Onga la dihonga—Nɛ dia Jehowa mbele Okimanyedi ayɛ
“[Tekɔ] la dihonga di’efula dia mbuta ɔnɛ: ‘Jehowa kele okimanyedi a[so].’”—HƐB. 13:6.
1, 2. Ekakatanu akɔna wayohomanaka la wanɛ wakɛngɔla toyanga lɔsɛnɔ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)
EDUARDOa mbutaka ate: “Etena kakamatshu lo wodja okina dia toyanga lɔsɛnɔ, lakatotana olimu wa mfalanga. Koko etena kakamatatɛ mbeka Bible, lakayɛnaka dia lekɔ la ɔkɛndɛ ɔmɔtshi wa woke, mbuta ate nkotsha ehomba wa lo nyuma w’ase nkumbo kami, koko aha tsho wa l’emunyi. Diakɔ diakamayokalola otsha la ngelo.”—Ɛf. 6:4.
2 Eduardo akeyaka dia naka nde nkalola otsha le nkumbo kande, nde ayɔngɛnyangɛnya Jehowa. Koko l’ɛnyɛlɔ ka Marilyn lakatatɛkɛta lo sawo dietshi, Eduardo aki l’okakatanu dia nyomotolowanya diɔtɔnganelo di’ase nkumbo kande. Okakatanu okina wakahombe tohomana la nde ele, totana woho wa nsɛnya nkumbo kande. Ngande wakawahombe sɛnaka? Onde ase etshumanelo mbakahombe ndjaakimanyiyaka?
WOHO WA NYOMOLOWANYA LONYUMA NDO LƆSƐNƆ LA NKUMBO
3. Shɛngiya yakɔna yonga le ana naka ombutshi ɔmɔtshi mɛngɔla edja?
3 Eduardo mbutaka ate: “Lakɛnyi dia lakanya anami yimba etena kakiwɔ l’ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ ndo wa ngandji kami. Etena kakimi bu laawɔ, takamakoke mbawadiɛ ɛkɔndɔ w’oma lo Bible, nsala dɔmbɛlɔ kaamɛ la wɔ, mbaakumbatɛ ndo nkɛnya la wɔ.” (Euh. 6:7) Anna y’ɔnande l’enondo mbutaka ate: “Lakayaokaka dia dimi komonga l’ekokelo etena kaki ipa bu laawɔ. Lushi lakandaye, takaweye paka l’elungi la lo dui. Etena kakandankumbatɛ, dimi komonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’oma k’ɛse otema.”
4. Etombelo akɔna wakoka monga naka papa ka nkumbo mɛngɔla edja?
4 Naka papa ka nkumbo mɛngola edja, dui sɔ koka mboshishɛ yema ya lowandji lande. Ruby ya wadi aki Eduardo mbutaka ate: “Dimɛ mbakɛmbaka ɛkɛndɛ akɔ ehende, w’omi la wa wadi ndo dimɛ mbakɔsaka suke la yɛdikɔ tshɛ ya lo nkumbo. Etena kakakalola Eduardo mbakamayɛnaka kɛnɛ kalembetshiya nɛmbɛ omi. Polo ndo nshi nyɛ, dimi ndjohɛka tena dimɔtshi di’omɛmi ekɔ laawɔ.” (Ɛf. 5:22, 23) Eduardo kotshaka ate: “Anami tshɔɔka le nyangɛwɔ dia tɔlɔmba lotshungɔ la nsala dui dimɔtshi. Tamboshihodia di’ana wekɔ l’ohomba wa mɛna ɔnɛ ambutshi awɔ wekɔ kaamɛ ndo lambɛna dia dimi pombaka nɔmbɔla nkumbo kami oko Okristo.”
5. Ngande wakayɔlɔngɔsɔlaka Eduardo akambo lo nkumbo kande etena kakandakalola, ndo etombelo akɔna wakonge la dui sɔ?
5 Eduardo akɔshi yɛdikɔ ya nsala kɛnɛ tshɛ kakokande nsala dia ndowanya diɔtɔnganelo l’ase nkumbo kande ndo lonyuma la wɔ. Nde mbutaka ate: “Oyango ami ele nkakatshiya akambo wa mɛtɛ l’etema w’anami oma l’ɛtɛkɛta ndo l’etsha ami lo dihole dia membaka tsho l’onyɔ ɔnɛ dimi nangaka Jehowa, dimi nangaka Jehowa, ko halɛnya dui sɔ l’etsha ami.” (1 Jni. 3:18) Onde Jehowa akatshɔkɔla Eduardo lo woho wakandɛnya mbetawɔ? Anna y’ɔnande kadimolaka ate: “Etshikitanu wa mamba wakasalema lo nkumbo kaso nɛ dia papa akasalaka la wolo dia monga ombutshi w’oshika ndo nde akatodjaka lo demba. Sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba etena kakotshande ɛkɛndɛ ande wa l’etshumanelo. Nkɔkɔ ate kwɛ, tshike andja ɔnɛ wototanganya la Jehowa. Koko lam’ele ambutshi aso wakashikimala lo akambo wa mɛtɛ ndo sho lawɔ takasale woho akɔ waamɛ. Papa akatolake ate halonyotshika nto ndo nde akakotsha ɛtɛkɛta ande. Otondototshika, tshike ondo totomokoma Ɔmɛnyi wa Jehowa.”
EYA DIA ƆKƐNDƐ AYƐ MBEWƆ
6. Wetshelo akɔna wakakondja ambutshi wa la Balkans etena kakalɔmaka ta?
6 Etena kakalɔmaka ta dimɔtshi la Balkans, ana w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lɛkɔ waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ kaanga mbakiwɔ la lɔsɛnɔ la wolo. Lande na? Nɛ dia l’etena kɛsɔ, ambutshi awɔ wakatshikalaka la ngelo dia mbaetshaka, kɛnyaka la wɔ ndo sawolaka la wɔ. Wetshelo akɔna wakondjaso? Wetshelo wakondjaso ele, ana wekɔ l’ohomba w’ambutshi mongaka suke la wɔ oleki mfalanga, kana weshasha. Lo mɛtɛ, Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka di’ana wayodiama dimɛna naka ambutshi mbakokɛ ndo mbalakanya.—Tuk. 22:6.
7, 8. a) Awui akɔna wakoka ndjosha ombutshi wakɛngɔla nkɛlɛ? b) Ngande wakoka ambutshi nkimanyiya anawɔ dia vɔ ntshikitanya ekanelo kawɔ?
7 Lonyangu ko etena kakalola ambutshi efula lo nkumbo yawɔ, vɔ ndjotanaka akambo wawasha nkɛlɛ. Ɛnyɛlɔ, ombutshi mbeyaka ndjotana ko ana tshɛ waya mpatɔki tsho ndo hawoyowokɛ. Ndo nde koka ndjowambola ɔnɛ: “Hanyokoke monga la lowando lo woho wambomoyahombia awui efula l’ɔtɛ anyu?” Mbeyaka monga ko ana wekɔ la dionga dia ngasɔ l’ɔtɛ wakayɛngɔla edja efula. Ko ngande wakokayɛ nkandola dui sɔ?
8 Lɔmba Jehowa dia nde kokimanyiya dia wɛ nshihodia lande na kasala ase nkumbo kayɛ akambo lo yoho shɔ. Oma laasɔ, etena kasawolayɛ l’ase nkumbo kayɛ, eya dia ndo wɛ mbele lo kiɔkɔ y’ekakatanu anyu. Ayonga dimɛna wɛ mbalɔmba edimanyielo. Etena kayɛna olonganyi ndo anayɛ dia wɛ ekɔ lo nsala la wolo di’akambo ndowana, vɔ mbeyaka ndjotshikitanya ekanelo kawɔ. Naka wɛ ndjashikikɛ ndo monga la solo dia lotutsha, kete ase nkumbo kayɛ wayonyomokoka ngandji ndo wayokokitanyiya.
WOHO WA ‘NKOTSHA EHOMBA W’ASE NKUMBO’
9. Lande na kele aha paka sho mbongi la mfalanga efula ko sho ‘nkotsha ehomba w’ase nkumbo kaso’?
9 Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate ate naka Okristo w’osombe aya bu l’akoka wa ndjasɛnya, kete anande l’ekana ande mbahomba “mfuta ambutshi awɔ la watshɛwɔ kɛnɛ kahombawɔ nongola.” Koko Pɔɔlɔ akayokeketshaka Akristo tshɛ dia vɔ ngɛnangɛna la kɛnɛ kele la wɔ, mbuta ate mbo ya ndɛ, ahɔndɔ ndo hiole ya mbishɛ ɔtɛ. Hatohombe mona dia monga la lɔsɛnɔ la kawotake kana ndjamɔtshɛ lomombo la l’emunyi. (Adia 1 Timɔte 5:4, 8; 6:6-10.) Dia nde ‘nkotsha ehomba w’ase nkumbo kande,’ Okristo hahombe ndjasha l’oweso wa diangɔ dia l’andja ɔnɛ wayanga mbeta kem’edja edja. (1 Jni. 2:15-17) Hatohombe mbetawɔ dia “lokeso lele la ɔngɔnyi” kana “ekiyanu wa l’andja ɔnɛ” ndjokonya ase nkumbo kaso diaha vɔ ‘ndjokondja lɔsɛnɔ l’oshika’ l’andja w’oyoyo.—Makɔ 4:19; Luka 21:34-36; 1 Tim. 6:19.
10. Lande na kahombaso mbewɔ wɔsɔsa w’abasa?
10 Jehowa mbeyaka ɔnɛ tekɔ l’ohomba wa mfalanga. Koko mfalanga hayokoke tosha ekokelo kakoka tosha lomba laki Nzambi. (Und. 7:12; Luka 12:15) Anto efula, haweye ɔnɛ bu yana ya dikambo dia ntshɔ tokamba olimu lo wodja okina ndo ɔnɛ ekɔ mponda mbɔtɔ lo yisho ya ntɛdi dia totana olimu. Nkɛndɔ ya ngasɔ koka monga waale. Efula ka wanɛ watokalolaka oma lo wedja ekina toyaka l’abasa efula. Vɔ ndjokomaka mfumbe ya wanɛ waakole lo dihole dia monga mfumbe ya Nzambi. (Adia Tukedi 22:7.) Diakɔ diele, sho pombaka mbewɔ wɔsɔsa w’abasa.
11. Lande na kele nsala listɛ l’ehomba nkimanyiyaka di’ase nkumbo mbewɔ osombasomba wa diangɔ?
11 Eduardo akeyaka ɔnɛ dia nde nkotsha yɛdikɔ yande yaha ntshika nkumbo kande nto, nde pombaka mbewɔ otshupatshupa w’akuta. Nde la wadɛnde wambosalaka listɛ la diangɔ diewɔ l’ohomba. Listɛ lɔsɔ mbakimanyiyaka dia mbewɔ osombasomba wa diangɔ. Vɔ wakashanaka tokanyi diaha vɔ shishaka mfalanga lo diangɔ diewɔ bu l’ohomba.b Eduardo mbutaka ate: “ Ɛnyɛlɔ, lakatonya anami lo kalasa ya prive ko taafundja lo kalasa ya lɛɛta.” Nde l’ase nkumbo kande wakasalaka alɔmbɛlɔ dia nde ntana olimu wa l’emunyi wakakokaka mbosha diaaso dia nde ndjashaka l’awui wa lo nyuma. Ngande wakakadimola Jehowa alɔmbɛlɔ awɔ?
12, 13. Kakɔna kakasale Eduardo dia sɛnyaka nkumbo kande, ndo ngande wakɔɔtshɔkɔla Jehowa?
12 Eduardo mbutaka ate: “Lo ɛnɔnyi ehende w’etatelo, mfalanga yakamalongolaka kokotshaka ehomba w’ase nkumbo kami ndo lakalɛmbaka efula. Koko dimi l’ase nkumbo kami takɔtɔka lo nsanganya tshɛ ya l’etshumanelo ndo takasambishaka kaamɛ.” Eduardo akɔshi yɛdikɔ yaha kanyiyaka lo kɛnɛ kendana l’olimu wakakokaka mbosha mfalanga efula ko mbaanganyaka la nkumbo kande edja. Nde mbutaka ate: “Lo dihole dia dimi nsala ngasɔ, lakakambaka tolimulimu totshikitanyi. Laasɔ naka ɔmɔtshi hawoyɔkɛndakɛnda dimɛna, ko dimi mengesɔ l’okina.”
Shi wɛ koka kambaka tolimulimu totshikitanyi dia wɛ kotshaka ehomba w’ase nkumbo kayɛ? (Enda odingɔ 12)
13 Lam’ele Eduardo akahombaka tafutaka dibasa diaki la nde yema yema, nde akadjaka yimba efula lo dibasa diakɔ. Koko nde akasalaka tolimulimu tɔsɔ l’oyango wa nde kambɛka Jehowa kaamɛ l’ase nkumbo kande oko walɔmba Jehowa ambutshi. Eduardo kotshaka ate: “Nshi nyɛ ekondjelo kami kambokitakita pursa ndekana 10 lo mbɛdika la woho wakamakondjaka etena kakimi lo wɛngɔ, koko sho hatoleke ndjakiyanya nɛ dia ‘lonya la Jehowa bu mondo.’ Diakɔ diakatɔshi yɛdikɔ ya nkamba olimu w’ombatshi mboka. Dui dia diambo ko l’ɔkɔngɔ wa sho diɛnɛ ngasɔ, Jehowa akayɔntshɔkɔlaka ko lakatatɛ kondja woho wa sɛnyaka nkumbo kami.”—Is. 59:1.
TOSHIKE NTANGA LA NTONDO KA TƆSƐNGIYA T’EWOTƆ ASO
14, 15. Ngande wakoka ase nkumbo ntondoya tɔsɛngiya tendana la oweso wa diangɔ dia l’emunyi, ndo etombelo akɔna wakoka monga l’ɛnyɛlɔ kawɔ k’ɔlɔlɔ?
14 L’ahole efula, anto amɔtshi nɔmbamaka dia mbishaka ewotɔ awɔ mfalanga kana diangɔ dikina. Eduardo mbutaka ate: “Ngasɔ mbediɔ ndo l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ, koko dimi salaka dui sɔ l’elelo. La dilɛmiɛlɔ tshɛ, lakatɛ ase nkumbo kami akina nte, eelo mɛtɛ layonyoshaka koko aha polo lo yɛdiko ya ndjaka wadɛmi l’anami ndjala lo demba kana lo nyuma.”
15 Efula ka wanɛ watokalolaka oma lo wedja ekina ndo watona munda nkɛndo otsha lo wedja ekina ko tatshiki wadi l’ana, ndjookamaka nkɛlɛ oma le ewotɔ awɔ wakendɛka le wɔ. Vɔ ndjowatɛka ɔnɛ, wɛ hatoke ngandji. (Tuk. 19:6, 7) Anna y’ɔnaki Eduardo mbutaka ɔnɛ: “Etena kayahombia diangɔ dia l’emunyi l’ɔtɛ w’awui wa lo nyuma, ase nkumbo yaso amɔtshi mbeyaka ndjoshihodia kɛnɛ kalembetshiya mɛtɛ monga Okristo. Ko ngande wakokawɔ ndjoshihodia dui sɔ naka sho salaka kɛnɛ tshɛ katɔlɔmbawɔ?”—Ɛdika la 1 Petero 3:1, 2.
ONGA LA MBETAWƆ LE NZAMBI
16. a) Ngande ‘wakayaakese’ kadiyɛso kɛmɔtshi? (Jak. 1:22) b) Weho akɔna wa tɛdikɔ tatshɔkɔla Jehowa?
16 Kadiyɛso kɛmɔtshi kakɛngɔla lo wodja okina dia toyanga lɔsɛnɔ akatɛ dikumanyi dia lɛkɔ ate: “Takashisha awui efula dia dimi ndjokoma lanɛ. Ɛnyɛlɔ, omɛmi aya bu ekumanyi l’etshumanelo. Ɔnkɔnɛ, dimi nongamɛka dia Jehowa ayɔntshɔkɔla lo woho wakamaye lanɛ.” Naka sho mbɔsa tɛdikɔ tɔtɔnɛ la lolango la Jehowa, kete sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ nde ayotɔtshɔkɔla. Koko naka tambɔsa tɛdikɔ tahɔtɔnɛ la lolango lande kana tambosha yɛkɛ nɛndɛ dia nkotsha ɔkɛndɛ ɔmɔtshi, kete nde hotɔtshɔkɔla.—Adia Hɛbɛru 11:6; 1 Joani 5:13-15.
17. Lande na kahombaso nyanga ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa la ntondo ka sho mbɔsa tɛdikɔ, ndo ngande wakokaso nsala dui sɔ?
17 Ekɔ ohomba nyangaka ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa la ntondo ka mbɔsa tɛdikɔ kana la ntondo ka mbisha daka koko aha l’ɔkɔngɔ. Tɔɔlɔmbɛ dia nde tosha nyuma k’ekila, lomba ndo ɛlɔmbwɛlɔ. (2 Tim. 1:7) Toyambole ɔnɛ: ‘Lo waaso akɔna watomokitanyiyaka Jehowa? Onde kaanga la ntondo k’ɔlɔshamelo?’ Naka ngasɔ, onde wɛ tongaka suke dia mbokitanyiya kaanga naka kɛnɛ kakɔlɔmbande hɔtɔnɛ la lolango layɛ? (Luka 14:33) Lɔmba dikumanyi dia vɔ kosha alako wotumbi oma lo Bible ndo ɛnya dia wɛ ekɔ la mbetawɔ lo monga la eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayokokimanyiya naka wɛ ndjela alako akɔ. Dikumanyi hawotokɔsɛ tɛdikɔ koko vɔ wayokokimanyiya dia wɛ mbɔsa tɛdikɔ takoka monga l’etombelo w’amɛna.—2 Kɔr. 1:24.
18. Ele la ɔkɛndɛ wa kotshaka ehomba w’ase nkumbo, ndo lo waaso akɔna wakoka anto akina mbosha lonya?
18 Jehowa akasha papa ka nkumbo ɔkɛndɛ wa kotshaka “ehomba” wa lushi la lushi w’ase nkumbo kande. Sho pombaka mandolaka ndo nɔmbaka lo dikambo dia wanɛ wakotsha ɔkɛndɛ awɔ ɔsɔ aha la nsokola olonganyi l’ana oyadi tɔsɛngiya kana ekakatanu wakoka mbaakomɛ. Akambo wahatalongamɛ, ɛnyɛlɔ mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama kana hemɔ mbeyaka tokomɛ koko ɔsɔ ekɔ diaaso dia sho mɛnya ngandji kele lam’asa Akristo wa mɛtɛ. (Ngal. 6:2, 5; 1 Pet. 3:8) Onde wɛ hakoke nkimanyiya Okristo wadiɛnɛ, lo mbotanɛ olimu kana mbosha ekimanyielo kele oko yangɔ ya ndɛ kana dikuta? Naka wɛ nsala ngasɔ, kete wɛ ayokitshakitsha tɔsɛngiya takoka monga la nde ta ntshika nkumbo kande dia toyanga mfalanga lo wodja okina.—Tuk. 3:27, 28; 1 Jni. 3:17.
OHƆ DIA JEHOWA MBELE OKIMANYEDI AYƐ
19, 20. Lande na kakoka Akristo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbeya ɔnɛ Jehowa ayowakimanyiya?
19 Bible tɔhɛmɔlaka ɔnɛ: “Lo lɔsɛnɔ lanyu, tanyongake la ngandji ka falanga, koko nyɔngɛnangɛnake la kɛnɛ kele la nyu. Nɛ dia Nzambi akate ate: ‘Dimi hakotshikaki ndo hakokalɛki pondjo.’ Diakɔ dieso la dihonga di’efula dia mbuta ɔnɛ: ‘Jehowa kele okimanyedi ami, dimi hatoka wɔma. Kakɔna kakoka onto salɛmi?’” (Hɛb. 13:5, 6) Ngande wakokaso nkamba la dako sɔ?
20 Ɔnangɛso ɔmɔtshi lambokamba edja oko ekumanyi mbutaka ate: “Mbala efula, anto mbutaka ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa mongaka nshi tshɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Vɔ mbutaka nto ɔnɛ kaanga onto ekɔ ose wola, nde mongaka paka l’ɔngɛnɔngɛnɔ, ndɔtaka dimɛna ndo tombaka kɔmba oleki anto akina.” Dui sɔ mbɔtɔnɛka la daka diakasha Yeso wanɛ wetsha wahɔ wa Diolelo lo dihole dia ntondo. (Mat. 6:28-30, 33) Jehowa Shɛso lele l’olongo tookaka ngandji ka mamba ndo nde tokombolɛka sho l’anaso paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. “[Jehowa] atukaka ashu andi lu kete tshe, dia nsukela waku weli la etema tshe le ndi.” (2 Ek. 16:9) Nde akatosha ɛlɛmbɛ ande wendana ndo la lɔsɛnɔ la nkumbo, ehomba wa l’emunyi dia wahɔ aso. Etena kayelaso ɛlɛmbɛ ɛsɔ, sho mɛnyaka dia sho mbookaka ngandji ndo ndjaɛkɛka le nde. “Nɛ dia nanga Nzambi kɛdikɛdi nkitanyiya ɛlɛmbɛ ande, koko ɛlɛmbɛ ande bu wotsho.”—1 Jni. 5:3.
21, 22. Lande na kamboyoyashikikɛ dia ndjaɛkɛ le Jehowa?
21 Eduardo mbutaka ate: “Ekɔ mɛtɛ dia, lakasale munga ka woke lo woho wakamangana la nkumbo kami, koko halohombe ntetemala ndjakiyanya l’ɔtɛ wa dui sɔ. Efula ka wanɛ wakakambaka la mi waya la mfalanga efula, koko vɔ bu l’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia nkumbo yawɔ wekɔ l’ekakatanu waha pe. Koko dimi la nkumbo kami tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba. Dimi mambaka lo menda woho wetsha anangɛso wa lo ɛtshi kaso ka nkɛtɛ awui wa lo nyuma lo dihole dia ntondo kaanga mbewɔ weola. Tamboshikikɛ mɛtɛ k’ɛtɛkɛta waki Yeso watanema lo Mateo 6:33.”—Adia.
22 Wɛ pombaka monga la dihonga, nsɔna dia nkitanyiya Jehowa ndo ndjaɛkɛ le nde. Naka wɛ monga la ngandji k’efula otsha le Jehowa, otsha le olonganyi ayɛ ndo otsha le anayɛ, kete wɛ ayonga ɔtɛ wa nkumbo w’oshika. Naka wɛ nsala ngasɔ, kete wɛ ayɛna dia ‘Jehowa ekɔ okimanyedi ayɛ.’
a Nkombo yakatshikitanyema.
b Enda sawo diele l’ɔtɛ a dui wata ɔnɛ “Comment gérer votre argent” diakatombe lo Réveillez-vous ! wa Ngɔndɔ ka divwa 2011.