BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • mwbr22 Ngɔndɔ k’esambele lk. 1-9
  • Rɛferansɛ wa lo “Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso”

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Rɛferansɛ wa lo “Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso”
  • Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la lɔsɛnɔ ndo olimu aso—2022
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • NGƆNDƆ K’ESAMBELE 4-10
  • NGƆNDƆ K’ESAMBELE 11-17
  • NGƆNDƆ K’ESAMBELE 18-24
  • NGƆNDƆ K’ESAMBELE 25-31
  • NGƆNDƆ K’ENANƐI 1-7
  • NGƆNDƆ K’ENANƐI 8-14
  • NGƆNDƆ K’ENANƐI 15-21
  • NGƆNDƆ K’ENANƐI 22-28
  • NGƆNDƆ K’ENANƐI 29–NGƆNDƆ KA DIVWA 4
Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la lɔsɛnɔ ndo olimu aso—2022
mwbr22 Ngɔndɔ k’esambele lk. 1-9

Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso

NGƆNDƆ K’ESAMBELE 4-10

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 SAMUƐLƐ 18-19

“Barazilai aki ɛnyɛlɔ k’onto lakeyaka elelo ande”

w07-F 15/7 14 od. 5

Barazilai​—Pami kakeyaka elelo ande

Aha la taamu, Davidɛ aki la lowando l’efula lo woho wakokimanyiya Barazilai. Mɛnamaka dia nkumekanga Davidɛ akayange dia mbisha Barazilai diangɔ diaki ohomba, aha paka l’ɔtɛ wa mbokaloyɛ ɔlɔlɔ wakandosalɛ. Barazilai aki kanga ɔngɔnyi efula ndo nde komonga l’ohomba wa diangɔ sɔ. Ondo Davidɛ akakombola dia nde ntshɔ kotodjasɛ la nde lo luudu la nkumekanga nɛ dia pami k’opalanga kɛsɔ aki la waonga w’amɛna. Barazilai otondetawɔ mbidjasɛ lo luudu la nkumekanga, tshike nde otonga la lokumu efula, ndo diɛsɛ dia dimɛna efula dia monga ɔngɛnyi wa nkumekanga.

w07-F 15/7 14 od. 7

Barazilai​—Pami kakeyaka elelo ande

Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele, Barazilai akɔshi yɛdikɔ shɔ l’ɔtɛ wakinde aya opalanga ndo nde aya bu la wolo wa nsala akambo efula. Ondo Barazilai akayaoke dia nde hayokoka nsɛna edja nto. (Osambo 90:10) Nde akashile nsala kɛnɛ kakandakoke nsala dia nkimanyiya Davidɛ, koko nde akeyaka ndo elelo wakawodjɛka lotshundu lande l’osombe. Barazilai kombetawɔ dia tokanyi ta monga onto la woke ndo kanga lokumu mboshimba dia nde nsɛdingola dimɛna dimɛna akoka ande. Otshikitanyi la Abisalɔma lakalangaka lokumu, la lomba tshɛ Barazilai akɛnya wɛdimo.​—Tokedi 11:2.

w07-F 15/7 15 od. 1-2

Barazilai​—Pami kakeyaka elelo ande

Ɔkɔndɔ wa Barazilai tetshaka ohomba wa monga la wɛdimo. Lo wedi okina, hatohombe ndawɔ waɛsɛ w’olimu kana mbewɔ dia nsala awui efula l’ɔtɛ wakombolaso monga la lɔsɛnɔ la wɔladi kana ndjaoka dia sho bu l’akoka wa mɛmba ɛkɛndɛ. Nzambi koka tokimanyiya naka sho ndjaɛkɛ lo wolo ndo lo lomba lande.​—Filipɛ 4:13; Jakɔba 4:17; 1 Petero 4:11.

Lo wedi okina nto, sho pombaka mbeya elelo aso. Ɛnyɛlɔ, Okristo ɔmɔtshi koka monga la ɛkɛndɛ efula wa lo nyuma. Nde ambɛna dia naka nde mbetawɔ waɛsɛ ekina efula, kete nde mbeyaka ndjonga ko hayokoka nkotsha akambo akina w’ɔlɔmba Afundelo dia nde mbakotsha, ɛnyɛlɔ oko kotshɛ nkumbo kande ehomba wa lo nyuma ndo wa lo demba. Lo awui wele oko wasɔ, onde nde ayɛnya dia nde ekɔ la wɛdimo ndo l’ekanelo k’ɔlɔlɔ lo ntona waɛsɛ ekina laadiko wa wɛnɛ wele la nde?​—Filipɛ 4:5; 1 Timɔte 5:8.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w20.04 30 od. 19

‘Lawɔ lowango dia lishidiya’

19 Naka wɛ ekɔ l’ekakatanu ɛmɔtshi ndo wɛ mɛnaka di’anto hawoshihodia woho wayaokayɛ, kete wɛ koka nkondja ekeketshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Mefibɔshɛtɛ. (2 Sa. 4:4) Nde aki l’ɛkɔmɔ ndo nkumekanga Davidɛ kombosalɛ akambo la losembwe. Mefibɔshɛtɛ kosala munga di’ekakatanu ɛsɔ mbokomɛ. Koko nde akɛnyi akambo la sso di’ɔlɔlɔ ndo nde aki la lowando l’akambo w’ɛlɔlɔ wakandɛnyi lo lɔsɛnɔ lande. Nde aki la lowando lo awui w’ɛlɔlɔ wakoosalɛ Davidɛ lo nshi yakete. (2 Sa. 9:6-10) Diakɔ diele lam’akosalɛ Davidɛ akambo aha la losembwe, Mefibɔshɛtɛ akadje yimba lo awui tshɛ wakendanaka la dikambo sɔ. Nde kombetawɔ dia munga ka Davidɛ mbootsha kɛlɛ. Ndo nde kombisha Jehowa onongo l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakasale Davidɛ. Mefibɔshɛtɛ akadje yimba lo kɛnɛ kakandakoke nsala dia nsukɛ nkumekanga kakasɔnama oma le Jehowa kɛsɔ. (2 Sa. 16:1-4; 19:24-30) Jehowa akasale dia ɔkɔndɔ wa dimɛna wa Mefibɔshɛtɛ fundama lo Ɔtɛkɛta Ande lo wahɔ aso.​—Rɔmɔ 15:4.

NGƆNDƆ K’ESAMBELE 11-17

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 SAMUƐLƐ 20-21

“Jehowa ekɔ Nzambi ka losembwe”

it-1-F 1047 od. 3

Ase Ngibiyɔna

Ase Ngibiyɔna w’edjedja wakatetemala monga l’edja ka ntambe efula, kaanga mbakayange Saolo dia mbashila oshiki. Koko ase Ngibiyɔna wakakonge la solo dia lotutsha tshɛ dia Jehowa nshidiya awui wele keema la losembwe. Jehowa akasale dui sɔ lo ntoma ndjala ka kasha l’edja k’ɛnɔnyi esato lo nshi yaki Davidɛ lo lowandji. L’ɔkɔngɔ wa Davidɛ mimbola Jehowa ndo wa nde mbeya dia ndjala kɛsɔ ndja oma lo onongo wa dikila, mbala kakɔ ɔtɔi Davidɛ akambola ase Ngibiyɔna kɛnɛ kahombande nsala dia nkomba onongo wa dikila ɔsɔ. Ase Ngibiyɔna wakokadimola hwe ɔnɛ: aha l’ɔtɛ wa ‘mfɛsa kana paonyi,’ nɛ dia lo ndjela Ɛlɛmbɛ ndooko olambo w’etshungwelo wakahombaka mbetawɔma lo dikambo dia ɔnɛ lakadiake onto. (Wal 35:30, 31) Vɔ wakɛnyi nto dia takawakoke ndjaka onto aha la ɛlɛmbɛ mbasha lotshungɔ la nsala dui sɔ. Paka l’ɔkɔngɔ wa Davidɛ mbowaoka ambola mbakawayetawɔka dia vɔ mbasha ‘ana w’apami’ esambele waki Saolo dia vɔ mbadiaka. Lam’ele onongo wa dikila ɔsɔ waki l’ɔtɛ wa Saolo ndo w’ase luudu lande, diakɔ diele dui sɔ mɛnyaka dia kaanga mbele Saolo mbakendanaka la dui sɔ, ondo ‘ana w’apami wa Saolo’ ndo vɔ la wɔ wakendanaka la onongo ɔsɔ lo yoho mɔtshi kana nkina. (2Sa 21:1-9) Diakɔ diele hatokoke mbuta ɔnɛ ana w’apami asɔ wakavu l’ɔtɛ wa pɛkato yakasale waa shɛwɔ (Eoh 24:16) koko wakadiakema l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakalɔmbaka ɛlɛmbɛ dia losembwe monga: “lɔsɛnɔ lo lɔsɛnɔ.”​—Eoh 19:21.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w13 1/15 31 od. 14

Dikumanyi diekɔ ‘asekaso ekambi wakamba dia ɔngɛnɔngɛnɔ aso’

14 L’andja w’otondo ɛlɔ kɛnɛ, oko weso ekambi waki Jehowa, tekɔ lo ntetemala nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ kaanga mbatodjɛ Satana l’anto ande wekamu. Amɔtshi l’atei aso wekɔ lo mpomana l’ekakatanu wa wolo, koko lo ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa, sho shikaka tanga la ntondo k’ekakatanu ndo mbatondoyaka. Koko, ɔlɔshamelo wetshaka wenya walɔshanaso la tɔsɛngiya ta l’andja waki Satana ɔnɛ koka tɔkɔmɔla lo tena dimɔtshi. Etena kakɔmɔso, sho ndjongaka ko taya bu ndo l’akoka wa ntondoya ekakatanu wakokaso ntondoya esadi eto. Lo tena dia ngasɔ, ekimanyielo k’oma le ekumanyi kokaka nyomosha onto ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ekeketshelo. Ombatshi mboka ɔmɔtshi wele l’ɛnɔnyi 65 mbutaka ate: “Dimi mbohɔka dia l’etena kɛmɔtshi, dimi kondjaokaka dimɛna ndo olimu w’esambishelo wakatatɛ nɛndjami. Kam’akɛnyi ekumanyi kɛmɔtshi dui sɔ, nde akasawola la mi. Nde akambisha alako efula w’oma lo Bible wakakeketsha. Lam’ele lakakambe l’alako akɔ, lakakondja ɛtshɔkɔ efula.” Nde kotshaka ate: “Lekɔ la lowando l’efula le ekumanyi kɛsɔ l’ɔtɛ wa ngandji kakandamboke, wakandambidje yimba, wakandɛnyi wɛɔdu ami ndo wakandasasikɔ dia kimanyiyami.” Lo mɛtɛ, etema aso salanganaka lo mbeya ɔnɛ tekɔ la dikumanyi diatodja yimba ndo ‘diatokimanyiya,’ lo ɛnyɛlɔ k’Abishai.

NGƆNDƆ K’ESAMBELE 18-24

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 SAMUƐLƐ 22

“Yaɛkɛ le Jehowa dia nkondja ekimanyielo”

cl 19 od. 11

Onde wɛ koka mɛtɛ ‘ndjasukanya la Nzambi’?

11 Mbadia di’ɔnɛ Nzambi ekɔ la ‘wolo w’otamanya,’ (Isaya 40:26) tshikitana la mbadia woho wakandatshungola ase Isariyɛlɛ oma lo Ndjale ka Beela ko mbâkokɛ l’oswe wa shɛnga ɛnɔnyi 40. Wɛ koka kanyiya woho wakakakitɔna efula k’ashi kɛsɔ lo bɛtshi pende, ko wodja ɔsɔ, waki ondo l’anto 3 000 000, tehɔ ekolo efumbo l’atei wa pele dihende dia weke di’ashi wakakame. (Etumbelu 14:21; 15:8) Wɛ koka mɛna woho wakâkokɛ Nzambi l’oswe wa shɛnga, lo mbatondjɛ ashi oma lo dive, lo mbasha diangɔ dia ndɛ diaki oko ntɔngɔ ya wɛma yakɛnamaka lâdiko dia nkɛtɛ. (Etumbelu 16:31; Embadi 20:11) Lanɛ Jehowa mɛnyaka di’ɔnɛ lâdiko dia nde monga la wolo, nde kambaka nto lawɔ lo wahɔ w’ekambi ande. Shi ekɔ ekeketshelo dia mbeya ɔnɛ alɔmbɛlɔ aso tshɔka otsha le Nzambi kele la wolo efula ndo kele “eshamelu kasu la wulu asu, ekimanyelu ka wulu lu nshi ya pa”?​—Osambu 46:1.

w10-F 1/6 26 od. 4-6

“Wɛ mbosalɛka akambo la kɔlamelo”

Tɔsɛdingole dimɛna dimɛna ɛtɛkɛta wa Davidɛ. Etelo ka lo Hɛbɛru kakadimɔma ɔnɛ “nsala akambo la kɔlamelo” mbeyaka nto kadimɔma ɔnɛ “nsala akambo la ngandji ka kɔlamelo.” Kɔlamelo ya mɛtɛ mɛtɛ ndjaaka oma lo ngandji. La ngandji tshɛ, Jehowa ndjasukanyaka la wanɛ wele la kɔlamelo le nde.

Tolembete nto ɔnɛ, kɔlamelo hakomɛ tsho lo nsaki; koko yɔ mɛnamaka oma l’etsha. Jehowa salaka akambo la kɔlamelo, Davidɛ akɛnyi dui sɔ ntondo. Etena kakandatenyanyaka ntena dia wolo lo lɔsɛnɔ lande, Jehowa akasale akambo lo wahɔ ande, nde akokokɛ la kɔlamelo tshɛ ndo akalɔmbɔla nkumekanga ka kɔlamelo kɛsɔ. La lowando tshɛ, Davidɛ aketawɔ dia Jehowa mbakootshungola “oma l’anya w’atunyi ande tshɛ.”​—2 Samuɛlɛ 22:1.

Kakɔna kalembetshiya ɛtɛkɛta wa Davidɛ le so? Jehowa hatshikitana pondjo. (Jakɔba 1:17) Nde okongaka nshi tshɛ la kɔlamelo lo atɔndɔ ande ndo lo dui dialakande. L’osambo ande okina, Davidɛ akafunde ate: “Jehowa . . . hatokalɛ ekambi ande wa kɔlamelo.”​—Osambo 37:28.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w12 11/15 17 od. 7

Tonge l’okitshakitsha

7 Ɛnyɛlɔ k’okitshakitsha kaki Nzambi kaki la shɛngiya ya wolo efula le Davidɛ. Nde akafunde ate: “We ambumbisha engawu ka panda kaye, [okitshakitsha] aye kambumbete wuki.” (2 Sam. 22:36) Davidɛ akasha Jehowa lotombo tshɛ laki la nde l’Isariyɛlɛ lo mbuta ɔnɛ diɛsɛ l’okitshakitsha wa Nzambi mbakandakondja lotombo lɔsɔ. (Osa. 113:5-7) Onde ndo sho lawɔ mbasala ngasɔ? Lo kɛnɛ kendana la waonga, akoka ndo waɛsɛ wele la yɛ, kakɔna ‘kakiyɛ konongola’ oma le Jehowa? (1 Kɔr. 4:7) Onto lele l’okitshakitsha ekɔ “woke” lo woho wele nde mongaka la nɛmɔ di’efula le Jehowa. (Luka 9:48) Nyɛsɔ tende lande na kediɔ ngasɔ.

NGƆNDƆ K’ESAMBELE 25-31

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 SAMUƐLƐ 23-24

“Onde woshasha wakimɔyɛ wekɔ olambo?”

it-1-F 153

Arauna

Mɛnamaka dia Arauna akalange nkimɔ dihole, ngɔmbɛ ndo nkunyi dikambo di’olambo ofele, koko Davidɛ akatɛtɛ Arauna dia mbofuta falanga l’ɔtɛ wa diangɔ sɔ. Awui wele lo 2 Samuɛlɛ 24:14 mɛnyaka dia Davidɛ akasombe dihole di’esuswelo ndo ngɔmbɛ la tɔshɛkɛlɛ 50 ta mfɛsa. (110 dollars). Koko lo 1 Ɛkɔndɔ 21:25, lawɔ mbutamaka ɔnɛ Davidɛ akasombe dihole diakɔ la tɔshɛkɛlɛ 600 ta paonyi (yɛdikɔ ya 77 000 dollars). Mɛnamaka dia ofundji wa 2 Samuɛlɛ akatɛkɛta tsho dia lofulo la falanga lakawasombe elambwelo ndo diangɔ dia ntshumba olambo. Koko ofundji wa Ɛkɔndɔ wa ntondo akatɛkɛta dia diangɔ tshɛ diakawasanganya ndo tɛdikɔ takɔsama dia mbika tɛmpɛlɔ lo dihole sɔ. (1Ɛk 22:1-6; 2Ɛk 3:1) Lam’ele dihole dia tɛmpɛlɔ diaki dihole dia woke efula, mɛnamaka dia lofulo la tɔshɛkɛlɛ 600 ya paonyi aki falanga yakawasombe ɛtshi ka nkɛtɛ ka woke kɛsɔ koko aha paka dihole dia tshitshɛ diakasale Davidɛ tɛmpɛlɔ ka ntondo.

w12 1/15 18 od. 8

Teke dia nshihodia ‘akambo wa mɛtɛ’

8 Ondo ose Isariyɛlɛ tshɛ lakalambolaka Jehowa elambo la lolango lande, ɛnyɛlɔ oko olambo wa lotshumba ndo wa mbetawɔma le nde komonga l’okakatanu dia mbolambola kɛnɛ koleki dimɛna. Ɔtɛmɔdi tshɛ waki Jehowa akalɔmbamaka dia mbolambola kɛnɛ kakaleke dimɛna kaki la nde. Ɛlɔ kɛnɛ, Akristo hawolambola Nzambi elambo oko wakalɔmbaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, koko vɔ mbishaka Jehowa elambo lo yoho yakambawɔ la wenya awɔ, wolo awɔ ndo ekundji awɔ dia mbokambɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akɛdika ‘wotelo wa lo sɛkɛ’ wasala Akristo dikambo di’elongamelo kawɔ ndo ‘woho wasalɛwɔ anto akina ɔlɔlɔ lo mbasambisha’ l’elambo wangɛnyangɛnya Nzambi. (Heb. 13:15, 16) Eyango watshutshuya ekambi waki Jehowa dia ndjasha tshɛ l’awui asɔ mɛnyaka dia vɔ wekɔ la lowando l’efula le nde ndo nde ngɛnangɛnaka kɛnɛ tshɛ kawashande. Ɔnkɔnɛ, mɛnamaka di’eyango waki l’ase Isariyɛlɛ wakalambolaka Jehowa la lolango mbele ndo la wanɛ wayasha l’olimu w’Okristo ɛlɔ kɛnɛ.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w05 7/1 11 od. 6

Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Samuɛlɛ ka hende

23:15-17. Davidi aki la dilɛmiɛlɔ di’efula lo ɛlɛmbɛ waki Nzambi wendana la lɔsɛnɔ ndo la dikila; diakɔ diele lo diaaso sɔ nde akayakimɛ diaha sala kɛnɛ kakɛnama oko kekɔ lo mɔnyɔla ɔlɛmbɛ ɔsɔ. Sho lawɔ pombaka nɛmiya wadjango tshɛ waki Nzambi.

NGƆNDƆ K’ENANƐI 1-7

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 1 NKUMI YA DIKANGA 1-2

“Onde wɛ ekɔ lo nkondja wetshelo oma lo munga yayɛ?”

it-2-F 870 od. 3

Sɔlɔmɔna

Etena kakawoke mindjo ya mishiki oma la Ngihɔna suke la lɛnɛ akiwɔ ndo ekoko wakadjaka anto ɔnɛ: “Nkumekanga alombe,” mbala kakɔ ɔtɔi Adɔnidja nde la wanɛ wakɔtɔ la nde sheke wakandama la wɔma ko wakalawɔ onto l’onto lo mboka kande. Sɔlɔmɔna akɛnya wɔladi wayonga lo diolelo diande, lo woho wakandatone nsɔmbɔya la ntondo ka nde mbidjasɛ lo lowandji. Koko otondongaka Adɔnidja mbakakome owandji lo dihole dia Sɔlɔmɔna, tshike ondo Sɔlɔmɔna otodiakema. Adɔnidja akalawɔ ndo akatoyashɛ lo elambwelo diaha vɔ mbodiaka; ko Sɔlɔmɔna akatomɛ Adɔnidja losango ko oma laasɔ wakɔtɔlɛ la ntondo ka Sɔlɔmɔna. Nkumekanga Sɔlɔmɔna akawotɛ ate nde ayotetemala ntshikala la lɔsɛnɔ naka hawotani ndooko dui dimɔtshi dia kɔlɔ le nde, l‘ɔkɔngɔ a laasɔ, Sɔlɔmɔna akotshike dia nde nkalola lakande.​—1Ku 1:41-53.

w05 8/1 29 od. 1

Adɔnidja

Lande na kakadiakisha Sɔlɔmɔna Adɔnidja l’ɔkɔngɔ wa nde mbodimanyiya? Etena kakalɔmbɛ Adɔnidja Batɛshɛba dia mbɔtɛkɛtɛ le Sɔlɔmɔna dia nde mbosha Abishangɛ wadi, Batɛshɛba kombeya oyango waki la Adɔnidja. Koko Sɔlɔmɔna akashihodia dikambo sɔ. Kânga mbele Davidi kombeyana la nde, Abishangɛ womoto l’olangala ɔsɔ akɔsamaka oko oseka waki Davidi. Lo ndjela mbekelo ya lo nshi shɔ, Abishangɛ akahombe ndjonga paka wadi aki ɔnɛ lakahombe kita Davidi. Ondo Adɔnidja akakanyiya dia naka nde mbɔsa Abishangɛ oko wadi, kete nde koka nyanga dia monga lo kiti ka diolelo. Lo mbɔsa dia oyango ɔsɔ mbaki la kɛnɛ kakalɔmbɛ Adɔnidja, Sɔlɔmɔna kombetawɔ mbodimanyiya nto.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w05 8/1 30 od. 1

Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Khumi ya Dikanga ka ntondo

2:37, 41-46. Ande wâle dia sho kanyiya ɔnɛ onto lɔnyɔla ɛlɛmbɛ wa Nzambi hatolongola dilanya lee! Wanɛ tshɛ wamɔ oma lo ‘mboka katɔla otsha lo lɔsɛnɔ’ la lolango lawɔ wayosowa la etombelo wa kɔlɔ w’oma lo yɛdikɔ yawɔ yaha la lomba shɔ.​—Mateu 7:14.

NGƆNDƆ K’ENANƐI 8-14

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 1 NKUMI YA DIKANGA 3-4

“Nɛmɔ diele la lomba”

w11 12/15 8-9 od. 4-6

Onde Sɔlɔmɔna ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna le yɛ kana ɔhɛmwɛlɔ?

4 L’etatelo k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Sɔlɔmɔna, Nzambi akɛnɛ le nde lo dɔ ndo akawotɛ dia nde mbɔlɔmba kɛnɛ tshɛ kalangande. Oko wakandeyaka dia nde atahokɔ akambo, Sɔlɔmɔna akɔ̂lɔmbɛ lomba. (Adia 1 Khumi ya dikanga 3:5-9.) Nzambi akasha Sɔlɔmɔna “utema a yimba la w’ewu” mbidja ndo ɔngɔnyi nɛ dia nde akangɛnangɛna l’ɔtɛ wakandɔ̂lɔmbɛ lomba lo dihole di’ekundji la lotombo. (1 Khum. 3:10-14) Oko wakadite Yeso, lomba l’efula laki la Sɔlɔmɔna lakakonya nkumekanga ka womoto ka la Shɛba dia munda lɔkɛndɔ l’otale dia ndjoshikikɛ kana Sɔlɔmɔna aki mɛtɛ la lomba la ngasɔ.​—1 Khum. 10:1, 4-9.

5 Ɛlɔ kɛnɛ, hatolongamɛ dia nkondja lomba lo yoho ya dihindo. Sɔlɔmɔna akate ate: ‘Jehowa ndamɛ atoshanaka lomba,’ koko nde akɛnya nto dia sho pombaka nsala la wolo dia monga la dionga sɔ lo mbuta ate: ‘Ohokɛ tui lo lomba ndo ɛkɛ otema lo shɛnɔdi.’ Lo ntɛkɛta dikambo dia lomba lɔsɔ, Sɔlɔmɔna akakambe la tɔtɛkɛta tele oko ‘ndelela,’ ‘ntetemala nyanga ndo ‘ntetemala mona’ lomba. (Tuk. 2:1-6) Mbokɛmaka hwe dia sho kokaka nkondja lomba.

6 Ayonga dimɛna sho ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi namaka lo yimba ɛnyɛlɔ ka Sɔlɔmɔna ka mbɔsa lomba laki Nzambi la nɛmɔ?’ Ekakatanu wendana l’ekondjelo tshutshuyaka anto efula dia ndeka ndjasha l’elimu ndo l’ekondjelo kawɔ ndo sɛngiyaka tɛdikɔ tɔsawɔ lo kɛnɛ kendana la lofulo l’ɛnɔnyi lahombawɔ mbɔtɔ kalasa. Kayotota dikambo diayɛ ndo dia nkumbo kayɛ? Onde ɛsɔnwɛlɔ ayɛ mɛnyaka dia wɛ mbɔsaka lomba laki Nzambi la nɛmɔ ndo liyangaka? Shi wɛ kokaka ntshikitanya eyango ndo awui walekayɛ ndjasha lɔkɔ dia ndeka nyanga lomba laki Nzambi? Lo mɛtɛ, nkondja lomba ndo nkamba la lɔ ekɔ di’ɔngɛnɔngɛnɔ ayɛ wa pondjo. Sɔlɔmɔna akafunde ate: “Ku we ayulimbitela ololo, uluwanyi, la sambu k’ololo, mbuka tshe keli ololo.”​—Tuk. 2:9.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w98 2/1 21-22 od. 15

Jehowa Ekɔ Nzambi Ka Toseke

15 Lo ndjela daka diande le Abarahama lokombakomba l’Ase Isariyɛlɛ, Jehowa akatshɔkɔla ekana ande wakatonge wodja wakalɔmbwamaka la tshina di’Ɛlɛmbɛ. Lo 1473 N.T.D., Jashua, ɔhɛna wa Mɔsɛ akayɔlɔmbɔlaka Isariyɛlɛ otsha lo nkɛtɛ ya Kanana. Woho wakakahanyema nkɛtɛ yakɔ le nkumbo ya l’Isariyɛlɛ akakotsha daka dia Jehowa diakandalake dia mbisha lɔtɔngɔ l’Abarahama nkɛtɛ kakɔ. Etena kaki Isariyɛlɛ la kɔlamelo, Jehowa akakotsha daka diakandalake dia mbadjɛ otshumba la ntondo k’atunyi awɔ. Lo yoho ya lânde, dui sɔ diakayokotshama lo nshi ya Nkumekanga Davidi. Lo nshi ya Sɔlɔmɔna ɔna Davidi, etenyi ka sato ka sheke y’Abarahama kakakotshama. “Asi Juda la asi Isariyele waki efula uku seke ya losenga la l’umamu w’ashi a waki. Vo wakalekaka, wakanokaka, wakangenangenaka.”​—1 Khumi ya Dikanga 4:20.

NGƆNDƆ K’ENANƐI 15-21

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 1 NKUMI YA DIKANGA 5-6

“Wakake l’anya awɔ ndo la etema awɔ tshɛ”

w11-F 1/2 15

Onde wɛ akeyaka?

Esongo wa la Lɛbanɔna wakeyamaka efula lo woho wakawatshikalaka edja, waki esongo w’amɛna, abaya awɔ wakatondjaka opumu wa dimɛna, loombo kɔmbɔtɔka lɔkɔ. Diakɔ diele Sɔlɔmɔna akakambe la dihomɔ di’amɛna efula dia mbika tɛmpɛlɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, ekonda w’amɛna wa lɛnɛ akatanemaka elondo wakakombaka akona wa la Lɛbanɔna, waya bu efula, ambotshikala paka tosongosongo ta totshitshɛ.

it-1-F 411

Olondo

Okambelo w’efula wa l’abaya w’olondo akalɔmbaka nunu di’ase olimu wakahombaka nkɔta esongo, mbowaɛmba otsha la Tura kana otsha la Sidɔna l’omamu wa Ndjale ka Mediteraneya, wakaasanganyaka ko mbaakeleka ko mbakɛdia l’omamu w’ashi, ondo polo la Jɔpa. Oma laasɔ, ko vɔ ndjowaɛmba polo la Jɛrusalɛma. Olimu ɔsɔ wakakambema dimɛna l’ekimanyielo ka diokanelo diaki lam’asa Sɔlɔmɔna nde la Hirama. (1Ku 5:6-18; 2Ɛk 2:3-10) Wɛmbɛlɔ w’abaya ɔsɔ wakatetemala, diakɔ diele wakate ɔnɛ Sɔlɔmɔna lo lowandji lande aketɛ abaya w’osongo w’olondo efula oko esongo wa lokumu.​—1Ku 10:27; ɛdika la Isa 9:9, 10.

it-2-F 1047 od. 4

Tɛmpɛlɔ

Etena kakandakongɛka elimu, Sɔlɔmɔna akɔshi apami 30 000 w’oma l’Isariyɛlɛ, nde akatomaka apami 10 000 ngɔndɔ tshɛ otsha la Lɛbanɔna, vɔ wakatshikalaka lɛkɔ yɛdikɔ ya ngɔndɔ ɔtɔi, ndo wakatshikalaka lawakawɔ l’edja ka ngɔndɔ hiende. (1Ku 5:13, 14) Nde akɔshi “angɛndangɛnda” 70 000 wanɛ wakadjasɛka lo wodja l’olimu ndo apami 80 000 dia mbataka ave. (1Ku 5:15; 9:20, 21; 2Ɛk 2:2) Sɔlɔmɔna akasɔnɛ apami 550 oko topita ndo ondo apami 3 300 oko emendji w’ase olimu. (1Ku 5:16; 9:22, 23) Mɛnamaka dia l’atei w’apami asɔ 250 waki ase Isariyɛlɛ ndo 3 600 waki “angɛndangɛnda wakadjasɛka lo Isariyɛlɛ.​—2Ɛk 2:17, 18.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

g-F 5/12 17, kiombo

Bible​—Dibuku dia Prɔfɛsiya ya mɛtɛ, Etenyi 1

WAHƆNELO WA SHIKAA W’AKAMBO

Ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka lo 1 Nkumi ya dikanga 6:1 mɛnyaka dia prɔfɛsiya ya lo Bible kotshamaka; divɛsa diakɔ mɛnyaka etena shikaa kakatatɛ Sɔlɔmɔna mbika tɛmpɛlɔ ka la Jɛrusalɛma. Sho mbadiaka ɔnɛ: “L’ɔnɔnyi wa 480 l’ɔkɔngɔ w’ase Isariyɛlɛ ntomba oma lo wodja w’Edjibito, ɔnɔnyi wa 4 l’ɔkɔngɔ wa Sɔlɔmɔna monga nkumekanga k’Isariyɛlɛ, lo ngɔndɔ ka Zivɛ (mbuta ate ngɔndɔ ka 2), nde akatatɛ mbika luudu la Jehowa.”

W’ahɔnelo w’akambo wa lo Bible mɛnyaka dia ɔnɔnyi wa nɛi wa lowandji la Sɔlɔmɔna akonge lo 1034 N.T.D. Naka sho mbadia ɛkɔngɔkɔngɔ ntatɛ oma lo datɛ diakɔ, ɛnɔnyi 479 kokele kokele kete ayotokonya lo ɔnɔnyi wa 1513 N.T.D; ɔnɔnyi wakatombe ase Isariyɛlɛ oma l’Edjibito.

NGƆNDƆ K’ENANƐI 22-28

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 1 NKUMI YA DIKANGA 7

“Wetshelo wakokaso nkondja oma lo dikundji dihende”

w13 12/1 13 od. 3

‘Lo akona wayonyotshimaka ɔhɔtɛla’

Nkumekanga Sɔlɔmɔna akakambe la ɔhɔtɛla wa mamba dia mbika tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma. Koko Davidɛ ka she mbakawosha nambo kakaleke efula kakandatokondja lɛnɛ akandatɔlɛndja ase Asuriya. (1 Ekondo 18:6-8) Poke ka woke ka “lolelola” k’ɔhɔtɛla kakahanema l’oyango wa ɛlɔmbɛdi solaka anya l’ekolo kakɔtɔka ɛlɔndɔ 66 000 w’ashi ndo kaki la wotsho wa tɔnɛ 30. (1 Nkumi ya Dikanga 7:23-26, 44-46) Laadiko dia laasɔ, wakake dikɔhɔ pende dia weke di’ɔhɔtɛla la soko dia tɛmpɛlɔ. Diɔ diaki la otale wa m 8 ndo la diko woke wa m 2,2. Dikɔhɔ diakɔ diaki la wesho l’atei waki la woke wa cm 7,5 ndo l’otale wa m 1,7. (1 Nkumi ya Dikanga 7:15, 16; 2 Ekondo 4:17) Ekɔ tshondo y’okakatanu dia mbeya efula k’ɔhɔtɛla kakakambe la wɔ dia nsala diangɔ sɔ.

it-1-F 355

Bɔaza, II

Etale efula lo nɔrdɛ mbakakama akundji ahende wa weke wa nkonga la ntondo ka soko dia tɛmpɛlɔ ka lotombo kakake Sɔlɔmɔna, wakawaɔlɛ nkombo nyɛ, Bɔaza, ondo kitshimudi ate “Lo wolo.” Ekundji ka lo sidɛ kakawɔlɛ ɔnɛ Jakina kitshimudi ate: “[Mbuta ate Jehowa] ashikikadia nge.” Ɔnkɔnɛ, lo mbasanganya kaamɛ ndo mbadia oma lo lonya l’omi otsha lo lonya la lɔmɔsɔ etena kakadiɛlɛnganɛ la Ɛstɛ., wakakondjaka kanyi nyɛ: ‘Jehowa ashikikadia tɛmpɛlɔ nge lo wolo.’​—1Ku 7:15-21; enda CAPITAL.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

it-1-F 257

Wɔkɛlɔ

Wanɛ watɛmɔla Jehowa pombaka monga pudipudi lo demba ndo lo nyuma. Kɛsɔ mbakasalemaka lo elimu wakawakambaka lo tabɛrnaklɛ ndo l’olimu wa tɛmpɛlɔ. Etena kakawalowolaka Aarɔna oko Ɔlɔmbɛdi a laadiko, nde l’anande w’apami wakɔkɛ la ntondo ka vɔ ndɔta ahɔndɔ awɔ w’ɛlɔmbɛdi. (Eto 29:4-9; 40:12-15; Lɛw 8:6, 7) Dia nsola anya la ekolo awɔ, ɛlɔmbɛdi wakakambaka l’ashi waki lo dɔnga dia woke dia nkonga diaki lo lokombo la tabɛrnaklɛ ndo oma laasɔ, oduwa wa mbolo ya lɔlɛlɔla waki lo tɛmpɛlɔ kakasale Sɔlɔmɔna. (Eto 30:18-21; 40:30-32; 2Ɛk 4:2-6) Lo Lushi l’Ekombelo ka pɛkato ɔlɔmbɛdi a laadiko akɔkaka mbala hiende. (Lɛw 16:4, 23, 24) Wanɛ wakatondjaka mbudi ka Azazɛlɛ l’andja wa mpango, nyama nkina y’elambo yakatshikalaka ndo ngɔmbɛ ka beela k’olambo wakahombaka mbɔka ndo nsola ahɔndɔ awɔ la ntondo ka vɔ mbɔtɔ lo mpango.​—Lɛw 16:26-28; Wal 19:2-10.

NGƆNDƆ K’ENANƐI 29–NGƆNDƆ KA DIVWA 4

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 1 NKUMI YA DIKANGA 8

“Dɔmbɛlɔ diakasale Sɔlɔmɔna dia l’okitshakitsha ndo l’otema ɔtɔi la ntondo k’anto tshɛ”

w09 11/15 9 od. 9-10

Tolowanya alɔmbɛlɔ aso oma lo wekelo wa Bible

9 Dia Nzambi mboka alɔmbɛlɔ aso, vɔ pombaka monga alɔmbɛlɔ w’oma k’ɛse otema. Sɔlɔmɔna akasale dɔmbɛlɔ di’oma k’ɛse otema diele lo 1 Khumi ya Dikanga tshapita 8 la ntondo k’olui w’anto wakasangana la Jerusalɛma dia nsapola tɛmpɛlɔ kaki Jehowa lo 1026 N.T.D. L’ɔkɔngɔ w’ɔshɛtɛ wa sheke kitshama lo Dihole dioleki ekila ndo ka dinge diaki Jehowa ndola lo tɛmpɛlɔ, Sɔlɔmɔna akatombola Nzambi.

10 Eka dɔmbɛlɔ diakasale Sɔlɔmɔna ndo enda woho watɛkɛtadiɔ dikambo di’otema. Sɔlɔmɔna akeyaka dia paka Jehowa ndamɛ mbeya otema w’onto. (1 Khum. 8:38, 39) Dɔmbɛlɔ sɔ mɛnyaka elongamelo kakoka ndjala l’otshi wa kɔlɔ ‘lakalola le Nzambi l’otema ande tshɛ.’ Etena kakandamaka ekambi waki Nzambi le atunyi, Nzambi akakokaka mboka alɔmbɛlɔ awɔ naka etema awɔ tshɛ monga le Nde. (1 Khum. 8:48, 58, 61) Lo mɛtɛ, alɔmbɛlɔ aso pombaka monga w’oma k’ɛse otema.

w99 2/1 13 od. 7-8

Towedia anya wa kɔlamelo lo dɔmbɛlɔ

7 Oyadi la ntondo k’anto mbalɔmbaso kana shamɛ, sho la dia mbohɔka kɛnɛ kata Afundelo dia monga la ndjakitshakitsha. (2 Ekondo 7:13, 14) Nkumekanga Sɔlɔmɔna aki la dionga sɔ lam’akandalɔmbaka la ntondo k’anto dia sapola tɛmpɛlɔ ka Jehowa ka la Jerusalɛma. L’etena kɛsɔ, Sɔlɔmɔna aki ma la shidiya mbika luudu lɔmɔtshi la dimɛna efula l’atei a mvudu yoleki amɛna lo nkɛtɛ k’otondo. Koko, nde akalɔmbɛ la ndjakitshakitsha tshɛ ate: “Mete, we [Nzambi], ayetawo mbidjase la kete? Enda, ulungu la ulungu weli ladiku di’ulungu hawukuki le ye, kete luudu lone lambumuhika!”​—1 Khumi ya Dikanga 8:27.

8 L’ɛnyɛlɔ ka Sɔlɔmɔna, sho la dia monga la ndjakitshakitsha lam’alɔmbɛso anto akina. Kânga mbahombaso mbewɔ di’aha ndjaɛnya oko sho mɛtɛ mbayasha le Nzambi, ndjakitshakitsha kaso kokaka tomba sɛkɛ oma lo wondjo wa doyi diaso. Alɔmbɛlɔ wa la ndjakitshakitsha bu wa mambia anto kana wa mbɛlaka nkɛtɛ osambala. Vɔ hawohombe kotola yambalo y’anto le ɔnɛ lalɔmba koko le Ɔnɛ lalɔmbawɔ. (Mateu 6:5) Ndjakitshakitsha mɛnamaka nto oma lo kɛnɛ kataso lo dɔmbɛlɔ. Naka tekɔ lo nɔmba la ndjakitshakitsha, hatotɔlɔmba Nzambi dia nde ntsha akambo amɔtshi lo yoho yalangaso. Koko, tayɔlɔmba Jehowa dia nde ntsha akambo lo yoho yɔtɔnganɛ la lolango lande l’ekila. Ngasɔ mbakatshe omembi w’Esambu lo dɔmbɛlɔ nɛ ate: “We [Jehowa], shu tambukosengasenga shati: Utushimbeli kakiane! [Jehowa] li, shu tambukosengasenga shati: Utuhumuya lukulu l’olo!”​—Osambu 118:25; Luka 18:9-14.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

it-1-F 475 od. 3

Olongo

Sɔlɔmɔna, lakake tɛmpɛlɔ ka la Jɛrusalɛma akate ɔnɛ: “Olongo, ɛɛ, olongo wa la diko di’elongo hawokoke le [Nzambi].” (1Ku 8:27) Oko wende Otungi w’olongo, Jehowa ekɔ la diko diawɔ tshɛ ndo “lokombo lande loto mbele la diko lɛnɛ ahakoke onto nkoma. Lɔnɛnɛ lande lekɔ laadiko di’olongo la nkɛtɛ.” (Os 148:13) Jehowa mbɛdikaka olongo w’ɛnama esadi eto oleki onto l’ɛdika ɛngɔ kɛmɔtshi lo nsandjola lonya lande l’oyango wa ɛngɔ kakɔ monga lam’asa lohita lande l’omi ndo lohita lande la tshitshɛ. (Isa 40:12) Ɛtɛkɛta waki Sɔlɔmɔna ɛsɔ halange mɛnya dia Nzambi bu la dihole shikaa dia mbidjasɛ. Kana ɔnɛ nde tanemaka l’ahole tshɛ. Dui sɔ mɛnamaka nto hwe lo ɛtɛkɛta wakate Sɔlɔmɔna lo dikambo dia Jehowa ɔnɛ nde ‘pokamɛka oma l’olongo lɛnɛ adjasɛnde,’ mbuta ate dihole diadjasɛnde l’olongo.​—1Ku 8:30, 39.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto