Tshapita 15
Woho Akɔna Walɔmbɔla Jehowa Ɔlɔngɔswamelo Ande Na?
OMA lo tshimbo y’Afundelo wakasambiyama, Jehowa toshaka ɛnɛlɔ k’ɔlɔngɔswamelo ande wa l’olongo wa dimɛna efula. (Is. 6:2, 3; Ezek. 1:1, 4-28; Dan. 7:9, 10, 13, 14) Kânga mbahatakoke mɛna ditongami dia lo nyuma, nde kotolaka yambalo yaso lo weoho wakoka olimu wasala andjelo w’ekila monga la shɛngiya le atɛmɔdi wa mɛtɛ lanɛ la kɛtɛ. (Etat. 28:12, 13; 2 Khum. 6:15-17; Osam. 34:7; Mat. 13:41, 42; 25:31, 32) Ndo Bible kɔndɔlaka dikambo di’etenyi k’ɛnama k’ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa ndo tokimanyiyaka dia sho shihodia woho walɔmbɔlande ɔlɔngɔswamelo akɔ. Mɛtɛ, naka tekɔ la yimba ya lo nyuma y’akambo asɔ, kete dikambo sɔ diayotokimanyiya dia sho “nkendakenda ololo uku alanga Khumadiondjo, [dia mbɔngɛnyangɛnya l’ɔlɔlɔ tshɛ, NW].”—Kol. 1:9, 10.
WOHO WAKOKASO MBEYA ETENYI KƐNAMA
2 L’edja k’ɛnɔnyi 1 545, wodja w’Isariyɛlɛ mbaki etshumanelo ka Nzambi. Koko vɔ kotetemala la nama Ɛlɛmbɛ wa sheke ndo wakayokashaka Ɔna Nzambi. Ɔmalɔkɔ, Jehowa akayokengaka etshumanelo k’oyoyo, ko nde akayodja latɔ sheke y’oyoyo. Etshumanelo kɛsɔ mbelamɛka l’atei w’Afundelo ɔnɛ: “wadi” a Kristo, lokengami l’anto 144 000 wakasɔnwama oma le Nzambi dia vɔ sangana kâmɛ l’Ɔn’ande l’olongo. (Ef. 5:22-32; Eny. 14:1; 21:9, 10) Akristo wa ntondo wakakitama nyuma k’ekila lo Pɛntɛkɔsta, l’ɔnɔnyi 33 T.D. Oma l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila, Jehowa akasha djembetelo ya mɛtɛ yɛnya ɔnɛ: etshumanelo kakɔ kɛsɔ mbaki etshumanelo kahombande kamba latɔ olimu kakianɛ dia kotsha sangwelo diande.—Heb. 2:2-4.
3 Ɛlɔ kɛnɛ, paka atshikadi wa 144 000 mbele la kɛtɛ. Koko, lo ndjela okotshamelo wa pɔlɔfɛsi ya lo Bible, lemba la woke l’“ekoko ekina” lakasanganyema kâmɛ lawɔ. Yeso Kristo, Olami w’ekɔkɔ w’Ɔlɔlɔ, akasanganya “ekoko ekina” ɛsɔ kâmɛ la atshikadi w’ambeki ande wakotama oma le nyuma lo yoho ya vɔ kenga “ului otoi” walɔmbwama oma le nde oko wende “ulami otoi” wakiwɔ. (Joa. 10:11, 16; Eny. 7:9, 10) Anto asɔ tshɛ mbakenga ɔlɔngɔswamelo ɔtɔi wele kâmɛ, vɔ akɔ mbele ɔlɔngɔswamelo wɛnama waki Jehowa ɛlɔ kɛnɛ.
DIKONGƐ DIA TEOKRASI
4 Lokombo la l’atei w’Afundelo l’ɔnɛ: “[etshumanelo ka Nzambi kasɛna, NW]” mɛnyaka mɛtɛ ɔnɛ lalɔmbɔla etshumanelo kakɔ. Ɔlɔngɔswamelo akɔ wekɔ ɔlɔngɔswamelo wa Teokrasi, mbuta ate ɔlɔngɔswamelo walɔmbwama oma le Nzambi. Jehowa nɔmbɔlaka anto ande oma lo tshimbo ya Nkumadiɔndjɔ Yeso Kristo, onto lakandasɔnɔla dia ndjâla owandji wahɛnama w’etshumanelo, ndo oma l’ekimanyielo ka Bible, Dui diande diakandasambiya.—1 Tim. 3:14, 15; Ef. 1:22, 23; 2 Tim. 3:16, 17.
5 Ɛlɔmbwɛlɔ ka ngasɔ k’oma le Nzambi kakɛnama hwe l’etena kakatshutshuyama anto wa ntondo wa l’etshumanelo oma le nyuma k’ekila dia vɔ sala olimu l’ɔnɔnyi 33 T.D. (Etsha 2:1-4, 32, 33) Tɔ kakɛnama lo sɛkɛ l’etena kakalɔmbɔla ondjelo waki Jehowa akambo amɔtshi wakɔtshiya lokumu l’ɔlɔlɔ l’Afrika. (Etsha 8:26-39) Ɛlɔmbwɛlɔ kakɔ kakɛnama yoho yakɔ yâmɛ, lam’akatome Yeso awui w’endana l’okadimwelo wa Saulo ka la Tarsɛ oya lo Lokristo la mɛtɛ, ndo nto lam’akatatɛ olimu waki wâ misiyɔnɛrɛ l’atei w’Ase Wedja. (Etsha 9:3-7, 10-17; 10:9-16, 19-23; 11:12) Koko ɛlɔmbwɛlɔ kakahombamaka kombishamaka nshi tshɛ lo weoho wa diambo wa ngasɔ. L’edjedja ka wonya, ndoko awui wakayokɛma oma l’olongo nto, ndoko andjelo wakayɛnama le anto nto ndo ndoko weshasha w’ahindo wa nyuma wakikɔ nto. Koko Yeso akalake ambeki ande wa kɔlamelo ate: “Nyulungi, dimi leko la nyu nshi tshe, edja ndu ekumelu k’andja,” ndo mɛtɛ ɔsɔku mbediɔ lo ndjela akambo wasalema. (Mat. 28:20; 1 Kor. 13:8) Ɛmɛnyi wa Jehowa nɛmiyaka aha paka lowandji lande, koko mɛnamaka mɛtɛ ɔnɛ: takawakoke tetemala la sambisha losango la Diolelo aha l’ekimanyielo kande la ntondo ka lohetsho l’efula.
6 Yema la ntondo ka nyɔi ka Yeso, nde akatɛ ambeki ande kɛnɛ k’endana l’“[ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ, NW]” wakandasha ɔkɛndɛ wa lânde oko wende Nkumɛnde. “[Ɔhɔmbɔ, NW]” ɔsɔ, lo ndjela woho wakɛnya Yeso, akahombe monga lam’akatshu Nkumadiɔndjɔ otsha l’olongo, ndo ayotshikalaka la lɔsɛnɔ l’etena k’okalwelo wa Kristo. Aha onto ɔtɔi mbakakoke kɔndwama ngasɔ. Koko ɔkɔndwɛlɔ wa ngasɔ mbɔtɔnɛka l’etshumanelo ka kɔlamelo k’Akristo w’akitami lo tshɛ kawɔ. Yeso akeyaka dia nde aki suke la mbatshungola la dikila diande, omalɔkɔ, akasungana dia nde mbɔsa olui awɔ oko “[ɔhɔmbɔ, NW]” ande. Nde akawasha olimu dia vɔ sala, akawadjangɛ vɔ tshɛ dia mbetɛ anto ambeki ndo dia mbaleshaka yema yema lo nyuma, lo mbashaka “mbu ya nde yawo [ya lo nyuma] lu tena diayo.” Olimu awɔ wakashikikɛma oma le nyuma k’ekila lo Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33 T.D.—Mat. 24:45-47; 28:19, 20; 1 Kor. 6:19, 20; ɛdika la Isaya 43:10.
7 L’okalwelo wa Nkumɛnde, naka “[ɔhɔmbɔ, NW]” akɔ akatanema asala olimu ande la kɔlamelo, kete nde akahombe kondja ɛkɛndɛ w’efula. L’ɛnɔnyi wakayelana l’akambo asɔ esambishelo ka woke ka Diolelo kakahombe salema, ndo “ului a wuki w’antu” w’atɛmɔdi wa Jehowa wakahombe tshumanyema dia vɔ ndjohandɔ oma lo “[fɔnu ka woke, NW].” (Mat. 24:14; Eny. 7:9, 10) Anto asɔ, ndo vɔ lawɔ, pombaka monga l’ohomba wa mma dia lo nyuma, vɔ pombaka dikondja oma le olui w’“[ɔhɔmbɔ, NW],” mbuta ate ekambi wa Kristo wokitami nyuma. Dia ngɛnyangɛnya Jehowa, sho pombaka mbetawɔ wetshelo washande oma l’ekimanyielo k’ehomɔ kande ndo mbakitanyiyaka.
8 Mɛtɛ, lo tena la tena, wembola w’endana la wetshelo ndo l’ɔlɔngɔswamelo kokaka ndjombwama. Ko kakɔna kahomba salema l’etena kɛsɔ na? Tshapita 15 ya mukanda w’Etsha kɔndɔlaka woho wakahembwama dikambo dimɔtshi diak’endanaka l’ambetawudi w’Ase Wedja. Dikambo diakɔ diakatomama le apɔstɔlɔ ndo le dikumanyi dia la Jerusalɛma, wanɛ waki oko olui walɔmbɔla. Aha akambo tshɛ mbakeyaka dikumanyi sɔ; vɔ kondjâla anto wahatatshaka munga kɛmɔtshi ndoko lushi ɔtɔi. (Ɛdika la Ngalatiya 2:11-14.) Koko Nzambi akakambe lawɔ olimu. Vɔ wakasɛdingola kɛnɛ kakataka Afundelo wakasambiyama lo dikambo diakɔ ndo wakɔshi kɛnɛ kakɛnya nyuma k’ekila la nɛmɔ, nyuma kakɔ kakadiholɛ Akristo lokuke dia vɔ sala olimu awɔ lo wedja w’Apanganu, ko vɔ wakayemɛka yɛdikɔ yawɔ. Nzambi akatshɔkɔla tɛdikɔ tɔsɔ. (Etsha 15:1-29; 16:4, 5) Oma l’ɛlɔmbwɛlɔ k’olui ɔsɔ walɔmbɔla, anto amɔtshi wakatomamaka dia tohamia esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ otsha la ntondo lo ndjela kɛnɛ kakawadjangɛ Nkumadiɔndjɔ ndamɛmɛ.—Etsha 8:14; Ngal. 2:9.
9 Lo nshi yaso nyɛ, Olui Walɔmbɔla kengama l’anangɛso w’akitami wa nyuma woye oma lo wedja wotshikitanyi. Olui akɔ Walɔmbɔla mbidjasɛ lo mbalasa ka woke ka l’andja w’otondo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa. La kɔlamelo tshɛ, olui akɔ wekɔ lo pamia wahɔ w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi oma l’ɛlɔmbwɛlɔ ka lowandji laki Yeso Kristo. Anangɛso asɔ wekɔ la kanyi yâmɛ la nyɛ yaki l’ɔpɔstɔlɔ Paulo, lam’akandalakaka asekande Akristo alako wa lo nyuma, ata ate: “Shu hatahamela mbetawo kanyu, keli teko ekimanyidi w’ongenongeno anyu, ne dia nyu nyambushikikala lu mbetawo kanyu.”—2 Kor. 1:24.
10 Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo nɛmiyaka dikongɛ sɔ dia Teokrasi. Tshumanelo tshɛ dia lo ngelo yawɔ kambaka ma ma kâmɛ la dikongɛ diakɔ. Vɔ mbishaka Olui Walɔmbɔla ɔkɛndɛ wa sɔnɔla dikumanyi l’ekambi w’olimu dia namaka tshumanelo woho wa diɔ kɛndakɛndaka dimɛna. Oma l’akambo akɔna wasɔnwama anto asɔ na? Waonga walɔmbama fundama l’ɔlɔlɔ tshɛ l’atei a Bible. Ndo dikumanyi diasɔnɔla anto ndo wanɛ wahomba mbetawɔ ɛsɔnwɛlɔ kakɔ wekɔ l’ɔkɛndɛ a woke la ntondo ka Nzambi dia vɔ ndjela akambo asɔ l’ɔlɔlɔ tshɛ. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 5:22; Tito 1:5-9) Anto wa l’etshumanelo hawodje akatshi kana sala vɔtɛ dia sɔnɔla anto asɔ. Koko, lo ndjela kɛnɛ kakasalaka apɔstɔlɔ lam’akawasɔnɔlaka anto l’eleko ka ntondo, emendji ɛsɔ wele l’ɔkɛndɛ wa sɔnɔla anto amɔtshi, ndo wanɛ wayêtawɔka ɛsɔnwɛlɔ kakɔ l’ɔkɔngɔ diko, salaka dɔmbɛlɔ dia vɔ kondja ekimanyielo ka nyuma ka Nzambi ndo vɔ toyangaka ɛlɔmbwɛlɔ oma l’atei wa Dui diande diakasambiyama. (Etsha 6:2-4, 6; 14:23; ɛdika la Osambu 75:6, 7.) Oma lo woho wɔsaso tɛdikɔ tɔsama oma le dikumanyi, sho kokaka mɛnya lowando laso lo tɛdikɔ tolodi la ngandji takɔshi Kristo dia kimɔ “[anto oko weshasha, NW]” dia tokimanyiya dia sho koma lo “[kâmɛ ka lo mbetawɔ, NW].”—Ef. 4:8, 11-16.
11 Afundelo shikikɛka di’ɔnɛ: apami mbahomba sala olimu w’emendji l’atei w’etshumanelo. Ɔsɔ kema dikambo dia kitshakitsha amato kana mbaɔnyɔla, nɛ dia efula ka l’atei awɔ wekɔ l’atei w’ekitɔ wa Diolelo dia l’olongo. Oma l’okitshakitsha awɔ, lɔkɛwɔ lawɔ la pudipudi la wangasanu wele lawɔ, amato w’Akristo mbishaka lonya lawɔ di’etshumanelo ndjâla la lokumu l’ɔlɔlɔ. (Tito 2:3-5) Esangɔ efula, vɔ kambaka efula, dia tana anto w’eyoyo wele la posa ndo mbaelaka oya l’ɔlɔngɔswamelo. (Osam. 68:11) Koko l’atei w’etshumanelo, wetshelo pombaka mbishama oma le apami wakasɔnama lo dikambo diakɔ. (1 Tim. 2:12, 13) Ko naka ndoko pami kele lo losanganya la l’etshumanelo kele l’akoka walɔmbama, l’etena kɛsɔ omoto lalɔmbɔla kana lasala dɔmbɛlɔ pombaka komba ɔtɛ.a Ɔsɔku mbayondɛnya dilɛmiɛlɔ diande lo kɛnɛ kakakongɛ Jehowa, lo ndjela ɛnyɛlɔ kakatshikɛ Yeso anto tshɛ lo kɛnɛ k’endana l’okitanyiya ande le She.—1 Kor. 11:3-16; Joa. 8:28, 29.
12 L’andja ɔnɛ, onto lele la dihole dia nɛmɔ mbɔsamaka oko onto l’ohomba efula, koko l’atei w’ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi, ɔnɛ lele owandji pombaka ndjâla ɔnkɔnɛ: “One lunyuleki wuki, ayali uku kushenyu; la olombodi, ayali uku ukambi anyu.” (Luka 9:46-48; 22:24-26) Lɔkɔ mbele, Afundelo ndakaka dikumanyi dia vɔ ndjâlama di’aha mbahemɛ wanɛ wele ekitɔ wa Nzambi oko ewandji, koko, dia vɔ ndjâla diɛnyɛlɔ le lemba l’ɛkɔkɔ. (1 Pet. 5:2, 3) Aha paka anto amɔtshi ato wakasɔnama, koko Ɛmɛnyi wa Jehowa tshɛ, oyadi apami kana amato, mbele la diɛsɛ dia mamba dia mɛnya dɛdi diaki Omboledi w’andja w’otondo, dia sambisha lo lokombo lande l’okitshakitsha ndo dia nsanyɛ anto wa l’ahole tshɛ kɛnɛ k’endana la Diolelo diande.
13 Ayonga ɔlɔlɔ sho ndjambola shate: “Onde sho mandolaka woho walɔmbɔla Jehowa ɔlɔngɔswamelo ande w’ɛnama oka? Dionga diaso, ɛtɛkɛta aso l’etsha aso, kɛnɛmɔlaka dikambo sɔ oka?” Lam’ayotokanaka lomba l’akambo anɛ wayela, ɔm’ɔmɔ la l’atei aso kokaka kimanyiyama dia nde ndjâsɛdingola:
Naka tekɔ lo ndjâkitshakitsha mɛtɛ la tshina dia Kristo oko wende owandji w’etshumanelo, kakɔna kayotosalaka lo ndjela avɛsa wayela anɛ na? (Mat. 24:14; 28:19, 20; Luka 21:34-36; Joa. 13:34, 35)
Lo weolo wadjawɔ dia ndjâla Akristo watɔ elowa, lo yɛdikɔ yakɔna yahomba anto tshɛ wele l’etshumanelo mbɛkama Nzambi la Kristo na? (Joa. 15:5; 1 Kor. 3:5-7)
Etena katohembaka dikumanyi dia mingola tokanyi t’anto amɔtshi dia vɔ mɛna akambo oko wɛna anto wele l’ɔlɔngɔswamelo, pombaka mɛnama oko ɔlɔlɔ w’oma le na? (Ef. 4:7, 8, 11-13; 2 Kor. 13:11)
Lam’alongolaso mma dia lo nyuma di’oye oma lo tshimbo y’olui w’“[ɔhɔmbɔ, NW]” la ya Olui ande Walɔmbɔla, la lowando tshɛ, akɔna alɛmiyaso na? Ko kakɔna kayoyala naka tambotatɛ mbaɔnyɔla na? (Luka 10:16; ɛdika la 3 Joa. 9, 10.)
Lande na kahatahombe mɔnyɔla dikumanyi diakasɔnwama na? (Etsha 20:28; Romo 12:10)
14 Jehowa tokokɛka oma l’ekimanyielo k’ɔlɔngɔswamelo ande wɛnama walɔmbwama oma le Kristo, owandji awɔ. Ɔnkɔnɛ, dionga diaso lo kɛnɛ k’endana l’ɔlɔngɔswamelo kɛnɛmɔlaka dihole diɛkamiso lo dikambo dia lowandji la l’andja w’otondo. (Heb. 13:17) Satana sɛmaka ɔnɛ sho tshɛ tekɔ lo tshutshuyama oma lo saki ka kondja wahɔ aso hita, ndo ɔnɛ sho ndeka ndjâkiyanya paka dia lokaki laso. Koko, naka tayoyakimɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia kamba woho w’olimu tshɛ w’ohomba, lo mbewɔ dia mbutaka kana salaka akambo wakoka kotola yambalo y’anto oya le so lo woho wahasungana, kete tayɛnya ɔnɛ: Diabolo ekɔ kanga kashi. Naka tayoka wanɛ ‘watɔlɔmbɔla’ ngandji ndo mbalɛmiya, lam’ayotokoyaka mbetawɔ kawɔ koko aha lo ndjâla woho w’anto ‘watândolaka anto dia kondja wahɔ,’ kete tayɔngɛnyangɛnya otema wa Jehowa. (Heb. 13:7; Jude 16) Lam’ayotonga la dilɛmiɛlɔ le ɔlɔngɔswamelo wa Jehowa ndo lam’ayotokotshaka olimu walɔmbɔlande, sho tayɛnya ɔnɛ: Jehowa mɛtɛ kele Nzambi kaso ndo sho tekɔ kâmɛ l’ɔtɛmwɛlɔ ande.—1 Kor. 15:58.
[Notɛ ka l’ɛsɛ ka dikatshi]
a Koko nde hahombe komba ɔtɛ etena kasambishande lo luudu la luudu, nɛ dia ɔkɛndɛ wa sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ wekɔ l’ahɛka w’Okristo tshɛ. Koko naka nde mbahomba nɔmbɔla wekelo wa Bible wa la ngelo ko omɛnde ekɔ lawɔ (owandji ande, oyadi kânga nde kema Okristo), nde pombaka komba ɔtɛ. Ndo nto, lo yoho ya lânde, naka pami ka l’atei w’etshumanelo kamboyakimɔ le Nzambi ekɔ l’etena kekande Bible l’ombeki l’okondekaka lande, nde pombaka komba ɔtɛ, koko ɔnangɛso kahomba sala dɔmbɛlɔ.
[Wembola]
1. Wetshelo akɔna watosha Bible lo dikambo di’ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa, ndo lande na kele dikambo sɔ ohomba le so na?
2. Tatɛ oma lo Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33 T.D., akɔna aki etshumanelo ka Nzambi na?
3. Ɛlɔ kɛnɛ, wa na wakenga ɔlɔngɔswamelo wɛnama waki Jehowa na?
4. Akɔna alɔmbɔla ɔlɔngɔswamelo, ndo woho akɔna na?
5. (a) Kakɔna kɛnya ɔnɛ etshumanelo ka l’eleko ka ntondo kakalɔmbwamaka oma l’olongo na? (b) Kakɔna kɛnya ɔnɛ Yeso eke paka owandji w’etshumanelo na?
6. (a) Wa na wakenga “[ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ, NW]” ndo lande na? (b) Olimu akɔna wakasha Yeso “[ɔhɔmbɔ, NW]” akɔ ɔsɔ na?
7. (a) Ɛkɛndɛ akɔna wa lâdiko wele l’“[ɔhɔmbɔ, NW]” ɛlɔ kɛnɛ na? (b) Lande na kahombaso nongola wetshelo washama oma l’ekimanyielo k’ehomɔ kɛsɔ l’otema ɔtɔi na?
8, 9. (a) L’eleko ka ntondo, wa na waki l’ɔkɛndɛ wa pembola akambo w’endana la wetshelo ndo mbisha dɔmbwɛlɔ diakahombamaka lo dikambo di’esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ na? (b) Dikongɛ diakɔna dia ngasɔ diatanema ɛlɔ kɛnɛ na?
10. (a) Woho akɔna wasɔnama dikumanyi l’ekambi w’olimu na? (b) Lande na kahombaso kambaka ma ma kâmɛ l’anto wakamba elimu ɛsɔ na?
11. (a) Elimu akɔna w’ohomba wasala amato l’atei wa dikongɛ dia Teokrasi na? (b) Lo tena diakɔna diahombawɔ komba ɔtɛ, ndo lande na?
12. (a) Lo ndjela Bible, woho akɔna wahomba dikumanyi mbɔsaka olimu wakambawɔ na? (b) Diɛsɛ diakɔna dia diambo diele l’Akristo tshɛ na?
13. Oma l’ekimanyielo k’avɛsa woshilami, kadimola lo wembola wele l’ekomelo k’odingɔ ɔnɛ.
14. (a) Oma lo dionga diele laso lo dikambo di’ɔlɔngɔswamelo wa Teokrasi, kakɔna kɛnyaso na? (b) Lo dikambo sɔ, diaaso diakɔna diele laso dia mɛnya ɔnɛ: Diabolo ekɔ kanga kashi ndo dia ngɛnyangɛnya otema wa Jehowa na?
OVUSWELO A LƆKƐTSHANYA
● Ele ɔlɔngɔswamelo wɛnama waki Jehowa ɛlɔ kɛnɛ na? Naa oyango wele l’ɔlɔngɔswamelo akɔ na?
● Akɔna akasɔnwama dia ndjâla owandji w’etshumanelo na? Oma l’ekimanyielo kakɔna kɛnama katoshande alako wolodi la ngandji na?
● Dionga diakɔna di’ɔlɔlɔ diahombaso monga ladiɔ la ntondo k’ɛkɛndɛ wa l’atei w’ɔlɔngɔswamelo ndo ka wanɛ wɛmba ɛkɛndɛ akɔ na?