Ngɔndɔ ka nɛi
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka nɛi 1
Mbetawɔ kanyu kambohembama mbotaka ekikelo.—Jak. 1:3.
Yambola wate: ‘Ngande watomosalaka etena katowombishaka alako? Onde dimi mbetawɔka munga yami esadi eto, kana dimi mbishaka tɛkɛ nɛndɛ? Onde dimi mɛndjaka anto akina onongo? ‘Wɛ koka ndjambola ambola akɔ waamɛ etena kadiayɛ awui wendana l’apami la wamato akina waki la kɔlamelo watɛkɛtama lo Bible ndo kassɛdingolayɛ woho wakawatondoya ekakatanu wa ngasɔ. Lo dikambo tshɛ yambola ɔnɛ: ‘Ngande wakokami nyomoleka monga oko okambi wa Jehowa wele la kɔlamelo ɔnɛ?’ Sho koka nkondja wahɔ nto lo nsɛdingola asekaso ambetawudi, oyadi akɛnda kana epalanga. Ɛnyɛlɔ, shi wɛ koka nkanyiya dikambo di’ose etshumanelo kanyu ɔmɔ lakikɛ ohemba ɔmɔ la kɔlamelo tshɛ, ondo shɛngiya y’oma le asekande, ɔlɔshamelo oma le nkumbo, kana yoonge ya kɔlɔ? Onde wɛ mɛnaka le onto ɔsɔ waonga w’amɛna wakokayɛ nkɛnɛmɔla lo yɛdikɔ y’efula? Lo nsɛdingola ɛnyɛlɔ kande dimɛna, wɛ koka mbeka toho mbikikɛ ehemba ayɛ. Ande lowando lele laso dia monga la bɛnyɛlɔ diasɛna ngasɔ dia mbetawɔ diakokaso mbokoya diele kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ lee!—Hɛb. 13:7. w22.04 13 od. 13-14
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka nɛi 2
Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha ndeka wa nongola.—Ets. 20:35.
Etena kadiɛnɛso l’okakatanu ɔmɔ lo lɔsɛnɔ laso, sho ngɛnangɛnaka etena kɔsa ekumanyi kayakiyanya dikambo diaso etena ka tohokamɛ ndo tokeketsha. Etena kongaso l’ohomba w’ekimanyielo dia nɔmbɔla wekelo wa Bible, sho ngɛnangɛnaka etena ketawɔ ombatshi mboka ɔmɔ wele la diewo dia totshindɛ dia teka la nde ndo tosha alako wahombama. Anangɛso l’akadiyɛso asɔ tshɛ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia tokimanyiya. Sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka sho monga suke dia kambɛ anangɛso. Naka wɛ nangaka mpamia olimu ayɛ lo toho tɔsɔ kana tele oko tɔsɔ, kakɔna kakoka kokimanyiya dia nkotsha oyango ayɛ? Toyadjɛke eyango tsho aha la mbeyama oyango shikaa. Ɛnyɛlɔ, wɛ mbeyaka mbuta ɔnɛ: ‘Dimi nangaka nsala awui efula l’etshumanelo.’ Koko koka monga wolo dia wɛ mbeya woho wa nkotsha oyango ɔsɔ ndo koka monga wolo dia wɛ mbeya naka vɔ wambokotshama. Diakɔ diele, sɔna oyango wokɛma hwe ndo wa shikaa. Wɛ koka kaanga mbofunda ndo woho wakokayɛ mbookotsha. w22.04 25 od. 12-13
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka nɛi 3
Langa wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.—Jak. 2:8.
Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa ekɔ lo ntshumanya “olui a woke w’anto” ndo ekɔ lo mbalowanya oko ambolami wa Diolelo diande. (Ɛny. 7:9, 10) Kaanga mbasɛnawɔ l’andja wambatɔna l’ɔtɛ w’awui wa wɔma ndo w’ata, wanɛ wakenga olui ɔsɔ salaka la wolo dia minya lohetsho lele lam’asa wedja, waoho ndo anto. Lo yoho ya didjidji, vɔ wamboshilaka ntshula tokuwa tawɔ ta ta nkongo. (Mika 4:3) Lo dihole dia vɔ ndjatambiya l’ata wadiakisha anto efula, vɔ wekɔ lo nkimanyiya anto dia ntana “lɔsɛnɔ l’oshika” lo mbaetsha awui wendana la Nzambi ka mɛtɛ ndo l’asangwelo ande. (1 Tim. 6:19) Ase nkumbo mbeyaka mbaalɔsha kana vɔ koka nshisha falanga yawɔ l’ɔtɛ wasukɛwɔ Diolelo diaki Nzambi, koko Jehowa salaka tshɛ dia vɔ nkondja kɛnɛ kele lawɔ ohomba. (Mat. 6:25, 30-33; Luka 18:29, 30) Awui asɔ toshikikɛka dia Diolelo diaki Nzambi diekɔ dui dia mɛtɛ ndo ɔnɛ diɔ diayotetemala nkotsha sangwelo diaki Jehowa. w22.12 5 od. 13
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka nɛi 4
Aamɛɛ. Nkumadiɔndjɔ Yeso yaka.—Ɛny. 22:20.
L’ekomelo k’ɛnɔnyi 1000, wanɛ tshɛ wayɔsɛna la nkɛtɛ wayokoma kokele. Ndooko onto layɔsɛna la nkɛtɛ layonga la shɛngiya ya pɛkato kakatahowɔ oma le Adama. (Rɔmɔ 5:12) Mananu ka pɛkato k’oma le Adama kayonyɛma tshɛ lo tshɛ. Lo yoho shɔ mbele, wanɛ wayodjasɛ la nkɛtɛ ‘wayonga la lɔsɛnɔ’ nɛ dia vɔ wayonga anto wa kokele l’ekomelo k’ɛnɔnyi 1000. (Ɛny. 20:5) Sho mbeyaka dia Yeso akashike ntanga la ntondo ka welo wakadje Satana dia mbokonya dia nde nshisha olowanyi ande. Nde akatshikala la kɔlamelo la ntondo k’ehemba ɛsɔ. Ko onde anto wa kokele tshɛ wayosala ngasɔ etena kayokondja Satana diaaso dia mbahemba? Onto tshɛ ayonga l’akoka wa nkadimola lo dimbola sɔ ndamɛ etena kayotshungɔ Satana oma lo difuku diaha l’ekomelo, l’ekomelo k’ɛnɔnyi 1000. (Ɛny. 20:7) Wanɛ wayotshikala la kɔlamelo l’ohemba w’ekomelo ɔsɔ wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo ndo l’ekomelo a shimu wayokondja lotshungɔ la mɛtɛ. (Rɔmɔ 8:21) Wanɛ wayɔtɔmbɔkɔ wayolanyema pondjo.—Ɛny. 20:8-10. w22.05 19 od. 18-20
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka nɛi 5
Wɛ ayowolumata lo etshindji.—Eta. 3:15.
Dui sɔ diakasalema etena kakatshutshuya Satana ase Juda ndo ase Rɔmɔ dia ndjaka Ɔna Nzambi. (Luka 23:13, 20-24) Oko wele onto lambohomɔ mpota ka mɛtɛ mɛtɛ l’etshindji bu l’akoka wa nkɛndakɛnda lo tshanda mɔ, mbele nyɔi ka Yeso kakookonya lo tshanda mɔ diaha nsala ndooko dikambo nɛ dia nde aki lo diombo l’edja ka nshi shato. (Mat. 16:21) Naka prɔfɛsiya kele l’Etatelo 3:15 kakahombe kotshama, Yeso kokoka ntshikala lo diombo. Lande na? Nɛ dia lo ndjela prɔfɛsiya kɛsɔ, kanula akahombe minola oloyi l’ɔtɛ. Dui sɔ nembetshiyaka dia mpota kakahomɔ Yeso l’etshindji kakahombe nkɔnɔ. Ndo kɛsɔ mbakasalema! Lushi la sato l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande, Yeso akolwama oko etongami ka lo nyuma kahavu. L’etena kakashikikɛ Nzambi, Yeso ayolanya Satana. (Hɛb. 2:14) Wanɛ wayolɛ kaamɛ la Kristo wayosha lonya dia minya atunyi wa Nzambi tshɛ la nkɛtɛ, mbuta ate kanula y’oloyi.—Ɛny. 17:14; 20:4, 10. w22.07 16 od. 11-12
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka nɛi 6
Ɔnɛ latɛngɔlaka kaamɛ la akanga wa lomba ayonga kanga lomba.—Tok. 13:20.
Ambutshi nyokimanyiya ananyu dia nsɔna angɛnyi w’amɛna. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mɛnyaka hwe di’angɛnyi aso wekɔ la shɛngiya le so ya dimɛna kana ya kɔlɔ. Onde nyu mbeyaka angɛnyi w’ananyu? Kakɔna kakokanyu nsala dia nkimanyiya ananyu dia vɔ mbɔtɔ lɔngɛnyi la wanɛ woka Jehowa ngandji? (1 Kɔr. 15:33) Nyu koka mbakimanyiya dia vɔ nsala ɛsɔnwɛlɔ wa lomba, lo mbelɛka anto amɔ wele la lonyuma la dimɛna dia ndjonga kaamɛ la nyu etena kasalanyu awui amɔ lo nkumbo. (Os. 119:63) Ombutshi ɔmɔ wa pami welɛwɔ Tony nembetshiyaka ate: “L’edja k’ɛnɔnyi efula, dimi la wadɛmi takelɛka lakaso anangɛso l’akadiyɛso waki l’ɛnɔnyi wotshikitanyi ndo woye oma l’ahole wotshikitanyi. Takalɛka kaamɛ lawɔ yangɔ ya ndɛ ndo takasalaka kaamɛ lawɔ ɔtɛmwɛlɔ aso wa lo nkumbo. Ɔsɔ ekɔ yoho ya dimɛna ya mbeya wanɛ walanga Jehowa ndo wokambɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. . . . Diewo diawɔ, ohetoheto awɔ ndo yimba yawɔ ya ndjahondja yakonge la shɛngiya y’efula le anaso ndo yakakimanyiya dia ndjasukanya la Jehowa.” w22.05 29-30 od. 14-15
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka nɛi 7
Kɛnɛ tshɛ kayonyokeleka la nkɛtɛ kamboshilaka kelekama l’olongo.—Mat. 18:18.
Etena kasawola dikumanyi l’otshi wa pɛkato, oyango awɔ ele nsala dia yɛdikɔ yɔsama la nkɛtɛ mbɔtɔnɛ la yɛdikɔ yakashile mbɔsama l’olongo. Wahɔ akɔna wonga la yɛdikɔ shɔ le etshumanelo? Yɔ salaka dia atshi wa pɛkato wele bu la ndjatshumoya tondjama oma l’etshumanelo diaha vɔ monga waale le ɛkɔkɔ wa nɛmɔ waki Jehowa. (1 Kɔr. 5:6, 7, 11-13; Tito 3:10, 11) Dui sɔ mbeyaka nto nkimanyiya otshi wa pɛkato dia ndjatshumoya ndo nkondja wahɔ oma lo edimanyielo ka Jehowa. (Luka 5:32) Dikumanyi nɔmbaka lo wahɔ w’otshi wa pɛkato wayatshumoya ndo vɔ nɔmbaka Jehowa dia mbookimanyiya dia nde nkɔlɔngana lo nyuma. (Jak. 5:15) Tɔshi di’onto hɛnya ndjatshumoya etena kasawolande la dikumanyi. L’etena kɛsɔ, nde ayotshanyema oma l’etshumanelo. Ko naka l’ɔkɔngɔ, onto amboyokana yimba, amboyatshumoya l’otema ɔtɔi ndo ambotshikitanya ekanelo kande ka yimba ndo etsha ande, kete Jehowa ekɔ suke dia mbodimanyiya. (Luka 15:17-24) Dui sɔ diekɔ mɛtɛ oyadi kaanga pɛkato ka woke efula kakandasale.—2 Ɛk. 33:9, 12, 13; 1 Tim. 1:15. w22.06 9 od. 5-6
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka nɛi 8
Nyambalɛke, nyosungukalake. Diabolo otunyi anyu ekɔ lo mbeteta oko ntambwɛ kadikita kayanga onto la nde ndɛ.—1 Pe. 5:8.
Diɛsɛ l’ekimanyielo ka Jehowa, Akristo wa l’andja w’otondo wekɔ lo ntondoya ekakatanu ndo ɔlɔshamelo wa Diabolo. (1 Pe. 5:9) Wɛ lawɔ koka ntondoya. Kem’edja Jehowa ayosha Yeso ndo wanɛ wayolɛ kaamɛ la nde lotshungɔ la “ndanya etsha wa Diabolo.” (1 Jni. 3:8) L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, ekambi wa Nzambi wokambɛ lanɛ la nkɛtɛ “hawotoka ndooko ɛngɔ wɔma ndo ndooko ɛngɔ kayowasha sase.” (Isa. 54:14; Mika 4:4) Ntondo k’etena kɛsɔ, sho pombaka nsala la wolo dia mbahemɛ wɔma aso. Sho pombaka ntetemala nkeketsha mbetawɔ kaso ɔnɛ Jehowa tokaka ngandji ndo kokɛka ekambi ande. Kɛnɛ kayotokimanyiya dia nsala dui sɔ ele kanaka yimba ndo sawolaka l’anto akina lo woho wakakokɛ Jehowa ekambi ande wa lo nshi y’edjedja. Ndo sho kokaka kanyiyaka woho wakatokimanyiya Jehowa l’onto ndo l’onto dia sho ntondoya ekakatanu wakahomana laso. Diɛsɛ l’ekimanyielo ka Jehowa, sho kokaka ntondoya wɔma aso!—Os. 34:4. w22.06 19 od. 19-20
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka nɛi 9
Diɔ diakakɔmɔla lohingu lakɔ lo akaka alɔ wa lowolo la diwomba ko diakaatɛtshatɛtsha.—Dan. 2:34.
Etenyi ka lohingu kele “akaka alɔ waki yema lowolo ndo yema diwomba,” mbele didjidji dia lowandji l’andja w’otondo lɔsɔ lamboshilaka mɛnama. Lɔ lakatatɛ lam’akalɔmaka Ta dia ntondo dia l’andja w’otondo, etena kakadje Grande-Bretagne la États-Unis sheke ya diokanelo. Dɔ diakɛnyi Nɛbukadinɛza diendana la lohingu diakate nto awui wendana la lowandji lɔsɔ, awui wakahombe litshikitanya la mandji nkina yaki la ntondo kalɔ. Otshikitanyi la mandji yakolɛ andja w’otondo yaki la ntondo yɔtɛkɛtami l’ɛnɛlɔ kɛsɔ, aha lowolo lɔmɔ la wolo, ɛnyɛlɔ paonyi kana mfɛsa mbele didjidji di’osanga w’Angleterre la Amɛrikɛ, koko lowolo nsɔhanya la diwomba mbele didjidji dialɔ. Diwomba diekɔ didjidji dia “ana w’anto,” mbuta ate anto k’anto. (Dan. 2:43, nɔtɛ.) Oko wɛnamadiɔ hwe ɛlɔ kɛnɛ, shɛngiya yele l’anto l’awui wa vɔtɛ, kapanyɛ yasalawɔ dia mamɛ lotshungɔ lele l’anto, woho wakɛndakɛndawɔ lo toshinga dia ntona awui amɔ wasala ewandji ndo waa syndicats, mbuta ate wanɛ watɛkɛtɛ ase olimu, vɔ tshɛ kitshakitshaka dikoka diele la lowandji lolɛ andja w’otondo lɔsɔ dia nsala akambo woho walangalɔ. w22.07 4-5 od. 9-10
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka nɛi 10
Mbo ya ndɛ yami ele nsala lolango la Ɔnɛ lakantome.—Jni. 4:34.
Onde wɛ ekɔ lo mengenga dia batizama? Dui sɔ diayokokimanyiya naka wɛ ndjambola wate: ‘Lande na kakongami?’ (Ets. 8:36) Lembetɛ dia Yeso akɛdika nsala lolango la She la mbo ya ndɛ. Lande na? Mbo ya ndɛ yekɔ ohomba le so. Yeso akeyaka dia dui tshɛ diatɔlɔmba Nzambi dia nsala diekɔ ɔlɔlɔ le so. Jehowa hatɔlɔmbɛ dia sho nsala kɛnɛ tshɛ keyande dia tɔ kayonga l’etombelo wa kɔlɔ le so. Onde Jehowa nangaka dia wɛ batizama? Eelo. (Ets. 2:38) Oma laasɔ, wɛ koka monga l’eshikikelo dia nkitanyiya didjango dia batizama diayokokondjiyɛ wahɔ. Naka wɛ hengenga dia ndɛ mbo ya ndɛ yoleki tshɛ amɛna, lande na kengengayɛ dia batizama? Lande na? Anto efula mbeyaka nkadimola ɔnɛ: “Dimi talonge suke.” Kɛnɛ kele mɛtɛ ele yɛdikɔ ya ndjakimɔ le Jehowa ndo ya batizama ekɔ yɛdikɔ yoleki ohomba yahombayɛ mbɔsa. Laasɔ, paka nkana yimba dimɛna, mbɔsa etena ndo mbidja welo w’efula dia wɛ monga nsuke dia batizama. w23.03 7 od. 18-20
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka nɛi 11
Mbutamaka ɔnɛ “ndo le kanula yayɛ,” lo ɔtɔi, mbuta ate Kristo.—Nga. 3:16.
Etena kakandakitama nyuma, Yeso akakome etenyi ka ntondo ka kanula ya womoto. (Ngal. 3:16) L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ndo wa eolwelo ka Yeso, Nzambi “akɔɔlɔtsha lotombo ndo kɛnɛmɔ” ndo akawosha “lowandji tshɛ l’olongo ndo la nkɛtɛ,” mbidja ndo lowandji la “ndanya etsha wa Diabolo.” (Hɛb. 2:7; Mat. 28:18; 1 Jni. 3:8) Koko akahombe monga etenyi ka hende ka kanula shɔ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akɛnya wanɛ wakenga etenyi ka kanula shɔ etena kakandatɛ Akristo w’ase Juda ndo w’ase Wedja w’akitami w’esɔ ate: “Naka nyekɔ anto waki Kristo, kete nyu mɛtɛ nyekɔ kanula ya Abrahama, ekitɔ lo kɛnɛ kendana la daka.” (Ngal. 3:28, 29) Etena kasɔna Jehowa Okristo ɔmɔ la nyuma kande k’ekila, onto ɔsɔ mongaka l’atei wa wanɛ wakenga kanula ya womoto. Ɔnkɔnɛ, kanula shɔ kengama la Yeso Kristo ndo l’anto 144000 wayolɛ kaamɛ la nde. (Ɛny. 14:1) Vɔ tshɛ kɛnɛmɔlaka yimba ya Shɛwɔ, Jehowa Nzambi. w22.07 16 od. 8-9
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka nɛi 12
Lambohetsha lɔsɛnɔ lami; dimi handjolanga ntetemala nsɛna.—Jɔbɔ 7:16.
Sho nongamɛka dia tayohomana l’ekakatanu lo nshi y’ekomelo nyɛ. (2 Tim. 3:1) Lo ntena dia ngasɔ, sho mbeyaka nkɔmɔ, djekoleko naka ekakatanu waya nshila kodje kana ekakatanu efula wa wolo tokomɛ l’etena kakɔ kaamɛ. Koko, tohɔ dia Jehowa ekɔ lo mɛna ekakatanu aso ndo l’ekimanyielo kande sho kokaka mbikikɛ oseka ohemba tshɛ l’eshikikelo tshɛ. Tɔsɛdingole woho wakakimanyiya Jehowa Jɔbɔ pami ka kɔlamelo. Nde akadiɛnɛ l’ehemba efula wa wolo l’etena ka tshitshɛ keto. Lushi lɔmɔ, wakatɛ Jɔbɔ dia wambova ndo wambodiaka nyama yande tshɛ, mbidja ndo ekambi ande l’anande wa ngandji. (Jɔbɔ 1:13-19) Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, etena kakinde akadiɛnɛ la lɔkɔnyɔ l’efula, Jɔbɔ akandama la hemɔ ka wolo efula. (Jɔbɔ 2:7) Jehowa akakokɛka Jɔbɔ. Lam’ele Jehowa akalangaka Jɔbɔ, Nde akawosha kɛnɛ kakinde l’ohomba dia mbikikɛ ehemba ande ndo ntshikala la kɔlamelo. w22.08 11 od. 8-10
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka nɛi 13
Jehowa pokolaka wanɛ wokande ngandji.—Hɛb. 12:6.
Ohokwelo koka monga dui dia paa efula. Sho mbeyaka mɔnyɔla ohokwelo, mɛna dia vɔ hawosungana ndo ɔnɛ wamboleka wolo. Etombelo wakoka monga la dui sɔ ele, sho mbeyaka mpandja ɛngɔ kɛmɔ ka laande, mbuta ate mɛna dia ohokwelo ekɔ djembetelo ya ngandji katoka Jehowa. (Hɛb. 12:5, 11) Etawɔ ohokwelo ndo nsala etshikitanu wahombama. Mbala ndekana ɔtɔi, Yeso akangola Petero la ntondo k’apɔstɔlɔ akina. (Makɔ 8:33; Luka 22:31-34) Ondo dui sɔ diakasha Petero nsɔnyi efula! Koko, Petero akatshikala la kɔlamelo otsha le Yeso. Nde aketawɔ ohokwelo ndo akakondja wetshelo oma lo wandja ande. Etombelo wakonge la dui sɔ ele, Jehowa akafute Petero l’ɔtɛ wa kɔlamelo yande ndo akayowoshaka ɛkɛndɛ w’ohomba l’etshumanelo. (Jni. 21:15-17; Ets. 10:24-33; 1 Pe. 1:1) Sho ndjakondjɛka ndo kondjɛka anto akina wahɔ, etena kahatake washo paka lo nsɔnyi kaya oma l’ohokwelo, etena ketawɔso ohokwelo ndo kasalaso etshikitanu wahombama. Etena kasalaso dui sɔ, sho ndekaka monga ohomba le Jehowa ndo le anangɛso. w22.11 21-22 od. 6-7
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka nɛi 14
[Tolambole Isaka] olambo wa lotshumba lo dikona.—Eta. 22:2.
Abrahama akeyaka dia Jehowa takandakoke pondjo nsala dui dimɔ diaha la losembwe kana diaha la ngandji. Lo ndjela ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, Abrahama akeyaka dia Jehowa ekɔ l’akoka wa mbolola Isaka ɔnande la ngandji. (Hɛb. 11:17-19) Ndo nto, Jehowa akalake dia Isaka akahombe ndjonga she wodja, ndo l’etena kɛsɔ ko Isaka atote ndooko ɔna. Abrahama akokaka Jehowa ngandji, diakɔ diakinde la mbetawɔ le She dia nde ayosala akambo la losembwe. Kaanga mbaki dui sɔ wolo nsala, mbetawɔ kande kakotshutshuya dia nkitanyiya. (Eta. 22:1-12) Ngande wakokaso mbokoya Abrahama? Oko ande, sho pombaka ntetemala mbeka awui wa Jehowa. Lo nsala ngasɔ, mbayotoleka ndjasukanya la nde ndo mbolanga efula. (Os. 73:28.) Nkum’otema kaso kayekiyama dia nkɛnɛmɔla tokanyi taki Nzambi. (Hɛb. 5:14) Etombelo wayonga ele, etena kayotohemba onto ɔmɔ dia sho nsala dui dia kɔlɔ, sho tayotona. Tayohetsha kanyi tshɛ yakoka totshutshuya dia nsala dui dia kɔlɔ diakoka mbisha Shɛso paa ndo ndanya diɔtɔnganelo dia lam’asaso la nde. w22.08 28-29 od. 11-12
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka nɛi 15
Ekiyanu lo otema w’onto mbɔkɔmɔlaka, koko tshɛkɛta y’ɔlɔlɔ keketshaka.—Tok. 12:25.
Lam’akawakalola dia teembola ase Lustɛra, ase Ikɔniyo ndo ase Atiyɔka, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ “wakasɔnɛ dikumanyi lo tshumanelo tshɛ.” (Ets. 17:6-23) Aha la taamu, apami wakasɔnama asɔ wakonge tshondo y’ekeketshelo le etshumanelo, oko wasala dikumanyi dia nshi nyɛ. Dikumanyi le, nyongake nsuke dia nkimanyiya wanɛ wele l’ohomba wa mboka “tshɛkɛta y’ɔlɔlɔ” yakeketsha. Pɔɔlɔ akohola asekande atɛmɔdi dia “olui a woke w’ɛmɛnyi” wakakikɛ ekakatanu nɛ dia Jehowa akawasha wolo w’efula. (Hɛb. 12:1) Pɔɔlɔ akashihodia di’ɛkɔndɔ w’anto wa lo nshi yakete, wanɛ wakakikɛ weho tshɛ w’ekakatanu kokaka mbisha anango l’akadiyɛnde dihonga ndo mbakimanyiya dia vɔ mbika washo lo “osomba wa Nzambi kasɛna.” (Hɛb. 12:22) Dui sɔ diekɔ mɛtɛ ndo ɛlɔ kɛnɛ. Onto akɔna lahatakeketshamaka etena kakandadia woho wakakimanyiya Jehowa Ngidiyɔna, Baraka, Davidɛ, Samuɛlɛ ndo anto akina efula?—Hɛb. 11:32-35. w22.08 21-22 od. 5-6
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka nɛi 16
Vɔ wakalomboshama onto l’onto lo ndjela etsha ande.—Ɛny. 20:13.
Lo ndjela “etsha” akɔna wayolomboshama wanɛ wayolwama? Onde vɔ wayolomboshama lo ndjela kɛnɛ kakawasale la ntondo ka vɔ mvɔ? Ndooko! Tohɔ dia vɔ wakashile dimanyiyama pɛkato yawɔ etena kakawavu. Laasɔ lanɛ, “etsha awɔ” halembetshiya etsha awɔ wakawasale lo lɔsɛnɔ lawɔ l’edjedja. Koko kɛsɔ nembetshiyaka kɛnɛ kayowosala l’ɔkɔngɔ wa vɔ nongola olowanyelo l’andja w’oyoyo. Oyadi apami wa kɔlamelo wele oko Nɔa, Samuɛlɛ, Davidɛ ndo Danyɛlɛ ndo vɔ wayohomba mbeka akambo efula wendana la Yeso Kristo ndo monga la mbetawɔ lo olambo ande. Naka apami asɔ wayohomba mbeka akambo efula, shi kete anto wa kɔlɔ wayonga l’akambo efula wa mamba wa mbeka! Etombelo akɔna wayonga le wanɛ wayotona diaaso dia dimɛna sɔ? Ɛnyɛlɔ 20:15 totɛka ɔnɛ: “Onto tshɛ lele lokombo lande kotanema lo dibuku dia lɔsɛnɔ akakashema lo oduwa wa dja.” Eelo, vɔ wayolanyema pondjo pondjo. Ekɔ ohomba sho ndjashikikɛ dia lokombo laso fundama lo dibuku dia lɔsɛnɔ ndo ɔnɛ lɔ layotshikala lɔkɔ! w22.09 19 od. 17-19
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka nɛi 17
Monga la nkum’otema ka pudipudi la ntondo ka Nzambi ndo la ntondo k’anto.—Ets. 24:16.
Kɛnɛ kakateke oma lo Bible kimanyiyaka nkum’otema kaso dia sho nsala ɛsɔnwɛlɔ wendana la yoonge yaso ndo esakelo wele dimɛna le so. (1 Tim. 3:9) Etena kɔsaso tɛdikɔ ndo kasawolaso l’anto akina lo kɛnɛ kendana la tɛdikɔ taso, sho pombaka mbohɔka kɛnɛ kata Filipɛ 4:5: “Ekanelo kanyu k’ɔlɔlɔ keyame le anto tshɛ.” Naka tekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, kete hatotoleka mbidja yimba paka lo yoonge yaso hita. Sho mbokaka anangɛso l’akadiyɛso ngandji ndo sho mbalɛmiyaka oyadi tɛdikɔ tɔsawɔ ntshikitana la taso. (Rɔmɔ 14:10-12.) Sho mɛnyaka lowando laso otsha le Jehowa ɔnɛ lele Kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ, lo nkokɛ lɔsɛnɔ laso ndo lo mbosha kɛnɛ koleki dimɛna le so. (Ɛny. 4:11) L’etena kɛnɛ, sho pombaka ndɔshana la waa hemɔ ndo la waa mpokoso. Koko ɔsɔ bu lɔsɛnɔ lakalange Otungi aso dia sho sɛnaka. Keema edja, nde ayanga tosha lɔsɛnɔ la pondjo l’aha l’ekakatanu ndo la nyɔi. (Ɛny. 21:4) Lam’akatakonge etena kɛsɔ, ande dimɛna monga la lɔsɛnɔ ndo kambɛ Shɛso ka ngandji, Jehowa lele l’olongo lee! w23.02 25 od. 17-18
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka nɛi 18
Diolelo diayɛ diambokahanyema ndo diambokimɔma le ase Mediya la Pɛrɛsiya.—Dan. 5:28.
Jehowa akɛnya hwe woho wele nde mbaheme tshɛ laadiko dia “ewandji wa laadiko.” (Rɔmɔ 13:1) Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ sato. Farawɔ nkumekanga ka l’Edjibito akande ekambi waki Jehowa lo lɔhɔmbɔ ndo mbala la mbala nde akatonaka dia mbakimɔ. Koko Nzambi akaatshungola ndo nde akadindja Farawɔ lo Ndjale ka Beela. (Eto. 14:26-28; Os. 136:15) Nkumekanga ka la Babilɔna Bɛlɛshaza akasale fɛtɛ ndo “akayadiya dia ndɔshana la Nkumadiɔndjɔ k’olongo” ndo nde “[akatombola] tozambizambi ta mfɛsa ndo ta paonyi” lo dihole dia ntombola Jehowa. (Dan. 5:22, 23) Koko, Nzambi akakitshakitsha pami ka lotamanya kɛsɔ. “Ko otsho akɔ,” Bɛlɛshaza akadiakema ndo lowandji lande lakashama le ase Mɛdiya ndo ase Pɛrɛsiya. (Dan. 5:30, 31) Nkumekanga Hɛrɔdɛ Angiripa I ka la Palɛstinɛ akadiake ɔpɔstɔlɔ Jakɔba ndo akadje ɔpɔstɔlɔ Petero lo lokanu l’oyango wa mbodiaka nde lawɔ. Koko Jehowa kombetawɔ dia Hɛrɔdɛ nsala kɛnɛ kakandakongɛ dia nsala. “Ondjelo wa Jehowa akɔɔkɔmɔla,” ko nde akavu.—Ets. 12:1-5, 21-23. w22.10 15 od. 12
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka nɛi 19
Dimi layonyohokamɛ.—Jɛr. 29:12.
Naka sho mbadiaka awui wɛnya woho wakayakiyanyaka Jehowa lo dikambo dia wanɛ waki la kɔlamelo le nde lo nshi y’edjedja, kete elongamelo kaso kayonga wolo efula. Awui tshɛ wakafundama l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi “wakafundama dia tosha wetshelo, dia oma lo ekikelo kaso ndo oma lo esambelo k’oma lo Afundelo, sho monga la elongamelo.” (Rɔmɔ 15:4) Tokanake yimba lo woho watetemala Jehowa nkotsha alaka ande. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakasalɛ Jehowa Abrahama nde la Sara. Vɔ wakakome l’ɛnɔnyi wakiwɔ kokoka mbota ana nto. Koko, Nzambi akaalake dia vɔ wayota ɔna pami. (Eta. 18: 10) Kakɔna kakasale Abrahama la ntondo ka dikambo sɔ? Bible mbutaka ɔnɛ: “Nde aki la mbetawɔ dia nde ayonga she wedja efula.” (Rɔmɔ 4:18) Kaanga mbele lo kanyi y’anto, vɔ komonga nto l’elongamelo ka vɔ mbota, Abrahama aki l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayokotsha daka diande. Pami ka kɔlamelo kɛsɔ kɔmɛmba ɛkɔndjɔ. (Rɔmɔ 4:19-21) Ɛkɔndɔ wa ngasɔ teetshaka dia sho kokaka ndjaɛkɛka nshi tshɛ le Jehowa dia nde nkotsha alaka ande. w22.10 27 od. 13-14
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka nɛi 20
Wɛ ayɛna Ombetsha ayɛ wa Woke la washo ayɛ hita.—Isa. 30:20.
Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakakotshama etena kakatshungɔ ase Juda oma lo lɔhɔmbɔ. Jehowa akɛnya dia nde mbele Ombetsha awɔ wa Woke ndo l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ kande, atɛmɔdi ande wakatondoya okaloyelo w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Tekɔ la diɛsɛ lo woho wele Jehowa Ombetsha aso wa Woke ɛlɔ kɛnɛ. Lo avɛsa anɛ, Isaya tɛdikaka l’ambeki wetshama oma le Jehowa, lo mbuta ɔnɛ: “Wɛ ayɛna Ombetsha ayɛ wa Woke la washo ayɛ hita.” L’ɛnyɛlɔ kɛsɔ, Isaya mbutaka dia Ombetsha memala la ntondo k’ambeki ande. Ekɔ tshondo ya diɛsɛ le so lo woho watetsha Jehowa ɛlɔ kɛnɛ. Ngande watetsha Jehowa? Lo tshimbo y’okongamelo ande. Tekɔ la lowando l’efula oma l’ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso oma le okongamelo wa Jehowa! Sho nongolaka olowanyelo ɔsɔ lo tshimbo ya nsangaya yaso, y’ekanda aso, ya waa emisiɔ wa JW Televiziɔ ndo lo toho tokina efula tatokimanyiya dia mbikikɛ ntena dia paa nɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. w22.11 10 od. 8-9
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka nɛi 21
Djembetelo yakɔna . . . etena k’ekomelo ka dikongɛ di’akambo?—Mat. 24:3.
Lo kɛnɛ kendana l’etena k’ekomelo ka dikongɛ di’ase Juda ndo “etena k’ekomelo ka dikongɛ di’akambo” diasɛnaso ɛlɔ kɛnɛ, Yeso akate ate: “Lo kɛnɛ kendana la lushi kana wonya akɔ, ndooko onto leya, kaanga andjelo wa l’olongo, kaanga Ɔna, paka Papa.” Oma laasɔ, nde akahɛmɔla ambeki ande tshɛ dia vɔ ‘ntetemala nsɛna’ ndo ‘ntetemala nsungukala.’ (Makɔ 13:32-37) Akristo w’ase Juda wa lo ntambe ka ntondo wakahombe ntetemala nsungukala nɛ dia lɔsɛnɔ lawɔ lakalemanɛka la dui sɔ. Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Lam’ayonyɛna Jɛrusalɛma yambodingama l’asɔlayi, kanyeye dia elanyelo kayɔ kaya suke.” L’etena kɛsɔ vɔ wakahombe nkitanyiya ɔhɛmwɛlɔ wa Yeso ndo ‘ntatɛ ndawɔ otsha l’akona.’ (Luka 21:20, 21) Wanɛ wakadje yimba l’ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ wakakokɛ nsɛnɔ yawɔ etena kakalanyema Jɛrusalɛma oma le ase Rɔmɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo nsɛna l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo dia kɔlɔ nɛ. Diakɔ diele, sho lawɔ pomboka mambalɛka ndo sungukalaka. w23.02 14 od. 1-2; 16 od. 3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka nɛi 22
Jehowa, Nzambi k’akambo wa mɛtɛ.—Os. 31:5.
Jehowa mbetshaka ekambi ande dia vɔ monga la losembwe ndo ɔlɔlɔ. Dui sɔ mbaakimanyiyaka dia vɔ ndeka ndjalɛnya ndo dia monga la wɔladi wa l’etei k’otema. (Tok. 13:5, 6) Shi nde akakosalɛ dui sɔ etena kakayekaka Bible? Wɛ akeke dia mboka ya Jehowa mboleki tshɛ amɛna le anto tshɛ ndo le yɛ wɛmɛ. (Os. 77:13) Ɔnkɔnɛ, wɛ kombolaka nsala kɛnɛ kata Nzambi dia tɔ mbele losembwe. (Mat. 6:33) Wɛ kombolaka mamɛ akambo wa mɛtɛ ndo mɛnya dia kɛnɛ kata Satana lo dikambo dia Jehowa Nzambi kekɔ kashi. Ngande wakokayɛ nsala dui sɔ? Wɛ koka nsɔna yoho ya lɔsɛnɔ mɔ yata ɔnɛ: “Dimi tonaka awui wa kashi waki Satana ndo ɔnɛ dimi sukɛka akambo wa mɛtɛ. Dimi nangaka dia Jehowa monga Nkum’olongo kami ndo nsala kɛnɛ katande dia kekɔ dimɛna.” Ngande wasalayɛ dui sɔ? Ele lo ndjasukanya la Jehowa lo dɔmbɛlɔ ndo lo ndjakimɔ le nde ko oma laasɔ, wɛ mɛnya ndjakimɔ kayɛ lo sɛkɛ lo batizama. Nanga kɛnɛ kele mɛtɛ ndo kele ɔlɔlɔ mbatshutshuya onto dia nsɔna dia batizama. w23.03 3 od. 4-5
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka nɛi 23
Etema anyu watokananake ndo watɔkɔmɔke la wɔma.—Jni. 14:27.
Ekɔ woho ɔmɔ wa wɔladi waheye anto wa l’andja ɔnɛ. Ɔsɔ ekɔ “wɔladi wa Nzambi,” mbuta ate ki kaya lo monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Shɛso lele l’olongo. Etena keso la wɔladi wa Nzambi sho ndjaokaka l’ekokelo. (Flpɛ. 4:6, 7.) Sho tekɔ la diɔtɔnganelo dia ma ma l’anto akina wawoka ngandji. Ndo sho tekɔ la diɔtɔnganelo dia ma ma la “Nzambi ka wɔladi.” (1 Tɛs. 5:23) Etena keyaso, kayaɛkɛso ndo kakitanyiyaso Shɛso, wɔladi wa Nzambi koka mbututadia otema aso etena katenyanyaso ntena dia wolo. Onde sho koka mɛtɛ monga la wɔladi wa Nzambi etena kadiɛnɛso la paa kɛmɔ, ɛnyɛlɔ oko hemɔ kɛmɔ kakokanɛ, mpokoso kɛmɔ, lofunge l’asa ase ngelo, kana ɛhɛnyɔhɛnyɔ? Awui asɔ tshɛ koka tosha wɔma. Diɛsɛ ko anangɛso l’akadiyɛso wekɔ lo ndjela dako dia Yeso sɔ oko wodiɛnyisha divɛsa diaso di’ɛlɔ. L’ekimanyelo ka Jehowa, vɔ wekɔ l’akoka wa monga la wɔladi ndo l’etena kakɔ kaamɛ vɔ wekɔ lo ndɔshana l’ehemba wa wolo. w22.12 16 od. 1-2
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka nɛi 24
Nyɔhɛtɛhɛtɛ la nyuma. Nyokambe Jehowa olimu oko ɛhɔmbɔ.—Rɔmɔ 12:11.
Hatokoke mbeya awui tshɛ wakoka ntomba lo lɔsɛnɔ laso. Diakɔ diele, bu ohomba dia sho mbɛdikaka nɛmɔ diele la so la waɛsɛ w’olimu wele la so kana mbɛdikaka waɛsɛ wele laso la waɛsɛ wele l’anto akina. (Ngal. 6:4) Ekɔ ohomba dia sho nyangaka toho takokaso ndeka monga ohomba. Onga suke dia nkondja ɛkɛndɛ w’olimu lo ntetemala mbetɛ lɔsɛnɔ layɛ ɔsɛlɛngɛ ndo lo mbewɔ mbɔtɔ abasa w’anyanya. Yadjɛ eyango wa totshitshɛ wayokokimanyiya dia nkotsha eyango ayɛ wa lo nshi yayaye. Ɛnyɛlɔ, naka wɛ ekɔ l’oyango wa nkamba oko ombatshi mboka wa pondjo lo nshi yayaye, onde wɛ hakoke ntatɛ nkamba kakianɛ oko ombatshi mboka wa tshanda ngɔndɔ tshɛ? Naka wɛ ekɔ l’oyango wa monga okambi wakimanyiya, onde wɛ hakoke ndjasha efula l’olimu w’esambishelo? Diewo diayoyokondja oma ko kakianɛ koka monga oko lokuke lakodihwɛ otsha lo ɛkɛndɛ ekina w’olimu lo nshi yayaye. Yashikikɛ dia nkotsha ɔkɛndɛ tshɛ wakoshawɔ lo yoho yoleki dimɛna. w22.04 26 od. 16-17
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka nɛi 25
Dimi nangaka Jehowa nɛ dia nde mbokaka dui diami, ɛsɛngɔsɛngɔ ami wa nyanga ekimanyielo.—Os. 116:1.
Jehowa koka tokimanyiya dia sho ntondoya ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ laso ndo dia sho nkondja ɔngɛnɔngɛnɔ l’olimu aso w’ekila. Etena kalɔmbaso Nzambi lo dui dimɔ diendana laso, aha la ntshimbatshimba Jehowa koka tokadimola ndo tosha wolo wa sho mbikikɛ okakatanu akɔ. Ndo naka okakatanu aso hashidi esadi eto oko wakatakombolaka, kete sho koka ntetemala nɔmba Jehowa l’etete dia nde tosha wolo wa sho mbikikɛ okakatanu akɔ. Nde tɔlɔmbaka dia nsala dui sɔ. Dui sɔ mbɔtɔnɛka l’ɛtɛkɛta wa Isaya ɛnɛ: ‘Tanyoshake Jehowa kaanga yema ya momuya.’ (Isa. 62:7) Kakɔna kalembetshiya dui sɔ? Sho pombaka nɔmbaka Jehowa l’etete oko hatowosha kaanga yema ya momuya. Ɛtɛkɛta w’Isaya toholaka bɛnyɛlɔ dia Yeso diendana la dɔmbɛlɔ diatanema lo Luka 11:8-10, 13. Lawɔ Yeso tokeketshaka dia sho ‘ntetemala nɔmba’ nyuma k’ekila. Sho kokaka nto nɔmba Jehowa dia nde tosha ɛlɔmbwɛlɔ kele laso ohomba l’oyango wa mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna. w22.11 8 od. 1; 9 od. 6-7
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka nɛi 26
L’atei w’asui efula mbahombaso mbɔtɔ lo Diolelo dia Nzambi.—Ets. 14:22.
Wɛ la nkumbo kayɛ koka ndjalɔngɔsɔla oma ko kakianɛ lo dikambo di’ɛhɛnyɔhɛnyɔ. Tokanyiyake awui wa kɔlɔ tshɛ wakoka nyokomɛ. Koko, keketsha lɔngɛnyi lasayɛ la Jehowa ndo nkimanyiya anayɛ dia vɔ nsala woho akɔ waamɛ. Naka lo ntena dimɔ wɛ aya l’okiyanu, kete diholɛ Jehowa otema ayɛ. (Os. 62:7, 8) Oko nkumbo, nyɔkɛtshanya ɛkɔkɔ tshɛ wanyotshutshuya dia nyu ndjaɛkɛ le nde. Naka mpokoso kambotomba, kete woho wayoyoyalɔngɔsɔla ndo wɛkamu ayɛ le Jehowa wayosha anayɛ dihonga ndo wɔladi. Wɔladi wa Nzambi tokokɛka. (Flpɛ. 4:6, 7) Oma lo tshimbo ya wɔladi ɔsɔ, Jehowa mbututadiaka otema aso lam’eso la hemɔ, lam’ahomanaso la mpokoso ndo ɛhɛnyɔhɛnyɔ wakoka monga la shɛngiya le so ɛlɔ kɛnɛ. Nde kambaka la dikumanyi diakamba olimu wa wolo dia tolama. Nde toshaka sho tshɛ diɛsɛ dia kimanyiyana lam’asaso. Wɔladi wele laso ɛlɔ kɛnɛ wayotokimanyiya dia ndjotokomɛ ehemba wa lo nshi yayaye ndo kaanga “mfɔnu ka woke.”—Mat. 24:21. w22.12 27 od. 17-18
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka nɛi 27
Dimi lakaye ndjoyanga, aha anto w’ɛlɔlɔ, koko atshi wa pɛkato.—Mat. 9:13.
Sho pombaka nsala la wolo dia ntshika dia ndjaɛndja onongo lo pɛkato ya weke yakatasale lo nshi yakete. Lo mɛtɛ, hatohombe mbɔsa oshinga w’etshungwelo oko yɛkɛ nɛndɛ dia “nsala pɛkato la okonda.” (Hɛb. 10:26-31) Koko, sho koka ndjashikikɛ dia naka takayatshumoya mɛtɛ oma lo pɛkato yaso ya weke, takalɔmbɛ Jehowa ndo takalɔmbɛ ekimanyielo le dikumanyi ndo naka takatshikitanya lɔkɛwɔ laso, kete nde akatodimanyiya tshɛ lo tshɛ. (Isa. 55:7; Ets. 3:19) Olambo w’oshinga w’etshungwelo wekɔ la wolo wa nkomba pɛkato yaso tshɛ ndo wayotokonya dia sho ndjɔsɛna lo paradiso. Lɔsɛnɔ la lɛkɔ hatonga eshi. Tayongaka nshi tshɛ l’anto w’amɛna wa mpomana la wɔ ndo l’olimu wa dimɛna wa nsala. Laadiko dia laasɔ, tayongaka nshi tshɛ l’akoka wa mbeya Shɛso lele l’olongo dimɛna ndo ngɛnangɛna la kɛnɛ katoshande. Hatotohomba pondjo awui wa mbeka lo kɛnɛ kendana la nde ndo tayonga l’awui efula wa mbeka lo kɛnɛ kendana l’etongelo kande. w22.12 13 od. 17, 19
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka nɛi 28
Dimi layodja lohetsho lam’asayɛ la womoto.—Eta. 3:15.
“Womoto.” Nde kokoka monga Eva. Prɔfɛsiya kɛsɔ shikikɛka dia kanula ya womoto yakahombe ‘minola’ oloyi l’ɔtɛ. Oko womaso la ditɛkɛta, oloyi ekɔ etongami ka lo nyuma, Satana ndo ndooko onto lele keema kokele lele kanula y’Eva lakakoke monga la dikoka dia mbominola. Dibuku di’ekomelo dia lo Bible totɛka ele womoto lɔtɛkɛtami lo Bible. (Ɛnyɛlɔ 12:1, 2, 5, 10.) Ɔsɔ bu womoto ko womoto! Nde ekɔ la ngɔndɔ l’ekolo ande ndo la dɛmbɔ dia nkoso diele la tɔɔtɔ 12 l’ɔtɛ ande. Nde akote aha ɔna ko ɔna, koko Diolelo dia Nzambi. Diolelo sɔ diekɔ l’olongo, laasɔ womoto ɔsɔ pombaka monga ndo nde l’olongo. Nde ekɔ didjidji di’etenyi k’okongamelo wa Jehowa kele l’olongo kokengami la ditongami diande dia lo nyuma diele la kɔlamelo. (Ngal. 4:26) Ɔtɛkɛta wa Nzambi tokimanyiyaka nto dia mbeya etenyi ka ntondo ka kanula ya womoto. Kanula shɔ yakahombe monga l’ɔlɔndji w’Abrahama.—Eta. 22:15-18 w22.07 15-16 od. 6-8
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka nɛi 29
Nyu nyakawetawɔ aha oko ɔtɛkɛta w’anto, koko oko wewɔ mɛtɛ, oko ɔtɛkɛta wa Nzambi.—1 Tɛs. 2:13.
Woshasha wa Jehowa, Bible ndola la lomba lande. Alako wa lo Bible wekɔ la shɛngiya ya dimɛna le anto. Bible tshikitanyaka nsɛnɔ y’anto. Etena kakafunde Mɔsɛ abuku wa ntondo wa lo Bible, nde akatɛ ekambi wa Nzambi, mbuta ate ase Isariyɛlɛ ate: “Ɔnɛ bu ɔtɛkɛta w’anyanya le nyu, koko vɔ nembetshiyaka lɔsɛnɔ lanyu.” (Eoh. 32:47) Wanɛ wakitanyiya Afundelo koka ntondoya ndo monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Os. 1:2, 3) Kaanga kambofundamaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi ambeta ɛnɔnyi efula, vɔ wekɔ la wolo wa ntetemala ntshikitanya nsɛnɔ y’anto. Atɔndɔ wa lomba wa lo Bible tshikalaka pondjo pondjo; vɔ mongaka la wahɔ le anto wasɛna l’oseka etena tshɛ. Etena kadiaso dibuku di’ekila sɔ ndo kakanaso yimba la kɛnɛ kadiaso, ɔnɛ lele Kiɔkɔ ya dibuku sɔ kambaka la wolo ande, mbuta ate nyuma kande k’ekila dia tokimanyiya dia sho mɛna woho wakokaso nkamba l’alako wa lo Bible lo lɔsɛnɔ laso. (Os. 119:27; Mal. 3:16; Hɛb. 4:12) Lo mɛtɛ, ɔnɛ lele Kiɔkɔ ya Bible nomɔlomɔka dia tokimanyiya. Kɛsɔ totshutshuyaka dia mbadiaka Bible mbala la mbala! w23.02 3 od. 5-6
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka nɛi 30
Nde ayolanya lo yɛdikɔ y’efula. —Dan. 8:24.
Ɛnyɛlɔ tshapita 13 totɛka dia ɔtɛ w’esambele ɔsɔ, Angleterre la Amɛrikɛ mandji yoleki wolo l’andjaw’otondo salaka akambo oko nyama ka ngala kele la “nseke 2 yele oko ya ɔna ɔkɔkɔ, koko tɔ kakatatɛ ntɛkɛta oko dragɔ.” Nyama kɛsɔ “salaka tolembetelo ta weke polo ndo lo tɔ nsala dia dja mpolɔ oma l’olongo oya la nkɛtɛ lo washo w’anto.” (Ɛny. 13:11-15) Ɛnyɛlɔ tshapita 16 ndo 19 mbelɛka nyama ka ngala kɛsɔ ɔnɛ “omvutshi wa kashi.” (Ɛny. 16:13; 19:20) Danyɛlɛ tɛkɛtaka dui dimɔ diafɔna, mbuta ate Angleterre l’Amɛrikɛ mandji yoleki wolo l’andja w’otondo ‘yayela elanyelo ka diambo.’ (Dan. 8:19, 23, 24, nɔtɛ) Kɛsɔ mɛtɛ mbakasalema lo Ta dia hende di’andja w’otondo. Bɔmbɛ atɔmikɛ hiende yakakambe olimu w’efula dia komiya ta sɔ ndo etombelo wakonge ele ambeyi wa siansɛ wa la Grande-Bretagne la Amɛrikɛ wakasanganya welo awɔ. Lo nsala bɔmbɛ shɔ, Angleterre la Amɛrikɛ mandji yoleki wolo l’andja w’otondo, wakasale dia “dja mpolɔ oma l’olongo oya la nkɛtɛ.” w22.05 10 od. 9