BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • es22 lk. 7-17
  • Ngɔndɔ ka ntondo

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Ngɔndɔ ka ntondo
  • Tɔsɛdingolake Afundelo lushi la lushi—2022
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 1
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 2
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 3
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka ntondo 4
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka ntondo 5
  • Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka ntondo 6
  • Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka ntondo 7
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 8
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 9
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 10
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka ntondo 11
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka ntondo 12
  • Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka ntondo 13
  • Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka ntondo 14
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 15
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 16
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 17
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka ntondo 18
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka ntondo 19
  • Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka ntondo 20
  • Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka ntondo 21
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 22
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 23
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 24
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka ntondo 25
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka ntondo 26
  • Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka ntondo 27
  • Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka ntondo 28
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 29
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 30
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 31
Tɔsɛdingolake Afundelo lushi la lushi—2022
es22 lk. 7-17

Ngɔndɔ ka ntondo

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 1

Oma ko kiɛndakɛnda yayɛ, wɛ akeye efundelo w’ekila wakoka kosha lomba layokokimanyiya dia nkondja panda lo tshimbo ya mbetawɔ le Kristo Yeso.​—2 Tim. 3:15.

Mbetawɔ ka Timɔte kakahikama lo awui wakokotola oya le Jehowa. Wɛ lawɔ pombaka kanaka yimba la kɛnɛ kekayɛ lo dikambo dia Jehowa oma lo wadielo wa Bible. Dia ntatɛ nsala dui sɔ, wɛ pombaka monga l’eshikikelo l’akambo wa mɛtɛ w’ohomba oko asato. Ntondotondo, wɛ pombaka monga l’eshikikelo dia Jehowa Nzambi mbele Otungi wa diangɔ tshɛ. (Eto. 3:14, 15; Hɛb. 3:4; Ɛny. 4:11) Dui dia hende, wɛ pombaka monga l’eshikikelo ɔnɛ Bible kekɔ losango lakasambiyama oma le Nzambi lakandasha anto. (2 Tim. 3:16, 17) Dui dia sato ele, wɛ pombaka monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ekɔ l’olui w’anto wokongɛmi, wɔtɛmɔla l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo ndo ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa mbele olui ɔsɔ. (Isa. 43:10-12; Jni. 14:6; Ets. 15:14) Dui sɔ halɔmbɛ dia paka wɛ mbeya akambo tshɛ wa lo Bible. Oyango ayɛ pombaka monga wa nkamba la ‘akoka ayɛ w’ekanelo ka yimba’ dia nkeketsha dietawɔ diayɛ di’ɔnɛ wɛ ekɔ l’akambo wa mɛtɛ.​—Rɔmɔ 12:1. w20.07 10 od. 8-9

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 2

Wakasha akata w’ɛndjɔ asɔ wolo, aha wa mbadiaka, koko wa mbahɛnyahɛnya l’edja ka ngɔndɔ 5.​—Ɛny. 9:5.

Prɔfɛsiya kɛsɔ tɛkɛtaka dia elui w’akata w’ɛndjɔ wele la dungi diele oko di’anto ndo ‘l’alɛmbɔ wa nkoso’ l’ɛtɛ awɔ. (Ɛny. 9:7) Vɔ pɛnyahɛnyaka “anto [atunyi wa Nzambi] wele bu la djembetelo y’oma le Nzambi lo mfumu yawɔ” l’edja ka ngɔndɔ tshanu, yɛdikɔ ya nshi yasɛna dikata di’ɔndjɔ. (Ɛny. 9:4) Ekɔ oko dikambo di’ekambi wa Jehowa w’akitami mbatɛkɛtawɔ lanɛ. Vɔ sambishaka la dihonga tshɛ dombwelo dia Nzambi otsha le dikongɛ di’akambo dia kɔlɔ nɛ ndo etombelo wele la dui sɔ ele wanɛ wadisukɛ hawoyaoke dimɛna. Onde laasɔ tekɔ lo nanga mbuta ɔnɛ akata w’ɛndjɔ wɔtɛkɛtami lo Jɔɛlɛ 2:7-9 bu akata w’ɛndjɔ akɔ waamɛ wɔtɛkɛtami lo dibuku di’Ɛnyɛlɔ? Eelo. Lo Bible, mbala efula ɛngɔ kɛmɔ ka didjidji mongaka l’elembetshielo wotshikitanyi naka wambokamba la tɔ lo toho totshikitanyi. Ɛnyɛlɔ, lo Ɛnyɛlɔ 5:5, Yeso ekɔ lo mbelamɛ “Ntambwɛ ka lo dioho dia Juda,” koko lo 1 Petero 5:8, Diabolo ekɔ lo mbelamɛ ɔnɛ “ntambwɛ kadikita.” w20.04 3 od. 8; 5 od. 10

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 3

Washo wa Jehowa wekɔ lo dihole tshɛ, wenda anto wa kɔlɔ ndo anto w’ɛlɔlɔ.​—Tok. 15:3.

Hangara, okambi wa Sarayi wa womoto akasale akambo oko enginya etena kakandakome wadi aki Abrama. Hangara akatshu diemi ndo oma laasɔ nde akatatɛ mɔnyɔla Sarayi, laki komonga l’anande hita. Awui wakakome lo kɔlɔ ko Sarayi akatshanya Hangara. (Eta. 16:4-6) Le so sho anto wele bu kokele, sho koka mbuta tsho ɔnɛ Hangara aki womoto l’otako lakasunganaka nongola dilanya. Koko aha kanyi shɔ mbaki la Jehowa lo dikambo dia Hangara. Jehowa akatome ondjelo ande ɔmɔ otsha le nde. Etena kakawoshola ondjelo ɔsɔ, nde akookimanyiya dia ntshikitanya kanyi yande ndo akɔɔtshɔkɔla. Hangara akashihodia dia Jehowa kombonya yimba ndo akeyaka dimɛna okakatanu waki la nde. Dui sɔ diakotshutshuya dia mbelɛ Jehowa ɔnɛ “Nzambi kɛna, . . . ɔnɛ lamɛna.” ( Eta. 16:7-13) Kakɔna kakɛnyi Jehowa le Hangara? Nde akeyaka dimɛna lɔsɛnɔ l’edjedja laki la Hangara ndo awui wakandakikɛ. Jehowa akeyaka dia komonga dimɛna dia Hangara salɛ Sarayi akambo aha la dilɛmiɛlɔ, sho koka monga l’eshikikelo dia nde akadje yimba lo akambo waki la nde. w20.04 16 od. 8-9

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka ntondo 4

Lakalawɔ lowango dia lishidiya.​—2 Tim. 4:7.

Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate dia Akristo tshɛ wa mɛtɛ wekɔ lo talawɔ lowango. (Hɛb. 12:1) Ndo sho tshɛ, oyadi akɛnda kana epalanga, oyadi tekɔ la wolo kana tambɔlɛmba, sho pombaka mbikikɛ polo l’ekomelo naka sho nangaka nongola difuto diatolaka Jehowa. (Mat. 24:13) Pɔɔlɔ akataka akambo hwe hwe nɛ dia nde “[a]kalawɔ lowango dia lishidiya.” (2 Tim. 4:7, 8) Ko naa lowango shikaa lakatɛkɛta Pɔɔlɔ? Tena dimɔ, Pɔɔlɔ akakambaka l’awui wendana la tɔkɛnyɔ takasalemaka la Ngirika k’edjedja dia mbisha wetshelo w’ohomba efula. (1 Kɔr. 9:25-27; 2 Tim. 2:5) Lo waaso efula, nde akɛdikaka lɔsɛnɔ l’Okristo la lowango la lo tɔkɛnyɔ. (1 Kɔr. 9:24; Ngal. 2:2; Flpɛ. 2:16) Onto tatɛka ndawɔ “lowango” lɔsɔ etena kayakimɔnde le Jehowa ndo kabatizamande. (1 Pe. 3:21) Nde tenyanyaka oshidi w’ekomelo etena kawosha Jehowa difuto dia lɔsɛnɔ la pondjo.​—Mat. 25:31-34, 46; 2 Tim. 4:8. w20.04 26 od. 1-3

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka ntondo 5

Nyɔshi dihomɔ tshɛ dia ta di’oma le Nzambi.​—Ɛf. 6:13.

“Nkumadiɔndjɔ ekɔ la kɔlamelo ndo nde ayonyokeketsha ndo ayonyokokɛ oma le kanga kɔlɔ.” (2 Tɛs. 3:3) Ngande watokokɛ Jehowa? Jehowa akatosha dihomɔ dia ta diakoka tokokɛ oma l’ɔlɔshɛlɔ waki Satana. (Ɛf. 6:13-17) Dihomɔ dia ta dia lo nyuma sɔ diekɔ la wolo ndo amɛna efula! Koko paka sho ntetemala nkamba la dihomɔ sɔ naka sho nangaka dia diɔ tokokɛ. Ɛnyɛlɔ, oya w’akambo wa mɛtɛ nembetshiyaka akambo wa mɛtɛ wele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, Bible. Lande na kahombaso ndɔtaka oya ɔsɔ? Nɛ dia Satana ekɔ “she kashi.” (Jni. 8:44) Aya ɛnɔnyi nunu watande kashi ndo nde ambonganyiya “nkɛtɛ k’otondo”! (Ɛny. 12:9) Koko akambo wa mɛtɛ wele lo Bible tokokɛka diaha sho kesama. Ngande walɔtaso oya wa didjidji ɔsɔ? Sho salaka dui sɔ lo mbekaka akambo wa mɛtɛ wendana la Jehowa, lo mbɔtɛmɔlaka “lo nyuma ndo lo mɛtɛ,” ndo lo mongaka la losembwe l’akambo tshɛ.​—Jni. 4:24; Ɛf. 4:25; Hɛb. 13:18. w21.03 26-27 od. 3-5

Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka ntondo 6

Nde ayɔtɔ ndo lo wodja wa Ɔlɛngɛlɔ.​—Dan. 11:41.

Kɛnɛ kakaleke mbetɛ wodja ɔsɔ ohomba efula ele vɔ waki lɛnɛ aki anto wakatɛmɔlaka Jehowa. Oma ko Pɛntɛkɔsta 33 T.D., “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” bu lo dihole dimɔ shikaa dia l’andja ɔnɛ, ndo ekɔ ngasɔ nɛ dia ekambi wa Jehowa wekɔ lo nkɛtɛ k’otondo. Koko, ɛlɔ kɛnɛ “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” wekɔ paradiso ka lo nyuma ka ekambi wa Jehowa, mbidja ndo ɔtɛmwɛlɔ watɛmɔlawɔ Jehowa lo nsanganya ndo olimu w’esambishelo. Lo nshi y’ekomelo, nkumekanga ka nɔrdɛ mbɔtɔka mbala efula lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ.” Ɛnyɛlɔ, etena kakayala Allemagne Nazi nkumekanga ka nɔrdɛ, djekoleko lo Ta dia hende dia andja w’otondo, nkumekanga kɛsɔ akɔtɔ lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” lo mpɛnyahɛnya ndo ndjaka ekambi wa Nzambi. L’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo, etena kakayala Union soviétique nkumekanga ka nɔrdɛ, nde akɔtɔ lo “wodja wa Ɔlɛngɛlɔ” lo mpɛnyahɛnya ekambi wa Nzambi ndo lo mbakonya dia ntakɔ ngelo yawɔ. w20.05 13 od. 7-8

Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka ntondo 7

Lɔngɛnyi la ma ma la Jehowa lekɔ le wanɛ wawooka wɔma, ndo nde mbaewoyaka sheke yande.​—Os. 25:14.

Tende apami amɔ wakasɛnaka la ntondo ka Kristo ndja wakonge angɛnyi wa Nzambi. Abrahama aki onto laki la mbetawɔ k’efula. Ɛnɔnyi ndekana 1 000 l’ɔkɔngɔ wa Abrahama mvɔ, Jehowa akawelɛ ɔnɛ “ɔngɛnyi ami.” (Isa. 41:8) Dui sɔ nembetshiyaka ɔnɛ oyadi anto wambovɔ, Jehowa tetemalaka mbaɔsa oko angɛnyi ande wa ma ma. Abrahama ekɔ la lɔsɛnɔ lo yimba ya Jehowa. (Luka 20:37, 38) Ɛnyɛlɔ kekina ekɔ ka Jɔbɔ. Etena kakasangana andjelo l’olongo, Jehowa akatɛkɛta dimɛna lo dikambo dia Jɔbɔ. Jehowa akawelɛ ɔnɛ “onto lele la olowanyi, loka Nzambi wɔma ndo lakayanganya la kɛnɛ kele kɔlɔ.” (Jɔbɔ 1:6-8) Ndo ngande wakayaoke Jehowa lo dikambo dia Danyɛlɛ, lakakambɛka Nzambi la kɔlamelo tshɛ lo wodja w’apanganu ɛnɔnyi oko 80? Andjelo wakashikikɛ pami k’osombe kɛsɔ mbala shato ɔnɛ nde aki “onto lele la nɛmɔ efula” le Nzambi. (Dan. 9:23; 10:11, 19) Sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ekɔ lo nomɔlomɔ mɛna lushi layondolola angɛnyi ande wavɔ wokande ngandji.​—Jɔbɔ 14:15. w20.05 26-27 od. 3-4

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 8

Ombetsha wadjango ayɛ.​—Os. 119:68.

Ombeki wa dimɛna koka mbeka awui wendana l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi ndo kaanga mbaalanga. Ko onde ombeki ɔsɔ ayokitanyiya Jehowa l’ɔtɛ wa ngandji kawokande? Tohɔ dia Eva akeyaka ɔlɛmbɛ wa Nzambi, koko nde la Adama mɛtɛ kombokaka Ombidji w’ɔlɛmbɛ ɔsɔ ngandji. (Eta. 3:1-6) Diakɔ diele, sho pombaka nsala akambo efula oleki mbetshaka anto tsho ɛlɛmbɛ wa Nzambi wosembwe ndo atɔndɔ ande. Ɛlɛmbɛ ndo atɔndɔ wa Jehowa wokongaka amɛna le so. (Os. 119:97, 111, 112) Koko ondo ambeki aso hawotowaɛna lo yoho shɔ paka onyake vɔ wamboshihodia dia Jehowa ekɔ lo todjɛ ɛlɛmbɛ akɔ l’ɔtɛ wa ngandji katokande. Diakɔ diele sho pombaka mimbola ambeki aso ɔnɛ: “Oko le yɛ lande na kalɔmba Nzambi ekambi ande dia nsala dui nɛ kana diaha nsala dui kapanda? Dui sɔ atotɛdiɔ lo dikambo diande?” Naka sho nkimanyiya ambeki aso dia nkana yimba lo dikambo dia Jehowa ndo nkɛnɛmɔla ngandji ka mɛtɛ lo dikambo dia lokombo lande la diambo, kete ondo tayonanda etema awɔ. Ambeki aso wayolanga aha tsho ɛlɛmbɛ, koko ndo Ombidji w’ɛlɛmbɛ akɔ. Mbetawɔ kawɔ kayohama ndo wayokondja ekimanyielo dia mbikikɛ ekakatanu wa wolo.​—1 Kɔr. 3:12-15. w20.06 10 od. 10-11

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 9

[O]nga suke dia mpokamɛ, ɔkɔkɛ dia ntɛkɛta.​—Jak. 1:19.

Ekɔ ohomba sho monga la solo dia lotutsha, nɛ dia mbɔsaka etena k’otale di’onto nkɔnɔ lo nyuma. Anto efula wakɔlɛ lo nyuma mbutaka dia vɔ wakayokalola l’ɔkɔngɔ wa dikumanyi l’ase etshumanelo akina mbaembola mbala la mbala. Kadiyɛso kelɛwɔ Nancy, kadjasɛ lo sidɛ ɛstɛ ka Aziya, akafunde ate: “Ɔngɛnyi ɔmɔ wa ma ma wa l’etshumanelo akakimanyiya efula. Nde akambokaka ngandji oko enondo ande la womoto. Nde akambohola tena di’amɛna diakatetsha kaamɛ lo nshi yakete. Nde akapokamɛka la solo dia lotutsha tshɛ ndo nde komengengaka dia mbishami alako. Nde aki ɔngɛnyi w’oshika ndo akongaka etena tshɛ suke dia kimanyiyami.” Etena kele onto ɔmɔ la lonyangu, lɔ koka mbosha kandji oko mpota; kɛtshi kekɔ oko okanga wa dimɛna wakoka nkimanyiya onto dia ndjaoka dimɛna. Mbeyaka monga ko anto amɔ wambɔla lo nyuma wekɔ lo diɛnɛ la lonyangu l’ɔtɛ wakasalɛ ase etshumanelo amɔ kɔlɔ. L’ɔtɛ wa dui sɔ, vɔ hawokombola nkalola le Jehowa. Amɔ koka mfɔnya ɔnɛ wakaasalɛ akambo aha la losembwe. Vɔ koka monga l’ohomba w’onto ɔmɔ layowahokamɛ ndo layoshihodia tokanyi tawɔ. w20.06 26 od. 10-11

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 10

Nyambɔlɛndja kanga kɔlɔ.​—1 Jni. 2:14.

Mbala tshɛ kashikayɛ tanga la ntondo k’ohemba, ayongaka dui dia wɔdu le yɛ dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Ohɔ nto dia, kanyi ya kɔlɔ ya l’andja ɔnɛ yendana l’awui wa dieyanelo ndja oma le Satana. Diakɔ diele, etena tshɛ katonayɛ nkanyiya oko ase andja ɔnɛ, wɛ ‘nɛndjaka kanga kɔlɔ.’ Sho mbeyaka dia Jehowa ekɔ la lotshungɔ la nshikikɛ ɔnɛ dikambo kapanda diekɔ pɛkato. Ndo sho salaka la wolo diaha nsala pɛkato. Koko etena kasalaso pɛkato, sho mbisholaka pɛkato kakɔ le Jehowa lo dɔmbɛlɔ. (1 Jni. 1:9) Ndo naka tambosala pɛkato ka woke, kete sho nyangaka ekimanyielo ka dikumanyi, wanɛ wakasɔnɛ Jehowa dia tolamaka. (Jak. 5:14-16) Koko, hatohombe ndjaɛndja onongo l’ɔtɛ wa pɛkato yakatasale lo nshi yakete. Lande na? Nɛ dia Shɛso ka ngandji akakimɔ Ɔnande oko oshinga w’etshungwelo dikambo dia pɛkato yaso. Etena kata Jehowa dia nde ayodimanyiya atshi wa pɛkato wayatshumoya, nde kotshaka kɛnɛ katande. Diakɔ diele, ndooko kakoka toshimba dia kambɛ Jehowa la nkum’otema ka pudipudi.​—1 Jni. 2:1, 2, 12; 3:19, 20. w20.07 22-23 od. 9-10

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka ntondo 11

Le yɛ kele kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ.​—Os. 36:9.

L’etena kɛmɔtshi Jehowa aki ndamɛ. Koko nde kondjaoka opoko. Nde akayakotsha lo toho tshɛ. Koko, Nzambi akalange di’anto ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ. L’ɔtɛ wa ngandji, Jehowa akatatɛ ntonga. (1 Jni. 4:19) Ntondotondo, Jehowa akatonge Ɔnande Yeso. Oma laasɔ, lo tshimbo y’Ɔnande la ntondo ɔsɔ “mbakatongama diangɔ dikina tshɛ,” mbidja ndo miliyɔ ya ditongami dikina dia lo nyuma diele la timba. (Kɔl. 1:16) Yeso akangɛnangɛna diaaso dia nkamba kaamɛ la She. (Tok. 8:30) Ndo andjelo wele ana wa Nzambi vɔ lawɔ wakangɛnangɛna. Vɔ wakikɔ laawɔ etena kakatonge Jehowa nde la okambi ande wa kɔmba Yeso, olongo la nkɛtɛ. Kakɔna kakasale andjelo? Vɔ wakatatɛ “mbida tosalemba la ɔlɔ w’efula,” etena kakatogama nkɛtɛ ndo aha la taamu vɔ wakatetemala mbida tosalemba etena tshɛ kakatongaka Jehowa ɛngɔ kɛmɔtshi, mbidja ndo onto lele etongami kande ka diambo k’ekomelo. (Jɔbɔ 38:7; Tok. 8:31, nɔtɛ) Etongami tshɛ l’atei adiɔ mɛnyaka dia Jehowa ekɔ la ngandji ndo la lomba.​—Os. 104:24; Rɔmɔ 1:20. w20.08 14 od. 1-2

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka ntondo 12

Anto wa lo wedja tshɛ wayonyohetsha l’ɔtɛ wa lokombo lami.​—Mat. 24:9.

Jehowa akatotonge dia sho mboka anto ngandji ndo dia sho mbokama ngandji. Diakɔ diele, etena katohetsha onto ɔmɔ, sho nyangaka ndo mbala mɔtshi sho mbokaka wɔma. Ɔnangɛso ɔmɔ lelɛwɔ Danylo akafunde ate: “Etena kakakɔmɔla asɔlayi, kakawatɛngɛ ndo kakawamanɛ l’ɔtɛ wakimi Ɔmɛnyi wa Jehowa, lakoke wɔma ndo lakayaoke oko onto lambowosha sɔnyi.” Lohetsho la ngasɔ mbishaka paa l’asolo, koko dui sɔ hatambiya. Yeso akate dia sho tayohetshama. Lande na kahetsha andja ɔnɛ ambeki wa Yeso? Nɛ dia l’ɛnyɛlɔ ka Yeso, sho “keema ase andja ɔnɛ.” (Jni. 15:17-19) Etombelo wele la dui sɔ ele, kaanga mbalɛmiyaso mandji y’ana w’anto, sho tonaka dia mbatɛmɔla kana ntɛmɔla diangɔ diele didjidji diawɔ. Sho tɛmɔlaka paka Jehowa ndaamɛ. Sho sukɛka lotshungɔ lele la Nzambi la nɔmbɔla anto, koko Satana la “kanula” yande hawetawɔ dia Nzambi ekɔ la lotshungɔ lɔsɔ. (Eta. 3:1-5, 15) Sho sambishaka ɔnɛ Diolelo dia Nzambi mbele tshɔi y’elongamelo k’anto ndo ɔnɛ keem’edja Diolelo sɔ diayanga minola wanɛ tshɛ waditona. (Dan. 2:44; Ɛny. 19:19-21) Losango lɔsɔ lekɔ lokumu l’ɔlɔlɔ le anto wele la memakana, koko lɔ lekɔ losango la kɔlɔ le anto wa kɔlɔ. w21.03 20 od. 1-2

Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka ntondo 13

Sho mbeyaka dia sho ndja oma le Nzambi.​—1 Jni. 5:19.

Jehowa mbishaka akadiyɛso dihole dia nɛmɔ l’etshumanelo. Vɔ mandɔmaka l’ɔtɛ wewɔ bɛnyɛlɔ di’amɛna di’anto wele la lomba, mbetawɔ, ohetoheto, dihonga, lokaho ndo etsha w’ɛlɔlɔ. (Luka 8:2, 3; Ets. 16:14, 15; Rɔmɔ 16:3, 6; Flpɛ. 4:3; Hɛb. 11:11, 31, 35) Tekɔ la diɛsɛ dia monga l’esombe efula l’atei aso. Ondo vɔ wekɔ l’ekakatanu wotshikitanyi wendana la yoonge l’ɔtɛ wa lotshundu l’osombe. Koko, esombe ɛsɔ salaka kɛnɛ kakokawɔ nsala l’olimu w’esambishelo ndo vɔ kambaka la wolo awɔ tshɛ dia nkeketsha ndo ndowanya anto akina! Ndo sho kondjaka wahɔ oma lo diewo diawɔ. Vɔ wekɔ mɛtɛ elangala lo washo wa Jehowa ndo lo washo aso. (Tok. 16:31) Tokanyiya nto dikambo di’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka. Vɔ wekɔ lo diɛnɛ l’ekakatanu efula etena katawole l’andja ɔnɛ walɔmbɔma oma le Satana Diabolo ndo kasɛngiyamawɔ la tokanyi ta kɔlɔ. Koko, sho tshɛ keketshamaka etena kɛnaso ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka washa kɔmatɛrɛ lo nsanganya, wasambisha ndo waamɛ dietawɔ diawɔ la dihonga tshɛ. Lo mɛtɛ, nyu ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nyekɔ la dihole dia nɛmɔ l’etshumanelo ka Jehowa!​—Os. 8:2. w20.08 21-22 od. 9-11

Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka ntondo 14

Lambonyotoma oko ɛkɔkɔ l’atei wa ndjaondo.​—Mat. 10:16.

Etena katatɛso nsambisha ndo katɛso anto ɔnɛ tekɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa, sho koka mpomana la “lɔpɛpɛ la wolo,” mbuta ate ɔlɔshamelo w’oma le nkumbo, asekaso koka tɔnyɔla ndo anto akina koka ntona losango laso. Ngande wakokayɛ monga la dihonga? Ntondotondo, onga l’eshikikelo ɔnɛ Yeso ekɔ lo ntetemala nɔmbɔla olimu ɔnɛ oma l’olongo. (Jni. 16:33; Ɛny. 14:14-16) Oma laasɔ, keketsha mbetawɔ kayɛ lo daka dia Jehowa dia kokotshɛ ehomba ayɛ. (Mat. 6:32-34) Etena kayoyotalekaka monga la mbetawɔ ka wolo, mbayoyotalekaka monga la dihonga. Wɛ akɛnya mbetawɔ k’efula etena kakayatɛ asekayɛ ndo ase nkumbo kayɛ ɔnɛ wɛ ambotatɛ mbeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo otshɔ lo nsanganya yawɔ! Aha la taamu, wɛ akasale etshikitanu wahombama lo kɛnɛ kendana la lɔkɛwɔ ndo lɔsɛnɔ layɛ l’oyango wa nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wosembwe wa Jehowa. Dui sɔ diɔ lawɔ diakɛnya mbetawɔ ndo dihonga. Naka wɛ ntetemala mfudia dihonga, kete wɛ ayonga l’eshikikelo ɔnɛ “Jehowa Nzambi kayɛ ekɔ kaamɛ la yɛ lo dihole tshɛ diayoyotshɔ.”​—Jas. 1:7-9. w20.09 5 od. 11-12

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 15

Jehowa akawosha momuya.​—2 Ɛk. 14:6.

Nkumekanga Asa akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula k’onto lakasale akambo la lomba lo ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa. Nde akakambɛ Jehowa aha paka lo tena dia kɔlɔ nto, koko ndo lo tena dia wɔladi. Oma k’etatelo, “otema waki Asa wakakimɔma tshɛ lo tshɛ le Jehowa.” (1 Ku. 15:14, nɔtɛ) Yoho mɔtshi yakɛnya Asa ndjakimɔ kande ele lo minya ɔtɛmwɛlɔ wa kashi oma la Juda. Bible mbutaka ɔnɛ: “Nde akanya dilambwelo di’ase wedja ekina ndo ahole wa la diko; nde akaatshatsha dimɛta dia l’ave ndo akahendjahendja dimɛta dia l’esongo.” (2 Ɛk. 14:3, 5) Nde akanya Maaka tshɛnde ka womoto oma lo dihole diande dia nyango nkumekanga. Lande na? Nɛ dia tshɛnde akasukɛka ɔtɛmwɛlɔ wa kashi w’ekishi kɛmɔ. (1 Ku. 15:11-13) Asa kokomɛ tsho lo minya ɔtɛmwɛlɔ wa kashi oma lo wodja. Nde akasukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi, lo nkimanyiya diolelo dia Juda dia nkalola le Jehowa. Jehowa akatshɔkɔla Asa ndo ase Isariyɛlɛ lo mbasha etena ka wɔladi. L’edja k’ɛnɔnyi dikumi lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Asa, “wodja komonga la ofukutanu.”​—2 Ɛk. 14:1, 4, 6. w20.09 14 od. 2-3

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 16

Timɔte le, olame kɛnɛ kakawakosha.​—1 Tim. 6:20.

Mbala efula sho mbishaka anto akina diangɔ diaso dia nɛmɔ dia vɔ tombɛdiɔ. Ɛnyɛlɔ, sho koka totshika falanga yaso lo bankɛ. Etena kasalaso dui sɔ, sho nongamɛka ɔnɛ falanga yaso yayolamema dimɛna ndo ɔnɛ yɔ hayooshishɔ kana mbivama. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akohola Timɔte dia nde akalongola ɛngɔ kɛmɔ ka nɛmɔ, mbuta ate ewo k’oshika kendana la sangwelo dia Nzambi lo dikambo di’anto. Timɔte akalongola nto diɛsɛ dia “sambishaka ɔtɛkɛta” ndo dia “kamba olimu w’osambisha.” (2 Tim. 4:2, 5) Pɔɔlɔ akatɛ Timɔte dia nde namaka kɛnɛ kakawawosha. L’ɛnyɛlɔ ka Timɔte, wakatosha diangɔ dia nɛmɔ. Jehowa akatosha ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ wa nɛmɔ watanema lo Ɔtɛkɛta ande, Bible. Akambo wa mɛtɛ asɔ wekɔ la nɛmɔ nɛ dia vɔ tetshaka woho wakokaso monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa ndo vɔ tɛnyaka kɛnɛ kakoka tosha ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ lo lɔsɛnɔ. Naka sho mbetawɔ akambo wa mɛtɛ asɔ ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’akambo akɔ, kete tayotshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ la wetshelo wa kashi ndo ditshelo dia mindo.​—1 Kɔr. 6:9-11. w20.09 26 od. 1-3

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 17

Oko weyanyu weho akɔna w’anto wakatayala l’atei anyu lo wahɔ anyu.​—1 Tɛs. 1:5.

Ombeki ekɔ l’ohomba dia kɛna ele l’osalosalo ndo mboka dia wɛ ekɔ la dietawɔ l’akambo wa mɛtɛ wele lo Bible. Oma laasɔ, ondo nde ayoleka nanga kɛnɛ kekande. Naka kokaka, tɛnde woho wele nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa lo Bible akakokimanyiya. Oma laasɔ, nde ayoshihodia dia Bible koka mbokimanyiya nde lawɔ. Etena kekanyu Bible, kɔndɔlɛ ombeki ayɛ bɛnyɛlɔ di’anto wakahomana l’ekakatanu wele oko wande ndo wakaatondoya. Wɛ koka ntshɔ l’ose etshumanelo ɔmɔtshi lele ɛnyɛlɔ kande koka monga la wahɔ le ombeki ayɛ. Kimanyiya ombeki ayɛ dia mɛna dia ekɔ ohomba nkamba l’atɔndɔ wa lo Bible lo lɔsɛnɔ lande. Naka ombeki ayɛ ekɔ otshukanyi, onde olonganyi ande ekɔ lo mbeka Bible ndo nde? Naka bu, kete kelɛke olonganyi akɔ dia nde monga wonya wekanyu Bible. Keketsha ombeki ayɛ dia nde mbitɛka nkumbo ndo angɛnyi ande awui wekande.​—Jni. 1:40-45. w20.10 16 od. 7-9

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka ntondo 18

Kowakɔkɔmiyake anayɛ.​—Eoh. 6:7.

Ambutshi wa Yeso wa la nkɛtɛ wakakimanyiya Yeso dia mbola ndo mbetawɔma le Nzambi; vɔ wakayelaka ɛlɔmbwɛlɔ kakasha Jehowa ambutshi. (Eoh. 6:6, 7) Yɔsɛfu la Mariya wakokaka Jehowa ngandji k’efula, ndo dui diakaleke ohomba le wɔ ele nkeketsha anawɔ dia monga la ngandji ka woho akɔ waamɛ. Yɔsɛfu la Mariya wakatɛmɔlaka Jehowa mbala la mbala kaamɛ l’anawɔ. Aha la taamu, vɔ wakatshɔka lomingu tshɛ lo nsanganya lo shinangɔnga la Nazarɛtɛ, ndo vɔ wakasalaka dambo di’Elekanelo ɔnɔnyi tshɛ la Jɛrusalɛma. (Luka 2:41; 4:16) Ondo vɔ wakakambe la nkɛndɔ yakandaka nkumbo shɔ otsha la Jɛrusalɛma dia mbetsha Yeso ndo anango ɔkɔndɔ wendana l’ekambi wa Jehowa, ndo ondo etena kakawatatshɔka lo mboka vɔ wakatembolaka ahole wɔtɛkɛtami l’Afundelo. Etena kakatafulaka nkumbo kawɔ, ndooko onyake Yɔsɛfu la Mariya wakonge l’okakatanu dia ntetemala ndjasha lo mbekelo y’amɛna ya lo nyuma. Koko vɔ wakakondja wahɔ lo nsala dui sɔ! Lam’ele vɔ waketsha ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa lo dihole dia ntondo, nkumbo kawɔ kakatetemala ndjasukanya la Jehowa. w20.10 28 od. 8-9

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka ntondo 19

Ɛzɛra akalɔngɔsɔla otema ande dia mbeka Ɛlɛmbɛ wa Jehowa . . . ndo dia mbetsha wadjango.​—Ɛzr. 7:10.

Naka wambokɔlɔmba dia toonga lawɔ etena kasalema wekelo wa Bible, kete ayonga dimɛna wɛ nɔngɔsɔla awui wayotekama. Dorin, ombatshi mboka ɔmɔtshi wa laande mbutaka ate: “Dimi ngɛnangɛnaka naka osekami akalɔngɔsɔdi wekelo, Nɛ dia nde koka ntɛkɛta awui w’ohomba.” Laadiko dia laasɔ, ondo ombeki ayɛna dia nyu akɔ ahende nyakayalɔngɔsɔdi dimɛna ndo ɔsɔ ayonga ɛnyɛlɔ ka dimɛna le nde. Oyadi wɛ bu l’akoka wa nɔngɔsɔla awui tshɛ wayotekama, wɛ koka mbɔsa etena ka nkimɛ awui woleki ohomba lo yimba. Dɔmbɛlɔ diekɔ etenyi kɛmɔ k’ohomba efula ka lo wekelo wa Bible. Diakɔ diele, nkanyiya la ntondo kɛnɛ kayoyota naka wambokɔlɔmba dia nsala dɔmbɛlɔ. Lo nsala ngasɔ, wɛ ayosala dɔmbɛlɔ lo mbuta awui shikaa. (Os. 141:2) Hanae, ladjasɛ la Japon, mbohɔka alɔmbɛlɔ wakasalaka kadiyɛso kɛmɔ kakatshindɛka ombetsha ande wa Bible. Nde mbutaka ate: “Lakoke dia nde aki la diɔtɔnganelo dia wolo efula la Jehowa, ndo dimi lakakombolaka monga oko nde. Lakoke nto dia dimi mbokamaka ngandji etena kakandashilaka lokombo lami l’alɔmbɛlɔ wakandasalaka.” w21.03 9-10 od. 7-8

Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka ntondo 20

Onga la dihonga! . . . [Wɛ pombaka] nsambisha ndo la Rɔmɔ.​—Ets. 23:11.

Yeso akashikikɛ ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ɔnɛ nde ayokoma la Rɔmɔ. Koko, ase Juda amɔ waki la Jɛrusalɛma wakakongɛ dia polamɛ Pɔɔlɔ ndo dia mbodiaka. Etena kakoke Klodiyo Lusiya, kɔmanda kɛmɔ k’asɔlayi w’ase Rɔmɔ dui sɔ, nde akaye esadi dia ndjoshimbɛ Pɔɔlɔ. Mbala kakɔ ɔtɔi, Klodiyo akatome Pɔɔlɔ la Kayisariya ndo akawosha asɔlayi efula dia tawokokɛka lo mboka. Lɛkɔ, nguvɛrnɛrɛ Feliksɛ akate dia vɔ “mbolama [Pɔɔlɔ] lo luudu l’owandji Hɛrɔdɛ.” Ase Juda wakalangaka ndjaka Pɔɔlɔ, kokoka mbosalɛ kɔlɔ lɛkɔ. (Ets. 23:12-35) Koko nguvɛrnɛrɛ Fɛsto akahɛnɛ nguvɛrnɛrɛ Feliksɛ. Fɛsto akalangaka “ngɛnyangɛnya ase Juda.” Nde akambola Pɔɔlɔ ate: “Onde wɛ nangaka ntshɔ la Jɛrusalɛma dia tolomboshama lɛkɔ . . . la ntondo kami?” Pɔɔlɔ akeyaka ɔnɛ ondo nde koka todiakema la Jɛrusalɛma. Nde akate ate: “Lambɔlɔmba dia Kayisa menda dikambo diami!” Fɛsto akatɛ Pɔɔlɔ ate: “Oko wamboyɔlɔmba dia Kayisa menda dikambo diayɛ, wɛ pombaka ntshɔ le Kayisa.” Kombeta edja, Pɔɔlɔ akakome la Rɔmɔ, mangana etale l’ase Juda wakayangaka mbodiaka.​—Ets. 25:6-12. w20.11 13 od. 4; 14 od. 8-10

Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka ntondo 21

‘Etema aso koka taanya.’​—1 Jni. 3:20.

Sho tshɛ ndjaɛndjaka onongo lo tena dimɔ. Ɛnyɛlɔ, amɔ ndjaɛndjaka onongo l’ɔtɛ w’akambo wakawasale ntondo ka mbeka akambo wa mɛtɛ. Akina ndjaɛndjaka onongo l’ɔtɛ wa munga yakawasale l’ɔkɔngɔ wa batisimu kawɔ. (Rɔmɔ 3:23) Lo mɛtɛ, sho nangaka nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Koko “sho tshɛ takanaka mbala efula.” (Jak. 3:2; Rɔmɔ 7:21-23) Kaanga mbele hatolange ndjaɛndja onongo, dui sɔ mongaka la wahɔ ɛmɔ. Lande na? Nɛ dia ndjaɛndja onongo koka totshutshuya dia ndjalowanya ndo ndjashikikɛ diaha kalolɛ munga yaso. (Hɛb. 12:12, 13) Lo wedi okina, onto koka ndjaɛndja onongo amboleka, mbuta ate ntetemala ndjaɛndja onongo kaanga l’ɔkɔngɔ wa nde ndjatshumoya ndo wa Jehowa mɛnya dia nde ambodimanyiya. Yoho ya ndjaɛndja onongo shɔ koka monga waale efula. (Os. 31:10; 38:3, 4) Ekɔ ohomba efula dia sho mbewɔ djonga ya ndjaɛndja onongo amboleka. Ndo nto, tokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga la Satana naka sho mpekɔ, etena kele Jehowa atatohekɔ!​—Ɛdika la 2 Kɔrɛtɔ 2:5-7, 11. w20.11 27 od. 12-13

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 22

Lo mɛtɛ, olamalama kakamalame otema ami pudipudi ndo kakamasole anya ami lo monga aha la onongo.​—Os. 73:13.

Omembii w’osambo ɔsɔ w’ose Lɛwi akatatɛ nkɔmiya anto wa kɔlɔ ndo w’etako, aha l’ɔtɛ wa kɔlɔ kawɔ, koko l’ɔtɛ wakawɛnamaka oko waki la lɔsɛnɔ la dimɛna. (Os. 73:2-9, 11-14) Vɔ wakɛnamaka dia waki la lɔsɛnɔ la ngasɔ, nɛ dia vɔ waki ɛngɔnyi, la lɔsɛnɔ la dimɛna ndo komonga l’ekiyanu. Ose Lɛwi ɔsɔ akahombe mɛna akambo woho wawaɛna Jehowa. Lo nsala ngasɔ, nde akonge nto lo wɔladi ndo nde akonge l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Nde akate ate: “Laadiko dia [Jehowa], ndooko ɛngɔ kakombolami la nkɛtɛ.” (Os. 73:25) Woho akɔ waamɛ mbele, hatohombe pondjo nkɔmiya anto wa kɔlɔ wɛnama dia wekɔ la lɔsɛnɔ la dimɛna. Ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ wekɔ wa laadiko di’ɛlɔmɔ ndo wa lo tshanda mɔtshi tsho. (Ond. 8:12, 13) Naka sho mbakɔmiya, kete tayonga l’ɔkɔmwɛlɔ ndo dui sɔ diayolanya lonyuma laso. Diakɔ diele, naka wɛ ambɛna dia wɛ ekɔ lo nkɔmiya anto wa kɔlɔ wɛnama dia wekɔ lo ntondoya lo lɔsɛnɔ, kete sala woho wakasale ose Lɛwi. Kitanyiya alako wa la ngandji waki Nzambi ndo ongaka kaamɛ l’anto wasala lolango la Jehowa. Naka wɛ mboka Jehowa ngandji oleki dui dikina tshɛ, kete wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. Ndo wɛ ayotshikalaka lo mboka katɔla otsha lo “lɔsɛnɔ l’oshika.”​—1 Tim. 6:19. w20.12 19 od. 14-16

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 23

Okakatanu ele hateye kɛnɛ kahombaso nɔmba etena keso la ohomba, koko nyuma tɔamɛ nɔmbaka lo dikambo diaso etena kakiyanaso efula ko hatoyeya ka mbuta.​—Rɔmɔ 8:26.

Etena kakitshayɛ ekiyanu ayɛ le Jehowa lo dɔmbɛlɔ, nsala la wolo dia mbidjaka ndo ɛtɛkɛta wa eokelo ka losaka. Ekɔ dimɛna dia sho mbohɔka akambo w’amɛna wele laso, kaanga etena keso l’ekakatanu efula. Naka lo tena dimɔ wɛ aya l’okakatanu dia ntana ɛtɛkɛta w’amɛna dia nkɛnɛmɔla tokanyi tayɛ, kete ohɔ dia Jehowa kadimolaka kaanga alɔmbɛlɔ wa tomondo w’ɔnɛ: ‘Lam’alangɛ okimanyiya!’ (2 Ɛk. 18:31) Yaɛkɛ lo lomba la Jehowa, koko aha lo lomba layɛ hita. Lo ntambe k’enanɛi N.T.D., ase Asuriya wakaanɛ ase Juda. Ase Juda konanga di’ase Asuriya mbalɛndja diakɔ diele vɔ wakalɔmbɛ ase Edjibito dia mbakimanyiya. (Isa. 30:1, 2) Jehowa konanga dia vɔ ndjaɛkɛ le ase Edjibito nɛ dia dui sɔ diakakoke monga l’etombelo wa kɔlɔ. (Isa. 30:7, 12, 13) Lo tshimbo y’Isaya, Jehowa akatɛ wodja ɔsɔ woho wakawakoke ntana wɔladi wa mɛtɛ. Nde akawatɛ ate: “Wolo anyu wayonga lo ntshikala ki ndo lo mɛnya wɛkamu anyu” le Jehowa.​—Isa. 30:15b. w21.01 3-4 od. 8-9

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 24

Dimi lakoke lofulo la wanɛ wakadjama djembetelo, anto 144 000.​—Ɛny. 7:4.

Difuto diayowokondja l’ɔtɛ wa kɔlamelo yawɔ ele, anango Kristo w’akitami wayonga nkumi ya dikanga ndo ɛlɔmbɛdi kaamɛ la nde l’olongo. (Ɛny. 20:6) Jehowa, Yeso ndo andjelo wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula etena kayowɛna akitami 144 000 wambolongola difuto diawɔ dia tɔsɛna l’olongo. Laadiko dia ntɛkɛta dikambo dia anto 144 000 wele nkumi ya dikanga ndo ɛlɔmbɛdi, ɔpɔstɔlɔ Joani akɛnyi dui dikina di’ɔngɛnɔngɛnɔ efula, mbuta ate “olui a woke w’anto” wambohandɔ oma l’Aramangɛdɔna. Otshikitanyi la olui wa ntondo, olui wa hende ɔsɔ wekɔ woke efula, bu la lofulo shikaa ndo heyama yɛdikɔ. (Ɛny. 7:9, 10) Vɔ ndɔta “ekutu wa wɛma,” dui sɔ mɛnyaka dia vɔ wakatetemala ‘monga aha la vadi’ lo andja wa Satana ndo wakatshikala la kɔlamelo le Nzambi ndo le Kristo. (Jak. 1:27) Vɔ mbidaka ekoko ɔnɛ vɔ wambohandɔ l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakasale Jehowa nde la Yeso lele Ɔna Ɔkɔkɔ wa Nzambi. Ndo nto, vɔ nkimɛ waanga w’atoko, dui sɔ mɛnyaka dia vɔ mbeyaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia Yeso mbele Nkumekanga kakasɔnama oma le Jehowa.​—Ɛdika la Joani 12:12, 13. w21.01 15-16 od. 6-7

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka ntondo 25

Okitshakitsha ayɛ mbetɛkami woke.​—2 Sa. 22:36.

Pami koka mbeka dia monga owandji wa nkumbo wa dimɛna lo mbokoya yoho yakamba Jehowa nde la Yeso la lowandji lawɔ. Ɛnyɛlɔ, tɔsɛdingole dionga dia okitshakitsha Jehowa mbele onto loleki lomba, koko nde pokamɛka tokanyi t’ekambi ande. (Eta. 18:23, 24, 32) Jehowa ekɔ kokele, koko nde halongamɛ dia sho monga kokele l’etena kɛnɛ. Koko, nde kimanyiyaka anto wele keema kokele wokambɛ dia vɔ ntondoya. (Os. 113:6, 7) Lo mɛtɛ, Bible mbutaka ɔnɛ Jehowa ekɔ “okimannyedi.” (Os. 27:9; Hɛb. 13:6) Nkumekanga Davidɛ akate dia nde aki l’akoka wa nkamba olimu wa woke wakawawosha nɛ dia Jehowa aki l’okitshakitsha ndo akokimanyiya. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Yeso. Kaanga mbakinde Nkumadiɔndjɔ ndo Owandji w’ambeki ande, nde akaasole ekolo. Yeso ndamɛ akate ate: “Dimi lambonyosha ɛnyɛlɔ dia nyu lawɔ nsala woho wonyosalemi.” (Jni. 13:12-17) Kaanga mbakinde la lowandji l’efula, Yeso konongamɛ di’anto mbokambɛ olimu. Koko, nde akakambɛ anto akina olimu.​—Mat. 20:28. w21.02 3-4 od. 8-10

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka ntondo 26

Lotombo laki ɛlɔngɔ w’apami ele wolo awɔ.​—Tok. 20:29.

Anangɛso w’ɛlɔngɔlɔngɔ le, nyu koka monga ohomba efula l’etshumanelo. Efula ka l’atei anyu nyekɔ la wolo wa lo demba. Nyu salaka akambo efula dia nkimanyiya anangɛnyu l’akadiyɛnyu wa l’etshumanelo. Ondo nyekɔ lo nkonga l’asolo walomɔlomɔ etena kayonyɔsɔnama oko ekambi wakimanyiya. Koko nyu koka mfɔnya ɔnɛ anto akina wekɔ lo nyɔsa dia nyu nyekekɔ akɛnda kana nyu bu l’akoka wa mɛmba ɛkɛndɛ w’ohomba. Kaanga mbekenyu akɛnda, ekɔ akambo efula wakokanyu nsala nshi nyɛ di’ase etshumanelo mbɛkɛ etema le nyu ndo nyɔlɛmiya. Onde nyu ɛlɔngɔlɔngɔ, nyekɔ la diewo dimɔtshi diakoka ase etshumanelo nkondja wahɔ oma lɔkɔ? Efula ka l’atei anyu, nyekɔ la diewo dimɔtshi. Ɛnyɛlɔ, nyu mbeyaka mɛna di’esombe ɛmɔtshi ngɛnangɛnaka di’onto ɔmɔtshi mbaɛnya woho wa nkamba la tablɛtɛ yawɔ ndo tshulatshula dikina lo wekelo w’onto ndamɛ ndo lo nsanganya. Nyu koka nkimanyiya esombe ɛsɔ nɛ dia nyu mbeyaka woho wa nkamba la tshulatshula. L’awui tshɛ wayonyosalaka, nyosale dia Shɛnyu lele l’olongo mongaka l’ofunu lo dikambo dianyu. w21.03 2 od. 1, 3; 7 od. 18

Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka ntondo 27

Onto l’onto ayɛmba wotsho ande hita.​—Ngal. 6:5.

Oyadi kaanga wadi akɔtɔ kalasa ndeka omɛnde, pami mbele l’ɔkɛndɛ wa nɔmbɔla ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo ndo elimu ekina wa teokrasi. (Ɛf. 6:4) Womoto pombaka kitanyiyaka omɛnde. Koko nde ndamɛ mbele l’ɔkɛndɛ wa yoonge yande ya lo nyuma. Dia nkotsha oyango ɔsɔ, nde pombaka tshungolaka etena ka salaka wekelo w’onto ndamɛ ndo kanaka yimba la kɛnɛ kekande. Dui sɔ diayowokimanyiya dia ntetemala mboka Jehowa ngandji ndo mbɔlɛmiya ndo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo nɛmiya omɛnde. Waa wadi watetemala nkitanyiya waomɛwɔ l’ɔtɛ wa ngandji kokawɔ Jehowa wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula ndo l’ɔlɔ oleki wanɛ watona nkitanyiya lowandji lakakongɛ Jehowa. Vɔ mbishaka ɛlɔngɔlɔngɔ ndo esekaseka ɛnyɛlɔ ka dimɛna. Ndo vɔ kimanyiyaka dia wɔladi ndo ngandji monga aha tsho lo nkumbo, koko ndo l’etshumanelo. (Tito 2:3-5) Ɛlɔ kɛnɛ ekambi efula wa kɔlamelo wa Jehowa wekɔ wamato.​—Os. 68:11. w21.02 13 od. 21-23

Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka ntondo 28

Nyoyasukanya la Nzambi, ko nde ayoyasukanya la nyu.​—Jak. 4:8.

Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kendana la dihonga ndo la ekikelo. Lo tena dimɔ nde akakɔmɔka. Koko nde aki l’akoka wa mbikikɛ nɛ dia nde akayaɛkɛka le Jehowa dia nde mbosha wolo wakinde l’ohomba. (2 Kɔr. 12:8-10; Flpɛ. 4:13) Sho koka nkondja wolo ndo dihonga dia woho akɔ waamɛ, naka sho mbetawɔ l’okitshakitsha dia tekɔ l’ohomba w’ekimanyielo ka Jehowa. (Jak. 4:10) Sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ ehemba watokomɛ bu dilanya di’oma le Jehowa. Ɔpɔstɔlɔ Jakɔba toshikikɛka ɔnɛ: “Onto atotake lam’ayondohembama ate: ‘Nzambi kampemba.’ Nɛ dia Nzambi hakoke pembama l’akambo wa kɔlɔ ndo nde hahembe ndooko onto.” (Jak. 1:13) Naka sho monga l’eshikikelo kɛsɔ, kete tayoleka ndjasukanya la Shɛso ka ngandji lele l’olongoJehowa ‘hakadimɔ ndo hatshikitana.’ (Jak. 1:17) Nde akasukɛka Akristo wa lo ntambe ka ntondo etena kakiwɔ l’ehemba, ndo ɛlɔ kɛnɛ, nde ayokimanyiya ɔmɔmɔ la l’atei aso. Lɔmba Jehowa l’otema ɔtɔi dia nde kokimanyiya dia wɛ nkondja lomba, mbetawɔ ndo dihonga. Nde ayokadimola alɔmbɛlɔ ayɛ. w21.02 31 od. 19-21

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka ntondo 29

Oko watodjaka lowolo lowolo lokina diɛsa, ngasɔ mbadja onto ɔngɛnyi ande diɛsa.​—Tok. 27:17.

Ɔtɔ lɔngɛnyi l’ombeki ayɛ wa Bible. Etena katetemala ombeki mbɔtɔ lo nsanganya, ntetemala mbɛɛnya dia wɛ ndjashaka le nde. (Flpɛ. 2:4) Aha la mbɔtɔ l’akambo ande hita, wɛ koka mbaandola lo etshikitanu w’amɛna wasalande, ndo mbolande awui wendana la wekelo ande wa Bible, nkumbo kande ndo olimu ande. Asawo asɔ kokaka nyosukanya suke suke. Naka wɛ mbɔtɔ lɔngɛnyi l’ombeki, kete wɛ ayowokimanyiya dia nde mpama polo lo batisimu. Etena katetemala ombeki wa Bible mpama ndo nsala etshikitanu, kimanyiyande dia nde ndjaoka dia nde ekɔ ose etshumanelo. Wɛ koka nsala dui sɔ lo mbolongolaka dimɛna. (Hɛb. 13:2) Naka ombeki wa Bible aya opandjudi, kete wɛ koka mbɔlɔmba dia nde kotshindɛ l’esambishelo. Diego, opandjudi ɔmɔ wadjasɛ la Brésil, mbutaka ate: “Anangɛso efula wakanɔmbɛ dia ntshɔ la mi l’esambishelo. Ɔsɔ aki yoho yoleki dimɛna ya mbaeya. Etena kakamatshɔka la wɔ l’esambishelo, lakeke awui efula ndo lakayaoke suke suke la Jehowa ndo la Yeso.” w21.03 12 od. 15-16

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka ntondo 30

Tanyokaloyake kɔlɔ lo kɔlɔ.​—Rɔmɔ 12:17.

Yeso akatɛ ambeki ande dia mboka atunyi awɔ ngandji. (Mat. 5:44, 45) Onde ekɔ wɔdu nsala dui sɔ? Ndooko. Koko sho koka disala diɛsɛ l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila ka Nzambi. Waonga amɔ w’olowa wa nyuma ka Nzambi ekɔ ngandji, solo dia lotutsha, ɔlɔlɔ, memakana ndo ndjakimɛ. (Ngal. 5:22, 23) Waonga asɔ tokimanyiyaka dia mbikikɛ lohetsho. Andɔshi efula wakakadimola etema lam’ele omi, wadi, ɔna, kana osukanyi lele ombetawudi akakɛnɛmɔla waonga w’amɛna asɔ. Andɔshi efula wakayokomaka anangɛso l’akadiyɛso wa ngandji. Diakɔ diele, naka ekɔ wolo dia wɛ mboka wanɛ wakohetsha ngandji tsho paka l’ɔtɛ wakambɛyɛ Jehowa, kete lɔmba dia wɛ nkondja nyuma k’ekila. (Luka 11:13) Ndo onga l’eshikikelo tshɛ lo tshɛ ɔnɛ mboka ka Nzambi kokongaka nshi tshɛ mboka koleki dimɛna. (Tok. 3:5-7) Lohetsho koka monga la shɛngiya y’efula ndo mbisha kandji k’efula, koko ngandji ndeka lohetsho wolo la fwa. Tɔ nɛndjaka otema. Ndo tɔ ngɛnyangɛnyaka otema wa Jehowa. Koko oyadi kaanga atunyi wayotetemala tohetsha, sho koka ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. w21.03 23 od. 13; 24 od. 15, 17

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka ntondo 31

Wodja ɔmɔtshi wa wolo ndo waheyama lofulo wamboya lo wodja ami.​—Jɔɛ. 1:6.

Omvutshi Jɔɛlɛ akatɛkɛta dia ta dimɔ di’asɔlayi. (Jɔɛ. 2:1, 8, 11) Jehowa akate dia nde ayokamba la “alembe [ande] w’efula” (asɔlayi w’ase Babilɔna) dia mbisha ase Isariyɛlɛ waki komonga l’okitanyiya dilanya. (Jɔɛ. 2:25) Wɔtwɛlɔ w’alembe asɔ mbelamɛka ɔnɛ “lɛkɛ la nɔrdɛ” nɛ dia ase Babilɔna wakahombe mbɔtwɛ wodja w’Isariyɛlɛ oma lo nɔrdɛ. (Jɔɛ. 2:20) Alembe asɔ mbɛdikamaka la elui w’akata w’ɛndjɔ wokongɛmi dimɛna. Jɔɛlɛ mbutaka lo dikambo diawɔ ɔnɛ: “[Ɔsɔlayi tshɛ] sembɔka la lɔkɛndɔ lande. . . . Vɔ pongɔka lo osomba . . . Vɔ mbidɛka lo mvudu, vɔ mbɔtɔka lo adidishi oko wovi.” (Jɔɛ. 2:8, 9) Onde wɛ koka monga oko onto lɛna dui sɔ? Asɔlayi wekɔ ahole tshɛ. Ndooko dihole dia ndjashɛ. Ndooko onto lakoka mpandɔ oma lo lokuwa la ta l’ase Babilɔna! L’ɛnyɛlɔ k’akata w’ɛndjɔ, ase Babilɔna (kana ase Kaladiya) wakɔtwɛ osomba wa Jɛrusalɛma lo 607 N.T.D. Bible mbutaka ɔnɛ: “Nkumekanga k’ase Kaladiya . . . komboka ɔlɔngɔ a pami kana osekaseka w’emuma, osombe kana onto lele la ɛkɔmɔ kɛtshi.”​—2 Ɛk. 36:17. w20.04 5 od. 11-12

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto