Ɔtɛkɛta wa Jehowa Wekɔ la Lɔsɛnɔ
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku di’Akambu w’Asi Lewi
ATETE kânga ɔnɔnyi tatɛ lam’akatombe ana w’ase Isariyɛlɛ oma lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito. Vɔ wakalɔngɔswama oko wodja w’oyoyo, lam’akawatatshɔka otsha lo nkɛtɛ ya Kanana. Sangwelo diaki Jehowa aki dia wodja w’ekila mbidjasɛ lɛkɔ. Koko, yoho ya lɔsɛnɔ y’ase Kanana ndo ditshelo di’ɛtɛmwɛlɔ awɔ diaki kɔlɔ efula. Diakɔ diakasha Nzambi ka mɛtɛ etshumanelo k’ase Isariyɛlɛ Ɛlɛmbɛ wakahombe mbakitsha lânde dikambo di’olimu ande. Ɔkɔndɔ ɔsɔ tanemaka lo Bible lo dibuku di’Akambu w’Asi Lewi. Dibuku sɔ diakafundama oma le omvutshi Mɔsɛ l’oswe wa shɛnga wa Sinaï, ondo lo 1512 N.T.D., akambo wakasale ase Isariyɛlɛ l’edja ka ngɔndɔ ɔtɔi katowalɛka l’olongo. (Etumbelu 40:17; Walelu 1:1-3) Mbala la mbala Jehowa akadjangɛka atɛmɔdi ande dia ndjala ekila.—Akambu w’Asi Lewi 11:44; 19:2; 20:7, 26.
Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa bu l’ɛse k’Ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi lo tshimbo ya Mɔsɛ. Nyɔi ka Yeso Kristo akayokomiyaka Ɛlɛmbɛ ɛsɔ. (Romo 6:14; Efeso 2:11-16) Koko, Ɛlɛmbɛ watanema l’Akambu w’Asi Lewi wekɔ la wahɔ le so, nɛ dia vɔ tetshaka awui efula lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa, Nzambi kaso.
ELAMBO W’EKILA WA LA LOLANGO NDO WA LOHIKA
Weshasha ndo elambo ɛmɔtshi wa l’Ɛlɛmbɛ wakikɔ wa la lolango, koko ekina wakikɔ wa lohika. Ɛnyɛlɔ, olambo wa lutshumba wakikɔ olambo wa la lolango. Vɔ wakakimɔmaka le Nzambi la tshondo, kânga Yeso Kristo akayokimɔka lɔsɛnɔ lande oko olambo wa tshungo la lolango lande. Olambo wa diokanelo aki olambo wa sanga lonya, onto akalambolaka Nzambi etenyi kɛmɔtshi l’elambwelo, ɔlɔmbɛdi akalɛka etenyi kekina ndo ɔnɛ lakalambolaka akalɛka etenyi kekina. Woho akɔ wâmɛ mbele le Akristo w’akitami w’esɔ, Eohwelo ka nyɔi ka Yeso ekɔ dambo di’osanga.—1 Koreto 10:16-22.
Olambo wa pɛkato ndo w’onongo waki elambo wakahikamaka dia paka onto kimɔ. Olambo wa pɛkato wakalambɔmaka dikambo dia pɛkato kosadi onto aha l’okonda. Olambo w’onongo wakakimɔmaka dia nɔngɔsɔla pɛkato kakasalɛ onto Nzambi kana onto okina kana di’otshi wa kɔlɔ wamboyatshumoya kondja nto waɛsɛ ande amɔtshi wakandashisha l’ɔtɛ wa pɛkato kakandasale. Akikɔ nto elambo wa shima wakakimɔmaka dia mɛnya lowando lo lokaho l’efula lele la Jehowa. Awui asɔ tshɛ wekɔ la wahɔ efula le so nɛ dia elambo wakakimɔmaka lo ndjela sheke y’Ɛlɛmbɛ waki dia nɔmbɔla anto oya le Yeso Kristo ndo l’olambo ande kana l’ɛtshɔkɔ waya oma l’olambo wa Yeso.—Heberu 8:3-6; 9:9-14; 10:5-10.
Ekadimwelo lo wembola w’oma l’Afundelo:
2:11, 12—Bonde kele Jehowa kombetawɔka osanga oko “ulambu wa nambula lu dja”? Ondo osanga watɛkɛtama lanɛ komonga osanga wa ndjwe. Kânga mbele vɔ kombetawɔma “uku ulambu wa nambula lu dja,” osanga wɔtɛkɛtami l’Akambu w’Asi Lewi 2:11,12 waketawɔmaka ‘oko olambo w’ɔlɔnga wa diangɔ di’oma lo dikambɔ.’ (2 Ekondo 31:5) Ondo osanga ɔsɔ aki ashi w’elowa. Lam’ele osanga ɔsɔ waki la wodoya vɔ kombetawɔmaka oko olambo wa lotshumba l’elambwelo.
2:13—Bonde kakawahombaka mbidja lɛhɔ lo “elambu tshe”? Kɛsɔ kosalemaka di’ɔnɛ kele olambo anyomoleka monga l’ɔlɛtɛlɔ wa dimɛna. L’andja w’otondo wekɔ lo kamba la lɛhɔ oko ɛngɔ kakokɛ. Ondo lɔ lakalambɔmaka la weshasha nɛ dia lɔ laki djembetelo y’ɛngɔ kahahɔndɛ kana kahalana.
Wetshelo le So:
3:17. Lam’ele wata akɔsamaka oko etenyi koleki dimɛna lo nyama, osekelo waha ndɛ wata wakakɔkɔmiyaka ase Isariyɛlɛ dia vɔ mbeya ɔnɛ vɔ pombaka nambola Jehowa kɛnɛ koleki dimɛna. (Etatelu 45:18) Kɛsɔ toholaka dia sho la dia mbisha Jehowa kɛnɛ koleki tshɛ dimɛna.—Tukedi 3:9, 10; Kolosai 3:23, 24.
7:26, 27. Ase Isariyɛlɛ takawahombe ndɛ dikila. Le Nzambi, dikila ekɔ lɔsɛnɔ. Akambu w’Asi Lewi 17:11 mbutaka ɔnɛ: “Lumu la dimba leko lu dikila.” Polo nd’ɛlɔ, Akristo wa mɛtɛ nɔmbamaka dia tona dikila.—Etsha 15:28, 29.
OSHIKIKELO WA DIOHO DI’ƐLƆMBƐDI DI’EKILA
Waa na waki l’ɔkɛndɛ wa kambaka elimu wendana l’elambo ndo la weshasha? Ɛlɔmbɛdi mbakawasha olimu ɔsɔ. Oko wakandalɔmbwama oma le Nzambi, Mɔsɛ akalɔmbɔla sɛlɛmɔnyi ka shikikɛ Arɔna oko ɔlɔmbɛdi wa lâdiko, ndo anande anɛi oko ɛlɔmbɛdi wahɔnyi. Sɛlɛmɔnyi kɛsɔ kakaviya nshi esambele, ndo dioho di’ɛlɔmbɛdi diakatatɛ kamba olimu awɔ lo lushi lakayelana.
Ekadimwelo lo wembola w’oma l’afundelo:
9:9—Tshelo yakawatshulolaka dikila l’ɛse k’elambwelo ndo okitshelo adiɔ lo diangɔ diotshikitanyi akandiɛnyaka? Dui sɔ diakɛnyaka dia Jehowa aketawɔka dikila l’oyango wa dimanyia pɛkato. Ekongelo k’otondo k’edimanyielo ka pɛkato mbika etshina lo dikila. Paulo akafunde ate: “Diango tshe diambɛdiama la dikila, lam’aha ekwelo ka dikila, keti edimanyelu ka kolo kema laawo.”—Heberu 9:22.
10:1, 2—Kakɔna ondo kakayokonya ana w’Arɔna Nadaba nde l’Abihu dia vɔ sala pɛkato? Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Nadaba l’Abihu sala awui wa kɔlɔ lam’akawakambaka olimu awɔ w’ɛlɔmbɛdi, Jehowa akasekɛ ɛlɔmbɛdi di’aha nnɔ wanu kana nɔɔnɔ dia wolo etena kakawakambaka lo tabɛrnakɛlɛ. (Akambu w’Asi Lewi 10:9) Kɛsɔ mɛnyaka dia ondo ana ahende w’Arɔna wakasale dui dia kɔlɔ diatɛkɛtama lanɛ l’ɔkɔngɔ wa vɔ nɔ wanu. Koko, ɔkɔkɔ wa shikaa wa nyɔi kawɔ ele nɛ dia vɔ “wakela dja la ntundu ka [Jehowa] wuhu wakindi kumbadjangela.”
Wetshelo le So:
10:1, 2. Ɛlɔ kɛnɛ ekambi waki Jehowa wele l’ɛkɛndɛ pombaka nɛnya wadjango waki Nzambi. Ndo nto, vɔ hawohombe monga la lotamanya lam’akotshawɔ ɛkɛndɛ awɔ.
10:9. Hatohombe kamba elimu watɔlɔmba Nzambi dia kamba etena kambotɔnɔ wanu wa wolo.
ƆTƐMWƐLƆ WA NZAMBI NƆMBAKA DIA MONGA PUDIPUDI
(Akambu w’Asi Lewi 11:1–15:33)
Ɛlɛmbɛ wakendanaka l’olelo wa nyama ya pudipudi la ya mindo wakikɔ la wahɔ le ase Isariyɛlɛ lo toho tohende. Ɛlɛmbɛ ɛsɔ akâkokɛka oma lo waa hemɔ mɔtshi ndo akakeketshaka okakitwanelo waki lam’asawɔ la wedja wakâdinge. Ɛlɛmbɛ ekina wakendanaka la ndjaɛdia oma lo mindo nyɛ: naka onto ambonanda odo, naka womoto ambota, naka onto ambotata hemɔ ka sudi, ndo mindo yakongaka oma l’ɔkɔshɛlɔ w’alɔmi oma le pami kana womoto. Ɛlɔmbɛdi wakahombaka mbidja yimba dimɛna l’awui wakendanaka l’anto wakakomaka mindo.
Ekadimwelo lo Wembola w’oma l’Afundelo:
12:2, 5—Bonde kele eotwelo k’ɔna aketshaka womoto “mindu”? Tenyi dia demba dia diwutshi diakasalema dia mbetsha lɔsɛnɔ l’anto kokele. Koko, lam’ele takahowɔ etombelo wa kɔlɔ w’oma lo pɛkato, ɔna powɔka eongelo ka kema kokele ndo ka pɛkato. Etenyi ka mondo konga womoto “mindu” lam’otande, ndo akambo akina, oko wɛnɛlɔ wa dikila le womoto ndo ɔkɔshɛlɔ w’alɔmi, akoholaka ase Isariyɛlɛ dia vɔ wakakite pɛkato. (Akambu w’Asi Lewi 15:16-24; Osambu 51:5; Romo 5:12) Ɔlɛmbɛ wendana l’ɛdiamelo akakimanyiyaka ase Isariyɛlɛ dia vɔ shihodia ohomba w’olambo wa tshungo wakahombe komba pɛkato y’anto tshɛ ndo konya anto nto l’eongelo ka kokele. Ɔnkɔnɛ, Ɛlɛmbɛ wakayala le wɔ “umbetsha utsha le Kristu.”—Ngalatiya 3:24.
15:16-18—Woho akɔna ‘w’ɔkɔshɛlɔ w’alɔmi’ watɛkɛtama l’avɛsa anɛ? Kɛsɔ nembetshiyaka ondo ɔkɔshɛlɔ w’alɔmi wonga l’otsho kana oma lo dieyanelo dia lam’asa anto wotshukanyi.
Wetshelo le So:
11:45. Jehowa Nzambi ekɔ ekila ndo nɔmbaka dia wanɛ tshɛ wokambɛ olimu w’ekila monga ekila. Vɔ la dia ndjala la eongelo k’ekila ndo monga pudipudi lo nyuma ndo lo demba.—2 Koreto 7:1; 1 Petero 1:15, 16.
12:8. Jehowa aketawɔ di’ase wola nambola tofudu oko olambo lo dihole di’ɛkɔkɔ waki oshinga wolo. Nde akakanɛka ase wola.
SHO POMBAKA TETEMALA MONGA PUDIPUDI
(Akambu w’Asi Lewi 16:1–27:34)
Elambo woleki ohomba wa pɛkato wakalambɔmaka Lushi l’Ekesanelo la l’ɔnɔnyi. Ngɔmbɛ kakalambɔmaka dikambo di’ɛlɔmbɛdi ndo dia dioho di’ase Lɛwi. Mbudi kakalambɔmaka dikambo di’ase Isariyɛlɛ waki komonga lo dioho di’ɛlɔmbɛdi. Mbudi kekina kakakimɔmaka dia tɔ ntshɔ la lɔsɛnɔ l’oswe l’ɔkɔngɔ wa pɛkato y’anto mbahenyama lâdiko dia tɔ. Mbudi yakɔ hiende yakakimɔmaka oko olambo wâmɛ wa pɛkato. Akambo anɛ tshɛ wakɛnyaka woho wakahombe Yeso ndjoyakimɔ la lolango lande ndo wakandahombe minya pɛkato.
Ɛlɛmbɛ wakendanaka l’olelo wa nyama ndo l’akambo akina wakadjaka dikako vɔlɛ l’ohomba wa sho monga ekila lam’atɛmɔlaso Jehowa. Eelo, ɛlɔmbɛdi wakahombe ndjalama dia monga ekila. Afɛstɔ asato wa l’ɔnɔnyi wakikɔ waaso w’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wa mbisha Otungi losaka. Jehowa akasha nto wodja ande ɛlɛmbɛ wakendanaka l’okambelo wa kɔlɔ wa la lokombo lande, ɔlɛnyɛlɔ wa lushi la Sabato ndo w’okidiamelo w’eleko k’akumi atanu, dionga diahomba onto monga ladiɔ otsha le ase wola, ndo woho wa nsɛna la fumbe. Ɛtshɔkɔ wakahombaka ndja oma lo monga l’okitanyiya le Nzambi akatshikitanaka la mananu yakongaka oma lo monga l’ohindodi. Ekɔ nto ɛlɛmbɛ ekina wakendanaka la dɔkɔlɔkɔ ndo wendana l’oshinga wa wɛdikelo, w’ana wa nondo wa nyama, ndo woshelo wa tenyi dia dikumi tshɛ “dia ndjala ekila le [Jehowa].”
Ekadimwelo lo Wembola w’oma l’Afundelo:
16:29—Lo yoho yakɔna yakahombaka ase Isariyɛlɛ ‘kiyanya anima awɔ’? Tshelo shɔ yakasalemaka l’ɔkɔngɔ wa Lushi l’Ekesanelo, yakendanaka l’ɛlɔmbɛlɔ k’edimanyelo ka pɛkato. Ondo woho wakawakilaka mbo ya ndɛ l’etena kɛsɔ akɛnyaka dia vɔ wakeyaka dia vɔ wekɔ atshi wa pɛkato. Diakɔ diele, mbala efula ‘kiyanya anima’ akendanaka l’okilelo wa mbo ya ndɛ.
19:27—Didjango di’aha ‘minya lohembe koyanga kɔlɔnga ndɛdu’ diakikɔ l’oyango akɔna? Mɛnamaka di’ɔlɛmbɛ ɔsɔ akakokɛka ase Juda di’aha minya divo kana kɔlɔnga ndɛdu lo yoho yakawakokaka mbokoya ditshelo dimɔtshi dia wedja w’apanganu. (Jeremiya 9:25, 26; 25:23; 49:32) Koko, ɔlɛmbɛ waki Nzambi kɔmɛnyaka ɔnɛ ase Juda takawahombe minya divo kana kɔlɔnga lɔlɛdu.—Samuele 19:24.
25:35-37—Onde akikɔ mbala tshɛ kɔlɔ di’ase Isariyɛlɛ sɔndjana akuta di’onto ndjokaloya la wahɔ? Naka onto akasɔndja wonyande falanga lo dikambo di’okanda, kete ɔsɔndjishi akakokaka sɔndja la wahɔ. Koko, Ɛlɛmbɛ wakasekɛka tshelo ya sɔndjanya dia piha wahɔ w’ase wola. Nyanga dia kondja wahɔ oma le osukanyi laki ose wola akikɔ dikambo dia kɔlɔ.—Etumbelu 22:25.
26:19—Ngande wakakoke ‘olongo monga wolo oko lowolo la nkɛtɛ oko ɔhɔtɛla’? Lam’ele mvula kɔndɔka, olongo waki lâdiko dia Kanana wakahombe mɛnama aha la dinge ndo wolo oko lowolo. Naka mvula hayɔlɔ, nkɛtɛ mongaka ɛndɔndɔ, ndo wolo oko lowolo.
26:26—Kakɔna kalembetshiya dia ‘wamato dikumi wayokatɛ ma lo tshuka diamɛ’? Lo mɛtɛ, womoto tshɛ pombaka monga la tshuka diande hita dia nde katɛka diangɔ. Koko ɛtɛkɛta ɛsɔ mɛnyaka ohomba wa diangɔ wayoyokonya dia yema ya diangɔ diotanemaka yɛdimaka paka la yɛdikɔ ya womoto ɔtɔi katɛ. Ɔsɔ ekɔ otombelo ɔmɔtshi wa kɔlɔ wakatɛkɛtama dia wayoyala l’atei w’etombelo wakahombe mbakomɛ naka hawotetemadi la nama eongelo k’ekila.
Wetshelo le So:
20:9. Lo washo wa Jehowa onto lele la yimba ya lohetsho kana ya ngala mbɔsamaka oko ondjakanyi. Ɔnkɔnɛ onto lakadjaka ambutshi ande mananu akalongolaka dilanya oko onto lâdiaki. Kema dikambo sɔ totshutshuyaka dia sho mboka asekaso ambetawudi ngandji?—1 Joani 3:14, 15.
22:32; 24:10-16, 23. Lokombo la Jehowa hahombe mbishama sɔnyi. Koko, sho pombaka tombola lokombo la nde ndo nɔmba dia lɔ kidiama.—Osambo 7:17; Mateu 6:9.
Woho Wele Akambu w’Asi Lewi la Shɛngiya l’Ɔtɛmwɛlɔ Aso
Ɛlɔ kɛnɛ ɛmɛnyi wa Jehowa bu l’ɛse k’Ɛlɛmbɛ. (Ngalatiya 3:23-25) Kânga mbele kɛnɛ kotami lo dibuku di’Akambu w’Asi Lewi tɛnyaka kanyi yele la Jehowa l’akambo efula wotshikitanyi, diɔ diekɔ la shɛngiya l’ɔtɛmwɛlɔ aso.
Aha la tâmu, etena kasalayɛ wadielo wa Bible wa lomingu la lomingu wa l’ekongelo ka Kalasa k’Olimu wa Teokrasi, wɛ ayamba dia mbeya dia Nzambi kaso nɔmbaka di’ekambi ande monga ekila. Dibuku nɛ kokaka nto kotshutshuya dia wɛ mbisha Kanga-Wolo-Tshɛ kɛnɛ koleki dimɛna, lo namaka nshi tshɛ eongelo k’ekila dikambo dia lotombo lande.
[Osato wa lo lɛkɛ 19]
Elambo wakalambolaka anto lo ndjela Ɛlɛmbɛ waki didjidji dia Yeso Kristo ndo di’olambo ande
[Osato wa lo lɛkɛ 20]
Difɛstɔ di’Ekate Waha la Wodoya aki dikambo diaki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula
[Osato wa lo lɛkɛ 21]
Afɛstɔ wa l’ɔnɔnyi, wele oko Difɛstɔ dia Totombotombo, akikɔ tena dia mboka Jehowa losaka