Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • mwbr18 Setembru p. 1-8
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2018
  • Subtítulu
  • 3-9 SETEMBRU
  • 10-16 SETEMBRU
  • 17-23 SETEMBRU
  • 24-30 SETEMBRU
Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2018
mwbr18 Setembru p. 1-8

Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

3-9 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | JOÃO 1-2

“Jesus halo ninia milagre primeiru”

(João 2:1-3) No loron tolu depois neʼe, ema halo festa kaben nian ida iha Kaná rai Galileia nian, no Jesus nia inan mós iha neʼebá. 2 Jesus no nia dixípulu sira mós simu konvite ba festa kaben nian neʼe. 3 Kuandu tua-uvas besik atu hotu, Jesus nia inan dehan ba nia: “Sira-nia tua-uvas hotu ona.”

w15 15/6 p. 4 par. 3

Kristu—Maromak nia kbiit

3 Milagre primeiru neʼebé Jesus halo mak iha festa kazamentu ida iha Kaná, rai-Galileia. La hatene tanbasá, tua la toʼo ba bainaka sira neʼebé bá atu tuir kazamentu neʼe. Situasaun neʼe bele halo festa-naʼin moe tebes, tanba neʼe la hatudu laran-luak ba bainaka sira. Jesus nia inan, Maria mós bá tuir festa neʼe. Nia fó-hatene Jesus kona-ba problema ho tua neʼe. Nia halo hanesan neʼe karik tanba nia hatene katak Jesus iha forsa atu halo buat ruma. Tanba ba tinan barak ona nia hatene katak profesia barak mak koʼalia kona-ba ninia oan-mane neʼe. No nia hatene katak ninia oan neʼe sei hanaran “Oan-Mane husi Ida neʼebé Aas Liu Hotu”. (Lc 1:30-32; 2:52) Tuirmai, Jesus halo milagre ida hodi halo bee maizumenus litru 380 nakfila sai tua diʼak. (Lee João 2:3, 6-11.) Husi neʼe ita bele haree katak Maria no Jesus hakarak duni atu ajuda festa-naʼin. Maibé Jesus halo milagre neʼe laʼós tanba neʼe mak ninia responsabilidade. Jesus hakarak ajuda tanba nia hanoin ema, no atu halo tuir ninia Aman nia laran-luak.

(João 2:4-11) Maibé Jesus dehan ba nia inan: “Tansá Ita fó-hatene ida-neʼe ba haʼu? Haʼu-nia oras seidauk toʼo.” 5 Depois neʼe, ninia inan dehan ba atan sira: “Halo tuir buat naran deʼit neʼebé nia dehan ba imi.” 6 No iha neʼebá iha sanan-fatuk bee nian hamutuk neen neʼebé ema judeu sira uza atu hamoos sira-nia an hodi tuir sira-nia ukun-fuan. Sanan ida-idak bele tau bee litru haatnulu-resin-haat toʼo neenulu-resin-neen. 7 Jesus hatete ba sira: “Halo nakonu sanan sira-neʼe ho bee.” Entaun sira tau bee nakonu toʼo ibun. 8 No nia hatete ba sira: “Agora, foti balu no lori ba ulun-naʼin festa nian.” No sira lori duni bá. 9 Ulun-naʼin festa nian koko bee neʼebé sai ona tua, maibé nia la hatene ida-neʼe mai husi neʼebé. Maibé atan sira neʼebé kuru bee hatene ida-neʼe. Tuirmai, ulun-naʼin festa nian bolu noivu, 10 no dehan ba nia: “Ema seluk fó uluk tua-uvas diʼak, no kuandu bainaka sira lanu ona mak foin fó tua neʼebé ladún diʼak. Maibé ó rai hela tua diʼak toʼo agora.” 11 Ida-neʼe mak Jesus nia milagre primeiru, no nia halo neʼe iha Kaná rai Galileia nian. Nia hatudu sai ninia glória, no ninia dixípulu sira tau fiar ba nia.

jy p. 41 par. 6

Milagre primeiru neʼebé Jesus halo

Neʼe mak milagre primeiru neʼebé Jesus halo. Bainhira ninia dixípulu foun sira haree milagre neʼe, sira-nia fiar ba Jesus sai metin liután. Tuirmai, Jesus, ninia inan no ninia alin-mane sira halo viajen ba sidade Kafarnaum, parte norueste husi Tasi Galileia.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(João 1:1) Horiuluk kedas iha ida neʼebé bolu nuʼudar Liafuan, no Liafuan neʼe hamutuk ho Maromak no Liafuan neʼe hanesan maromak ida.

nwtsty nota estudu ba Jo 1:1

Liafuan neʼe: Ka “Logos”. Iha lia-gregu mak hológos. Eskritura neʼe uza lógos nuʼudar títulu, no ida-neʼe mós uza iha João 1:14, no Apokalipse 19:13. João fó sai katak títulu neʼe refere ba Jesus. Títulu neʼe aplika ba Jesus kuandu nia sei iha lalehan nuʼudar kriatura espíritu ida, durante ninia serbisu haklaken iha mundu nuʼudar ema perfeitu, no depois nia saʼe ba lalehan. Jesus mak ida-neʼebé fó sai Maromak nia Liafuan, nia fó sai informasaun no mós matadalan ba ema no kriatura espíritu sira. Entaun, ita bele fiar katak antes Jesus mai mundu, Jeová komunika ho ema liuhusi anju neʼebé lori lia-menon, neʼebé mós bolu nuʼudar Liafuan.—Gên 16:7-11; 22:11; 31:11; Êx 3:2-5; Juí 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.

hamutuk ho: Lia orijinál katak “besik”. Iha eskritura neʼe, liafuan gregu pros fó ideia kona-ba ema naʼin-rua neʼebé iha relasaun neʼebé besik tebes. Liafuan pros mós koʼalia kona-ba buat rua neʼebé ketak, neʼe mak Liafuan no Maromak neʼebé loos.

Liafuan neʼe hanesan maromak ida: “Liafuan neʼe” koʼalia kona-ba Jesus Kristu. (Haree nota estudu ba Liafuan neʼe.) Kuandu João temi kona-ba “Liafuan neʼe”, nia la koʼalia kona-ba Maromak Kbiit Boot Liu Hotu. Tuir loloos, versíkulu neʼe dehan “Liafuan neʼe” mak “hamutuk ho Maromak”, neʼe hatudu ho klaru katak naʼin-rua laʼós ida deʼit. Liafuan neʼe mak “hanesan maromak ida” tanba nia iha pozisaun neʼebé importante liu, nia mak Maromak nia Oan-Mane primeiru no Maromak kria buat hotu liuhusi nia. Tradusaun iha lia-inglés, lia-fransés no lia-alemaun tradús eskritura neʼe iha dalan neʼebé hanesan ho Bíblia Sagrada Tradusaun Mundu Foun no fó ideia katak “Liafuan neʼe” mak “hanesan maromak” ka “maromak ida”. Hodi hatudu ida-neʼe, Koloso 2:9 mós dehan katak Kristu “nia hahalok hotu kompletu iha nia”. Tradusaun Septuajinta, tradús liafuan ebraiku el no elohim nuʼudar theos, katak Maromak. Liafuan rua neʼe fó ideia neʼebé hanesan, katak “ida neʼebé forte; kbiit-naʼin”. Entaun, hodi dehan katak “Liafuan neʼe” mak “maromak ida” apoia profesia neʼebé hakerek iha Isaías 9:6 neʼebé dehan katak ema sei bolu Mesias nuʼudar “Maromak Kbiit Boot”, laʼós “Maromak Kbiit Boot Liu Hotu”.

(João 1:29) Loron tuirmai, nia haree Jesus mai besik nia, no nia dehan: “Haree, nia mak Bibi-Oan neʼebé Maromak fó atu hasai tiha mundu nia sala!

nwtsty nota estudu ba Jo 1:29

Bibi-Oan neʼebé Maromak fó: Ka “Maromak nia Bibi-Oan”. Depois Jesus hetan batizmu no Diabu tenta ona nia, João Batista bolu Jesus nuʼudar Maromak nia Bibi-Oan. Liafuan neʼe mosu dala rua deʼit, iha eskritura neʼe no João 1:36. (Haree sgd, parte 4.) Komparasaun neʼe kona duni Jesus. Iha Bíblia, ema hasaʼe bibi nuʼudar sakrifísiu ba Maromak atu hatudu katak sira arrepende sira-nia sala no hakbesik fali ba Maromak. Neʼe sai nuʼudar ilas ba sakrifísiu neʼebé Jesus halo hodi fó ninia moris neʼebé perfeitu ba ema hotu nia diʼak. Liafuan Maromak nia Bibi-Oan liga ho eskritura barak. Tanba João Batista hatene didiʼak Eskritura Lia-Ebraiku, karik ninia liafuan neʼe bele refere ba buat balu hanesan: bibi-malae aman neʼebé Abraão hasaʼe nuʼudar sakrifísiu atu troka ninia oan-mane Isaac (Gên 22:13), bibi-oan husi festa salvasaun nian neʼebé ema Izraél oho antes sira livre husi Ejitu (Êx 29:38-42; 12:1-13), ka bibi-malae aman neʼebé ema hasaʼe iha Maromak nia altár iha Jeruzalein bainhira dadeer no rai-nakaras (Êx 29:38-42). Karik João mós hanoin kona-ba Isaías nia profesia, kona-ba ida neʼebé Jeová bolu nuʼudar “haʼu-nia atan” neʼebé ema lori “hanesan lori bibi-malae bá oho”. (Isa 52:13; 53:5, 7, 11) Bainhira apóstolu Paulo hakerek ninia karta primeiru ba kongregasaun iha Korinto, nia dehan Jesus mak “bibi-oan ba festa salvasaun nian”. (1Ko 5:7) Apóstolu Pedro koʼalia kona-ba Jesus nia “raan neʼebé folin-boot, neʼebé hanesan raan husi bibi-malae nia oan neʼebé la iha aat ida no la foʼer”. (1Pe 1:19) No livru Apokalipse koʼalia dala 25 liu kona-ba Jesus nuʼudar “Bibi-Oan”.—Ezemplu balu mak: Apk 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.

10-16 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | JOÃO 3-4

“Jesus haklaken ba feto Samaria ida”

(João 4:6, 7) Tuir loloos, Jacob nia bee-matan mós iha fatin neʼebá. No Jesus tuur besik bee-matan neʼe basá nia sente kole tanba laʼo rai. Iha tempu neʼebá besik tuku sanulu-resin-rua meiudia. 7 Feto Samaria nian ida mai atu kuru bee. Jesus dehan ba nia: “Fó bee mai haʼu atu hemu.”

nwtsty nota estudu ba Jo 4:6

nia sente kole: Iha Bíblia, só eskritura neʼe deʼit mak hatete katak Jesus “sente kole”. Maizumenus tuku 12 meiudia, no iha dadeer Jesus halo viajen husi foho-leet Jordaun iha Judeia no laʼo saʼe maizumenus metru 900 ka liu toʼo sidade Sikar iha Samaria.—Jo 4:3-5; haree sgd, parte 4.

(João 4:21-24) Jesus hatete: “Feto, fiar haʼu bá: Loron sei toʼo mai bainhira imi la presiza tan atu adora Aman iha foho neʼe no mós iha Jeruzalein. 22 Imi adora buat neʼebé imi la hatene; ami adora buat neʼebé ami hatene, tanba salvasaun mai liuhusi ema judeu sira. 23 Maski nuneʼe, tempu besik ona, no neʼe mak agora, kuandu ema neʼebé adora Maromak iha dalan loos sei adora Aman ho espíritu no lia-loos, basá Aman buka ema sira hanesan neʼe atu adora nia. 24 Maromak mak espíritu, no sira neʼebé adora nia tenke adora ho espíritu no lia-loos.”

(João 4:39-41) No ema Samaria barak husi sidade neʼe tau fiar ba Jesus tanba liafuan neʼebé feto neʼe fó sai ba sira hodi dehan: “Nia fó sai ona buat hotu neʼebé haʼu halo.” 40 Tan neʼe, kuandu ema Samaria sira mai hasoru nia, sira hahú husu nia atu hela ho sira; no nia hela iha neʼebá ba loron rua. 41 No ema barak tan tau fiar tanba buat neʼebé nia hatete,

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(João 3:29) Noiva mak noivu ninian. Maibé, kuandu noivu nia belun hamriik besik noivu no rona noivu koʼalia, nia sai haksolok tebes. Tan neʼe, haʼu-nia ksolok neʼe sai kompletu ona.

nwtsty nota estudu ba Jo 3:29

noivu nia belun: Iha tempu uluk, noivu nia belun diʼak ida mak sai nuʼudar reprezentante legál no iha knaar importante atu ajuda arranja kazamentu. Ema haree nia nuʼudar ida neʼebé ajuda noiva no noivu atu hamutuk. Iha loron kazamentu, ema hotu neʼebé hola parte iha kazamentu neʼe sei tuir festa neʼebé halaʼo iha noivu nia uma ka iha ninia aman nia uma. Durante festa neʼe, noivu nia belun sente haksolok bainhira rona noivu koʼalia ba noiva, tanba ida-neʼe hatudu katak nia halo ninia knaar ho susesu. João Batista mak hanesan “noivu nia belun”. Noivu reprezenta Jesus no noiva reprezenta Jesus nia dixípulu sira nuʼudar grupu. João mak prepara dalan ba Mesias, no nia mak lori membru sira neʼebé primeiru husi “noiva” ba Jesus Kristu. (Jo 1:29, 35; 2Ko 11:2; Éf 5:22-27; Apk 21:2, 9) Kuandu “noivu nia belun” kumpre ona knaar ho susesu, tuirmai nia laʼós tan parte importante. Nuneʼe mós ho João, nia hatete: “Kristu sei kontinua sai boot liu, maibé haʼu kontinua sai kiʼik liu.”—Jo 3:30.

(João 4:10) Jesus hatán ba nia dehan: “Tuir loloos, ó la hatene prezente neʼebé Maromak fó no ó la hatene ida neʼebé dehan ba ó: ‘Fó bee mai haʼu atu hemu.’ Tanba se ó hatene karik, ó sei husu ba nia no nia sei fó ba ó bee moris nian.”

nwtsty nota estudu ba Jo 4:10

bee moris nian: Liafuan gregu neʼe refere ba bee neʼebé suli, bee-matan, ka bee neʼebé kuru husi bee-matan. No neʼe la hanesan duni ho bee neʼebé nalihun iha tanke laran. Levítico 14:5 uza liafuan “bee moos” neʼebé iha arti “bee moris nian”. Jeremias 2:13 no 17:13 bolu Jeová nuʼudar “hun [ka bee-matan] ba bee moris nian”, bee simbóliku neʼebé bele fó moris. Bainhira koʼalia ho feto samaritana, Jesus koʼalia iha dalan simbóliku kuandu nia temi “bee moris nian”, maibé feto neʼe hanoin katak Jesus koʼalia daudaun kona-ba bee baibain.—Jo 4:11.

17-23 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | JOÃO 5-6

“Laʼo tuir Jesus ho motivu neʼebé loos”

(João 6:9-11) “Iha neʼe, iha labarik kiʼik ida neʼebé iha paun fuan lima no ikan kiʼik rua. Maibé, oinsá mak ida-neʼe toʼo ba ema barak neʼe?” 10 Jesus hatete: “Haruka ema sira-neʼe tuur.” Iha fatin neʼe iha duʼut barak, no ema sira neʼebé tuur iha neʼebá hamutuk maizumenus mane naʼin–5.000. 11 Entaun nia foti paun sira-neʼe, no depois fó tiha agradese, nia fahe neʼe ba sira neʼebé tuur, no nia mós halo hanesan ho ikan kiʼik, no sira han toʼo bosu.

nwtsty nota estudu ba Jo 6:10

ema sira neʼebé tuur iha neʼebá hamutuk maizumenus mane naʼin–5.000: Só Mateus deʼit mak aumenta informasaun “la sura hamutuk feto no labarik sira” bainhira hakerek kona-ba milagre neʼe. (Mt 14:21) Neʼe hatudu katak, karik Jesus fó hahán ba ema naʼin–15.000 liu.

(João 6:14) Kuandu ema sira-neʼe haree sinál sira neʼebé nia halo, sira hahú dehan: “Loloos, nia mak profeta ida neʼebé fó-hatene nanis ona atu mai iha mundu.”

(João 6:24) Kuandu ema-lubun haree katak Jesus no ninia dixípulu sira la iha fatin neʼe, sira saʼe sira-nia ró no bá Kafarnaum hodi buka Jesus.

nwtsty nota estudu ba Jo 6:14

profeta ida: Iha apóstolu sira-nia tempu, ema judeu barak fiar katak profeta ida hanesan Moisés, neʼebé temi iha Deuteronômio 18:15, 18 mak refere ba Mesias. Entaun, liafuan mai iha mundu, karik hatudu katak ema hein namanas atu Mesias mosu mai. Só João deʼit mak temi kona-ba neʼe.

(João 6:25-27) Entaun kuandu sira hetan nia iha tasi sorin bá, sira dehan ba nia: “Mestre, bainhira mak Ita-Boot toʼo iha neʼe?” 26 Jesus hatán ba sira: “Tebes haʼu hatete loloos ba imi: Imi buka haʼu laʼós tanba imi haree sinál sira, maibé tanba imi han paun toʼo bosu. 27 Keta hakaʼas an atu hetan hahán neʼebé sei mohu, maibé hakaʼas an atu hetan hahán neʼebé la mohu, neʼebé fó moris rohan-laek. Hahán neʼe mak Oan-Mane husi ema sei fó ba imi; basá Aman Maromak tau tiha sinál ba nia hodi hatudu katak Aman simu nia.”

(João 6:54) Ema neʼebé han haʼu-nia isin no hemu haʼu-nia raan sei hetan moris rohan-laek, no haʼu sei fó moris-hiʼas ba nia iha loron ikus;

(João 6:60) Kuandu ninia dixípulu rona tiha ida-neʼe, sira barak dehan: “Liafuan sira-neʼe todan tebes; sé mak bele rona ida-neʼe?”

(João 6:66-69) Ho ida-neʼe, ninia dixípulu barak fila fali ba buat neʼebé sira halo uluk no la laʼo tuir tan nia. 67 Tan neʼe, Jesus hatete ba sira naʼin sanulu-resin-rua: “Imi mós hakarak atu bá ka?” 68 Simão Pedro hatán ba nia: “Naʼi, ami atu bá ho sé loos? Ita iha liafuan moris rohan-laek nian; 69 no ami fiar ona no hatene katak Ita-Boot mak Ida neʼebé Santu husi Maromak.”

nwtsty nota estudu ba Jo 6:27, 54

hahán neʼebé sei mohu . . . hahán neʼebé la mohu, neʼebé fó moris rohan-laek: Jesus komprende katak ema balu ransu ho nia no ninia dixípulu tan deʼit hakarak atu hetan hahán husi nia. Hahán bele fó forsa ba ita loron-loron, maibé “hahán” husi Maromak nia Liafuan sei loke dalan ba ema atu moris ba nafatin. Jesus anima sira: “Hakaʼas an atu hetan hahán neʼebé la mohu, neʼebé fó moris rohan-laek”, neʼe katak sira tenke hakaʼas an atu buka Maromak nia matadalan no hatudu fiar ba buat neʼebé sira aprende ona.—Mt 4:4; 5:3; Jo 6:28-39.

han haʼu-nia isin no hemu haʼu-nia raan: Eskritura sira-neʼe hatudu katak liafuan han no hemu mak simbóliku deʼit, no neʼe koʼalia kona-ba ema neʼebé hatudu fiar ba Jesus Kristu. (Jo 6:35, 40) Jesus koʼalia liafuan neʼe tinan ida antes nia komesa komemora Naʼi nia Han-Kalan, entaun klaru katak Jesus la koʼalia kona-ba Naʼi nia Han-Kalan. Nia fó sai liafuan neʼe foin antes “Festa Salvasaun Nian, katak festa ema judeu sira-nian” (Jo 6:4), entaun ninia rona-naʼin sira sei hanoin kedas kona-ba Festa Salvasaun neʼe no signifika husi bibi-malae nia raan atu salva ema Izraél nia moris iha kalan neʼebé sira halai husi rai-Ejitu (Êx 12:24-27). Jesus hakarak esplika katak ninia raan mak importante duni hodi nuneʼe ninia dixípulu sira bele hetan moris rohan-laek.

w05 1/9 p. 21 par. 13-14

Ita sei laʼo tuir Jeová, ita-nia Maromak

13 Maski nuneʼe, ema-lubun neʼebé kontinua buka tuir Jesus hetan nia iha “tasi sorin bá”, hanesan livru João hatete. Tansá sira tuituir Jesus, maski nia lakohi atu sai sira-nia liurai? Ema barak hanoin deʼit buat isin nian. Sira koʼalia nakloke kona-ba maná neʼebé Jeová fó ba ema Izraél iha Moisés nia tempu. Neʼe hatudu katak sira hakarak Jesus atu kontinua fó hahán ba sira. Jesus hatene sira-nia motivu neʼebé sala, tan neʼe nia komesa hanorin sira lia-loos neʼebé bele ajuda hadiʼa sira-nia hanoin. (Jo 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Rezultadu mak ema barak muramura hasoru nia, liuliu kuandu Jesus koʼalia kona-ba ai-knanoik neʼe: “Tebes haʼu hatete loloos ba imi: Se imi la han Oan-Mane nia isin no la hemu nia raan, imi sei la hetan moris. Ema neʼebé han haʼu-nia isin no hemu haʼu-nia raan sei hetan moris rohan-laek, no haʼu sei fó moris-hiʼas ba nia iha loron ikus.”—Jo 6:53, 54.

14 Jesus nia ai-knanoik sira sempre book ema atu hatudu sai se sira hakarak duni atu laʼo hamutuk ho Maromak ka lae. Inklui mós ho ai-knanoik neʼe. Ai-knanoik neʼe book duni ema nia sentimentu. Ita lee: “Kuandu ninia dixípulu rona tiha ida-neʼe, sira barak dehan: ‘Liafuan sira-neʼe todan tebes; sé mak bele rona ida-neʼe?’” Tuirmai Jesus esplika ba sira katak sira tenke buka-hatene hodi komprende ninia liafuan. Nia hatete: “Maromak nia espíritu mak fó moris; isin la folin buat ida. Liafuan sira neʼebé haʼu dehan ona ba imi mai husi espíritu santu no fó moris.” Maibé ema barak lakohi atu rona, no eskritura neʼe hatutan tan: “Ho ida-neʼe, ninia dixípulu barak fila fali ba buat neʼebé sira halo uluk no la laʼo tuir tan nia.”—Jo 6:60, 63, 66.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(João 6:44) La iha ema ida neʼebé bele hakbesik haʼu se haʼu-nia Aman neʼebé haruka haʼu mai la dada nia; no haʼu sei fó moris-hiʼas ba nia iha loron ikus.

nwtsty nota estudu ba Jo 6:44

dada nia: Maski verbu gregu “dada” baibain uza atu koʼalia kona-ba peskadór neʼebé dada rede ikan nian (Jo 21:6, 11), maibé neʼe la dehan katak Maromak obriga ema atu tuir nia. Karik Jesus nia liafuan refere ba Jeremias 31:3, kuandu Jeová hatete ba povu Izraél antigu: “Haʼu dada ó besik mai haʼu ho domin neʼebé laran-metin.” (Tradusaun Septuajinta uza verbu neʼebé hanesan iha neʼe.) João 12:32 mós esplika buat neʼebé hanesan, Jesus dada ema oioin ba nia. Eskritura sira-neʼe hatudu katak Jeová fó liberdade ba ema atu hili. Ema hotu iha direitu hodi hili atu serbí Jeová ka lae. (Deu 30:19, 20) Maromak dada ema sira neʼebé prontu atu simu lia-loos. (Sal 11:5; Prv 21:2; Aps 13:48) Jeová dada ema hodi uza Bíblia nia mensajen no liuhusi ninia espíritu santu. Profesia iha Isaías 54:13 neʼebé João temi iha João 6:45, aplika ba ema hotu neʼebé Aman dada ba nia.—Kompara ho Jo 6:65.

(João 6:64) Maibé imi balu la fiar.” Basá Jesus hatene nanis ona kona-ba sira neʼebé la fiar no mós ida neʼebé sei entrega nia ba inimigu nia liman.

nwtsty nota estudu ba Jo 6:64

Jesus hatene . . . ida neʼebé sei entrega nia ba inimigu nia liman: Jesus koʼalia hela kona-ba Judas Iscariotes. Jesus uza kalan tomak atu halo orasaun ba ninia Aman antes nia hili apóstolu naʼin-12. (Lc 6:12-16) Entaun uluk Judas mak ema neʼebé fiar metin ba Maromak. Maibé husi profesia neʼebé hakerek iha Eskritura Lia-Ebraiku, Jesus hatene katak ninia belun diʼak ida mak sei entrega nia ba inimigu nia liman. (Sal 41:9; 109:8; Jo 13:18, 19) Kuandu Judas nia hahalok komesa sai aat ba daudaun, Jesus nota kedas ida-neʼe tanba nia bele hatene ema nia laran no hanoin. (Mt 9:4) Maromak bele hatene nanis saida mak sei akontese iha futuru, nia hatene katak Jesus nia belun ida sei sai traidór. Maibé, tanba Maromak sempre hatudu hahalok diʼak, ita bele fiar katak Maromak la hili nanis Judas atu sai traidór.

nanis: Liafuan neʼe la koʼalia kona-ba tempu neʼebé Judas foin moris ka tempu neʼebé nia sai nuʼudar apóstolu ida, tanba ida-neʼe akontese depois Jesus halo tiha orasaun kalan tomak. (Lc 6:12-16) Maibé neʼe refere ba tempu neʼebé Judas foin komesa atu sai traidór, no Jesus hatene kedas ida-neʼe. (Jo 2:24, 25; Apk 1:1; 2:23.) Neʼe mós hatudu katak Judas nia hahalok aat la mosu derrepente deʼit, nia haburas hakarak neʼebé sala no halo planu aat. Iha Eskritura Lia-Gregu, baibain liafuan “nanis” (lia-gregu, arkhé) nia signifika depende ba kontestu. Porezemplu, iha 2 Pedro 3:4, uza liafuan arkhé atu refere ba tempu neʼebé Maromak kria mundu. Maibé iha Apóstolu 11:15 uza liafuan neʼebé hanesan atu koʼalia kona-ba loron Pentekostes tinan 33 liutiha Kristu katak “dala primeiru” neʼebé espíritu santu tun ba ema iha dalan espesiál. (Aps 2:1-4) Eskritura seluk neʼebé tradús liafuan gregu arkhé tuir kontestu mak Lucas 1:2; João 15:27; no 1 João 2:7.

24-30 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | JOÃO 7-8

“Jesus fó glória ba ninia Aman”

(João 7:15-18) No ema judeu sira hakfodak hodi dehan: “Oinsá mak mane neʼe hetan matenek no komprende buat sira-neʼe se nia la aprende iha eskola?” 16 Jesus fali dehan ba sira: “Buat neʼebé haʼu hanorin ba imi laʼós haʼu-nian, maibé husi ida neʼebé haruka haʼu mai. 17 Se ema ruma hakarak atu halo Maromak nia hakarak, ema neʼe sei hatene se haʼu-nia hanorin mai husi Maromak ka mai husi haʼu-nia an rasik. 18 Ema neʼebé koʼalia tuir deʼit ninia hanoin rasik buka glória ba nia an rasik; maibé ema neʼebé buka glória husi ida neʼebé haruka nia mai, ema neʼe mak loos, no la iha lia-bosok ida iha nia.

cf p. 100-101 par. 5-6

“Hakerek nanis ona”

5 Jesus hakarak ema atu hatene kona-ba hun husi ninia mensajen. Nia hatete: “Haʼu-nia doutrina laʼós haʼu-nian, maibé mai husi Ida neʼebé haruka haʼu mai.” (Jo 7:16) Iha tempu seluk nia mós hatete: “Haʼu la halo buat ida hodi haʼu rasik, maibé haʼu koʼalia buat hirak-neʼe nuʼudar Aman hanorin haʼu.” (Jo 8:28) Liután neʼe, nia dehan: “Liafuan hirak neʼebé haʼu dehan ba imi, haʼu la dehan hodi haʼu an rasik. Haʼu Aman neʼebé hela iha haʼu mak halo nia hahalok.” (Jo 14:10) Dalan ida neʼebé Jesus hatudu katak nia koʼalia buat neʼebé Aman haruka mak hodi temi beibeik Maromak nia Liafuan neʼebé hakerek tiha ona.

6 Kuandu ita estuda didiʼak kona-ba Jesus nia liafuan neʼebé hakerek iha Bíblia laran, ita bele haree katak nia uza liafuan husi livru 23 iha Eskritura Lia-Ebraiku. Maibé, karik ema balu sei hanoin: ‘Iha tinan tolu ho balu neʼebé nia halaʼo ninia serbisu haklaken no hanorin, tansá nia la temi liafuan husi livru 39 hotu iha Eskritura Lia-Ebraiku? Ita la hatene ho loos, maibé karik nia temi duni liafuan husi livru hotu neʼe. Hanoin-hetan katak ninia liafuan no ninia hahalok balu deʼit mak hakerek iha Bíblia laran. (Jo 21:25) Ita presiza deʼit oras balu hodi bele lee ho lian makaʼas Jesus nia liafuan sira neʼebé hakerek ona iha Bíblia laran. Maibé, hanoin toʼok se ita mak koʼalia ba oras balu deʼit kona-ba Maromak no kona-ba ninia Reinu ka ukun. Se nuneʼe, karik susar duni ba ita atu temi liafuan balu husi livru 23 iha Eskritura Lia-Ebraiku, loos ka lae? Liután neʼe, iha situasaun barak liu Jesus la iha Bíblia atu lee ba ema seluk. Porezemplu, kuandu nia hatoʼo diskursu iha foho, nia temi liafuan barak husi Eskritura Lia-Ebraiku no nia dekór deʼit eskritura sira-neʼe.

(João 7:28, 29) Tuirmai, Jesus koʼalia ho lian makaʼas nuʼudar nia hanorin iha templu hodi dehan: “Imi hatene haʼu no hatene mós haʼu mai husi neʼebé. No mós, haʼu mai laʼós ho haʼu-nia hakarak rasik, maibé ida neʼebé haruka haʼu mai, nia iha duni, no imi la hatene nia. 29 Haʼu hatene nia, tanba haʼu mai hodi reprezenta nia, no nia mak haruka haʼu mai.”

(João 8:29) Nia neʼebé haruka haʼu mai, nia hamutuk ho haʼu; nia la husik haʼu mesak tanba haʼu sempre halo buat neʼebé fó ksolok ba nia.”

w11 15/3 p. 11 par. 19

Simu Maromak nia espíritu, laʼós mundu nian

19 Halo tuir Maromak Jeová iha buat hotu. Jesus sempre halo buat neʼebé halo kontente ninia Aman. Bíblia konta kona-ba tempu ida neʼebé Jesus nia hanoin atu hasoru situasaun la hanesan ho ninia Aman nia hakarak. Maski nuneʼe, ho laran-metin nia hatete ba nia Aman: “Halo tuir laʼós haʼu-nia hakarak, maibé Ita-nian bá.” (Lc 22:42) Husu ita-nia an: ‘Maski susar, haʼu sempre halo tuir Maromak ka lae?’ Tuir loloos, importante atu halo tuir Maromak hodi ita bele moris. Nia merese atu ita halo tuir nia, tanba nia mak kria ita no nia mak hun ba ita-nia moris, no mós nia deʼit mak bele halo ita kontinua atu moris. (Sal 95:6, 7) Atu monu loos ba Maromak nia laran, ita tenke halo tuir nia. La iha dalan seluk atu serbí nia.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(João 7:8-10) Imi saʼe bá hodi tuir festa; haʼu seidauk bá festa neʼe tanba haʼu-nia tempu seidauk toʼo.” 9 Depois koʼalia tiha buat sira-neʼe, nia kontinua hela iha Galileia. 10 Maski nuneʼe, kuandu ninia alin sira bá tiha festa neʼe, nia mós saʼe bá, maibé subasubar deʼit.

w07 1/2 p. 6 par. 4

Tanbasá tenke koʼalia ho laran-moos?

Ezemplu saida mak Jesus hatudu kona-ba koʼalia ho laran-moos? Iha momentu ida, Jesus koʼalia daudaun ho ema balu neʼebé laʼós fiar-naʼin neʼebé husu kona-ba Jesus nia viajen. Sira anima Jesus: “Husik fatin neʼe no laʼo ba Judeia.” Jesus hatán oinsá? “Haʼu-nia tempu seidauk toʼo, maibé ba imi, imi bele bá festa neʼe [iha Jeruzalein] iha tempu naran deʼit.” Liutiha tempu balu, Jesus bá duni Jeruzalein atu asiste Festa Tenda nian. Entaun, tanbasá uluk nia hatán hanesan neʼe? Tanba ema sira-neʼe la merese atu hatene fatin neʼebé deʼit mak nia sei bá. Jesus la fó sai informasaun kompletu atu nuneʼe nia no ninia dixípulu sira dook husi perigu ruma. Neʼe laʼós liafuan bosok, tanba apóstolu Pedro hakerek kona-ba Kristu hodi hatete: “Nia la halo sala ida, no lia-bosok ida la sai husi ninia ibun.”—Jo 7:1-13; 1Pe 2:22.

(João 8:58) Jesus dehan ba sira: “Tebes haʼu hatete loloos ba imi: Antes Abraão moris, haʼu iha ona.”

nwtsty nota estudu ba Jo 8:58

haʼu iha ona: Ema Judeu sira neʼebé kontra Jesus hakarak tuda mate nia tanba maski Jesus nia “tinan seidauk limanulu”, nia hatete katak nia “haree ona Abraão”. (Jo 8:57) Jesus hatán hodi fó-hanoin ba sira katak uluk nia moris nuʼudar espíritu ho forsa boot iha lalehan antes Abraão moris. Ema balu hanoin katak versíkulu neʼe hatudu katak Jesus mak Maromak. Sira fiar katak lia-Gregu egóeimí (Bíblia balu tradús nuʼudar “haʼu mak haʼu”) refere ba Bíblia Septuajinta nia tradusaun iha Êxodo 3:14, no João 4:26, João 8:58 tenke tradús iha dalan neʼebé hanesan. Maibé, kuandu uza verbu eimí husi lia-gregu iha versíkulu neʼe, ida-neʼe signifika “antes Abraão iha” no laʼo hela toʼo agora. Tan neʼe, dalan loos atu tradús mak “haʼu iha ona” duké “haʼu mak haʼu”, no tradusaun sira seluk mós uza liafuan neʼebé hanesan “haʼu iha ona”. Tuir loloos João 14:9 uza liafuan Gregu eimí neʼebé hanesan, no tradús nuʼudar: “Haʼu hamutuk ho imi ba tempu kleur ona, entaun Filipe, tansá mak ó seidauk hatene haʼu?”. Tradusaun barak uza liafuan hanesan neʼe atu tradús versíkulu sira-neʼe, neʼe hatudu katak la sala atu tradús liafuan Gregu eimí nuʼudar “haʼu iha ona”. (Bele haree ezemplu neʼebé atu hanesan iha Lc 2:48; 13:7; 15:29; Jo 1:9; 5:6; 15:27; Aps 15:21; 2Ko 12:19; 1Jo 3:8.) No mós, Jesus nia liafuan no hanorin iha João 8:54, 55 hatudu katak Jesus la halo ninia an sai hanesan ho ninia Aman iha lalehan.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe