Tshapita 2
Totombole Jehowa oko Wende Nzambi ka Mɛtɛ
ƆPƆSTƆLƆ Paulo akafundela anyande Akristo ate: kânga mbele efula mbelamɛka ɔnɛ tonzambi nzambi, “le so ekɔ paka Nzambi ɔtɔi, Sheso . . . ndo ekɔ paka Nkumadiɔndjɔ ɔtɔi, Yeso Kristo.” (1 Kor. 8:5, 6, NW) “Nzambi ɔtɔi” kakataka Paulo lanɛ ko Jehowa, Otungi a diangɔ tshɛ. (Euhw. 6:4; Eny. 4:11) Akanga a lowando weka waonga ande ndo kɛnɛ tshɛ kakandasalɛ anto kotɔmaka l’ɔlɔlɔ tshɛ otsha le nde. Dui sɔ tondjaka etombelo akɔna? Vɔ mɛnaka di’ɔnɛ ekɔ dimɛna le wɔ dia tombola Ɔnɛ langɛnangɛnawɔ efula, oyadi l’etsha awɔ kana l’ɛtɛkɛta. Etena katahame ngandji kokawɔ Nzambi, vɔ tshutshuyamaka dia mbutɛ anto akina akambo ande, ndo dia vɔ sala lo weoho akɔ tshɛ wakokawɔ ntsha oko anto dia mbokoya etshelo ande. Bible tokeketshaka sho tshɛ dia ntsha ngasɔ, lam’atatɔ ɔnɛ: “Nyukuya [Nzambi, NW] uku an’andi wa ngandji. Nyokendekende lu ngandji.” (Ef. 5:1, 2) Dia kotsha dako sɔ, sho pombaka mbeka dia mbeya Jehowa oko wende mɛtɛ mɛtɛ.
WOHO W’ONTO WELE JEHOWA
2 Ɛtɛkɛta efula wokɛma hwe ndo watondja waonga waki Nzambi w’ehomba lo sɛkɛ tanemaka lo Bible. Etena katayale ɛtɛkɛta akɔ, ɔsa yema ya wenya dia wɛ kana lomba lo kɛnɛ kalembetshiya waonga akɔ ndo ohomba awɔ le yɛ. Oko ɛnyɛlɔ: “[Nzambi, NW] eli ngandji.” (1 Joa. 4:8) “Mbuka yandi tshe yeli sambu k’ololo.” (Euhw. 32:4) ‘Le nde mbele lomba.’ (Jobo 12:13) Nde ekɔ la “khudu k’utamanya.” (Is. 40:26) Etena kadjayɛ lomba lo waonga akɔ, onde asolo ayɛ hakotɔma dia wɛ tombola Nzambi?
3 Bible tokimanyiyaka dia tohotolɛ waonga waki Nzambi, lam’atatɔ ɔnɛ: Jehowa ekɔ “[Nzambi ka, NW] ketshi ndu ngandji ka mamba, lahuki kele esadi, luludi too la ngandji ka shikaa [ndo la mɛtɛ, NW].” (Etum. 34:6) “Jehowa lee, wɛ kele kanga ɔlɔlɔ ndo ɔnɛ ladimanyiyana.” (Osam. 86:5, NW) “[Jehowa, NW] atukaka ashu andi lu kete tshe, dia nsukela waku weli la etema tshe le ndi.” (2 Ek. 16:9) “[Nzambi, NW] kema la shonodi y’antu. Keli ndi mbetawoka wa lo wedja tshe, wane wawuka woma la watsha akambu w’ololo.” (Etsha 10:34, 35) Jehowa “[mbishaka la lokaho, NW]” ndo ekɔ “[Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ, NW].” (Jak. 1:5; 1 Tim. 1:11) Nde ekeketshelo kakondjama dia kambɛ Nzambi kakɔ koleki tonzambinzambi tshɛ ndo kokamɛ oma le nde la ngandji lee!
4 Kânga mbende la waonga asɔ, mɛtɛ nde ekɔ “[Nzambi ka, NW] kandjema.” (Etum. 20:5) Dia mbokambela woho wahombama, sho pombaka ndjasha le nde l’etondo aso tshɛ. Nto, hatokoke nanga andja ɔnɛ wele Satana mbele nzambi kawɔ. (1 Joa. 2:15-17; 2 Kor. 4:3, 4) Jehowa mɛnaka osek’onto tshɛ l’etshiya ewo ka sala akambo a losembwe. Aha paka kɛnɛ kasalaso keto mbeyande l’ɔlɔlɔ tshɛ, koko, nde mbeyaka ndo kɛnɛ kele l’atei w’otema aso ndo woho w’onto wahembaso ndjâla. Mɛtɛ, naka sho nangaka losembwe, kete nde ayotokimanyiya. (Jer. 17:10; Tuk. 15:9) Lo menda woho w’onto wele Jehowa, miliyɔ efula y’anto wa lo kɛtɛ k’otondo waketawɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ lo leeta latanema lo Bible ndo lakafundama oma le omembi w’esambu l’ɔnɛ: “Nyolemiake [Jehowa, NW] kame la mi, shu tshe [totombolake, NW] lukumbu landi kame.” (Osam. 34:3) Onde wɛ ekɔ ɔmɔtshi a l’atei awɔ oka?
5 Saki kayɛ ka tɛkɛta dikambo diaki Jehowa kayodɛ ndo wɛ ayokimanyiyama efula lo weolo wadjayɛ dia mbôkoya naka wɛ ayɔsɛdingolaka waonga ande w’amɛna efula. Shola (1) l’ɔlɔlɔ tshɛ dionga la dionga ediɔ, esangɔ ɛmɔtshi enda kɛnɛ katshikitanya dionga diakɔ la waonga akina, (2) woho akɔna wakadiɛnya Jehowa ndo otsha le na, ndo (3) woho akɔna akokayɛ mbodiɛnya kana woho akɔna wakoka dionga diakɔ monga la shɛngiya lo lokanyi layɛ.
6 Tɔ̂sɛ ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Etena kata Bible ɔnɛ: “[Nzambi, NW] eli ngandji,” dui sɔ alembetshiyadiɔ na? (1 Joa. 4:8) Mɛtɛ, ngandji ekɔ weoho efula. Tshɛkɛta ya Grɛkɛ yokambemi olimu lo divɛsa nɛ ko a·gaʹpe, tshɛkɛta yɛnya ngandji koleki lâdiko dia tshɛ, oko washa Jehowa ndamɛmɛ ɛnyɛlɔ. Woho wa ngandji kɛsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ ka ngandji kahayange wahɔ w’onto ndamɛmɛ. Lama akambo asɔ lo wɔɔngɔ ndo kadimola wɛmɛmɛ lo wembola wayela ɛnɛ, lo ndjakimanyiya l’avɛsa woshilami.
Woho akɔna wakɛnyama dionga diakɔ diaki Jehowa sɔ lo menda diangɔ diakandatonge na? (Etsha 14:16, 17)
Naa ɛnyɛlɔ koleki woke ka ngandji kakɛnya Jehowa le anto tshɛ? (Joa. 3:16) Onde Jehowa akasale ngasɔ dikambo di’ɔlɔlɔ w’anto oka? (Romo 5:8)
Kɛnɛ kamboshila Jehowa la sala oma l’ekimanyielo ka Ɔn’ande pombaka monga la shɛngiya yakɔna lo sɛnɔ yaso na? (2 Kor. 5:14, 15, 18, 19)
Oko weso Akristo, lo woho akɔna wakokaso mɛnya ɔnɛ tekɔ la woho akɔ wâmɛ wa ngandji otsha le anyaso Akristo na? (1 Kor. 13:4-7; 1 Joa. 4:10, 11; 3:16-18)
Otsha le wa na ahombaso nto mɛnya ngandji kakɔ ndo woho akɔna na? (Mat. 5:43-48; 28:19, 20; Ngal. 6:10)
7 Onde wɛ nangaka sɛdingola waonga amɔtshi waki Jehowa nto? Lo wekelo ayɛ a wɛmɛmɛ, lande na ahayatatɛ la “losembwe” ndo “lomba,” ko mbala kekina ndjɔsɛdingola “ngandji ka shikaa” la “edimanyielo.” Naka wɛ kamba olimu la index w’ekanda wakafundama oma le la Société Watch Tower kâmɛ la concordance k’awui wɔsami oma lo Bible, kete wɛ ayokondja tokanyi t’amɛna efula tayokoka kokeketsha.
KIMANYIYA ANTO AKINA DIA VƆ MBEKA
MƐTƐ K’ENDANA LA NZAMBI
8 Lo dihole dia tombola Nzambi ka mɛtɛ, anto akina watombolakɔ miliyɔ ya tonzambinzambi tokina. L’eleko ka nɛi, Lokristokristo aketawɔ wetshelo wa “Losato l’Osanto,” wetshelo wakalakanyemaka l’edjedja oma le Ase Babilɔna, Ase Edjibito, Ahindu ndo oma le Ase Buda. Lâdiko dia lokanyi lɔsɔ lele l’anto lo dikambo dia Nzambi, ɛlɔ kɛnɛ, nkumi ya dikanga yele la weolo efula, tomanyi t’akambo wa tɔkɛnyɔ kâmɛ ndo amembi wa kembo weya memba efula watombwamakɔ oko tonzambinzambi. Okundji, dimɛmɛ koleki ndo akambo wa dieyanelo ekɔ weoho ekina a tonzambinzambi tatombwama l’otema ɔtɔi. Ele l’ɔkɔngɔ w’awui asɔ tshɛ na? Satana Diabolo, “nzambi ka dikongɛ nɛ di’akambo.” (2 Kor. 4:4, NW; 1 Kor. 10:20) Oma l’ekimanyielo ka mayɛlɛ ande a lokolonganya, nde pembaka lo weoho tshɛ dia minya etema w’anto oma le Jehowa, kana mbakakitola l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ.
9 Woho akɔna wakokaso kimanyiya weoho w’anto wa ngasɔ, oyadi wekɔ lo ndjata ɔnɛ Akristo mbewɔ kana kema dia vɔ mbeya mɛtɛ k’endana la Nzambi na? Woho woleki dimɛna ele dia mbaɛnya, l’etema w’ɔlɔlɔ tshɛ, ele Nzambi ka mɛtɛ oko wata Bible ndo woho akɔna w’onto wende. L’ɔkɔngɔ diko, tayoyohomba sukɛ ɛtɛkɛta aso oma lo lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ langamula waonga waki Nzambi lo sɛnɔ yaso shoamɛmɛ.—1 Pet. 2:12.
10 Ko kakɔna kayoyosala naka onto la l’atei w’ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi a Lokristokristo ambâmanɛ layɛ ate: mbetawɔ ka “Losato l’Osanto” kekɔ l’etshina katɔ l’Afundelo na? Ka ntondo, eya dia, naka ɔtɛmwɛlɔ akɔ akalembetshiya elɛwɔ “Losato l’Osanto,” kete anto akina efula wekɔ la lokanyi lawɔ hita lo dikambo diakɔ. Omalɔkɔ, lɔmba onto akɔ dia nde mbisha lokanyi lande, l’ɔkɔngɔ ko wɛ ndjôkimanyiya dia nde menda kana diokanelo diekɔ l’asa kɛnɛ k’etawɔnde la kɛnɛ kofundami l’atei a Bible kande hita. L’ɔkɔngɔ ko wɛ ndjôkimanyia dia nde sɛdingola kana diokanelo diekɔ l’asa wetshelo wa l’ɔtɛmwɛlɔ ande la Dui dia Nzambi.
11 L’ameyɛ la saki ka kimanyiya anto wele l’etema w’ɔlɔlɔ l’atei a lomba layɛ, enda woho akɔna akokayɛ kamba olimu l’avɛsa wayela anɛ dia kana lomba lo tokanyi takɔna tɛnyami l’afundelo akɔ:
(1) Ambetawudi amɔtshi wa Losato l’Osanto shikikɛka ɔnɛ: lo Nzambi ɔtɔi etondo esato mbekɔ (Mbapa, Ɔna la Spirito k’Osanto) koko paka ɔtɔi a Nzambi.
Ko onde na, Etsha 2:4, 17 mɛnyaka ɔnɛ “Nyuma k’Ololo,” kana “[nyuma k’ekila, NW],” ekɔ onto oka?
Lande na kele ekɔ ohomba nembetɛ anto angana watawɔ l’atei w’afundelo wayela l’ɔm’ɔmɔ na? (Joa. 17:20-22; Etsha 7:56; Eny. 7:10)
(2) Akina mbetawɔka ɔnɛ: wanɛ tshɛ watonga “Losato l’Osanto” wekɔ la lotombo woho wâmɛ, ɔnɛ: ndoko ɔmɔtshi loleki kana lele l’ɛse k’okina, ɔnɛ: vɔ mbɛdima ndo vɔ tshɛ wokôngaka pondjo pondjo.
Onde na, Afundelo shikikɛka dui sɔ oka? (Dia kondja okadimwelo, enda Joani 14:28; Mateu 24:36; Enyelo 3:14.)
(3) Anto amɔtshi tshumaka Joani 1:1 lohita oko djembetelo yetawɔ “Losato l’Osanto.” Vɔ mbakatanyaka ɔnɛ: divɛsa sɔ pombaka kadimɔma ɔnkɔnɛ: “Diui diaki Nzambi” koko aha “nzambi.”
Ko anto angana watawɔ lo Joani 1:1 na? Asato? Kana ahende? Okonde walɔshanya wetshelo wa “Losato l’Osanto” la Joani 1:18 na?
Ekɔ mɛtɛ dia, lo Grɛkɛ, tshɛkɛta yokadimɔmi ɔnɛ “Nzambi” kana “nzambi” kema la article défini la ntondo kayɔ, otondoyala ɔsɔku tshike tshɛkɛta yakɔ yotonga substantif défini: “le Dieu.” Oko wele lokombo lɔsɔ kema la article défini, lɔ lekɔ attribut woho wele lo Etsha 28:6. (La Bible du Centenaire kadimolaka Joani 1:1 ɔnkɔnɛ: “Dui diaki etongami ka lonzambi,” mbuta ate: diaki la waonga akɔ wâmɛ wa lonzambi oko Nzambi.)
(4) Ambetawudi wa Losato l’Osanto mbakatanyaka nto ɔnɛ: lo Etatelo 1:1, 26 tshɛkɛta ya lo Heberu yokadimɔmi ɔnɛ “Nzambi” ko El·o·himʹ ndo vɔate: ɔsɔ ekɔ lokombo la l’efula lo Heberu ndo kitshimudi yalɔ ko “waa Nzambi.”
Lande na kele dui sɔ hakeketsha wetshelo w’ɔnɛ lo “Nzambi ɔtɔi” etondo esato mbêkɔ na?
Ko naka “Losato l’Osanto” mbatɛkɛtama l’Etatelo 1:1, kakɔna kahombaso mbuta dia Embadi 16:23, lɛnɛ ele el·o·himʹ kambemaka olimu oko “nzambi,” omamasani kâmɛ la vɛlɛbɛ kana otshelo wa lo Heberu l’ɔtɔi koko aha l’efula na?
Ko lande na kele avɛsa ango wa lo Heberu wakakambema olimu dia tɛkɛta diaki Nzambi l’efula na? Ɔsɔ ekɔ woho wâmɛ wɔtɔnɛ lo Heberu dia mɛnya lokanyi la tɛtɛmɔla kana mbisha lokumu. Otondonga di’anto efula mbakatɛkɛtamaka, tshike etshelo kana tɔvɛlɛbɛ tosukanyi la lokombo lakɔ totônga l’efula, koko aha ɔsɔku mbediɔ l’avɛsa wa la diko ango.
(5) Lam’ele ɛtɛmwɛlɔ wakaleke tɛkɛta efula dikambo dia Yeso (kâmɛ ndo lokombo Jehowa lakadimɔma oma lo ekadimwelo efula wa Bible), anto amɔtshi wekɔ lo mbidja lomba paka le Yeso lam’atɛkɛtama diaki Nzambi.
Ko ɛnyɛlɔ kakɔna kakatosha Yeso lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ na? (Luka 4:8)
12 Kânga mbelɛwɔ Yeso l’atei w’Afundelo oko “[nzambi, NW]” kana “[Nzambi ka Wolo, NW],” nde akatombola She, akawelɛ ate: “[Nzambi kami ndo Nzambi kanyu, NW].” (Joa. 1:1; 20:17; Is. 9:6) Nde akasange onyɔ ɔtɔi la Mɔsɛ lakate edja la ntondo ate: “[Jehowa kele Nzambi ka mɛtɛ, NW], nduku ukina ladiku dia ndi.” (Euh. 4:35) Jehowa tshikitana efula la ditɛmɔlatɛmɔla diele oko mpingo, tozambinzambi t’anto la Satana Diabolo. Otshikitanyi la tozambinzambi tɔsɔ tshɛ, Jehowa ekɔ: “Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ” oko akawelɛ Yeso.—Joa. 17:3, NW.
‘TƆKƐNDƐKƐNDƐ LO LOKOMBO LA JEHOWA’
13 L’ɔkɔngɔ wa vɔ monga lo wodjima ɛnɔnyi efula lo kɛnɛ k’endana la lokombo la Nzambi, anto efula mundamaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ lam’ɛnawɔ Jehowa, lokombo la Nzambi hita mbala ka ntondo l’atei a Bible yawɔ. (Etum. 6:3) Koko diewo sɔ ayowasha ɔngɛnɔngɛnɔ w’aha l’ekomelo naka vɔ ‘wayɔkɛndakɛnda lo lokombo la Jehowa pondjo pondjo.’ (Mika 4:5) Dui sɔ mpikaka akambo akina efula lâdiko wa mbeya lokombo la Jehowa kana sɛma ɔnɛ: Ɔmɛnyi wa Jehowa mbêmi.
14 Lo mɛnya ohomba a lokombo la Nzambi, Osambu 9:10 mbutaka ɔnɛ: “Wane wateyaka lukumbu laye, watukekamaka, . . . [Ɛɛ Jehowa, NW].” Kakɔna kahombaso mpotɔ lâsɔ na? Akambo efula, oleki mbeya lokombo Jehowa loto nɛ dia, sho kokaka mbolieya ko tshika dia mbowɛkama. “Mbeya” lokombo la Nzambi lanɛ nembetshiyaka ɔnɛ: nembetɛ ɔlɔlɔ woho akɔna wa Nzambi wele Jehowa, nɛmiya lowandji lande ndo kitanyiya ɛlɛmbɛ ande. Woho akɔ wâmɛ mbele, ‘kɛndakɛnda lo lokombo la Jehowa’ nembetshiyaka ɔnɛ: ndjakimɔ le nde ndo ndjatondja la ntondo kande oko ɔtɛmɔdi ɔmɔtshi, ndo ndjâla mɛtɛ la eongelo ka lɔsɛnɔ kɔtɔnɛ ɔlɔlɔ la lolango la Nzambi. (Luka 10:27) Onde ɔsɔku mbasalayɛ oka?
15 Naka Jehowa mbalangaso kambɛ pondjo pondjo, kete aha paka di’ɔnɛ vɔ tofundɛka dia ntsha dikambo sɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akasha Timɔte lakakambɛka Jehowa, dako nɛ ate: “Uyasutshasutshaki [l’oyango wa mboka Nzambi wɔma, NW].” (1 Tim. 4:7) Wɔma wa Nzambi oma l’otema mbayawɔ; vɔ tɔngɔka oma lo kɛnɛmɔ k’onto lokaso wɔma akɔ. “Wɔma wa Nzambi” kɛdikɛdi kitanyiya Jehowa lo tshɛ. Vɔ mɛnamaka lam’awomamemayɛ la ngandji tshɛ dikambo dia wɛ mbɔsaka otondo ande kâmɛ la mboka yande la nɛmɔ. Vɔ tosokoyaka dia sho kombola di’onto tshɛ ɔsɛ lokombo lande la nɛmɔ dioleki lâdiko wa tshɛ. Naka sho nangaka kɛndakɛnda pondjo pondjo lo lokombo la Jehowa, Nzambi ka mɛtɛ, kete “wɔma wa Nzambi” pombaka ndjâla oweso kana oyango aso wa lo lɔsɛnɔ.—Osam. 37:4; 2 Pet. 3:11.
[Wembola]
1. (a) Ele Nzambi ka mɛtɛ na? (b) Woho akɔna wakoka sɛnɔ yaso sɛngiyama lam’ekaso awui w’endana lande na?
2. Naa waonga amɔtshi w’ohomba wele la Nzambi watosokoya dia sho mbotombola na?
3. Naa waonga akina waki Jehowa watokotola otsha le nde na?
4. (a) Omamatanelo wa woho akɔna watɔlɔmba Jehowa, ndo woho akɔna w’ewɔ ohomba na? (b) Osambu 34:3 telɛka dia ntsha na?
5. Kakɔna kayotokimanyiya dia sho ndeka kondja ɛngɛnɔngɛnɔ oma lo wekelo aso wa lonto la Nzambi na?
6. Lo ndjakimanyiya la ngandji oko ɛnyɛlɔ, ɛnya woho akɔna akokayɛ kana lomba lo waonga waki Jehowa. Dia dikambo diakɔ, kadimola lo wembola wele l’ekomelo k’odingɔ ɔnɛ lo kamba olimu l’avɛsa ango womamasanyi lawɔ.
7. Woho akɔna akokayɛ kondja tokanyi ta woho akɔ wâmɛ la kɛnɛ k’endana la waonga akina waki Jehowa oma lo wekelo ayɛ a wɛmɛmɛ na?
8. (a) Weoho akɔna a tonzambinzambi tatombwama oma le anto wa l’andja ɔnɛ na? (b) Onto akɔna oshami l’eda k’ofukutanu wa ngasɔ ndo lande na kakadimolayɛ ngasɔ?
9. Woho akɔna woleki ɔlɔlɔ wakokayɛ kimanyiya onto ɔmɔtshi dia nde mbeka mɛtɛ k’endana la Nzambi na?
10. Etena kasawolaso l’ombetawudi wa Losato l’Osanto, lande na kele kema dui dia tshundju le so dia sho sɛma ɔnɛ: mɛtɛ sho mbeyaka kɛnɛ ketawɔnde na?
11. Kamba olimu l’ɔm’ɔmɔ a l’atei w’awui atanu a weke wahɔnyi, kâmɛ la wembola ndo avɛsa woshilami l’odingɔ ɔnɛ dia mɛnya ɔnɛ: wetshelo wa “Losato l’Osanto” kema l’etshina l’atei w’Afundelo.
12. Lande na kele akasunganaka mɛtɛ dia Yeso mbelɛ She ate: “Nzambi otoi ka mete” na?
13, 14. “Mbeya” Jehowa ndo ‘kɛndakɛnda lo’ mboka yande kɛdikɛdi na?
15. Naka sho nangaka kambɛ Jehowa pondjo pondjo, kakɔna kahombama nto lâdiko di’okitanyiya na?
OVUSWELO A LƆKƐTSHANYA
● Woho akɔna w’onto wele Jehowa na? Woho akɔna akondjaso ɛngɛnɔngɛnɔ lam’ongaso la diewo di’oshika dia waonga ande l’ɔm’ɔmɔ na?
● Woho akɔna akokaso kimanyiya anto akina dia vɔ mbeka mɛtɛ k’endana la Nzambi na?
● “Mbeya” Jehowa ndo ‘kɛndakɛnda lo lokombo lande’ kɛdikɛdi na?