Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • g16 No. 6 p. 4-6
  • Proteje Ita-nia an husi moras oioin

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Proteje Ita-nia an husi moras oioin
  • Matan-moris bá!—2016
  • Subtítulu
  • Informasaun seluk neʼebé hanesan
  • 1 BEE
  • 2 HAHÁN
  • 3 INSETU
  • 4 ANIMÁL
  • 5 EMA
  • Xave hitu atu halo ai-han seguru no dieta saudavel
    Tópiku seluk tan
  • Introdusaun
    Matan-moris bá!—2016
  • Prevene moras neʼebé bele hadaʼet
    Matan-moris bá!—2016
  • 1 | Proteje Ita-nia saúde
    Matan-moris bá!—2022
Haree barak liután
Matan-moris bá!—2016
g16 No. 6 p. 4-6

INFORMASAUN IHA OIN | PREVENE MORAS NEʼEBÉ BELE HADAʼET

Proteje Ita-nia an husi moras oioin

ITA-NIA isin bele kompara ho uma neʼebé moru aas haleʼu. Bainhira moru neʼe nia portaun loke hela, ka parte balu aat ona, neʼe halo fasil ba naʼok-teen sira atu tama. Nuneʼe mós ho ita-nia isin. Atu bele iha saúde neʼebé diʼak, ita presiza proteje ita-nia an husi virus ka mikróbiu sira neʼebé ataka ita. Mai ita haree oinsá mak ita bele proteje ita-nia an.

Feto ida no ninia oan laʼo hamutuk iha merkadu

1 BEE

PROBLEMA: Mikróbiu sira bele tama kedas ba ita-nia isin liuhusi bee neʼebé la moos.

OINSÁ ATU PREVENE: Dalan neʼebé diʼak liu hotu mak atu la husik Ita-nia bee sai foʼer. Se Ita duvida hela ka hatene katak Ita-nia bee ladún moos, keta hemu ka uza ida-neʼe atu kose nehan, maibé buka dalan atu halo bee neʼe sai moos.a Rai bee-hemu iha buli ka fatin neʼebé moos. Keta hatama Ita-nia liman ka sasán foʼer ba bee neʼebé moos. Taka didiʼak balde ka tanke neʼebé Ita uza atu rai bee, no uza gayung neʼebé moos. Keta harii sentina besik bee-matan hodi labele hafoʼer bee.

2 HAHÁN

PROBLEMA: Hahán mós bele iha mikróbiu sira neʼebé lori perigu ba ita-nia saúde.

OINSÁ ATU PREVENE: Maski hahán balu haree fresku, maibé dala ruma ladún moos. Tan neʼe, sai toman atu fase didiʼak ai-fuan no modo hotu. Bainhira prepara ka suru hahán, Ita-nia liman, dapur no ekipamentu teʼin nian tenke moos. Hahán balu presiza teʼin toʼo tasak didiʼak atu bele oho mikróbiu sira. Haree hahán nia kór, horon nia iis no koko uitoan atu hatene hahán neʼe siin ona ka lae, tanba se hahán neʼe mak siin, iis no ninia kór troka, neʼe katak mikróbiu aumenta daudaun. Keta demora atu rai hahán sira iha jeleira. Bainhira Ita moras, keta teʼin ba ema seluk.b

3 INSETU

PROBLEMA: Insetu balu, inklui mós lalar, susuk no kutun sira, lori mikróbiu oioin neʼebé bele halo ita moras.

OINSÁ ATU PREVENE: Hatais kalsa naruk ka faru liman naruk liuliu iha tempu neʼebé insetu sira-neʼe sai barak, no kuidadu atu la laʼo ba fatin neʼebé iha insetu sira-neʼe. Kose ai-moruk atu insetu sira la bele tata Ita, no uza moskiteiru bainhira toba. Keta husik bee nalihun atu susuk sira labele tolun iha laran.c

4 ANIMÁL

PROBLEMA: Mikróbiu balu neʼebé hela iha animál sira-nia isin bele lori perigu ba ema. Tan neʼe, se animál neʼebé ita hakiak ka animál seluk mak tata ita, ka ita kona sira-nia tee, neʼe bele lori moras ba ita.

OINSÁ ATU PREVENE: Ema balu deside atu la husik sira-nia animál tama ba uma. Depois Ita kaer animál sira neʼebé Ita hakiak, fase Ita-nia liman ho sabaun. Keta hakbesik ba animál sira neʼebé fuik. Se animál ruma tata Ita ka hakanek Ita, hamoos didiʼak kanek neʼe no bá konsulta.d

5 EMA

PROBLEMA: Mikróbiu balu bele kona ita kuandu ema ruma meʼar ka fani, no mós hakoʼak malu ka kaer liman. Mikróbiu husi ema seluk mós bele kona ita kuandu ita kaer odamatan, osan, lapizeira, sasán eletróniku sira, besi no buat seluk neʼebé baibain ema kaer, liuliu iha transportasaun públiku nia laran.

OINSÁ ATU PREVENE: Keta husik ema seluk uza Ita-nia lámina, eskova no toalla. Kuidadu atu la kona ema seluk nia inus-been, kabeen no mós raan. Keta haluha atu fase beibeik Ita-nia liman ho sabaun, tanba neʼe mak dalan neʼebé diʼak liu atu prevene moras sira.

Kuandu Ita moras, se bele, keta sai ba liʼur atu Ita-nia moras la daʼet ba ema seluk. Organizasaun saúde ida (U.S. Centers for Disease Control and Prevention) hatete katak kuandu Ita meʼar ka fani, diʼak liu Ita taka ibun ho tisu ka hena duké taka ho Ita-nia liman.

Bíblia dehan: “Ema neʼebé matenek haree perigu no subar nia an.” (Provérbios [Amsal] 22:3) Ita presiza duni atu halo tuir liafuan neʼe tanba ohin loron mundu neʼe nakonu ho moras oioin neʼebé bele hadaʼet! Tan neʼe, buka-hatene liután kona-ba moras oioin neʼebé bele ameasa ita-nia saúde, no mantein ijiene neʼebé diʼak. Sin, mai ita prevene moras aat oioin hodi proteje ita-nia an ho didiʼak!

a Organizasaun Saúde Mundiál fó sujestaun balu kona-ba oinsá atu halo bee moos, inklui mós uza filtru, nono bee toʼo nakali, no uza kloru (kímiku oin ida atu oho baktéria no virus).

b Atu hetan informasaun liután kona-ba hahán neʼebé moos, haree livru Sedarlah!, Juñu 2012, pájina 3-9.

c Atu hetan informasaun kona-ba oinsá atu prevene moras malária, haree livru Matan-moris bá! Outubru 2015, iha pájina 14, 15.

d Se animál neʼebé iha venenu mak tata Ita, bá kedas emerjénsia atu hetan ajuda husi doutór sira.

Oinsá sira buka dalan atu prevene moras Ebola

Feto ida fase ninia liman

Iha tinan 2014, moras Ebola kona ema barak iha rai Áfrika Oeste, no ema iha mundu tomak haree no rona notísias barak kona-ba neʼe. Eskritóriu sira husi Testemuña ba Jeová iha área Áfrika Oeste halaʼo kampaña atu fahe informasaun kona-ba oinsá atu prevene moras Ebola. Reprezentante balu husi Testemuña esplika kona-ba saida mak sira halo durante tempu neʼe.

  • Aprezentasaun

    Oinsá mak imi ajuda ema atu komprende perigu neʼebé sira hasoru?

    Ami halaʼo programa espesiál hodi esplika oinsá mak virus neʼe bele habelar, no mós kona-ba hahalok sira neʼebé lori perigu ba saúde. Neʼe ajuda duni ema atu halakon sira-nia konfuzaun no taʼuk.

  • Fase liman

    Saida deʼit mak Testemuña ba Jeová sira halo atu prevene moras neʼe?

    Iha ami-nia fatin adorasaun, ami uza sensór atu cek ema ida-idak nia temperatura, atu haree se sira-nia isin manas ka lae. Ema hotu kuidadu an atu la kaer liman no la hakoʼak malu, no sira mós fase liman beibeik. Liután neʼe, iha komunidade laran, ami prepara bee moos neʼebé kahur ona ho kloru hodi ema bele uza atu fase liman.

  • Telefone iha uma laran

    Oinsá mak imi bele kontinua halaʼo reuniaun no hanorin Bíblia ba ema?

    Iha área sira neʼebé governu bandu ema atu labele tama-sai, ami presiza kansela ami-nia reuniaun ba tempu balu. Iha fatin hanesan neʼe, família sira halaʼo deʼit sira-nia adorasaun iha uma. Ami balu mós halaʼo estudu Bíblia liuhusi telefone deʼit.

  • Kalendariu

    Se ema ruma iha sintoma, saida mak imi halo?

    Ami fó-hatene kona-ba neʼe ba ospitál ka ministériu de saúde. Se ema ida hakbesik ona ba pasiente moras Ebola, ka bá mate-uma, ka hetan ona sintoma ba moras Ebola, ema neʼe haketak ninia an husi ema seluk durante loron 21. Ami halo nuneʼe tanba baibain virus Ebola bele hamosu moras Ebola iha loron 21 nia laran.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe