Nkɛtɛ Y’ɛtɛtɔ Y’ase Venda

AYA ɛnɔnyi dikumi weso lo kamba dimi la wadiɛmi oko esambisha wa lo tena tshɛ l’atei w’Ase Venda. Vɔ mbidjasɛ lo sudɛ ka Limpopo, Ɔkɛdi wa woke wa la nɔrdɛ k’Afrique du Sud. Wodja awɔ kengama la waoho kana dibila efula diakatenyanya Limpopo lo deko dieke kambeta nɛ dia ndjodjasɛ l’ɛtshi kɛsɔ ka nkɛtɛ. Ase Venda mbutaka ɔnɛ aya ɛnɔnyi ndekana kinunu wakadjasɛ watshɛwɔ lo dihole nɛ.

Lo mɛtɛ, ɛtshi kɛsɔ ka nkɛtɛ aki etenyi kɛmɔtshi ka tshunda dimɔtshi di’edjedja diakawelɛka ɔnɛ Diolelo dia Mapungubwe. Ɔsɔ mbaki osomba wa ntondo wa woke wa l’Afrique du Sud, ndo vɔ wakalamaka okidi wa woke w’Ɔkɛdi wa Limpopo, tatɛ oma l’owɛsta wa Botswana polo lo ɛsta ka Mozambique. Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 900 T.D., polo l’ɔnɔnyi 1100 T.D., Ase Mapungubwe wakasondjaka amindji w’ekanda w’Ase Arabiya ewanga, nseke ya kifalo (rhinocéros), ɔhɔtɛla, nkoho ya nyama la paonyi. Wakayokundola disɛlasɛla dimɔtshi di’amɛna diakakitama ndo paonyi lâdiko lo dikona dia tshitshɛ diakawakundɛka ewandji, dikona diakawelɛka ɔnɛ Mapungubwe. Ansiklopedi ɔmɔtshi mbutaka ɔnɛ: “diangɔ sɔ diekɔ l’atei wa tolembetelo ta ntondo tɛ̂nya ɔnɛ wakatshimaka paonyi l’Afrique du Sud.”

Ɛlɔ kɛnɛ, nkɛtɛ ya Venda yaya bu l’ahole wa tshima paonyi, koko yɔ minyanyemaka oma l’ɛtɛtɔ kayɔ. Lo sudɛ k’Akona wa Soutpansberg, ekɔ l’okidi ɔmɔtshi w’ɛtɛtɔ woho w’anyanya, lɛnɛ ele elowa wele oko: avɔka, abɔtɛ, dimuma l’apɛla tshavu tshavu. Lâdiko dia weho wa diangɔ sɔ, ɛnyɛlɔ oko edika wa pacania la wa macadamia, ekɔ nto ndo weho w’akatshikatshi efula, oko ɛnyɛlɔ muroho, woho ɔmɔtshi w’akatshikatshi walɛta oko epinara ndo walangema efula le ase ngelo.

Ase Venda wekɔ anto wa wɔlamu ndo walongɔna dimɛna. Esangɔ efula, naka ɔngɛndangɛnda ɔmɔtshi amboya la shashimoya, owandji wa nkumbo tɔlɔmbaka dia vɔ mbodiakɛ nkɔkɔ. Nkɔkɔ kakɔ ndɛmaka la mma dia lɛkɔ dialeka anto tshɛ ndɛ dielɛwɔ vhuswa, mma dia dikɔnga di’ahɔhɔ. Lâdiko dia lâsɔ, owandji wa nkumbo ayotshindɛ ɔngɛndangɛnda ande yema. Lo mbekelo kawɔ k’ashidi, yoho shɔ mbɛnyawɔ nɛmɔ diashawɔ angɛndangɛnda. Vɔ mbetshaka ana dia mbishaka angɛndangɛnda mɔyɔ la loshilambo tshɛ lo kɔlama ndo lo sukɛka lonya lɔmɔtshi wonya watshumayɛ ɔngɛndangɛnda lonya lokina. W’ekɔ lo mɛna l’osato wa la ntondo kayɛ ongo wamato ahende w’Ase Venda wahatatshukama washana mɔyɔ lo ndjela mbekelo kɛsɔ.

Ɔtɛkɛta wa Wolo Efula

Ɔtɛkɛta w’Ase Venda ekɔ wolo efula le Ase Mputu. Okakatanu ɔmɔtshi wele l’anto dia mbeya ɔtɛkɛta ɔsɔ ele tɔtɛkɛta efula ta lɔkɔ fundamaka yoho yâmɛ koko tɛkɛtamaka toho totshikitanyi. Lushi lɔmɔtshi, lam’akamashaka dako dimɔtshi di’oma lo Bible l’etshumanelo kɛmɔtshi k’Ɛmɛnyi wa Jehowa w’Ase Venda, dimi lakakeketsha ampokami dia vɔ sawolaka l’onto tshɛ. Onto ɔmɔtshi l’atei w’ampokami kokoka mbikikɛ kânga yema ko akatondɔ la tɔ̂la nɛ dia lakate nte: “lohita lo lohita” lo dihole dia l’“onto ndo l’onto.”

Mbala ka ntondo kakamamɛ tɛkɛta Venda l’esambishelo ka lo sɛkɛ, ɔna womoto ɔmɔtshi akakadimola ate: “Dimi handeye tɛkɛta Angɛlɛ.” Lafɔnya nte lakatɛkɛti Venda dimɛna, ko ndete ɔna womoto ɔsɔ akafɔnya ɔnɛ l’Angɛlɛ mbatɛkɛtami! Mbala kekina, lam’akamakumi lo luudu lɔmɔtshi, dimi lakatɛ yana ya dikɛnda yaki lawɔ dia nde mbelɛmi papa ka nkumbo. Tshɛkɛta ya lo Venda yalembetshiya papa ka nkumbo ekɔ thoʹho, vɔ mbudiyaka doyi l’etenyi ka ntondo, koko, dimi kombeya nɛ dia lakate nte thohoʹ mbut’ate lakataloya doyi l’etenyi k’ekomelo, aki oko lakatɛ dikɛnda sɔ nte lekɔ lo nanga tɛkɛta la nkema ka lo luudu lɔnɛ! Dikɔmɔ dia ngasɔ akakɔmɔla otema, koko, oma l’etete kami dimi la wadiɛmi, tɔtɛkɛta Venda yema dimɛna ɛlɔ kɛnɛ.

Elowa wa lo Nyuma

Lo nyuma, nkɛtɛ y’Ase Venda ekɔ nto l’ɛtɛtɔ woho w’anyanya. Lo ɛnɔnyi wa 1950, etshumanelo kɛmɔtshi k’Ɛmɛnyi wa Jehowa kakatema l’atei w’anto anɛ wakonɔ, wanɛ wakaye oma lo wedja ekina wosukanyi dia ndjokamba lo minɛ kɛmɔtshi ka l’osomba wa Messina. Ase Venda efula wakayeyaka akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible diɛsɛ oma l’etete kaki l’Ɛmɛnyi ɛsɔ. Ɛnɔnyi dikumi l’ɔkɔngɔ, djui mɔtshi y’Ase Venda wanɛ wakakome Ɛmɛnyi wa Jehowa wakasanganaka lo luudu l’onto ɔmɔtshi l’osomba wa Sibasa.

Dia tɔla ehamelo kɛsɔ otsha la ntondo, filialɛ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ka l’Afrique du Sud akatome esambisha wa lo tena tshɛ otsha l’ɛtshi kɛsɔ ka nkɛtɛ k’ɛtɛtɔ efula. Kombeta edja, djui shɔ ya la Sibasa yakayokomaka etshumanelo ka woke. L’etena kɛsɔ, nsanganya y’Akristo yakatshamaka lo luudu lɔmɔtshi la kalasa. Koko, l’ekimanyielo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’osomba wa Pietersburg, Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Sibasa wakake Mbalasa ka Diolelo la Thohoyandou, osomba wosukanyi ndo wanganyi lawɔ paka kilɔmɛtɛlɛ 160 tsho.

Ndekana anto 500000 wekɔ lo tɛkɛta Venda la nɔrdɛ ka l’Afrique du Sud. Ndoko Ose Venda laki Ɔmɛnyi wa Jehowa lanɛ lam’akamɛ olimu w’esambishelo ka Diolelo l’ɛnɔnyi wa 1950. Koko ɛlɔ kɛnɛ wambolekana 150. Koko ekɔ ahole efula wele watanandema l’esambishelo ndo olimu wa kamba wekekɔ efula. Lo 1989, takatshu lo ngelo ngelo mɔtshi y’Ase Venda yelɛwɔ Hamutsha. L’etena kɛsɔ aki paka Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔtɔi mbaki lɛkɔ. Koko, ɛlɔ kɛnɛ wambolekana apandjudi wa Diolelo 40 lo ngelo ngelo shɔ. Tekɔ lo ndjasha tshɛ dia shidiya Mbalasa kaso ka Diolelo kokiso nto oma l’ekimanyielo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa w’oma lo tshumanelo dia la Pietersburg ndo oma lo weshasha w’oma le anangɛso wa lo wedja w’ɛngɔnyi.

Sho mbidjasɛ lo shamba mɔtshi, lo mutuka wele vɔamɛ ndo mvuduvudu. Lo monga la lɔsɛnɔ l’ɔsɛlɛngɛ, sho mongaka la wenya efula wa sambisha ase ngelo lokumu l’ɔlɔlɔ. (Mako 13:10) Dui sɔ diakatosha ɛtshɔkɔ efula nɛ dia taki la diɛsɛ dia kimanyiya anto efula dia vɔ kimɔ nsɛnɔ yawɔ le Jehowa Nzambi. Oko ɛnyɛlɔ, pami kɛmɔtshi kelɛwɔ Michael, akɛnyi dibuku Kokaka We Monga la Loseno la Pondjo lo Paradiso ka la Kete lo luudu l’ɔngɛnyi ande.a Nde akamɛ diada ndo nde aketawɔ mbala kakɔ ɔtɔi ɔnɛ nd’amboshola akambo wa mɛtɛ. Ɔnkɔnɛ, nde akafundɛ la Société Watch Tower mukanda ɔnɛ nde ekɔ l’ohomba w’ekanda ekina. Lo mukanda ande, Michael akalembetshiya ɔnɛ atonge edja kobatizaminde l’ɔtɛmwɛlɔ w’Apɔstɔlɔ wa lo ngelo kawɔ. Nde ate: “Lamboyoshola dia lekɔ lo mboka ka kɔlɔ k’otsha lo Diolelo diaki Nzambi. Omalɔkɔ, dimi nangaka koma lakinyu ɔmɔtshi, koko handeye kahombami ntsha.” Nde akatomɛ la Société adrɛsɛ ande ndo akalɔmbɛ dia vɔ mbotomɛ Ɔmɛnyi ɔmɔtshi wa Jehowa dia ndjokimanyiya. Lakayosholaka pami kɛsɔ ndo lakamɛ mbeka la nde Bible. Ɛlɔ kɛnɛ, nde aya Ɔmɛnyi wambobatizama ndo ekɔ lo kambɛ Jehowa la kɔlamelo tshɛ.

Lo Ngɔndɔ ka Dikumi l’Ahende 1997, takɔtɔ lo Losanganya la Distrikɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa laki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Mbetawɔ lo Dui dia Nzambi.” Losanganya lakɔ lakatshama lo sɛkɛ dia ponde dia la Thohoyandou. Anto 634 mbakasangana ndo 12 wakabatizama. Laki la diɛsɛ dia mbisha alako ahende lo Venda. Ɔsɔ aki dikambo diakaleke tosha ɔngɛnɔngɛnɔ l’ɛnɔnyi dikumi wakatetsha lo nkɛtɛ kɛsɔ k’ɛtɛtɔ!​—⁠Oma le ombadi aso ɔmɔtshi.

[Footnote]

[Caption]

[Footnotes]