Ɔtɛkɛta wa Jehowa wekɔ la lɔsɛnɔ
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Limbu la Solomona
“UKU dembo dia diaka l’atei w’atende, mbeli wademi la ngandji l’atei w’esekaseka w’amantu.” “Uku utamba a funga l’atei w’etamba wa l’ukunda, mbeli umemi la ngandji l’atei w’elongo w’apami.” “Akona one ateneka uku sasi dia pindju, dimena uku ngondo, pudipudi uku unya?” (Limbu la Solomona 2:2, 3; 6:10) Avɛsa asɔ w’oma lo dibuku dia Limbu la Solomona wekɔ amɛna efula! Dibuku di’otondo diekɔ la ɛtɛkɛta wa lɔlɛnga w’ohomba ndo w’amɛna. Diɔ diakɔ dielamɛdiɔ ɔnɛ lembo loleki dimɛna.—Limbu la Solomona 1:1.
Nkumekanga Sɔlɔmɔna ka lo Isariyɛlɛ w’edjedja mbakafunde lembo lakɔ, ondo oya lo 1020 ntondo ka tena diaso nɛ, l’etenyi k’etatelo ka ɛlɔmbwɛlɔ kande k’ɛnɔnyi 40. Lembo lɔsɔ lekɔ lembo la ngandji kaki lam’asa ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi w’olami wa dongalonga la ɔna womoto ɔmɔtshi la lo shamba, ose Shulama. Pɔɛmɛ kɛsɔ tɛkɛtaka nto dikambo diaki nyango osekaseka ɔsɔ la anango w’apami, “ana a amantu wa la Jerusalema” [wa lo luudu la nkumekanga]” ndo “ana amantu wa Siona [wamato wa la Jerusalɛma].” (Limbu la Solomona 1:5; 3:11) Ekɔ wolo le ombadi wa Bible dia mbeya anto tshɛ watɛkɛta lo dibuku dia Limbu la Solomona, koko onto kokaka mbaeya lo sɛdingola kɛnɛ katawɔ ndo kɛnɛ kawatɛwɔ.
Oko wediɔ etenyi kɛmɔtshi ka Ɔtɛkɛta wa Nzambi, losango lele lo dibuku dia Limbu la Solomona lekɔ ohomba efula l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ehende. (Heberu 4:12) Ntondotondo, diɔ tetshaka kɛnɛ kelɛwɔ ngandji ka mɛtɛ konga lam’asa pami la womoto. Ɔkɔkɔ wa hende, lembo lɔsɔ mɛnyaka ngandji kele lam’asa Yeso Kristo la etshumanelo k’Akristo w’akitami.—2 Koreto 11:2; Efeso 5:25-31.
“TANYUSUTSHASUTSHAKI NGANDJI” KAMI
“Ononani la mi lu enonelu k’unyo aye, ne dia ngandji ndeka wanu ololo.” (Limbu la Solomona 1:2) Sawo diele lo dibuku dia Limbu la Solomona tatɛka la ɛtɛkɛta ɛsɔ waki osekaseka ɔmɔtshi w’oma lo shamba wakawatɔlɛ lo luudu la dipɛma laki nkumekanga Sɔlɔmɔna. Ngande wakandakome lo dihole sɔ?
Nde mbutaka ate: “Analingu w’apami wakuto la mi utema otoi, wakambuki kele. Vo wakambete ulami wa dikambo dia vinyo.” Anango w’apami wakoke kɛlɛ nɛ dia olami wa dongalonga wakandalangaka akawelɛ dia vɔ ntshɔ tɛngɔla lushi lɔmɔtshi lo eleko kamɔnga akatshi. Dia mboshimba diaha nde ntshɔ, vɔ wakawosha olimu wa nde ntshɔ tolama “tana ta mbulu tatulanyaka dikambo dia vinyo.” Olimu ɔsɔ wakosukanya la pango kaki Sɔlɔmɔna. Olangala ande wakaleke mɛnama etena kakandatshu “l’ekambo k’ekodi wa kasu,” ndo kakawɔtɔlɛ lo pango kaki Sɔlɔmɔna.—Limbu la Solomona 1:6; 2:10-15; 6:11.
Oko wakalangaka osekaseka ɔsɔ mɛna olangemi ande w’olami wa dongalonga, wamato wa lo luudu la nkumekanga wakawotɛ dia nde ‘ndjela wanya wa dongalonga’ dia nde toyanga. Koko Sɔlɔmɔna kombetawɔ dia nde ntshɔ. Lo mɛnya woho wakandakɔmiyaka olangala ande, Sɔlɔmɔna akolake “dengalenga dia paunyi kame la tukama ta fesa.” Koko osekaseka ɔsɔ komambiyama kânga yema. Olami wa dongalonga akatshu lo pango kaki Sɔlɔmɔna, ndo etena kakandotane nde akate ate: “Ndi dimena diaye, we wademi la ngandji, we eko dimena!” Osekaseka ɔsɔ akatshibia wamato wa lo luudu la nkumekanga ate: “Tanyusutshasutshaki ngandji [kami], tanyukiemulaki, ntundu to katalangi.”—Limbu la Solomona 1:8-11, 15; 2:7; 3:5.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
1:2, 3—Lande na kele wohwelo w’ɛtɛkɛta wa ngandji waki olami wa dongalonga oko wanu ndo lokombo lande oko malashi? Oko watɔngɛnyangɛnyaka wanu otema w’onto ndo oko wele wotelo wa malashi ekɔ dimɛna efula mbele ndo wohwelo wa ngandji kakandokaka ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ ndo lokombo lande akakeketsha ndo akasambe osekaseka ɔsɔ. (Osambu 23:5; 104:15) Woho akɔ wamɛ mbele, Akristo wa mɛtɛ, djekoleko akitami keketshamaka ndo kondjaka wolo etena kakanawɔ yimba lo ngandji kawaoka Yeso Kristo.
1:5—Lande na kakɛdika osekaseka wa lo shamba ɛnamelo kande k’odima la “mvudu y’apema ya la Kedara”? Anto wakakambaka la diɔsa dia mbudi lo toho efula. (Walelu 31:20) Ɛnyɛlɔ, wakakambaka la “apema wa diosa dia mbudi dia nkumba etemwelo ka dipema.” (Etumbelu 26:7) Oko wediɔ polo ndo ɛlɔ kɛnɛ le anto welɛwɔ waa Bédouins, ondo mvudu y’apɛma ya la Kedara yakasalemaka la wɛɔsa wa mbudi w’edima.
1:15—Kakɔna kakalange mbuta ɔlɔngɔlɔngɔ w’olami wa dongalonga etena kakandate ɔnɛ: “Ashu aye weli uku fudu ya binga”? Nde akalange mbuta dia washo waki olangemi ande waki dimɛna efula ndo waki elangala oko watongaka benga.
2:7; 3:5—Lande na kakatshibia osekaseka w’ose Shulama wamato wa lo luudu la nkumekanga lo mbuta ɔnɛ oma le “fumbo ndu le peli ya l’usui”? Fumbɔ ndo pele mbeyamaka efula l’ɔtɛ w’elangala awɔ. Osekaseka w’ose Shulama akatshibia wamato wa lo luudu la nkumekanga oma lo kɛnɛ tshɛ kaki dimɛna ndo olangala diaha vɔ pemba dia memula ngandji kande.
Wetshelo le so:
1:2; 2:6. Wɛnyanyelo wa ngandji koka monga dimɛna lo nshi ya diembwanelo. Koko, wanɛ wembwana pombaka ndjalama dia wɛnyanyelo wa ngandji ɔsɔ monga wa dimɛna koko aha wotshutshuyami la nsaki k’awui wa mindo kakoka ndjakonya lo sala awui wa mindo wa dieyanelo.—Ngalatiya 5:19.
1:6; 2:10-15. Anango osekaseka w’ose Shulama kombetawɔ dia nde ntshɔ la olangemi ande lo dihole dimɔtshi dia woshɛshɛ lo akona, aha nɛ dia nde aki la lɔkɛwɔ la kɔlɔ kana la eyango wa kɔlɔ. Koko, vɔ wakɔshi tɛdikɔ ta mboshimba diaha nde ntshɔ lo ahole wakoka mbodja l’ehemba. Wetshelo wakoka anto wembwana kondja ele vɔ pombaka mbewɔ dia tanemaka lo ahole wa woshɛshɛ.
2:1-3, 8, 9. Kânga mbakinde olangala, osekaseka w’ose Shulama akayaɔshi oko “mamasongo [mbuta ate dɛmbɔlɛmbɔ di’anyanya dia] l’usui.” L’ɔtɛ w’olangala ndo wa kɔlamelo yande le Jehowa, olami wa dongalonga akawɔshi oko “dembo dia diaka l’atei w’atende.” Ko akokaso mbuta lo dikambo dia ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ? Lam’ele nde aki olangala efula, nde mbɔsamaka oko “peli.” Nde aki nto onto lakokaka Nzambi wɔma ndo laki la kɔlamelo le Jehowa. Osekaseka ɔsɔ akate ate: “Uku utamba a funga [watoshaka dɛdi ndo elowa] l’atei w’etamba wa l’ukunda, mbeli umemi la ngandji l’atei w’elongo w’apami.” Shi mbetawɔ ndo omamemelo le Nzambi ekɔ waonga w’amɛna efula dia nyanga onto la tshukana la nde?
2:7; 3:5. Osekaseka wa lo shamba kombokaka Sɔlɔmɔna ngandji. Nde akatshibia wamato wa lo luudu la nkumekanga diaha vɔ memula ngandji kande otsha le onto okina laki komonga omambedi ande. Kema dimɛna mboka onto okina ngandji ka l’asa pami la womoto. Okristo w’onyemba walanga tshuka kana tshukama pombaka nyanga olonganyi paka l’atei w’ekambi wa Jehowa wele la kɔlamelo.—1 Koreto 7:39.
“OKOKO WANA WALANGANYU MENDA UMUNTU USI SHULAMA?”
Ɛngɔ kɛmɔtshi “kayayi l’usui wa shenga, uku ekoho ka dinga.” (Limbu la Solomona 3:6) Kakɔna kakɛnyi wamato wa la Jerusalɛma etena kakawatombe l’andja? Vɔ wakɛnyi Sɔlɔmɔna la anto ande wayakalola l’osomba! Nde akaye kâmɛ la osekaseka w’ose Shulama.
Olami wa dongalonga akayele ndo l’ɔkɔngɔ diko akayosholaka yoho mɔtshi yakandakoke mbɛna. Lam’akandoshikikɛ ngandji kakandawokaka, osekaseka ɔsɔ akawotɛ dia nde akalange mimɔ l’osomba lo mbuta ɔnɛ: “Dimi layutsho utsha l’ukungu wa mura, utsha lu dikuna dia malashi, edja ndu yanyi yambutshuta, la aledi wambutalo.” Nde akelɛ olami wa dongalonga dia nde “[mbɔtɔ] l’ekambo kandi, ayuli elua wa loko w’amena.” Ɔlɔngɔlɔngɔ akakadimola ate: “Dimi lambuya lu ekambo kami, wademi, kadiyemi.” Wamato wa la Jerusalɛma wakawatɛ vate: “Engenyi, nyuli, nyono, nyudjo ngandji!”—Limbu la Solomona 4:6, 16; 5:1.
L’ɔkɔngɔ wa nde kɔndɔlɛ wamato wa lo luudu la nkumekanga dɔ diakandɛnyi, osekaseka w’ose Shulama akawatɛ ate: “Dimi leko la hemo ka ngandji.” Vɔ wakawombola vate: “Kakona keli la umeye la ngandji kulekindi akina?” Nde akakadimola ate: “Umemi la ngandji eko wema la tilili. Ndi ndeka l’atei wa nunu dikumi.” (Limbu la Solomona 5:2-10) Etena kakaleke Sɔlɔmɔna mbotombola, nde akokadimola la okitshakitsha tshɛ ate: “Okoko wana walanganyu menda umutu usi Shulama?” (Limbu la Solomona 6:4-13) Nkumekanga akɔshi diaaso sɔ oko diaaso dia osekaseka ɔsɔ mbolanga, ɔnkɔnɛ nde akashimboya olangala ande. Koko, osekaseka ɔsɔ akatetemala nanga olami wa dongalonga. L’ekomelo Sɔlɔmɔna akayôtshikaka dia nde kalola lakawɔ.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
4:1; 6:5—Lande na kaki divo diaki osekaseka w’ose Shulama oko “limba la mbudi”? Wɛdikelo ɔsɔ mɛnyaka dia divo diande diaki dimɛna ndo ngaingai oko diɔsa dia mbudi.
4:11—Kakɔna kele ohomba lo etelo k’ɔnɛ ‘ɛlɔmɔ waki osekaseka w’ose shulama watoselaka osanga’ ndo “usanga la awele weko l’esi a lulimi” lande? Osanga weke kambɔsama oma lo ehehe ndeka osanga wambokitshama edja mpɛ. Wɛdikelo ɔsɔ kâmɛ ndo kanyi y’ɔnɛ osanga ndo awɛlɛ wele l’ɛse ka lolemi l’osekaseka ɔsɔ tɔtɔmiyaka ɔlɔlɔ ndo dimɛna di’ɛtɛkɛta ande.
5:12—Naa kitshimudi ya etelo k’ɔnɛ “ashu andi weko uku fudu ya binga l’umamu w’ekedi, yatokaka lu awele”? Osekaseka ekɔ lo tɛkɛta dia washo w’elangala wele la olangemi ande. Ondo nde ekɔ lo mbɛdika ekele w’edima wodingami la ekele wa wɛma wa washo w’olangemi ande la washo wa ɛkɛsɛkɛsɛ wa benga diɔka lo abɛlɛ.
5:14, 15—Lande na katɛkɛtawɔ di’anya w’olami wa dongalonga ndo di’ekolo ande lo yoho shɔ? Ondo osekaseka ɔsɔ akɛnyaka dia mpita yaki olami wa dongalonga yekɔ oko ashingo wa paonyi ndo nkala yande oko dive di’ɛkɛsɛkɛsɛ. Nde mbɛdikaka ekolo ande la “dikoho di’ave wa wema” nɛ dia wekɔ wolo ndo elangala.
6:4—Lande na kakɛdikama osekaseka w’ose Shulama la osomba wa Tiriza? Jashua mbakalɛndja osomba ɔsɔ w’ase Kanana ndo l’ɔkɔngɔ wa Sɔlɔmɔna, osomba ɔsɔ wakakome kapitalɛ ka ntondo ka diolelo dia lo nɔrdɛ dia waoho dikumi. (Jashua 12:7, 24; 1 Khumi ya Dikanga 16:5, 6, 8, 15) Dibuku dimɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Osomba ɔsɔ wakahombe mɛtɛ monga olangala efula dia vɔ shilama lo divɛsa nɛ.”
6:13—Elɛwɔ “wenye la ntundu k’elui ehendi w’alimbi”? Etelo kɛnɛ kokaka kadimɔma ɔnɛ “wɛnyɛ wa la Mahanayima.” Osomba wakelamɛka lokombo lɔsɔ waki lo lɛkɛ la ɛstɛ ka Ɔkɛdi wa Jɔrɔdana suke la okidi wa Yabɔkɔ. (Etatelu 32:2, 22; 2 Samuele 2:29) “Wenye la ntundu k’elui ehendi w’alimbi” mbeyaka nembetshiya yoho mɔtshi ya lokombe yakakɛnyama l’osomba ɔsɔ lo difɛstɔ dimɔtshi.
7:4—Lande na kakate Sɔlɔmɔna dia kingo kaki osekaseka w’ose Shulama kaki oko “etangelu k’ewanga”? L’etatelo, Sɔlɔmɔna akatɛ osekaseka ɔsɔ ate: “Kingu kaye keko uku etangelu kakahiki Davidi.” (Limbu la Solomona 4:4) Etangelo mongaka otale ndo tshitshɛ ndo owanga mongaka kɔmba. Sɔlɔmɔna akambe heyama oma lo tshitshɛ ndo kɔmba ya kingo k’osekaseka ɔsɔ.
Wetshelo le so:
4:7. Lo woho wakandatone la wolo tshɛ dia nangana la Sɔlɔmɔna, osekaseka w’ose Shulama akɛnya dia kânga mbakinde komonga kokele, nde aki la lɔkɛwɔ la pudipudi. Omalɔkɔ, lɔkɛwɔ lande l’ɔlɔlɔ lakaleke mbêtɛ olangala. Ngasɔ mbahomba monga wamato w’Akristo.
4:12. L’ɛnyɛlɔ ka jardɛ ya dimɛna efula yodingami kwe la lokombo kana ehele kele onto hakoke mbɔtɔ wɔtɔtɔ paka lo soko diadihama la sapi, osekaseka w’ose Shulama akokaka paka omambedi ande ngandji. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula le Akristo weke enyemba!
‘LOMBE LA DJA YA JEHOWA’
“Akona uku ayayi uma l’usui wa shenga, ekami umendi la ngandji?” Ngasɔ mbakambola anango osekaseka w’ose Shulama lam’akawɛnyi kosɛwɔ ayaye. Yema la ntondo ka lâsɔ, ɔmɔ l’atei awɔ akate ate: “Naka eheli kendi, shu tayuhika etangelu ladiku diandi. Naka lukuki mbendi, shu tayûdinga l’abaya w’usasi.” Lam’ele ngandji kaki osekaseka w’ose Shulama kakɔtɔ l’ohemba ndo nde akatondoya lo mɛnya dia nde aki la kɔlamelo, nde akate ate: “Dimi laki eheli, la awele ami waki uku tangelu diato. Ku dimi laki lu ashu andi uku one lambutana ki.”—Limbu la Solomona 8:5, 9, 10.
Ngandji ka mɛtɛ kekɔ oko ‘lombe la dja ya Jehowa.’ Lande na? Nɛ dia Jehowa mbele kiɔkɔ ya ngandji kɛsɔ. Nde kakatosha dikoka dia sho mboka anto akina ngandji. Ngandji ka mɛtɛ kekɔ lombe la dja yahɔlɛ kana yahadimala. Dibuku dia Limbu la Solomona mɛnyaka lo yoho ya dimɛna efula ngandji kele l’asa pami la womoto kakoka monga “wulu uku nyoi.”—Limbu la Solomona 8:6.
Lembo loleki dimɛna laki Sɔlɔmɔna lɔsɔ tɛnyaka nto dimama diele l’asa Yeso Kristo nde la anto wakenga olui wa “utshukami” ande wa l’olongo. (Enyelo 21:2, 9) Ngandji koka Yeso Akristo w’akitami ndeka ngandji tshɛ kakoka monga l’asa pami la womoto. Ase olui w’otshukami wekɔ lo tetemala la mɛnya ndjakimɔ kawɔ le nde. Yeso akakimɔ lɔsɛnɔ lande ndo dia “ekoko ekina.” (Joani 10:16) Ɔnkɔnɛ, atɛmɔdi wa mɛtɛ tshɛ koka mbokoya ɛnyɛlɔ ka ngandji ndo ndjakimɔ kaki osekaseka w’ose Shulama.
[Osato wa lo lɛkɛ 16]
Kakɔna katetsha dibuku dia Limbu la Solomona lo woho wa nyanga olonganyi?