BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w05 3/1 lk. 4-7
  • Ɛlɔlɔ Waya Lo mbidjaka wɔladi

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Ɛlɔlɔ Waya Lo mbidjaka wɔladi
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2005
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • Yaketembola dia mbidja wɔladi
  • Tondoya wekamu
  • Sala kɛnɛ kotshikitanyi la lotamanya
  • Kakɔna kashisha kanga otako?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1999
  • Ngande wakokɛ mɛnya ndjakitshakitsha ka mɛtɛ?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1999
  • Tonge la okitshakitsha wa mɛtɛ
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2005
  • Nɔmba edimanyielo ekɔ yoho ya dimɛna efula ya mbidja ki
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2002
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2005
w05 3/1 lk. 4-7

Ɛlɔlɔ Waya Lo mbidjaka wɔladi

EDWARD aki suke la nyɔi, koko Bill akôhetshaka. Ɛnɔnyi akumi ahende la ntondo Edward akɔshi yɛdikɔ yakashishɛ Bill olimu ande, ndo dikambo sɔ diakakakitola angɛnyi asɔ ahende waki ntondo la lɔngɛnyi la ma ma. Kakianɛ Edward ambohemba dia nɔmba edimanyielo dia nde mvɔ lo wɔladi. Koko, Bill akatone mbohokamɛ.

Ɛnɔnyi oko 30 l’ɔkɔngɔ lam’aki Bill suke la nyɔi, nde akalembetshiya bonde kakinde kombodimanyiya. “Edward totondokoka salɛ ɔngɛnyi ande wa ma ma kɛnɛ kakandosalɛ. Dimi konangaka sho mbokana nto l’ɔkɔngɔ wa ɛnɔnyi akumi ahende. . . . Ondo dimi lakasale kɔlɔ, koko kɛsɔ mbaki lo wɔɔngɔ ami.”a

Ewanu wa lam’asa anto hawotongaka nshi tshɛ l’etombelo wa kɔlɔ wa ngasɔ, koko mbala efula vɔ nyangiyaka anto ndo mbatshidiaka asolo. Ohokanyiya dikambo dia onto lele la kanyi yele oko nyɛ yaki la Edward. Etena keyande dia yɛdikɔ yande yakasalɛ osekande kɔlɔ, onto la ngasɔ mbeyaka sɛna la nkum’otema kele la onongo ndo la kandji k’efula lo woho wakahembɔ lɔngɛnyi lasande la osekande. Koko, nde akanyangaka efula etena kakandakanyiyaka woho wakakasha osekande lakandasalɛ kɔlɔ lɔngɛnyi lawɔ, wate kana oko ɛngɔ kɛmɔtshi ka mindo.

Koko, onto lele la kanyi yele oko nyɛ yaki la Bill ndjaɔsaka oko onto laha la onongo losalewɔ kɔlɔ, ndo nde mbeyaka ndjakiyanya efula ndo monga la kɛlɛ k’efula. Le nde ɔnɛ laki ɔngɛnyi ande ntondo akeyaka akambo dimɛna ndo ondo nde akasale kɔlɔ la okonda. Mbala efula etena katomba okakatanu lam’asa anto ahende onto tshɛ ndjashikikɛka dia nde kele la shadiya ndo osekande mbosadi kɔlɔ. Omalɔkɔ, anto ahende waki ntondo angɛnyi wakayokomaka oko anto walɔshana.

Vɔ ndjoyakimɔka l’ata wa la ekoma w’edimidimi, ndo vɔ mbewewɔnaka, ndo etena kahomanawɔ lo olui ɔmɔtshi wa anto vɔ salaka oko haweyana. Vɔ mendanaka oma lo etale la sso dia kɔlɔ mbuta ate la sso dia lohetsho. Etena katɛkɛtshanyawɔ, vɔ tɛkɛtaka la shashimoya kana tondjaka ɛtɛkɛta wa lɔlɛngɔ wate kana oko onto laka okina tokuwa.

Koko, kânga mbakokawɔ mɛnama oko hawokana kânga yema, ondo vɔ mbɔtɔnganɛka lo awui amɔtshi. Vɔ mbeyaka mbetawɔ dia vɔ waki la ekakatanu wa wolo ndo ɔnɛ pembola lɔngɛnyi la ɔngɛnyi wa ma ma kema dikambo dia tshitshɛ. Ondo vɔ akɔ ahende mongaka la pâ kele oko ka onto lele la mpota katondja tonya ndo vɔ tshɛ mbeyaka dia dikambo dimɔtshi pombaka salema dia kikɔnɔla. Ko akɔna l’atei awɔ ayotakola nna dia ntondo dia kaloya lɔngɛnyi lakalana dia mbidja wɔladi? Ndoko onto lalanga.

Ambeta ɛnɔnyi nunu dihende, apɔstɔlɔ waki Yeso Kristo waki la ewanu wa wolo tena dimɔtshi. (Mako 10:35-41; Luka 9:46; 22:24) Lo ɔkɔngɔ wa owanu awɔ ɔmɔtshi, Yeso akawambola ate: “Kakanyayamaka lu mbuka?” Vɔ wakɔlɛ yɔɔ nɛ dia waki la sɔnyi ndo ndoko onto la l’atei awɔ lakôkadimola. (Mako 9:33, 34) Wetshelo waki Yeso wakâkimanyiya dia vɔ mbokana nto. Alako ande, ndo alako wa ambeki ande amɔtshi, wekɔ lo tetemala kimanyiya anto dia vɔ kandola ekakatanu ndo nɔngɔsɔla lɔngɛnyi lambôlanaka. Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wakimanyiya alako asɔ.

Yaketembola dia mbidja wɔladi

“Dimi halange tɛkɛta la onto ongo. Halange mɛnana la nde nto.” Naka wɛ ambôtondjaka ɛtɛkɛta wa ngasɔ lo dikambo dia onto ɔmɔtshi, kete wɛ pombaka sala dikambo dimɔtshi oko wadiɛnya avɛsa wayela wa lo Bible anɛ.

Yeso aketsha ate: “Okone naka we eko lu nkimo ushasha aye l’ediakelu, ku we ambuho wati: Unyami eko la mi dikambu, kutshiki ushasha aye leko la ntundu k’ediakelu. Kutshu, kutashidisha dikambu diasaye la unyaye, kuyi, kuyukimo ushasha aye.” (Mateu 5:23, 24) Nde akate nto ate: “Naka unyaye ayukutshela kolo, kutshu, kutuwenya munga kandi, we la ndi atu.” (Mateu 18:15) Oyadi wɛ kosale onto kɔlɔ ko kana onto okina kokosale kɔlɔ, ɛtɛkɛta waki Yeso mɛnyaka ohomba wa wɛ tɛkɛta la onto okina esadi eto dia dikambo diakɔ. Wɛ pombaka sala dikambo sɔ “l’[otema] wa memakana.” (Ngalatiya 6:1) Oyango wa sawo sɔ bu dia nyanga woho wakokɛ nɛmɔ diayɛ lo nyanga tɛkɛ nɛndɛ kana dia tshutshuya okina dia nde nɔmba edimanyielo, koko dia mbidja wɔladi. Onde dako sɔ dia lo Bible diekɔ ohomba?

Ernest ekɔ owandji wa lo kɔpanyi kɛmɔtshi ka woke.b Lo edja ka ɛnɔnyi efula olimu ande wakɔlɔmbaka dia kandola akambo amɔtshi wa wolo la anto wa weho tshɛ ndo dia mongaka la diɔtɔnganelo dia ɔlɔlɔ la anto akɔ. Nde akɛnyi woho wakoka ekakatanu tomba esadi eto. Nde akate ate: “Tena dimɔtshi dimi laki la ekakatanu l’anto amɔtshi. Koko etena kakatombaka okakakatanu l’asa dimi la onto ɔmɔtshi dimi lakadjasɛka l’onto akɔ ndo takasawolaka dia dikambo diakɔ. Tshɔka tosawole la wɔ aha la tshimbatshimba. Ndo ɛnana la wɔ, la oyango wa mbidja wɔladi. Oyango tshɛ wakamawesaka wakakotshamaka.”

Alicia ekɔ la angɛnyi wele la weho wa mbekelo yotshikitanyi, ndo nde mbutaka ate: “Tena dimɔtshi dimi mbutaka dui dimɔtshi ndo dimi ndjɔfɔnyaka dia ondo lakanyangiyisha onto ɔmɔtshi. Dimi ntshɔka tɛnana l’onto akɔ dia tɔlɔmba edimanyielo. Mbala efula akakomɛka dia dimi nɔmba edimanyielo kânga naka hasale onto okina kɔlɔ, nɛ dia lakɛnaka dia ekɔ dimɛna. Lâsɔ, dimi lakayashikikɛka dia ndoko okakatanu wakikɔ.”

Tondoya wekamu

Mbala efula wekamu ɛmɔtshi shimbaka dia wɔladi monga lo ewanu wa lam’asa anto. Onde wɛ atataka wate: “Lande na kahombami takola nna dia ntondo dia mbidja wɔladi? Nde mbâki lo kiɔkɔ ya okakatanu.” Kana onde wɛ atatshɔka le onto ɔmɔtshi dia tokandola okakatanu wasayɛ lande ko nde tokokadimola ate: “Dimi bu ndoko la dikambo dia kotɛ”? Anto efula kadimolaka ngasɔ l’ɔtɛ wa pâ ka l’asolo kakiwɔ la tɔ. Tukedi 18:19 mbutaka ɔnɛ: “Dia mbekesanyia anangu weli la etema a wulu ndeka nembia usumba [a wolo] wulu. Tamu tawo tatuyalaka uku tukingiti ta mbulu ta lu luudu la wuki.” Ɔnkɔnɛ, dja yimba lo woho wayaoka onto okina. Naka nde ambotona nyu tɛkɛta, konga yema dia wɛ nyomohemba nto. Lâsɔ ‘osomba a wolo’ mbeyaka ndihɔ ndo “tukingiti ta mbulu” mbeyaka mimɔ dia diokanelo monga.

Wekamu okina lo kɛnɛ kendana la mbidja wɔladi mbeyaka monga wɔma wele la onto dia shisha nɛmɔ diande. Anto amɔtshi mbɔsaka dia naka vɔ nɔmba edimanyielo kana tɛkɛtsha onto lowanyi lawɔ kete wambokitshakitshama. Ndjakiyanya dia nɛmɔ diaso ekɔ dimɛna, ko onde tona dia mbidja wɔladi pamiaka nɛmɔ dia onto kana dikitshakitshaka? Shi mbeyaka monga ko kɛnɛ kɔsaso oko nɛmɔ diaso ekɔ lotamanya?

Ofundji wa Bible Jakɔba akɛnya dia diɔtɔnganelo diekɔ lam’asa yimba ya tâmanu la lotamanya. L’ɔkɔngɔ wa nde tɛkɛta dia “ata” ndo “ewanu” waki lam’asa Akristo amɔtshi, nde akate ate: “[Nzambi] atutunaka kanga utaku, keli atushaka one layakitshakitsha ngandji ka mamba.” (Jakoba 4:1-3, 6) Ngande wakoka ndjadiya kana lotamanya shimba dia wɔladi monga?

Lotamanya kesaka anto, ndo mbakonyaka dia vɔ mbɔsa ɔnɛ vɔ ndeka akina. Wanɛ wayadiya mbɔsaka dia vɔ wekɔ la lotshungɔ la nombosha akina, mbuta ate mbuta dia asekawɔ wekɔ la lɔkɛwɔ la dimɛna kana bu. Lo woho akɔna? Etena katomba ekakatanu, vɔ mɛnaka wanɛ wakawane lawɔ oko anto wahakokaki tshikitana. Lotamanya tshutshuyaka anto amɔtshi dia nombosha wanɛ wotshikitanyi la wɔ oko wanɛ wahakoke mbidjama yimba, lâsɔ hawokoke mbalɔmba edimanyielo ka l’otema ɔtɔi. Omalɔkɔ, wanɛ watshutshuyama la lotamanya mbetawɔka dia ewanu tetemala l’ɔtɛ wa mbakandola lo yoho ya dimɛna.

Oko wakoka bariyɛlɛ kɛmɔtshi shimba weteto wa mituka lo otadimbo ɔmɔtshi wa woke, lotamanya mbidjaka wekamu lo welo wadjama dia mbidja wɔladi. Ɔnkɔnɛ, naka le yɛ mbidja wɔladi la anto akina ekɔ dikambo dia wolo kete ondo lotamanya mbele lo kiɔkɔ ya dikambo sɔ. Ngande wakokayɛ nɛndja lotamanya? Lo sala kɛnɛ kotshikitanyi la dionga sɔ, mbuta ate lo monga la okitshakitsha.

Sala kɛnɛ kotshikitanyi la lotamanya

Bible mbɔsaka okitshakitsha la nɛmɔ efula. “Difutu dia [okitshakitsha] la woma wa [Jehowa] dieli: ekundji, nemo la lumu.” (Tukedi 22:4) Lo Osambu 138:6, sho mbadiaka kanyi yele la Nzambi lo dikambo dia wanɛ wele la okitshakitsha ndo dia akanga a lotamanya ɔnɛ: “Kuyanga [Jehowa] eko ladiku, ndi atukanelaka kanga ndjakitshakitsha. Keli ndi atulimbitelaka kanga utaku uma l’etali.”

Anto efula kakatanyaka okitshakitsha la kitshakitshama. Ewandji wa l’andja ɔnɛ kanyiyaka yoho shɔ. Kânga mbele wedja tshɛ ndjakitshakitshaka l’ɛse ka nango yawɔ, ewandji wa pɔlitikɛ bu la dihonga dia mbetawɔ wandja awɔ la okitshakitsha. Mboka owandji ɔmɔtshi ata ate, “nyokimwe” ekɔ dikambo dia diambo efula diahomba mbewoyama lo tita sango. Atete edja, etena kakalɔmbɛ pami kɛmɔtshi kaki ntondo owandji wa lɛɛta edimanyielo lo woho wakinde kotondoya dia kimanyiya anto lam’akatombe mpokoso kɛmɔtshi ka woke, ɛtɛkɛta ande waki ɔtɛ a dui wa lo tojurunalɛ efula.

“Okitshakitsha ekɔ dionga dia monga la ndjakitshakitsha kana ndjaɔsa oko onto lele l’ɛse . . . dionga sɔ tshikitana la lotamanya kana la ndjadiya.” Omalɔkɔ okitshakitsha mɛnyaka woho wayaɔsa onto, koko aha kanyi yele la anto akina lo dikambo diande. Mbetawɔ wandja la okitshakitsha ndo nɔmba edimanyielo l’otema ɔtɔi hakitshakitsha onto; koko kɛsɔ pamiaka lokumu lande. Bible mbutaka ɔnɛ: “La ntundu k’elanyelu utema w’untu atuyambiyaka. Keli [okitshakitsha] atuyakaka la ntundu ka nemo.”​—Tukedi 18:12.

Ombetsha ɔmɔtshi akate lo dikambo dia ase pɔlitikɛ wahalɔmbɛ edimanyielo l’ɔtɛ wa munga yawɔ ate: “Lonyangu ko, vɔ fɔnyaka dia mbetawɔ munga yawɔ ekɔ djembetelo ya wɔdu. Anto wa wɛɔdu ndo wa anyanya mbokaka wolo mbuta ɔnɛ: ‘Okimwe.’ Paka anto wele la etema w’ɛlɔlɔ ndo wele la dihonga mbahɛnyi dia vɔ kitshakitshamaka lo mbuta ɔnɛ: ‘Lakatshe kɔlɔ.’ ” Dikambo sɔ diekɔ mɛtɛ kânga le wanɛ wele bu ase pɔlitikɛ. Naka wɛ mbidja welo dia pɛnya okitshakitsha lo dihole dia lotamanya, kete wɛ ayohamia dimɛna woho wayangayɛ dia mbidja wɔladi lo ewanu wa lam’asa anto. Tende woho wakashola nkumbo kɛmɔtshi mɛtɛ ka dikambo sɔ.

Okakatanu ɔmɔtshi wakatondja owanu lam’asa Julie nde la kosɛnde William. William akayongaka la nkɛlɛ ka mamba otsha le Julie ndo omɛnde Joseph, ko nde komonga nto ndoko la diɔtɔnganelo la wɔ. Nde akakaloyɛ Julie nde la Joseph oseka ema tshɛ kakawawosha lo edja ka ɛnɔnyi. Lam’akatetaka ngɔndɔ, lohetsho lakayɔhɛnaka diokanelo dia ma ma diaki lam’asa enondo la kose asɔ.

Koko, Joseph akɔshi yɛdikɔ ya kamba la kɛnɛ kele lo Mateu 5:23, 24. Nde akahembe sawola la kose wadɛnde la yimba ya memakana ndo akôtomɛ mikanda wakandalɔmbaka edimanyielo lo kɔlɔ kakandôsalɛ. Joseph akakeketsha wadɛnde dia dimanyiya ɔnango. L’edjedja wonya, William akayɛnaka dia Julie nde la omɛnde wakalange mbidja wɔladi, ndo dionga diande diakatshikitana. William nde la wadɛnde wakahomana la Julie nde la Joseph; vɔ tshɛ wakalɔmbana edimanyielo, wakakumbatanɛ, ndo wakakaloya nto lɔngɛnyi lawɔ.

Naka wɛ kombolaka kandola owanu ɔmɔtshi wasayɛ la onto ɔmɔtshi, kete kamba la wetshelo wa lo Bible la solo dia lotutsha ndo sala la wolo dia mbidja wɔladi la onto akɔ. Jehowa ayokokimanyiya. Kɛnɛ kakatɛ Nzambi ase Isariyɛlɛ w’edjedja ayokotshama le yɛ, nde akawatɛ ate: “Utunduyala we akalungi elembe ami, tshiki ki kaye kutuyala utamanya, la sambu kaye k’ololo kutuluwana otekoya.”​—Isaya 48:18.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

a Mbɔsama oma lo The Murrow Boys​—Pioneers on the Front Lines of Broadcast Journalism, oma le Stanley Cloud ndo Lynne Olson.

b Nkombo mɔtshi yakatshikitanyema.

[Esato wa lo lɛkɛ 7]

Mbala efula nɔmba edimanyielo kaloyaka diɔtɔnganelo dia wɔladi

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto