ห้องสมุดออนไลน์ของวอชเทาเวอร์
ห้องสมุดออนไลน์
ของวอชเทาเวอร์
ไทย
  • คัมภีร์ไบเบิล
  • สิ่งพิมพ์
  • การประชุม
  • ห96 1/12 น. 29-31
  • “จงระลึกถึงสมัยก่อน ๆ” ทำไม?

ไม่มีวีดีโอสำหรับรายการนี้

ขออภัย โหลดวีดีโอนี้ไม่ได้

  • “จงระลึกถึงสมัยก่อน ๆ” ทำไม?
  • หอสังเกตการณ์ประกาศราชอาณาจักรของพระยะโฮวา 1996
  • หัวเรื่องย่อย
  • เรื่องที่คล้ายกัน
  • แรง​กระตุ้น​และ​กำลังใจ
  • การ​เรียน​รู้​จาก​ความ​ผิด​พลาด​ใน​อดีต
  • ความ​เจียม​ตัว​และ​ความ​รู้สึก​ขอบคุณ
  • คุณต้องไม่ลืมพระยะโฮวา
    หอสังเกตการณ์ประกาศราชอาณาจักรของพระยะโฮวา 2009
  • พระธรรมเล่มที่ 5—พระบัญญัติ
    “พระคัมภีร์ทุกตอนมีขึ้นโดยการดลใจจากพระเจ้าและเป็นประโยชน์”
  • คุณ​สามารถ​ปรับ​ปรุง​ความ​จำ​ให้​ดี​ขึ้น​ได้
    การรับประโยชน์จากโรงเรียนการรับใช้ตามระบอบของพระเจ้า
  • อย่าเลิกราในการวิ่งแข่งเพื่อชีวิต!
    หอสังเกตการณ์ประกาศราชอาณาจักรของพระยะโฮวา 1998
ดูเพิ่มเติม
หอสังเกตการณ์ประกาศราชอาณาจักรของพระยะโฮวา 1996
ห96 1/12 น. 29-31

“จง​ระลึก​ถึง​สมัย​ก่อน ๆ” ทำไม?

“จง​ระลึก​ถึง​สมัย​ก่อน ๆ.” คำ​ตักเตือน​นี้​อัครสาวก​เปาโล​ได้​เขียน​เมื่อ​ประมาณ​ปี​สากล​ศักราช 61 ถึง​คริสเตียน​ชาว​ฮีบรู​ใน​แคว้น​ยูเดีย. (เฮ็บราย 10:32, ล.ม.) อะไร​กระตุ้น​ให้​พูด​เรื่อง​นี้​ขึ้น​มา? ทำไม​ผู้​นมัสการ​ของ​พระ​ยะโฮวา​ใน​ศตวรรษ​แรก​จะ​ต้อง​ไม่​ลืม​อดีต? สมัย​นี้ การ​เชื่อ​ฟัง​คำ​เตือน​ทำนอง​คล้าย​กัน​นี้​เป็น​ประโยชน์​แก่​พวก​เรา​ไหม?

ตลอด​หลาย​ศตวรรษ ผู้​เขียน​คัมภีร์​ไบเบิล​ได้​ย้ำ​เตือน​ครั้ง​แล้ว​ครั้ง​เล่า​เกี่ยว​กับ​การ​ไม่​สนใจ​ไยดี​หรือ​ไม่​ใส่​ใจ​เรื่อง​ราว​ใน​อดีต. กาล​สมัย​และ​เหตุ​การณ์​ครั้ง​ก่อน ๆ เป็น​เรื่อง​พึง​จำ​ใส่​ใจ​และ​พึง​พิจารณา. พระ​ยะโฮวา​เอง​ตรัส​ไว้​ด้วย​ซ้ำ​ว่า “จง​ระลึก​ถึง​เหตุ​การณ์​ที่​ล่วง​ไป​แล้ว​ใน​กาล​ก่อน, เรา​เป็น​พระเจ้า, และ​ไม่​มี​ผู้​ใด​เสมอ​เหมือน​เรา.” (ยะซายา 46:9, 10) ให้​เรา​พิจารณา​เหตุ​ผล​ที่​หนักแน่น​สาม​ประการ​เพื่อ​เอา​ใจ​ใส่​คำ​แนะ​นำ​นี้.

แรง​กระตุ้น​และ​กำลังใจ

ประการ​แรก คำ​เตือน​นี้​อาจ​เป็น​แหล่ง​ของ​แรง​กระตุ้น​และ​การ​ให้​กำลังใจ. เมื่อ​เปาโล​ลง​มือ​เขียน​จดหมาย​ถึง​ประชาคม​ชาว​ฮีบรู ท่าน​เขียน​ไป​ถึง​เพื่อน​คริสเตียน​ซึ่ง​ถูก​ทดสอบ​ความ​เชื่อ​ทุก​เมื่อ​เชื่อ​วัน​เนื่อง​จาก​การ​ต่อ​ต้าน​จาก​ชาว​ยิว. เมื่อ​ตระหนัก​ว่า​เขา​จำ​ต้อง​ได้​รับ​การ​เสริม​ความ​อด​ทน เปาโล​กล่าว​ดัง​นี้: “จง​ระลึก​ถึง​สมัย​ก่อน ๆ หลัง​จาก​ท่าน​ได้​รับ​ความ​สว่าง​แล้ว ท่าน​ได้​อด​ทน​กับ​การ​ต่อ​สู้​อย่าง​ใหญ่​หลวง​ด้วย​ความ​ทุกข์​ยาก.” (เฮ็บราย 10:32, ล.ม.) การ​ฟื้น​ความ​ทรง​จำ​ของ​เขา​เกี่ยว​ด้วย​การ​กระทำ​ด้วย​ความ​ซื่อ​สัตย์​ภักดี​ครั้ง​อดีต​ใน​การ​สงคราม​ฝ่าย​วิญญาณ​คง​ทำ​ให้​เขา​มี​ใจ​กล้า​ซึ่ง​จำเป็น​ต่อ​การ​บรรลุ​เส้น​ชัย. ผู้​พยากรณ์​ยะซายา​เขียน​คล้าย ๆ กัน​ดัง​นี้: “จง​ระลึก​ถึง​สิ่ง​นี้ เพื่อ​พวก​เจ้า​จะ​เกิด​ความ​กล้า​หาญ.” (ยะซายา 46:8, ล.ม.) ด้วย​การ​คำนึง​ถึง​ผล​กระทบ​อัน​น่า​ปรารถนา​คล้าย ๆ กัน พระ​เยซู​คริสต์​จึง​ตรัส​สั่ง​ประชาคม​ใน​เมือง​เอเฟโซ​ดัง​นี้: “เพราะ​เหตุ​นี้ จง​ระลึก​ถึง​สภาพ​ที่​เจ้า​ได้​ตก​ลง​มา​นั้น [ความ​รัก​ซึ่ง​เจ้า​เคย​มี​ใน​ตอน​แรก] และ​จง​กลับ​ใจ และ​กระทำ​อย่าง​แต่​ก่อน.”—วิวรณ์ 2:4, 5, ล.ม.

คำ​กระตุ้น​เตือน​ให้ “ระลึก​ถึง​วัน​กาล​โบราณ, จง​ตรึกตรอง​ถึง​ปี​อายุ​ที่​ล่วง​พ้น​ไป​แล้ว” เป็น​เรื่อง​ที่​โมเซ​ยก​ขึ้น​มา​พูด​หลาย​ครั้ง​ต่อ​ชาว​ยิศราเอล เมื่อ​ท่าน​ได้​ปลุก​เร้า​ชน​ใน​ชาติ​ให้​แสดง​ความ​ภักดี​ต่อ​พระ​ยะโฮวา​อย่าง​ไม่​หวั่น​กลัว. (พระ​บัญญัติ 32:7) ขอ​สังเกต​ถ้อย​คำ​ของ​ท่าน ดัง​บันทึก​อยู่​ใน​พระ​บัญญัติ 7:18 ที่​ว่า “เจ้า​ทั้ง​หลาย​อย่า​ได้​กลัว​เขา​เลย [ชาติ​คะนาอัน]: แต่​จง​ระลึก​ถึง​การ​ซึ่ง​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​ของ​เจ้า​ได้​ทรง​กระทำ​แก่​ฟาโร, และ​แก่​ประเทศ​อายฆุบโต.” การ​รำลึก​ถึง​ราชกิจ​ของ​พระ​ยะโฮวา​ที่​ได้​พิทักษ์​ชีวิต​ไพร่​พล​ของ​พระองค์​ย่อม​เป็น​สิ่ง​จูง​ใจ​ให้​เขา​ยึด​มั่น​อย่าง​ซื่อ​สัตย์​อยู่​กับ​ข้อ​กฎหมาย​ของ​พระเจ้า​มิ​ได้​ขาด.—พระ​บัญญัติ 5:15; 15:15.

เป็น​เรื่อง​น่า​เศร้า ชาว​ยิศราเอล​มัก​จะ​ยอม​แพ้​ต่อ​การ​หลง​ลืม​อัน​เป็น​บาป. ผล​เป็น​อย่าง​ไร? “เขา​ได้​ท้อ​ถอย​และ​ทดลอง​พระเจ้า​อีก, และ​ได้​ขัด​พระทัย​พระองค์​ผู้​บริสุทธิ์​แห่ง​พวก​ยิศราเอล. เขา​มิ​ได้​ระลึก​ถึง​พระ​หัตถ์​ของ​พระองค์, หรือ​ถึง​วัน​เมื่อ​พระองค์​ได้​ทรง​ช่วย​เขา​ให้​พ้น​จาก​ผู้​ข่มเหง.” (บทเพลง​สรรเสริญ 78:41, 42) ใน​ที่​สุด การ​หลง​ลืม​พระ​บัญชา​ของ​พระ​ยะโฮวา​ยัง​ผล​ให้​พระองค์​ทรง​ทอดทิ้ง​พวก​เขา.—มัดธาย 21:42, 43.

ผู้​ประพันธ์​เพลง​สรรเสริญ​ได้​วาง​แบบ​อย่าง​ที่​ดี​ไว้ ท่าน​เขียน​ดัง​นี้: “ข้าพเจ้า​จะ​ประกาศ​กิจการ​ของ​พระ​ยะโฮวา; เพราะ​ข้าพเจ้า​จะ​ระลึก​ถึง​การ​อัศจรรย์​ของ​พระองค์​ตั้ง​แต่​กาล​โบราณ​มา. ข้าพเจ้า​จะ​ใคร่ครวญ​ดู​บรรดา​กิจการ​ของ​พระองค์​ด้วย, และ​จะ​รำพึง​ถึง​กิจการ​ที่พระองค์​ได้​ทรง​กระทำ​นั้น.” (บทเพลง​สรรเสริญ 77:11, 12) การ​ใคร่ครวญ​คิด​รำพึง​ถึง​งาน​รับใช้​ด้วย​ความ​ภักดี​ใน​อดีต​และ​กิจการ​ต่าง ๆ ของ​พระ​ยะโฮวา​อัน​ประกอบ​ด้วย​ความ​รัก ย่อม​จะ​ก่อ​แรง​กระตุ้น, กำลังใจ และ​การ​หยั่ง​รู้​ค่า​แก่​พวก​เรา​ตาม​ที่​ต้องการ. อนึ่ง การ “ระลึก​ถึง​สมัย​ก่อน ๆ” อาจ​ขจัด​ความ​เหนื่อย​ล้า​และ​กระตุ้น​เรา​ให้​ทำ​สุด​ความ​สามารถ​และ​อด​ทน​อย่าง​ซื่อ​สัตย์.

การ​เรียน​รู้​จาก​ความ​ผิด​พลาด​ใน​อดีต

ประการ​ที่​สอง การ​ไม่​ลืม​อาจ​หมาย​ถึง​การ​เรียน​จาก​ความ​ผิด​พลาด​ใน​อดีต​และ​ผล​สืบ​เนื่อง​จาก​การ​ทำ​ผิด​นั้น ๆ. ด้วย​การ​คำนึง​ถึง​แง่​นี้ โมเซ​จึง​แนะ​นำ​ชาว​ยิศราเอล​ว่า “เจ้า​ทั้ง​หลาย​จง​ระลึก​ถึง, อย่า​ได้​ลืม​เลย​ว่า, เจ้า​ทั้ง​หลาย​ได้​ทดลอง​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​ของ​เจ้า​ที่​ป่า​อย่าง​ไร​ให้​พระองค์​ทรง​พิโรธ​ตั้ง​แต่​วัน​ที่​เจ้า​ทั้ง​หลาย​ออก​มา​จาก​แผ่นดิน​อายฆุบโต, จน​ได้​มา​ถึง​ตำบล​นี้, เจ้า​ทั้ง​หลาย​ก็​ได้​เป็น​คน​กบฏ​ต่อ​พระ​ยะโฮวา.” (พระ​บัญญัติ 9:7) ผล​ที่​ชาว​ยิศราเอล​ไม่​เชื่อ​ฟัง​ดัง​กล่าว​ก็​เป็น​อย่าง​ที่​โมเซ​ได้​ชี้​ให้​เห็น​ว่า ‘พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​ของ​เขา​ได้​ทรง​นำ​พวก​เขา​มา​ใน​ป่า​ทุรกันดาร​สี่​สิบ​ปี.’ ทำไม​พวก​เขา​ได้​รับ​การ​สนับสนุน​ให้​จด​จำ​เรื่อง​นี้? เพื่อ​เขา​จะ​ถ่อม​ใจ​ลง​และ​แก้ไข​แนว​ทาง​ของ​เขา​ใน​การ​ขืน​อำนาจ เพื่อ​เขา​จะ​ได้ “รักษา​ข้อ​พระ​บัญญัติ​ของ​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า [ของ​เขา], จะ​ได้​ประพฤติ​ตาม, และ​เกรง​กลัว​พระองค์.” (พระ​บัญญัติ 8:2-6) พวก​เขา​ต้อง​เรียน​รู้​ที่​จะ​ไม่​ทำ​ผิด​ซ้ำ​อีก​เหมือน​ใน​อดีต.

นัก​เขียน​คน​หนึ่ง​ตั้ง​ข้อ​สังเกต​ว่า “คน​ฉลาด​ได้​ประโยชน์​จาก​ประสบการณ์​ของ​ตัว​เอง คน​สุขุม​รอบคอบ​เรียน​รู้​จาก​ประสบการณ์​ของ​ผู้​อื่น.” ขณะ​ที่​โมเซ​ร้อง​ขอ​ผู้​คน​ชาติ​ยิศราเอล​ให้​รับ​ประโยชน์​โดย​การ​พิจารณา​ความ​ผิด​ครั้ง​ก่อน ๆ ของ​ตัว​เอง อัครสาวก​เปาโล​ได้​เตือน​คน​อื่น ๆ—ประชาคม​โกรินโธ​สมัย​ศตวรรษ​แรก​และ​รวม​ถึง​พวก​เรา​ด้วย—ให้​ซึมซับ​บทเรียน​จาก​บันทึก​ทาง​ประวัติศาสตร์​แหล่ง​เดียว​กัน. ท่าน​เขียน​ดัง​นี้: “เหตุ​การณ์​เหล่า​นี้​ได้​บังเกิด​แก่​เขา [ชน​ยิศราเอล] เป็น​ตัว​อย่าง และ​ได้​บันทึก​ไว้​เพื่อ​เตือน​สติ​พวก​เรา ผู้​ซึ่ง​กำลัง​อยู่​ใน​กาล​สิ้น​สุด​แห่ง​ระบบ​ต่าง ๆ.” (1 โกรินโธ 10:11, ล.ม.) พระ​เยซู​คริสต์​ยัง​ทรง​นึก​ถึง​อีก​เหตุ​การณ์​หนึ่ง​ครั้ง​กระโน้น​ซึ่ง​กล่าว​ไว้​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล และ​ความ​จำเป็น​ที่​ต้อง​เรียน​รู้​จาก​เหตุ​การณ์​นั้น เมื่อ​พระองค์​ตรัส​ว่า “จง​ระลึก​ถึง​ภรรยา​ของ​โลต​นั้น​เถิด.” (ลูกา 17:32; เยเนซิศ 19:1-26) แซม​มวล เทเลอร์ โคเลอริจ ชาว​อังกฤษ​ซึ่ง​เป็น​ทั้ง​กวี​และ​นัก​ปรัชญา​ได้​เขียน​ไว้​ว่า “ถ้า​คน​เรา​สามารถ​จะ​เรียน​จาก​ประวัติศาสตร์ เรา​คง​ได้​บทเรียน​หลาย​อย่าง!”

ความ​เจียม​ตัว​และ​ความ​รู้สึก​ขอบคุณ

ประการ​ที่​สาม การ​จด​จำ​รำลึก​จะ​ก่อ​คุณลักษณะ​ความ​เจียม​ตัว​และ​ความ​รู้สึก​ขอบคุณ​ขึ้น​ใน​ตัว​เรา​อัน​เป็น​คุณลักษณะ​ที่​ชอบ​พระทัย​พระเจ้า. ขณะ​ที่​เรา​ชื่นชม​แง่​มุม​หลาก​หลาย​เกี่ยว​กับ​สภาพ​อุทยาน​ฝ่าย​วิญญาณ​ทั่ว​โลก ขอ​อย่า​ลืม​ว่า​สภาพ​อุทยาน​นั้น​อาศัย​องค์​ประกอบ​บาง​อย่าง ซึ่ง​องค์​ประกอบ​เหล่า​นี้​รวม​เอา​ความ​ซื่อ​สัตย์​ภักดี, ความ​รัก, การ​เสีย​สละ, ความ​กล้า​หาญ​เมื่อ​เผชิญ​ความ​ลำบาก​ยาก​แค้น, ความ​อด​ทน, ความ​อด​กลั้น​และ​ความ​เชื่อ—คุณลักษณะ​ต่าง ๆ ที่​พี่​น้อง​คริสเตียน​ชาย​หญิง​ของ​เรา​ได้​สำแดง​ให้​ประจักษ์​หลาย​สิบ​ปี​มา​แล้ว​เมื่อ​พวก​เขา​ได้​บุกเบิก​งาน​ใน​ดินแดน​ต่าง ๆ. เมื่อ​สรุป​รายงาน​ประวัติ​ไพร่​พล​ของ​พระเจ้า​ใน​ประเทศ​เม็กซิโก​สมัย​ปัจจุบัน หนังสือ​ประจำ​ปี​ของ​พยาน​พระ​ยะโฮวา​ปี 1995 บอก​ว่า “คน​ที่​เข้า​มา​สมทบ​กับ​พยาน​พระ​ยะโฮวา​เมื่อ​เร็ว ๆ นี้ อาจ​รู้สึก​ประหลาด​ใจ​ที่​คน​เหล่า​นั้น​ซึ่ง​มี​ส่วน​ใน​งาน​บุกเบิก​เปิด​กิจการ​ใน​เม็กซิโก​ได้​ผจญ​กับ​ความ​ยาก​ลำบาก. พวก​ที่​เพิ่ง​ร่วม​สมทบ​ต่าง​ก็​เคย​ชิน​กับ​สภาพ​อุทยาน​ฝ่าย​วิญญาณ​ซึ่ง​อุดม​บริบูรณ์​ด้วย​อาหาร​ฝ่าย​วิญญาณ ผู้​คน​ที่​เขา​คบ​สมาคม​ด้วย​มี​จำนวน​นับ​หมื่น​นับ​แสน​ล้วน​เป็น​ผู้​เกรง​กลัว​พระเจ้า และ​งาน​รับใช้​พระเจ้า​ก็​ดำเนิน​ไป​ใน​ลักษณะ​องค์การ​ที่​จัด​ระบบ​เป็น​อย่าง​ดี.”

คน​เหล่า​นั้น​ที่​เป็น​ผู้​บุกเบิก​รุ่น​แรก ๆ มัก​จะ​ทำ​งาน​เพียง​ลำพัง หรือ​เป็น​กลุ่ม​เล็ก ๆ ณ ที่​ห่าง​ไกล​โดด​เดี่ยว. พวก​เขา​ประสบ​ความ​อ้างว้าง, การ​สูญ​เสีย, และ​การ​ทดสอบ​ความ​ซื่อ​สัตย์​มั่นคง​ด้วย​วิธี​การ​อัน​รุนแรง​อย่าง​อื่น ๆ ขณะ​ที่​เขา​พากเพียร​ประกาศ​ข่าว​ราชอาณาจักร. ถึง​แม้​หลาย​คน​ใน​จำนวน​ผู้​รับใช้​เหล่า​นี้​สมัย​ก่อน​ได้​ล่วง​ลับ​ไป​แล้ว​จาก​แผ่นดิน​โลก​นี้ แต่​ก็​เป็น​ความ​อบอุ่น​ใจ​เสีย​นี่​กระไร​เมื่อ​รู้​ว่า​พระ​ยะโฮวา​ทรง​ระลึก​ถึง​งาน​รับใช้​ด้วย​ความ​ซื่อ​สัตย์​ของ​เขา! อัครสาวก​เปาโล​กล่าว​ยืน​ยัน​ข้อ​นี้​เมื่อท่าน​เขียน​ว่า “พระเจ้า​ไม่​ใช่​อธรรม​ที่​จะ​ทรง​ลืม​การ​งาน​ของ​ท่าน​และ​ความ​รัก​ที่​ท่าน​ได้​สำแดง​ต่อ​พระ​นาม​ของ​พระองค์.” (เฮ็บราย 6:10) ใน​เมื่อ​พระ​ยะโฮวา​ทรง​ระลึก​ด้วย​ความ​หยั่ง​รู้​ค่า ไม่​สม​ควร​หรือ​ที่​พวก​เรา​จะ​ทำ​อย่าง​เดียว​กัน​นั้น​ด้วย​น้ำใจ​ที่​เปี่ยม​ล้น​ด้วย​ความ​รู้สึก​ขอบคุณ?

บรรดา​คน​ที่​เพิ่ง​ได้​มา​รู้​จัก​มัก​คุ้น​กับ​ความ​จริง​สามารถ​รับ​เอา​ความ​รู้​ด้าน​ประวัติศาสตร์​ได้​จาก​หนังสือ พยาน​พระ​ยะโฮวา—ผู้​ประกาศ​ราชอาณาจักร​ของ​พระเจ้า (ภาษา​อังกฤษ).a ยิ่ง​กว่า​นั้น ถ้า​เรา​มี​สิทธิ​พิเศษ​ได้​อยู่​ใน​ครอบครัว​หรือ​ใน​ประชาคม​คริสเตียน​ซึ่ง​ประกอบ​ด้วย​พี่​น้อง​ชาย​หญิง​ผู้​สูง​อายุ​ที่​ได้​รับใช้​มา​นาน​หลาย​ปี เรา​ได้​รับ​การ​กระตุ้น​ใจ​ดัง​กล่าว​ใน​พระ​บัญญัติ 32:7 ที่​ว่า “จง​ระลึก​ถึง​วัน​กาล​โบราณ, จง​ตรึกตรอง​ถึง​ปี​อายุ​ที่​ล่วง​พ้น​ไป​แล้ว: จง​ถาม​บิดา​ของ​เจ้า, และ​เขา​จะ​สำแดง​ให้​เจ้า​รู้; จง​ถาม​พวก​ผู้​เฒ่า​ผู้​แก่​ของ​เจ้า, และ​เขา​จะ​บอก​เล่า​ให้​ฟัง.”

ใช่​แล้ว การ​ระลึก​ถึง​การ​กระทำ​ที่​แล้ว ๆ มา​ด้วย​ความ​เลื่อมใส​ใน​พระเจ้า​ย่อม​เร้า​ใจ​เรา​ให้​เพียร​อด​ทน​ต่อ ๆ ไป​ด้วย​ความ​ยินดี​ใน​งาน​รับใช้​ฝ่าย​คริสเตียน. อนึ่ง ประวัติศาสตร์​ประกอบ​ด้วย​บทเรียน​ที่​เรา​จำ​ต้อง​เรียน​รู้. และ​การ​ที่​เรา​คิด​รำพึง​ถึง​อุทยาน​ของ​เรา​ฝ่าย​วิญญาณ​ที่​พระเจ้า​ทรง​อวย​พร​นั้น​เป็น​การ​ก่อ​คุณลักษณะ​อัน​น่า​พอ​ใจ​เกี่ยว​ด้วย​ความ​เจียม​ตัว​และ​ความ​รู้สึก​ขอบคุณ. แท้​จริง “จง​ระลึก​ถึง​สมัย​ก่อน ๆ.”

[เชิงอรรถ]

a จัด​พิมพ์​โดย​สมาคม​ว็อชเทาเวอร์ ไบเบิล แอนด์ แทร็กต์​แห่ง​นิวยอร์ก.

    หนังสือภาษาไทย (1971-2026)
    ออกจากระบบ
    เข้าสู่ระบบ
    • ไทย
    • แชร์
    • การตั้งค่า
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • เงื่อนไขการใช้งาน
    • นโยบายการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล
    • การตั้งค่าความเป็นส่วนตัว
    • JW.ORG
    • เข้าสู่ระบบ
    แชร์