Eotwelo kahomba mbohɔmaka

“[Ɛlɔ kɛnɛ] wambunyutela Ushimbedi. Ndi eli Kristu Khumadiondjo.”​—Luka 2:11.

AMBETA ɛnɔnyi oko nunu dihende, womoto ɔmɔtshi la l’osomba wa Bɛtɛlɛhɛma akote ɔna pami. Paka anto amɔtshi ato wa l’osomba ɔsɔ mbakeye ohomba wa eotwelo kɛsɔ. Kele anami wa dongalonga amɔtshi wakaleshaka nyama yawɔ l’andja wakɛnyi olui wa andjelo ndo wakawaoke wemba ɔnɛ: “Lutumbu layali le [Nzambi] l’ulungu. Ki kayali la kete l’atei w’antu watôngenyangenyaka.”​—Luka 2:8-14.

Oma lâsɔ, anami wa dongalonga wakatane Mariya ndo omɛnde Yɔsɛfu, lo lokoto la dongalonga oko akawatɛ andjelo. Mariya akɔdiya ɔna lokombo ɔnɛ Yeso, ndo akawetamia lo elelo ka dongalonga lo lokoto la waa nyama. (Luka 1:31; 2:12) Ɛlɔ kɛnɛ, ambeta oko ɛnɔnyi nunu dihende, kasato ɔtɔi k’anto wa l’andja w’otondo mbutaka dia vɔ ndjelaka Yeso Kristo. Ndo akambo wakete lo eotwelo kande wekɔ etshina k’ɔkɔndɔ wambɔkɔndwama mbala efula ndeka ɛkɔndɔ ekina.

Lo wodja w’Espagne, wodja wayasha anto efula lo mbekelo y’aseka Mupɛ ndo wele tomanyi l’awui wa fɛtɛ waya la toho efula ta mbohɔka otsho wa lânde ɔsɔ la Bɛtɛlɛhɛma.

Woho wasalema Nɔɛlɛ la Espagne

Tatɛ oma lo ntambe 13, dui dimɔtshi diakalekaka salema lo fɛtɛ ya Eotwelo ka Yeso l’Espagne ele wakasangaka anto kana diangɔ diaki lo eotwelo kɛsɔ. Nkumbo efula salaka okoto wa tshitshɛ wa dongalonga, oko dihole diakawetamia Yeso. Vɔ salaka la diwomba mpingu y’anami wa dongalonga ndo ya Wetshi wa tɔɔtɔ (kana “nkumi ya dikanga shato”), kâmɛ ndo Yɔsɛfu, Mariya la Yeso. Lo nshi ya Nɔɛlɛ, afɛstɔ wa weke wa Eotwelo wakasalemaka mbala efula suke la mvudu ya wake ya lɛɛta ndo wakakambaka la mpingu ya weke yele oko anto. Ondo François d’Assise mbakahɔhɔla mbekelo kɛsɔ l’Italie dia kotola yambalo y’anto l’ɔkɔndɔ wa l’Evanjiliɔ wendana la eotwelo ka Yeso. L’ɔkɔngɔ diko, waa Franciscains, andjedi waki François mbakayodianganya mbekelo kɛsɔ l’Espagne ndo lo wedja ekina.

Wetshi wa tɔɔtɔ kambaka olimu w’ohomba efula lo fɛtɛ ya Nɔɛlɛ ya l’Espagne woho wele Père Noël lo wedja ekina. Anto mbetawɔka dia Wetshi wa tɔɔtɔ mbishaka ana wa l’Espagne weshasha lo Ngɔndɔ ka ntondo 6, Día de Reyes (Lushi la nkumi ya dikanga), woho wakasha Wetshi wa tɔɔtɔ Yeso laki mala mbɔtɔ weshasha lo ndjela dietawɔ diele l’anto efula. Koko paka anto yema tshitshɛ tsho mbeya di’ɔkɔndɔ w’Evanjiliɔ hashile lofulo la Wetshi wa tɔɔtɔ wakaye ndjenda Yeso. Lo dihole dia mbaɔsa oko nkumi ya dikanga, vɔ ndeka mbeyama mɛtɛ oko waa astrɔlɔgɛ.a Ndo nto, l’ɔkɔngɔ wa Wetshi wa tɔɔtɔ ndja ndjenda Yeso, Hɛrɔdɛ akadiake ana tshɛ wa la Bɛtɛlɛhɛma waki la “deku pendi pulu l’esi” l’oyango waki lande wa ndjaka Yeso. Kɛsɔ mɛnyaka dia vɔ wakaye yema l’ɔkɔngɔ w’eotwelo kaki Yeso.​—Mateu 2:11, 16.

Tatɛ oma lo ntambe 12, anto wa l’esomba ɛmɔtshi wa l’Espagne wakasalaka tɔkɛnyɔ ta eotwelo ka Yeso mbidja ndo oyelo w’anami wa dongalonga la Bɛtɛlɛhɛma, ndo l’ɔkɔngɔ oyelo wa Wetshi wa tɔɔtɔ. Nshi nyɛ, l’esomba efula wa l’Espagne, elui w’anto salaka cabalgata, kana difile, Ngɔndɔ ka ntondo 5, lo difile sɔ, vɔ mɛmbaka “nkumi ya dikanga shato” lo mutuka wakalɛngami dimɛna lo toshinga ta l’atei w’osomba, watakahɛ anto wawaenda bɔmbɔ. Ɔlɛngɛlɔ wokosalemaka mbala tshɛ dikambo dia Nɔɛlɛ ndo villancicos (nkembo) mɔtshaka fɛtɛ kɛsɔ.

Nkumbo efula ya l’Espagne ngɛnangɛnaka ndɛ ma dia lânde dia dikɔlɔ lo dikɔlɔ dia Nɔɛlɛ (Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 24). Mbo ya ndɛ yatowɔlɛka mbala la mbala mongaka la diangɔ diele oko turrón (bɔmbɔ yosadimi oma l’otamba w’amandɛ la owe), marzipan, elowa wa weomu, nyama k’ɔkɔkɔ ka lofumba, ndo elowa wa l’ashi. Kânga ase nkumbo wele etale mbidjaka welo wa lânde dia ndja ndjosangana kâmɛ l’ase nkumbo akina lo diaaso sɔ. Lo fɛtɛ kekina, kasalema lo Ngɔndɔ ka ntondo 6, ase nkumbo ndɛka roscón de reyes, okate wa mapa w’obolonga wa “Nkumi ya dikanga” wele la sorpresa wadjama (yangɔ mɔtshi ya tshitshɛ) yoshɛmi l’etei. Mbekelo ka woho akɔ kakasalemaka la Rɔma akakonyaka ose fumbe “nkumekanga” lushi l’otondo, naka yangɔ ya tshitshɛ yoshɛmi shɔ yambotanema lo yɛtshi yande y’okate.

“Etena koleki ɔngɛnɔngɛnɔ ndo koleki olimu ka l’ɔnɔnyi”

Oyadi woho akɔna wambohama mbekelo ya lo ngelo la ngelo, Nɔɛlɛ aya kakianɛ fɛtɛ koleki tshɛ l’andja. Dibuku The World Book Encyclopedia mbutaka dia Nɔɛlɛ ekɔ “etena koleki ɔngɛnɔngɛnɔ ndo koleki olimu ka l’ɔnɔnyi le miliyɔ y’Akristo ndo anto amɔtshi wele bu Akristo wa l’andja w’otondo.” Onde fɛtɛ kɛsɔ kekɔ la wahɔ?

Lo mɛtɛ, eotwelo ka Kristo ekɔ dikambo diɔkɔndwami l’ɔkɔndɔ w’anto. Woho wakakiewoya andjelo dia tɔ kayela ‘anto wangɛnangɛna Nzambi wɔladi’ mɛnyaka hwe ohomba atɔ.

Koko, Jurunalistɛ y’ose Espagne yelɛwɔ Juan Arias, mbutaka dia “l’etatelo ka Lokristo, fɛtɛ ka Eotwelo kosalemaka.” Naka ngasɔ mbediɔ, ko oma lende akaye fɛtɛ ka Nɔɛlɛ? Naa yoho yoleki dimɛna ya mbohɔka eotwelo ndo lɔsɛnɔ laki Yeso? Wɛ ayokondja ekadimwelo lo wembola ɛsɔ lo sawo diayela.

[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]