“Utshaki Ulimu w’Usambisha”
“Uyakimeli lu akambu tshe, . . . utshaki ulimu w’usambisha.”—2 TIMOTE 4:5.
1. Naa ɔkɛndɛ wakasha Yeso ambeki ande?
LOKOMBO laki Jehowa ndo asangwelo ande wekɔ lo mbewoyama lo nkɛtɛ k’otondo. Ekɔ ngasɔ nɛ di’ekambi wa Nzambi wakayakimɔ le nde mbɔsaka la nɛmɔ ɔkɛndɛ wakasha Yeso Kristo ambeki ande, lam’akandate ate: “Nyutshu, nyete wedja tshe ambeki, nyâbatiza lu lukumbu la Papa ndu l’Ona ndu la [n]yuma k’[ekila]. Nyuwaetshaki dia ntsha akambu tshe wamumunyutela.”—Mateu 28:19, 20.
2. Naa ɔkɛndɛ wakalongola omendji Timɔtɛ, ndo naa yoho mɔtshi yakoka emendji w’Akristo kotsha olimu awɔ?
2 Ambeki waki Yeso wa lo ntambe ka ntondo wakɔsɛ ɔkɛndɛ akɔ la nɛmɔ efula. Ɛnyɛlɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akakeketsha osekande omendji w’Okristo Timɔtɛ ate: “Utshaki ulimu w’usambisha, ukutshaki ekambelu kaye.” (2 Timote 4:5) Ɛlɔ kɛnɛ, yoho mɔtshi yakotsha omendji olimu ande, ekɔ lo monga opandjudi wa Diolelo w’ohetoheto, mbut’ate onto latomba mbala la mbala l’esambishelo. Ɛnyɛlɔ, omendji wa Wekelo wa Dibuku wa l’Etshumanelo ekɔ la diɛsɛ dia mbisha ɛnyɛlɔ l’olimu w’esambishelo ndo wa mbetsha anto akina. Paulo akakotsha ɔkɛndɛ ande wa mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ ndo nde aketsha anto akina woho wa kamba olimu w’esambishelo.—Etsha 20:20; 1 Koreto 9:16, 17.
Esambisha waki l’ohetoheto wa lo nshi yakete
3, 4. Awui akɔna wakasale Filipɛ oko wakinde osambisha?
3 Akristo wa lo nshi yakete wakeyamaka oko esambisha waki l’ohetoheto. Tende ɛnyɛlɔ kaki osambisha Filipɛ. Nde aki ɔmɔtshi l’atei w’“apami esambeli . . . wuludiami la [n]yuma k’[ekila] ndu la yimba” wakasɔnama dia tokahanyaka lushi la lushi aha la shɔnɔdi diangɔ dia ndɛ lam’asa wadi waki edo w’Akristo wakatɛkɛtaka Grɛkɛ ndo wakatɛkɛtaka Hɛbɛru. (Etsha 6:1-6) Filipɛ akatshu la Samariya lam’akashile olimu wa lânde ɔsɔ ndo l’ɔkɔngɔ w’ɛhɛnyɔhɛnyɔ dianganya Akristo tshɛ, onyake apɔstɔlɔ. Lɛkɔ nde akewoya lokumu l’ɔlɔlɔ ndo akalodiama la nyuma k’ekila dia tondja ɛdiɛngɛ ndo kɔnɔya anto waki la dikɔmɔ. Ase Samariya efula waketawɔ losango la Diolelo ndo wakabatizama. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mboka dikambo sɔ, apɔstɔlɔ wa la Jerusalɛma wakatome ɔpɔstɔlɔ Petero la Joani la Samariya dia menda woho w’ambetawudi waki mala batizama asɔ nongola nyuma k’ekila.—Etsha 8:4-17.
4 Oma lâsɔ, nyuma ka Nzambi akalɔmbɔla Filipɛ dia tohomana l’ɔlɛnga w’ose Etiyɔpiya l’otadimbo w’otsha la Ngaza. L’ɔkɔngɔ w’olembetshiyelo wa hwe waki Filipɛ wa prɔfɛsiya k’Isaya, “untu [ɔsɔ] a wuki l’okongo a Kandake, khum’ekanga ka umuntu k’asi Etiyopiya” akonge la mbetawɔ le Yeso Kristo ndo akabatizama. (Etsha 8:26-38) L’ɔkɔngɔ diko, Filipɛ akatshu l’Ashidɔdɛ ndo la Kayisariya, ‘atewoya lokumu l’ɔlɔlɔ l’esomba tshɛ’ waki lo mboka kɛsɔ. (Etsha 8:39, 40) Nde akatshike mɛtɛ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo kamba olimu w’osambisha!
5. L’ɔtɛ wa dikambo diakɔna diakaleke mbeyama ana wa wamato anɛi waki Filipɛ?
5 Ɛnɔnyi oko 20 l’ɔkɔngɔ, Filipɛ akatetemala sambisha la waasaso la Kayisariya. Etena kakahange Paulo nde la Luka lakande, nde “aki la ana amantu anei wa dimuma wakataka akambu wahatayi.” (Etsha 21:8-10) Vɔ waketshama dimɛna lo nyuma, waki l’ohetoheto l’esambishelo ndo waki la diɛsɛ dia mbuta awui wahataye. Ɛlɔ kɛnɛ, ohetoheto wele l’ambutshi l’esambishelo koka monga la shɛngiya ya dimɛna le ana w’apami ndo wa wamato ndo mbatshutshuya dia vɔ mbɔsa olimu w’esambishelo oko olimu wahombawɔ kamba lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo.
Esambisha wele l’ohetoheto ɛlɔ kɛnɛ
6. Naa etombelo w’ɔlɔlɔ wakakondja esambisha wa lo ntambe ka ntondo?
6 Lo prɔfɛsiya kande ka woke kendana la nshi yaso nyɛ ndo la nshi y’ekomelo, Yeso Kristo akate ate: “Dieli la lukumu l’ololo nsambishama ntundu lu wedja tshe.” (Mako 13:10) Ekomelo la dia ndja l’ɔkɔngɔ wa lokumu l’ɔlɔlɔ sambishama “lu kete tshe.” (Mateu 24:14) Oko wakasambishaka Paulo nde l’esambisha ekina wa lo ntambe ka ntondo lokumu l’ɔlɔlɔ, anto efula wakakome ambetawudi ndo tshumanelo diakakengama l’ahole efula l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo di’ase Rɔma. Dikumanyi diakasɔnama dia kamba lo tshumanelo sɔ wakakambe kâmɛ l’anangɛwɔ ndo l’akadiyɛwɔ olimu w’esambishelo ndo olimu akɔ wakadiangana polo l’ahole wa tale. Ɔtɛkɛta waki Jehowa wakatetemala la pama ndo la mbidja otshumba lo nshi shɔ, oko wende ɛlɔ kɛnɛ nɛ di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo kamba olimu w’osambisha. (Etsha 19:20) Onde wɛ ekɔ ɔmɔtshi l’atei w’anto asɔ washa Jehowa lotombo l’ɔngɛnɔngɛnɔ?
7. Kakɔna kasala apandjudi wa Diolelo ɛlɔ kɛnɛ?
7 Apandjudi efula wa Diolelo wa nshi nyɛ wekɔ lo kamba la waaso wele lawɔ dia vɔ ndeka ndjasha l’olimu w’osambisha. Nunu di’anto wakakambe olimu wa misiɔnɛrɛ, ndo nkama ya nunu wakayasha l’olimu w’esambishelo ka lo tena tshɛ oko ambatshi mboka wa pondjo ndo wa tshanda. Olimu wa woke wekɔ lo kambema oma le apami, wamato ndo ana wanɛ wakamba oko apandjudi wa Diolelo wele l’ohetoheto! Lo mɛtɛ, ekambi tshɛ waki Jehowa wekɔ lo nongola ɛtshɔkɔ efula oma le nde oko wakambawɔ dihɛka lo dihɛka oko esambisha w’Akristo.—Zefaniya 3:9.
8. Naa olimu wendana la wodjelo wa djembetelo wakambema nshi nyɛ, ndo oma le waa na?
8 Nzambi akasha ambeki waki Yeso w’akitami w’esɔ ɔkɛndɛ wa sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lo nkɛtɛ k’otondo. Lofulo latahame l’“ekoko ekina” waki Kristo wekɔ lo mbasukɛ l’olimu ɔnɛ w’esambishelo. (Joani 10:16) Lo ndjela awui wa prɔfɛsiya, olimu washimbɛ nsɛnɔ ɔsɔ mbɛdikamaka la wodjelo wa djembetelo lo fumu ya wanɛ wakuma akumu ndo walela l’ɔtɛ w’awui wa wɔnɔnyi wasalema ɛlɔ kɛnɛ. Kem’edja nto anto wa kɔlɔ wayodiakema. Koko, la ntondo ka dui sɔ salema, etena ka sho mbewoya anto wa lo nkɛtɛ k’otondo akambo wa mɛtɛ washimbɛ nsɛnɔ tɔ kɛnɛ.—Ezekiyele 9:4-6, 11.
9. Ngande wakoka eyoyo kimanyiyama l’esambishelo?
9 Naka aya tshanda mɔtshi yambotokamba olimu w’osambisha, kete mɛtɛ sho koka sala dui dimɔtshi dia kimanyiya eyoyo l’etshumanelo. Lo diaaso dimɔtshi, vɔ koka totshindɛ l’esambishelo. Wanɛ wakamba oko dikumanyi keketshamaka dia vɔ ntsha tshɛ kakokawɔ sala dia kimanyiya asekawɔ ambetawudi lo nyuma. Welo w’amɛna waki emendji wele la ndjâkitshakitsha koka kimanyiya anto akina efula dia monga l’ohetoheto ndo esambisha watɔ elowa.—2 Petero 1:5-8.
Tosambishake lo luudu la luudu
10. Naa ɛnyɛlɔ kakatshike Kristo nde l’ambeki ande wa lo nshi ya ntondo lo dikambo di’esambishelo?
10 Yeso Kristo akatshikɛ ambeki ande ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ oko wakinde osambisha. Lo dikambo di’olimu waki Kristo ndo w’apɔstɔlɔ ande, Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: “[Nde] akatakindulaka l’esumba ndu lu ngelu, atasambisha lukumu l’ololo la diulelu dia [Nzambi], ndu ambeki dikumi la ahendi waki la ndi.” (Luka 8:1) Akokaso mbuta lo dikambo di’apɔstɔlɔ vɔamɛ? L’ɔkɔngɔ wa vɔ ndola la nyuma k’ekila lo Pɛntɛkɔsta ka lo 33 T.D., “la lushi la lushi lu etemwelo ndu la wakawo, vo kumpeko mbetsha antu la nsambisha [l]ukumu l’[o]lolo vati: Jesu keli Kristu.”—Etsha 5:42.
11. Lo ndjela Etsha 20:20, 21, kakɔna kakasale ɔpɔstɔlɔ Paulo l’olimu ande w’esambishelo?
11 L’ɔtɛ w’ohetoheto waki lande l’olimu w’osambisha, ɔpɔstɔlɔ Paulo akakoke mbutɛ dikumanyi di’Akristo dia l’Ɛfɛsɔ ate: “Dimi kumbuka woma wa nyutela akambu tshe w’ololo, lakanyetshaka l’atei w’antu, ndu lu luudu la luudu.” Etena ‘kaketshaka Paulo lo luudu la luudu,’ onde nde akatembolaka mvudu yaki anyande ambetawudi wa Jehowa kana akatembolaka ɛkɔkɔ wakakome ambetawudi? Kema, nɛ dia nde mbutaka nto ɔnɛ: “La[ka]tela asi Juda ndu asi Ngirika dia nkadimula etema le [Nzambi], la dia mbetawo khumesu Jesu Kristu.” (Etsha 20:20, 21) Lo weho akɔ tshɛ, anto wele wakashile ndjasha le Jehowa komonga l’ohomba wa nongola wetshelo dia ‘ndjatshumoya le Nzambi ndo monga la mbetawɔ le Nkumɛso Yeso Kristo.’ Paulo aketsha dikumanyi di’Akristo dia l’Ɛfɛsɔ esambishelo ka lo luudu la luudu kânga mbakandetshaka wanɛ wele komonga ambetawudi dikambo dia ndjatshumoya ndo dia mbetawɔ. Lo sala ngasɔ, Paulo akokoyaka Yeso.
12, 13. Lo yoho yɔtɔnɛ la Filipi 1:7, kakɔna kakasale ekambi waki Jehowa lo dikambo dia lotshungɔ lawɔ la sambisha?
12 Esambishelo ka lo luudu la luudu koka monga tshondo y’okakatanu. Ɛnyɛlɔ, amɔtshi nyangaka efula lam’akomaso l’asoko awɔ la losango la lo Bible. Sho bu la nsaki ka mbanyangiya. Lo mɛtɛ, esambishelo ka lo luudu la luudu ekɔ ɔkɛndɛ wele l’Afundelo, ndo ngandji kaso otsha le Nzambi ndo le anyaso mbatotshutshuya dia sambishaka lo yoho shɔ. (Mako 12:28-31) Dia ‘mamɛ ndo shikikɛ laka lɛɛta’ lotshungɔ lele laso la sambishaka lo luudu la luudu, takatɔlɛ akambo asɔ lo tuminadi, ndo lo Tuminadi ta Woke ta l’Amɛrikɛ. (Filipi 1:7) Lo suke l’akambo tshɛ wakatatɔlɛ lo tuminadi tɔsɔ, wakatosambwɛ dimɛna. Tende yoho mɔtshi yakawatosambwɛ:
13 “Olimu wendana l’okahanyelo wa waa traktɛ yendana l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ ekɔ yoho y’edjedja yakasambishaka waa misiɔnɛrɛ oko wambowokamba edja la mashinyi watondja ekanda. L’edja k’ɛnɔnyi efula, ɛtɛmwɛlɔ efula wakayokoyaka shambo shɔ. Ɛlɔngɔswamelo efula wendana l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ woleka kamba la yoho y’esambishelo shɔ ndo wele anto awɔ wekɔ lo mɛmbɛ nunu ko nunu dia waa nkumbo Evanjiliɔ lo tawaembolaka l’oyango wa mbakotola oya l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ. . . . Lo ndjela Premier amendement (mbut’ate Otshikitanu wa Ntondo) wakasalema [lo Ɛlɛmbɛ wa lo wodja w’Amɛrikɛ] yoho y’olimu shɔ yekɔ l’ohomba akɔ wâmɛ la woho watshɔ anto tɔtɛmɔla l’ɛtɛmwɛlɔ awɔ ndo la woho wasambisha anto oma l’atalɛ wonya wewɔ lo misa.”—Murdock v. Pennsylvania, 1943.
Bonde kahombaso tetemala la sambisha?
14. Naa etombelo w’ɔlɔlɔ wakokaso kondja l’olimu aso w’esambishelo?
14 Tekɔ l’ɛkɔkɔ efula wa sambishaka lo luudu la luudu. Etena tshɛ kasambishaso onto, sho salaka la wolo dia monɛ lɔtɔngɔ l’akambo wa mɛtɛ wa l’Afundelo l’otema ande. Sho nyangaka dia mbolitɛ ashi lo salaka waendelo w’eyoyo. Ndo etombelo w’ɔlɔlɔ koka ndjonga, nɛ dia Paulo akafunde ate: “Dimi lakune, Apolo akatela ashi, keli [Nzambi] akatosha diango.” (1 Koreto 3:6) Nyɛsɔ totetemale la ‘monɛ ndo la mbitɛ ashi’ lo monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ‘ayodia lɔtɔngɔ lɔsɔ.’
15, 16. Bonde katetemalaso la ntshɔ tenda anto lawakawɔ?
15 Tekɔ lo kamba olimu w’osambisha nɛ dia nsɛnɔ y’anto yekɔ lo wâle. Lo sambisha, sho koka shimbɛ nsɛnɔ yaso ndo yaki wanɛ tshɛ watohokamɛ. (1 Timote 4:16) Naka takeyaka dia lɔsɛnɔ laki onto ɔmɔtshi laki lo wâle, onde totodja paka yema ya wolo tshitshɛ tsho dia mbokimanyiya? Kema! Nɛ dia esambishelo kaso koka shimbɛ onto lasawola la so, sho tshɔka mbala la mbala tembola anto lawakawɔ. Awui wekɔ lo tatshikitana tsho. Lo diaaso dimɔtshi, onto lele bu l’etena ka tohokamɛ nɛ dia nde ekɔ l’olimu koka ndjetawɔ mpokamɛ losango l’oma lo Bible l’etena kekina. Sho koka tana ose nkumbo okina etena kayaso nto dia ndjembola onto lakatasambisha ntondo ndo kɛsɔ koka tokonya lo sho ndjosawola la nde awui wa l’Afundelo.
16 Aha awui wele l’anto wasawola laso ato mbakoka tshikitana koko ndo dionga diawɔ. Ɛnyɛlɔ, kandji k’efula konga l’onto etena kavushande onto ɔmɔtshi lokande ngandji koka ndjôtshutshuya dia nde mpokamɛ losango la Diolelo. Sho nongamɛka dia mbisha onto ɔsɔ esambelo, mbɛnya ehomba ande wa lo nyuma ndo mbɛnya woho wakokawɔ kotshama.—Mateu 5:3, 4.
17. Ɔkɔkɔ akɔna woleki woke watotshutshuya dia kamba olimu aso w’esambishelo?
17 Ɔkɔkɔ woleki woke l’atei w’ɛkɔkɔ wele laso dia sambisha lo luudu la luudu kana dia kamba yoho kina y’olimu w’esambishelo k’Okristo ekɔ nsaki kaso ka mbeyanya lokombo laki Jehowa. (Etumbelu 9:16; Osambu 83:18) Ekɔ mɛtɛ ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakimanyiya olimu aso w’esambishelo anangi w’akambo wa mɛtɛ ndo wa losembwe dia vɔ koma anto watombola Jehowa! Omembi w’esambo akembe ate: “Elongo w’apami la esekaseka w’amantu, esumbi la ana wa tutshitshe. Vo tshe watumbuli lukumbu la [Jehowa]! Ne dia lukumbu landi lutu mbeli ladiku. Lutumbu landi leko la diku dia kete ndu ladiku di’ulungu.”—Osambu 148:12, 13.
Sho kondjaka wahɔ l’olimu w’esambishelo
18. Ngande wakondjaso wahɔ lo kamba olimu w’osambisha?
18 Sho kondjaka wahɔ lo kamba olimu w’osambisha lo toho totshikitanyi. Sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lo luudu la luudu tokimanyiyaka dia monga la ndjâkitshakitsha, djekoleko etena kahawatolongudi dimɛna. Dia monga esambisha wakondja etombelo w’ɔlɔlɔ, ekɔ ohomba sho monga oko Paulo, ɔnɛ ‘lakayaetɛ fumbe le weho w’anto tshɛ dia nde mbeya shimbela amɔtshi.’ (1 Koreto 9:19-23) Awui wahomanaso lawɔ l’esambishelo tokimanyiyaka dia monga la yewo. Lo ndjaɛkɛ le Jehowa ndo lo sɔna ɛtɛkɛta w’amɛna, sho koka kamba la dako diaki Paulo diata ɔnɛ: “Nyutaki paka aui wa ngandji ka mamba tena tshe, wosohanyimi la leho dia nyu mbeya wuhu wa nkaluya untu tshe diui.”—Kolosai 4:6.
19. Ngande wakimanyiya nyuma k’ekila esambisha?
19 Olimu w’esambishelo totshutshuyaka nto dia ndjaɛkɛ le nyuma k’ekila ka Nzambi. (Zekariya 4:6) L’ɔkɔngɔ diko, elowa atɔ, mbut’ate “ngandji, ongenongeno, ki, ndjakimela, ketshi, ololo, kolamelu, memakana, ndjaenda” ndjɛnamaka l’olimu aso w’esambishelo. (Ngalatiya 5:22, 23) Olimu ɔsɔ wekɔ la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diasaso l’anto, nɛ dia mbetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma tokimanyiyaka dia monga la ngandji, l’ɔngɛnɔngɛnɔ, la wɔladi, la memakana, la kɛtshi ndo mɛnya ɔlɔlɔ ndo ndjakimɛ etena kewoyaso lokumu l’ɔlɔlɔ.
20, 21. Naa ɛtshɔkɔ ndo wahɔ ɛmɔtshi wakondjaso oko watetemalaso monga la lotumu efula la ntsha oko weso esambisha?
20 Ɔtshɔkɔ okina wakondjaso oko weso esambisha ele sho ndekaka monga la dionga dia kɛtshi. Lam’atotɛ anto ekakatanu awɔ, oko hemɔ, ohombelo w’olimu, kana ekakatanu wa lo nkumbo, sho hatototshaka oko andaki wa l’andja ɔnɛ koko sho tokeketshanaka la wɔ l’ekimanyielo k’Afundelo. Sho ndjakiyanyaka di’anto wambetɛma totshungu lo nyuma koko wɛnama dia vɔ nangaka losembwe. (2 Koreto 4:4) Ndo ekɔ mɛtɛ ɔtshɔkɔ dia mbisha ekimanyielo ka lo nyuma le wanɛ ‘wakoka nongola lɔsɛnɔ la pondjo’!—Etsha 13:48.
21 Otombelo wa mbala la mbala l’olimu w’esambishelo tokimanyiyaka dia tetemala mbidja yimba yaso l’awui wa lo nyuma. (Luka 11:34) Dui sɔ diekɔ mɛtɛ la wahɔ efula, nɛ dia sho koka ndjokotɔma l’eyango wa lomombo la l’andja ɔnɛ l’ɛnyɛlɔ k’anto efula. Ɔpɔstɔlɔ Joani keketshaka Akristo ate: “Tanyulangaki akambu wa la kete kuyanga diango dia la kete. Naka untu alanga akambu wa la kete, ku ngandji ka Shesu kema l’utema andi. Ne dia akambu wa la kete, saki ka dimba, ndu saki ka ashu, ndu utaku a lumu, vo waha uma le Shesu, keli weko uma la kete. Akambu wa la kete la saki yawo wayushila. Keli one latutshaka lulangu la [Nzambi], atuyalaka pundju.” (1 Joani 2:15-17) Tetemala monga la lotumu efula la ntsha l’olimu waki Nkumadiɔndjɔ oko weso esambisha tokimanyiyaka di’aha nanga andja ɔnɛ.—1 Koreto 15:58.
Toyaombe diangɔ dia nɛmɔ dia l’olongo
22, 23. (a) Diangɔ diakɔna dia nɛmɔ diayaombela esambisha w’Akristo? (b) Ngande wayotokimanyiya sawo diaso diayela?
22 Ohetoheto wa l’olimu w’esambishelo ka Diolelo mbelaka ɛtshɔkɔ wa pondjo. Yeso akɛnya dui sɔ lam’akandate ate: “Tanyuyaumbelaki diango la kete, lene ukuki tumumbu la matadi dilanya, lene ukuki evi mbula mvudu la diva. Keli nyuyaumbeli diango l’ulungu, lene aheyi tumumbu kana matadi dilanya, lene aheyi evi mbula mvudu la diva. Ne dia len’eli diango diaye [dia nɛmɔ], kayuyala ndu utema aye.”—Mateu 6:19-21.
23 Nyɛsɔ totetemale la ndjaombɛ diangɔ dia nɛmɔ dia l’olongo lo mbeya dia ndoko diɛsɛ diakoka monga laso ko ndeka nɛ dia monga enyimpala waki Nkum’Olongo Jehowa, mbut’ate Ɛmɛnyi ande. (Isaya 43:10-12) Naka sho kotsha ɔkɛndɛ aso w’ekambi wa Nzambi, tayoyaoka woho wakayaoke kadiyɛso kɛmɔtshi k’Okristo kaya l’ɛnɔnyi 90, lakate ɛtɛkɛta ɛnɛ lo kɛnɛ kendana la lɔsɛnɔ lande l’otale l’olimu waki Nzambi ate: “Lâdiko dia awui tshɛ, dimi mbishaka Jehowa losaka lo woho wakandambetawɔ l’ɛnɔnyi ɛnɛ tshɛ l’olimu ande kânga mbemi otshi wa pɛkato ndo dimi mbɔlɔmbaka tena tshɛ dia nde monga Shɔmi ka ngandji lo pondjo pondjo.” Naka sho ngɛnangɛna woho akɔ wâmɛ diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi, kete aha la tâmu tayokombola kamba olimu w’osambisha lo yoho ya dimɛna efula. Sawo diaso diayela diayotokimanyiya dia mɛna woho wakokaso kotsha olimu aso dimɛna efula.
Ngande wayoyokadimola?
• Bonde kahombaso kamba olimu w’osambisha?
• Akokayɛ mbuta dikambo di’esambisha wa lo nshi y’edjedja ndo wa nshi nyɛ?
• Bonde kasambishaso lo luudu la luudu?
• Ngande wambotokondja wahɔ lo kamba olimu w’osambisha?
[Esato wa lo lɛkɛ 12]
Esambisha ɛsɔ wele oko Filipɛ nde l’anande wa wamato wekɔ anto wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ ɛlɔ kɛnɛ
[Esato wa lo lɛkɛ 16]
Ngande wakondjayɛ wahɔ lo sambisha anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ?