-ba ema mate neʼe nia hahalok diʼak ruma neʼebé sira hafolin.—Kompara ho Apostolu 9:36-39.
Keta lalais atu dehan, ‘Ida-neʼe ba ninia diʼak:’ Feto joven ida hanoin fali kona-ba tempu neʼebé ninia inan mate, no dehan: “Ema balu hatete, ‘Nia la terus ona,’ ka ‘Agora nia iha dame laran.’ Maibé haʼu lakohi rona kona-ba neʼe.” Sin, se Ita dehan katak ema neʼe mate ba ninia diʼak, karik neʼe sei la fó kmaan ba sira neʼebé triste hela. (1 Tesalonika 5:14) Liafuan sira hanesan neʼe karik bele halo ema hanoin katak sira la presiza atu sente triste ka sente katak sira la lakon buat neʼebé boot. Tuir loloos, sira sente triste duni no hanoin tebetebes ema neʼebé sira hadomi tanba la iha ona iha sira-nia sorin.
Karik diʼak mós atu la hatete, ‘Haʼu hatene buat neʼebé Ita sente:’ Ita hatene duni buat neʼebé ema sente ka lae? Porezemplu, Ita bele hatene oinsá mak inan-aman sente kuandu sira-nia oan mate, se Ita rasik seidauk hasoru situasaun neʼe ka lae? Maski Ita rasik mós hasoru ona situasaun neʼe, maibé hanoin-hetan katak karik buat neʼebé ema seluk sente la hanesan ho Ita. (Kompara ho Lamentações [Ratapan] 1:12.) Iha parte seluk, dala ruma diʼak atu konta kona-ba oinsá Ita sente kmaan fali kuandu ema neʼebé Ita hadomi mate. Inan ida neʼebé ninia oan-feto mate, sente kmaan uitoan kuandu inan ida seluk neʼebé ninia oan-feto mós mate ona, konta kona-ba oinsá nia sente diʼak fali. Nia hatete: “Inan neʼe la hahú ninia koʼalia hodi dehan, ‘Haʼu hatene saida mak Ita sente.’ Maibé, nia konta deʼit ninia istória no husik haʼu rasik hanoin kona-ba oinsá ida-neʼe kona haʼu-nia situasaun.”
Ita presiza duni hatudu laran-diʼak, matenek, no domin kuandu ajuda ema neʼebé triste hela. Keta hein toʼo sira mak husu Ita-nia ajuda. Keta hatete deʼit, ‘Iha buat ruma neʼebé haʼu bele halo?’ Duké halo ida-neʼe, diʼak atu buka-hatene kona-ba buat naran deʼit neʼebé Ita bele halo, no hanoin oinsá Ita bele ajuda.
Maibé sei iha pergunta seluk tan neʼebé Ita presiza buka-hatene ninia resposta. Pergunta sira-neʼe mak: Oinsá ho Bíblia nia esperansa kona-ba moris-hiʼas? Ida-neʼe katak sá ba Ita no ba ema neʼebé Ita hadomi neʼebé mate ona? Tanbasá mak Ita bele tau fiar duni ba esperansa neʼe?