Lafaek nia hasan-ruin

LAFAEK sira iha hasan-ruin neʼebé forte liu fali animál seluk. Porezemplu, lafaek-tasi oin ida (Crocodylus porosus) neʼebé moris iha tasi besik rai-Austrália, ninia hasan-ruin iha forsa makaʼas liu dala tolu liu fali leaun ka tigre nia hasan-ruin. Lafaek neʼe mós bele sente kedas buat kiʼik neʼebé kona ninia ibun ka hasan, tanba ninia hasan mak sensitivu liu fali ita ema nia liman-fuan tutun. Oinsá mak lafaek neʼebé iha kulit mahar bele sente hanesan neʼe?

Lafaek nia hasan-ruin iha nervu rihun ba rihun. Sientista ida naran Duncan Leitch dehan: “Nervu sira-neʼe ida-idak liga ba kuak ida deʼit iha ninia ulun-ruin.” Neʼe bele proteje lafaek nia nervu sira no mós bele halo nia sente kedas buat naran deʼit neʼebé kona ninia ibun. Tan neʼe, lafaek sira bele hatene kedas se buat neʼebé tama ba sira-nia ibun laran mak ai-han ruma ka foʼer. Lafaek-inan mós lori ninia oan kiʼikoan sira iha ninia ibun laran no nunka tata ka han fali ninia oan sira. Loos duni, maski lafaek nia hasan-ruin iha forsa makaʼas tebes, maibé mós sensitivu tebes tanba bele sente kedas buat naran deʼit neʼebé iha ninia ibun.

Tuir Ita-nia hanoin oinsá? Lafaek nia hasan-ruin neʼe mosu mesak deʼit? Ka Maromak mak kria ida-neʼe?